Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi. Geçim Kaynakları Restorasyon Çerçevesi

Transkript

1 Çevresel ve Ssyal Yönetim Sistemi

2 CONTENTS PAGE GİRİŞ DOKÜMAN NUMARASI AMAÇ UYGULAMA BAŞLANGIÇ YETKİ VE YÖNETİM KAPSAM İŞBU ÇERÇEVENİN KAPSAMI DİĞER YÖNETİM PLANLARI İLE ÖRTÜŞMELER ROLLER VE SORUMLULUKLAR YÖNETİM PLANI UYGULAMASI İÇİN ÖNEMLİ ROLLER VE SORUMLULUKLAR PROJE STANDARTLARI UYGULANABİLİR TÜRK ULUSAL STANDARTLARI; UYGULANABİLİR ULUSLARARASI STANDARTLAR VE KILAVUZLAR; UYGULANABİLİR CENTERRA VE ÖMAŞ STANDARTLARI, POLİTİKALARI VE PROSEDÜRLERİ ÖMAŞ 'IN UYMAYI TAAHHÜT ETTİĞİ DİĞER ENDÜSTRİ KILAVUZLARI UYGULANABİLİR PROJE STANDARTLARININ ÖZETİ ÖMAŞ ARAZİ ERİŞİMİ VE GEÇİM KAYNAĞI RESTORASYONU YAKLAŞIMI ÖMAŞ TARAFINDAN KULLANILAN TEMEL PRENSİPLER ARAZİ ERİŞİMİ VE EDİNİM KOŞULLARI ÖMAŞ GEÇİM KAYNAĞI RESTORASYONU YAKLAŞIMINDA TEMEL ADIMLAR UYGULAMA TAