Cengiz AKTAŞ 1. The Analysis With Error Correcton Modellıng Of Relatıonshıp Between Electrıcıty Consumptıon, Employment And Economıc Growth In Turkey

Transkript

1 Türkiye de Elekrik Tükeii, Đsihda Ve Ekonoik Büyüe Arasındaki Đlişkinin Haa Düzele Modeliyle Analizi C.Akaş Türkiye de Elekrik Tükeii, Đsihda Ve Ekonoik Büyüe Arasındaki Đlişkinin Haa Düzele Modeliyle Analizi Cengiz AKTAŞ Öze Elekrik ükeiinin pek çok ülkede ekonoik akivielerle ilişkili olduğu bilinekedir. Elekiriğe olan alebin sebebi yüksek yaşa sandarları ve sanayileşedir. Diğer gelişiş ülkelerde olduğu gibi Türkiye de de enerjiye ve elekriğe olan yüksek alebin nedeni, ülke nüfusundaki arış ve, sosyal ve ekonoik gelişelerin hızla arasındandır. Bu akalede, Türkiye nin döneindeki yıllık verilerle elekrik ükeii, isihda ve GSMH arasındaki nedensellik araşırıldı. Yapılan analiz sonunda elekrik ükeii, isihda ve GSMH değişkenleri aynı derecede (I()) büünleşik olduklarından Granger nedensellik esi uygulandı. Çalışada, kısa ve uzun dönede, ekonoik büyüeden ve isihdadan elekrik ükeiine ek yönlü bir nedesellik espi edilirken, isihda ve büyüe arasında iki yönlü nedensellik bulundu. Anahar Kelieler: Elekrik Tükeii, Büyüe, Nedensellik, Eşbüünleşe, HDM. The Analysis Wih Error Correcon Modellıng Of Relaıonshıp Beween Elecrıcıy Consupıon, Eployen And Econoıc Growh In Turkey Absrac Consupion of elecriciy has been known in any counries o be correlaed wih econoic aciviies. The reasons for increase of elecriciy deand are higher living sandards and indusrializaion. Like in oher developing counries, in Turkey, he deand for energy and elecriciy is growing rapidly due o social and econoic developens and increase of he populaion of he counry. In his paper, he Granger causaliy beween elecriciy consupion, eployen and Gross Naional Produc is exained for Turkey using annual daa covering he period As econoic growh, eployen and elecriciy consupion variables used in epirical analysis have sae order of inegraion (I()), Granger causaliy es is eployed. In his sudy i was found ha bidirecional causal relaionship beween eployen and GNP in he shor and long-run. In addiion o, unidirecional causaliy running fro GNP and eployen o elecriciy consupion exiss in he shor and long-run. Keywords: Elecriciy Consupion, Growh, Causaliy, Coinegraion, ECM. GĐRĐŞ Ülkelerin ekonoik gelişe süreçlerinde, enerjinin kullanıı büyük öne aşıakadır. Bu öne, enerjinin ürei girdisi olarak ekonoinin sanayi, arı ve ulaşı gibi sekörleri ile olan yapısal bağlılığından kaynaklanakadır. Gelişeke olan ülkelerde enerji alebi ile ekonoik büyüe arasındaki güçlü ilişkinin, gelişiş ülkelerde daha zayıf olduğu görülekedir (Saaçioğlu ve Küçükaksoy, 2004: ). Enerji kaynakları içinde ikincil bir kaynak olan elekrik enerjisinin, genel enerji içerisinde farklı bir yeri vardır. Çünkü elekrik enerjisi diğerleri gibi bir enerji kaynağı değil, enerji kaynaklarının değişik eknolojiler kullanılasıyla elde edilen bir enerji şeklidir. Elekrik enerjisi, pek çok eknolojiye uygulanabilen, kullanıı kolay ve kullanıı sırasında çevreyi kirleeyen bir enerjidir. Elekrik enerjisi, sanayiden, aydınlaaya ve eskene kadar çok geniş bir ükei alanına sahipir. Gelişeke olan bir ülke olarak Türkiye de alyapı yaırılarındaki gelişelere paralel olarak elekrik ükeiinde yıllar iibariyle arış görülüş ve aynı zaanda yıllar iibariyle ekonoik gelişişlik seviyesinde de öneli arışlar gözlenişir. Ancak elekrik ükeii ile ekonoik büyüe arasında ilişkinin yönü apirik bir konudur ve gelişirilecek enerji poliikaları için oldukça önelidir (Kar ve Kınık, 2008: 333). Özellikle son yılardaki ekonoeri ekniklerinin gelişesiyle birlike enerji ükeii, büyüe, isihda v.b. değişkenler arasındaki nedensellik ilişkilerinin incelendiği çalışalar hızla arışır. Enerji ükeii ve ekonoik Yrd.Doç.Dr., Eskişehir Osangazi Ünviversiesi, Fen Edebiya Fakülesi Đsaisik Bölüü, cakas@ogu.edu.r 6

2 Türkiye de Elekrik Tükeii, Đsihda Ve Ekonoik Büyüe Arasındaki Đlişkinin Haa Düzele Modeliyle Analizi C.Akaş büyüe arasındaki ilişkinin araşırılası, Kraf ve Kraf (978) arafından yapılan çalışayla başlaış ve daha sonra da birçok çalışa yapılışır. Yapılan bu çalışalardan bazılarında, elekrik ükeiinden büyüeye nedensellik espi edilirken, bir kısında ise büyüeden elekrik ükeiine nedensellik olduğu ifade edilişir. Yine yapılan araşıraların bir kısında elekrik ükeii ve büyüe arasında iki yönlü nedensellik ilişkisi belirlenirken, bir kısı çalışalarda da nedensellik ilişkisi oladığı sonucuna ulaşılışır. Lieraürde yapılan ve bu dör ükün sonucun da oraya konulduğu araşıralardan bazıları aşağıdaki gibidir: Kraf ve Kraf (978), Ghosh (2002), Thoa (2004), Wolde ve Rufael (2006), Mozuder ve Marahe (2007) ekonoik büyüeden elekrik ükeiine ek yönlü bir nedellik espi ederlerken, Shiu ve Pun (2004), Sern (2000), Alınay ve Karagöl (2005), Lee (2005), Narayan ve Singh (2007) elekrik ükeiinden ekonoik büyüeye doğru ek yönlü nedensellik ilişkisi olduğunu ifade eişlerdir. Yine Morioo ve Hope (2004), Yang (2000), Jube (2004) elekrik ükeii ve büyüe arasında iki yönlü nedensellik olduğu sonucuna ulaşırlarken, Akarca ve Long (980), Erol ve Yu (987), Yu ve Choi (985), Yu ve Hwang (984), elekrik ükeii ve büyüe arasında bir nedensellik oladığını ifade eişlerdir. Enerji ükeii, isihda ve ekonoik büyüe arasındaki nedenselliği araşıran çalışalardan bazıları da şunlardır: Akarca ve Long (979) ile Yu, Chow ve Choi (987) yapıkları analizlerde enerji ükeiinden isihdaa ek yönlü nedenselik buluşlardır. Buna karşın Murray ve Nan (992) isihdadan enerji ükeiine ek yönlü nedenselik espi eişlerdir. Yu ve Jin (992) ise isihda ve enerji ükeii arasında herhangi bir nedensellik espi edeeişlerdir. Sern (993), Masih ve Masih (997), enerji ükeii, isihda ve ürei arasında uzun döne nedenselik inceleişlerdir. Yine Chang, Fang ve Wenshwo (200) isihda, enerji ükeii ve ürei arasındaki uzun döne nedenseliği araşırışlar ve isihda-ürei arasında iki yönlü nedensellik espi ederlerken, enerji ükeiinden üreie ek yönlü nedenselik olduğu sonucuna ulaşışlardır. Narayan ve Syh (2005) elekrik ükeii, isihda ve gerçek gelir için yapıkları araşırada, uzun dönede isihda ve gerçek gelirden elekrik ükeiine ek yönlü nedenselik espi eişlerdir. Elekrik ükeii, isihda ve ekonoik büyüe arasındaki nedenselliğin yönü, poliika uygulaaları açısından oldukça önelidir. Örneğin büyüeden ya da isihdadan elekrik ükeiine ek yönlü bir nedensellik varsa ya da aralarında bir nedensellik yoksa, elekrik ükei poliikalarının ekonoik büyüe üzerine ekisi olayacağı ifade edilebilir. Bununla birlike elekrik ükeiinden büyüeye ya da isihdaa ek yönlü bir nedensellik varsa, elekrik ükeiinin azalası büyüenin/isihdaın azalasına neden olabilecekir (Narayan ve Syh, 2005: ). Bu nedenle bu çalışanın aacı, Haa Düzele Modeli yardııyla, Türkiye de elekrik ükeii, isihda ve ekonoik büyüe arasındaki ilişkinin yönünü belirleekir. Bundan sonraki bölüde, veri kaynağı ve değişkenler kısaca ifede ediliken sonra, 3. bölüde ekonoerik yöne ve apirik bulgulara yer verilecekir. Son bölüde ise sonuçlara yer verilecekir. VERĐ KAYNAĞI ve DEĞĐŞKENLERĐN BELĐRLENMESĐ Analizlerde, döneini kapsayan yıllık verilerden yaralanılışır. Çalışadaki verilerin aaı 970 yılı baz alınarak reel hale geiriliş ve ü değişkenlerin logariik değerleri kullanılışır. Veriler Türkiye Cuhuriyei Merkez Bankası elekronik veri dağıı siseinden ve çeşili isaisik yıllıklarından elde edilişir. Değişkenler de aşağıdaki şekilde anılanışır: GSMH: Gayri Safi Milli Hasıla, ET: Elekrik Tükeii, IST: Đsihda. EKONOMETRĐK YÖNTEM ve AMPĐRĐK BULGULAR Durağanlık Tesleri Gözlelenen veri seinden yararlanılarak serinin ahin edilesi sokasik bir süreçle gerçekleşekedir. Böylece, bir zaan serisi odelinden yararlanılarak ulaşılan sokasik sürecin zaana bağlı olarak değişip değişediğinin bilinesi gerekekedir. Eğer sokasik sürecin nieliği zaan boyunca aynı kalayıp değişiklik göseriyorsa; yani seri durağan değilse serinin geçiş ve gelecek yapısını basi bir odelle ifade eek ikansızlaşakadır. 62

3 Türkiye de Elekrik Tükeii, Đsihda Ve Ekonoik Büyüe Arasındaki Đlişkinin Haa Düzele Modeliyle Analizi C.Akaş Bir zaan serisinin biri kök (uni roo) aşıası, o zaan serisinin durağan oladığını göserekedir. Granger ve Newbold (974), durağan olayan zaan serileriyle çalışılası halinde değişkenler arasında sahe regresyon probleiyle karşılaşılabileceğini göserişlerdir. Bu nedenle zaan serilerinin kullanıldığı çalışalara bu serilerin durağanlığı araşırılarak başlanılakadır (Zoruk, 2008: 84). Bir zaan serisi d kez farkı alındıkan sonra durağan hale geliyorsa, bu serinin d dereceden büünleşiği söylenir ve I(d) şeklinde göserilir. Çalışaızda, ikisadi zaan serilerinin durağanlığını es eede yaygın olarak kullanılan, Augened Dickey-Fuller (979,98), Phillips ve Perron (PP) (988) ve Kwiakowski, Phillips, Schid ve Shin (KPSS) (992) eslerinden yararlanılacakır. ADF ve PP eslerinde, serinin durağan oladığı sıfır hipoezine karşın serinin durağan olduğu alernaif hipoezi es edilirken, KPSS biri kök esinde, sıfır hipoezi, serinin durağan olduğu şeklindedir. LnET, LnGSMH ve LnIST değişkenleri için ADF ve PP biri kök esi sonuçları Tablo deki gibidir. Tablo. ADF ve PP Biri Kök Tesi Sonuçları Değişken ler Trendli ve Sabi Terili ADF Tes Đsaisiği Trendli ve Sabi Terili PP Tes Đsaisiği LnET -2, (0) -3, * -2,62200 () -3, * LnGSMH -2,79632 (0) -3, * -2,36869 (2) -3, * LnIST -2, (0) -3, * -2, (0) -3, * * işarei %5 anla seviyesindeki Mac Kinnon kriik değerlerini ifade ederken, paranez içindeki değerler Schwarz bilgi krierine göre seçilen en uygun gecike uzunluklarıdır. Tablo den de görülebileceği gibi LnET, LnGSMH ve LnIST değişkenleri için elde edilen ADF ve PP es isaisiği değerlerleri %5 anla seviyeli Mac Kinnon kriik değerlerinden daha küçük oldukları için, durağan oladıkları görülekedir. Dolayısıyla bu değişkenlerin. farkları alınarak, yapılan durağanlık esi sonuçları ise Tablo 2 de verilişir. Tablo 2. Birinci Farklara Göre ADF ve PP Biri Kök Tesi Sonuçları Değişkenler Trendli ve Sabi Terili ADF Tes Đsaisiği Trendli ve Sabi Terili PP Tes Đsaisiği LnET -4,28888 (0) -3, * -4,294292() -3, * LnGSMH -5, (0) -3, * -5, (0) -3, * LnIST -6, (0) -3, * -5, (0) -3, * * işarei %5 anla seviyesindeki Mac Kinnon kriik değerlerini ifade ederken, paranez içindeki değerler Schwarz bilgi krierine göre seçilen en uygun gecike uzunluklarıdır. Tablo 2 deki sonuçlara göre LnET, LnGSMH ve LnIST değişkenleri için elde edilen ADF ve PP es isaisiği değerlerleri %5 anla seviyeli Mac Kinnon kriik değerlerinden daha büyük oldukları için, seri durağan değildir şeklindeki sıfır hipoezi reddedilecekir. Dolayısıyla ü değişkenler. farklara göre durağandır. Son yıllarda kullanılaya başlayan KPSS esi ile de serilerin durağanlık esi sonuçları Tablo 3 e, değişkenlerin. farklarına göre KPSS biri kök esi sonuçları da Tablo 4 e verilişir. KPSS esi sonuçları da ADF ve PP biri kök esi sonuçlarını desekleekedir. 63

4 Türkiye de Elekrik Tükeii, Đsihda Ve Ekonoik Büyüe Arasındaki Đlişkinin Haa Düzele Modeliyle Analizi C.Akaş Tablo 3. KPSS Biri Kök Tesi Sonuçları Değişkenler Trendli ve Sabi Terili KPSS Tes Đsaisiği LnET 0,5708 (4) 0,46000 * LnGSMH 0,73235 (5) 0, * LnIST 0,72328 (5) 0, * * işarei %5 anla seviyesindeki KPSS kriik değerlerini ifade ederken, paranez içindeki değerler Newey-Wes Bandwidh bilgi krierine göre seçilen en uygun gecike uzunluklarıdır. Tablo 4. Birinci Farklara Göre KPSS Biri Kök Tesi Sonuçları Değişkenler Trendli ve Sabi Terili KPSS Tes Đsaisiği LnET 0, (0) 0,46000 * LnGSMH 0,08974 (2) 0, * LnIST 0, (4) 0, * * işarei %5 anla seviyesindeki KPSS kriik değerlerini ifade ederken, paranez içindeki değerler Newey-Wes Bandwidh bilgi krierine göre seçilen en uygun gecike uzunluklarıdır. Tablo 4 e de görüldüğü gibi ü değişkenler için sıfır hipoezinin kabulü gerekekedir. Yani KPSS esinin birinci farklarına göre yine ü değikenler için durağanlık sağlanışır. Bu da ADF ve PP esi sonuçlarını desekleekedir. Eşbüünleşe (Coinegraion) Analizi Değişkenler arasında eşbüünleşe ilişkisini araşırabilenin ön koşulu değişkenlerin aynı dereceden büünleşik olasıdır. Yapılan ü biri kök esi analizi sonuçlarına göre LnET, LnGSMH ve LnIST değişkenleri birinci farklara göre durağandır. Dolayısıyla değişkenler aynı seviyede (I()) durağan oldukları için eşbüünleşe analizi yapılacakır. Eşbüünleşe ilişkisini araşırabilek için Johansen (988) arafından gelişirilen eşbüünleşe analizi yapılışır. Johansen eşbüünleşe analizi sise yaklaşıı çerçevesinde, Vekör Ooregresif (VAR) odeline dayanakadır. Bu nedenle öncelikle VAR odeli hesaplanaka ve daha sonra eşbüünleşe esi yapılakadır (Pazarlıoğlu ve Çevik, 2007:0) VAR da gecike sayısı Schwarz bilgi krierine göre 2 olarak belirlenisir. Johansen nın Eşbüünleşe Tesi analiz sonuçları da Tablo 5 e göserilişir. 64

5 Türkiye de Elekrik Tükeii, Đsihda Ve Ekonoik Büyüe Arasındaki Đlişkinin Haa Düzele Modeliyle Analizi C.Akaş Tablo 5. Johansen Eşbüünleşe Tesi Sonuçları Hipoez Đz Đsaiisiği Kriik Değer(%5) Olasılık H 0 : r= H 0 : r H 0 : r Eşbüünleşe analizi sonucuna göre r=0 şeklindeki sıfır hipoezi %5 anla seviyesinde reddedileceğinden LnET, LnGSMH ve LnIST değişkenleri arasında uzun döneli bir ilişki olduğu ifade edilecekir. Haa Düzele Modeli (Error Correcion Models) Seriler arasındaki uzun döne ilişki belirlendiken sonra, söz konusu seriler arasındaki nedensellik ilişkisi ve yönü sapanacakır. Engle ve Granger (987) yapıkları çalışalarda değişkenlerin I() düzeyinde enegre olası ve değişkenler arasında eşbüünleşe ilişkisinin de bulunası duruunda, özellikle sokasik haa erileri I(0) şeklindeki değişkenlerde ek yönlü veya çif yönlü işleyen bir Granger nedenselliğinin bulunacağını göserişlerdir. Ayrıca bu duruda eşbüünleşe varlığının ahin edildiği regresyon da haalı veya sahe regresyona neden olan ekenlerden arınış olacakır. Dolayısıyla aralarında eşbüünleşe ilişkisi bulunan değişkenlerle ilgili vekör haa düzele odelini aşağıdaki gibi yazak ükündür: LnET = a + a LnET + a LnGSMH λecm + u n () 0 i i 2i i i= i= LnGSMH = a + a LnGSMH + a LnET + λecm + u 0 i i 2i i i= i= n (2) LnGSMH = b + b LnGSMH + b LnIST + θ ECM + ε 0 i i 2i i= i= p (3) LnIST = b + b LnIST + b LnGSMH + θ ECM + ε p (4) 0 i i 2i i= i= ln IST = c + c LnIST + c LnET + γ ECM + ν n (5) 0 i i 2i i i= i= ln ET = c + c LnET + c LnIST + γ ECM + ν n (6) 0 i i 2i i i= i= Eşiliklerdeki, birinci fark operaörünü, ECM haa düzele eriini, ve u, v ve ε ise ilgili denklelere ai haa erilerini göserekedir. ECM eşbüünleşe regresyonundan elde edilen arıkları ifade eekedir. Eşilik -6 dan faydalanılarak seriler arasında zayıf veya güçlü bir Granger nedenselliğinin bulunup bulunadığını espi eek ükündür. Ancak haa düzele erii paraerelerinin, örneğin θ nın, sıfıra eşi olası iki değişken arasında denge sağlayıcı uzun döneli bir ilişkinin oladığını göserekedir (Güneş, 2007: 282). 65

6 Türkiye de Elekrik Tükeii, Đsihda Ve Ekonoik Büyüe Arasındaki Đlişkinin Haa Düzele Modeliyle Analizi C.Akaş Nedenselliğin kaynağının espi edilesi için uygulanan Haa Düzele Modeli sonuçları Tablo 6 da verilişir. Tablo 6. Haa Düzele Modeli Sonuçları Gecike Sayısı F Đsaisiği ECM - Đsaisiği için LnET LnGSMH =2 n= * * LnGSMH LnET =2 n= LnET LnIST LnIST LnET = n= * * = n= LnGSMH LnIST =2 n= * * LnIST LnGSMH =2 n= * * * %5 A.S de anlalı olduğunu göserekedir. bağılı ve n bağısız değişken için Schwarz bilgi krierine göre belirleniş opial gecike uzunluğunu göserekedir. Tablo 6 da her bir bağılı değişken için bağısız değişkenlerin kasayılarına beraber uygulanan Wald esinden elde edilen F isaisik değerleri ile haa düzele erilerinin kasayılarının isaisik değerleri verilişir. Bağısız değişkenlerin büününün bir grup olarak anlalı bulunası değişkenler arasında kısa döne nedenselliğin varlığını göserirken, haa düzele erii kasayısının isaisiki olarak anlalı olası ise uzun döne ekisinin varlığını göserecekir. Tablo 6 ya göre kısa ve uzun dönede ekonoik büyüeden elekrik ükeiine ve isihdadan elekrik ükeiine ek yönlü bir nedensellik ilişkisi sözkonusu iken, büyüe ve isihda arasında iki yönlü bir nedensellik ilişkisi sözkonusudur. SONUÇ Bu çalışada yıllarını kapsayan zaan serisi verileriyle, Türkiye nin elekrik ükeii, isihda ve ekonoik büyüe arasındaki kısa ve uzun döne nedenselik araşırıldı. Önce biri kök esleriyle durağanlık analizi yapılarak serilerin birinci farklarında yani I(I) seviyesinde durağan oldukları görüldü. Daha sonra eşbüünleşe analiz yapılarak serilerin eşbüünleşik oldukları espi edildi. Haa düzele odeli yardııyla da serilerin kısa ve uzun döne nedensellikleri oraya konuldu. Yapılan analizler sonunda kısa ve uzun dönede ekonoik büyüeden elekrik ükeiine ve isihdadan elekrik ükeiine ek yönlü bir nedensellik ilişkisi sözkonusu iken, büyüe ve isihda arasında iki yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna ulaşıldı. Yapılan analizler sonucu, ekonoik büyüe ile isihda arasında kısa ve uzun dönede karşılıklı bir nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna ulaşıldı. Yani, ekonoik büyüeden isihdaa bir nedensellik sözkonusu iken, isihdadan da büyüeye doğru bir ilişki sözkonusudur. Başka bir ifade ile Türkiye ekonoisinde isihda, ekonoik büyüeyi ekileyen fakörler içinde yer alırken, ikisadi büyüenin yüksek veya düşük oranda gerçekleşesi, işsizliğin oluşasında veya işsizliğin önlenebilesinde öneli bir ekiye sahip bulunakadır. Yine apirik bulgulara göre, isihdadan elekrik ükeiine ek yönlü bir nedensellik olduğu espi edildi. Bu da isihda arıkça elekrik ükeiinin de aracağını göserekedir. 66

7 Türkiye de Elekrik Tükeii, Đsihda Ve Ekonoik Büyüe Arasındaki Đlişkinin Haa Düzele Modeliyle Analizi C.Akaş Yapılan çalışada, uzun dönede ekonoik büyüeden elekrik ükeiine ek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu da üçüncü bir sonuç olarak ifade edilecekir. Tü bu sonuçlar özelendiğinde ise, ekonoik büyüe oranları arıkça isihda ve elekrik ükeii aracak, isihdaın arası da yine elekrik ükeii arıracakır. Daha açık bir ifadeyle, büyüenin gerçekleşesi, elekriğin eel girdi olarak kullanıldığı sanayi, arı, ulaşı ve icare sekörlerinin gelişesine neden olur. Bu da sekörlerde eel girdi duruunda olan elekrik ihiyacını arıracakır. Yine isihdaın arası da elekrik ükeiini arıracakır. Tü bulgular birlike değerlendirildiğinde, elekrik sadece sanayi, ulaşı ve arı sekörlerinin eel girdisi değil, aynı zaanda insanların yaşa kaliesini arıran eel bir fakördür. Dolayısıyla, Türkiye nin gelişeke olan bir ülke olduğu ve büyüek zorunda olduğu düşünüldüğünde, geleceke elekrik kısınıları yapaası gereklidir. Bunun için de, Türkiye nin alernaif ve düşük aliyeli elekrik üreiini sağlaak zorunda olduğunu ifade eek, bu çalışanın oraya koyduğu sonuç olacakır. KAYNAKÇA Akarca, A. ve Long T.V (980), On he Relaionship Beween Energy and GNP: A Re-Exainaion, Journal of Energy and Developen, 5, Akarca, A.T., Long, T.V., (979), Energy and Eployen: A Tie Series Analysis of he Causal Relaionship, Resource and Energy, 2, Alınay, G., Karagöl, E., (2005), Elecriciy Consupion and Econoic Growh: Evidence Fro Turkey, Energy Econoics 27, Chang, T., Wenshwo, F.ve Li-Fang, W. (200), Energy Consupion, Eployen, Oupu and Teporal Causaliy: Evidence Fro Taivan Based on Coinegraion and Error-Correcion Modelling Techniques, Applied Econoics, 33, Dickey, D. ve Fuller, W.A. (98), Likelihood Raio Saisics for Auoregressive Tie Series wih A Uni Roo, Econoerica, 49, Dickey, D.A. ve Fuller, W.A (979), Disribuion of he Esiaors for Auoregressive Tie Series wih A Uni Roo, Journal of Aerican Saisical Associaion, 74, Engle, R. F. ve Granger C.W.J., (987), Co-inegraion and Error Correcion: Represenaion, Esiaion and Tesing, Econoerica, 55 (2): Erol, U. ve Yu, E.S (987), Tie Series Analysis of he Causal Relaionships Beween US Energy and Eployen, Resources Energy, 9, Ghosh, S. (2002), Elecriciy Consupion and Econoic Growh in India, Energy Policy, 30, Granger C.W.J., ve Newbold, P., (974), Spurios Regressions in Econoerics, Journal of Econoerics, 2(2), 20. Güneş, S., (2007), Đala Seköründe Verililik ve Reel Ücre Đlişkisi: Bir Koenegrasyon Analizi, Celal Bayar Üniversiesi, Yönei ve Ekonoi Dergisi, 4, 2, Johansen, S. (988), Saisical Analysis of Coinegraion Vecors, Journal of Econoic Dynaics and Conrol, 2, Jube, C.B.L. (2004), Coinegraion and Causaliy Beween Elecriciy Consupion and GDP: Epirical Evidence Fro Malawi, Energy Econoics, 26, Kar, M. ve Kınık, E. (2008), Türkiye de Elekrik Tükeii Çeşileri ve Ekonoik Büyüe Arasındaki Đlişkinin Ekonoerik Bir Analizi, Afyon Kocaepe Üniversiesi, Đ.Đ.B.F. Dergsi, 2, Kraf, J. ve Kraf, A. (978), On he Relaionship Beween Energy and GNP, Journal of Energy and Developen, 3, Kwiakowski, D., Phillips, P.C., Schid, P. ve Shin, Y. (992), Tesing he Null Hypohesis of Saionariy Agains he Alernaive of A Uni Roo, Journal of Econoerics,,

8 Türkiye de Elekrik Tükeii, Đsihda Ve Ekonoik Büyüe Arasındaki Đlişkinin Haa Düzele Modeliyle Analizi C.Akaş Lee, C.C., (2005), Energy Consupion and GDP in Developing Counries: A Coinegraion Panel Analysis, Energy Econoics, 27, Masih, A.M.M., Masih, R., (997), On he Causal Relaionship Beween Energy Consupion, Real Đncoe Prices: Soe New Evidence Fro Asian Nics Based on Mulivariae Coinegraion:Vecor Error Correcion Approach, Journal of Policy Modeling, 9, Morioo, R., ve Hope, C., (2004), The Ipac of Elecriciy Supply on Econoic Growh in Sri Lanka, Energy Econoics, 26, Mozuder, P. ve Marahe, A. (2007), Causaliy Relaionship Beween Elecriciy Consupion and GDP in Bangladesh, Energy Policy, 35 (), Murray, D. A. ve Nan, G. D. (992), The Energy Consupion and Eployen Relaionship: A Clarificaion, Journal of Energy and Developen, 6, Narayan, P.K., Singh, B., (2007), The Elecriciy Consupion and GDP Nexus for Fiji Islands, Energy Econoics, 29, Narayan, P.K., Syh, R., (2005) Elecriciy Consupion, Eployen and Real Incoe in Ausralia: Evidence Fro Mulivariae Granger Causaliy Tess, Energy Policy, 33, Pazarlıoğlu, V. ve Çevik, E.Đ., (2007), Verililik, Ücreler ve Đşsizlik Oranları Arasındaki Đlişkinin Analizi: Türkiye Örneği, Celal Bayar Üniversiesi, Yönei ve Ekonoi Dergisi, 4, 2, -7. Philips, P.C.B. and Perron, P. (988), Tesing for A Uni Roo in Tie Series Regression, Bioerica, 75, Saaçioğlu, C. ve Küçükaksoy, Đ. (2004), Türkiye Ekonoisinin Enerji Yoğunluğu ve Öneli Enerji Taşıa Projelerinin Ekonoiye Ekisi,, 9-4. Shiu, A. ve Pun, L.L. (2004), Elecriciy Consupion and Econoic Growh in China, Energy Policy, 32, 47 Sern, D. I. (993), Energy and Growh in he USA. A Mulivariae Approach, Energy Econoics, 5, Sern, D.I. (2000), Mulivariae Coinegraion Analysis of he Role of Energy in he US Macroeconoy, Energy Econoics, 22, Thoa, M., (2004), Elecrical Energy Usage over he Business Cycle, Energy Econoics, 26, Wolde, A. ve Rufael, Y., (2006), Elecriciy Consupion and Econoic Growh: A Tie Series Experience for 7 African Counries, Energy Policy 34, Yang, H.Y., (2000), A Noe on he Causal Relaionship Beween Energy and GDP in Taiwan, Energy Econoics, 22, Yu, E.S.H. ve Jin, J.C.(992), Coinegraion Tess of Energy Consupion, Incoe and Eployen, Resources and Energy, 4, Yu, E. S. H., Chow, P. C. Y. ve Choi, J. Y. (987), The Causal Relaionship Beween Energy and Eployen: An Reexainaion, Energy Syse and Policy,, Yu, E.S.H. ve Choi, J.Y., (985), The Causal Relaionship Beween Energy and GNP: An inernaional Coparison, Journal of Energy and Developen, 0, Yu, E.S.H. ve Hwang, B.K., (984), The Relaionship Beween Energy and GNP: Furher Resuls, Econoics, 6, Energy Zoruk, M., (2008), Türkiye de Tükeici ve Topan Eşya Fiya Đndeksleri Arasındaki Nedensellik Đlişkisi: , Dulupınar Ünv. Sosyal Bililer Dergisi, 20,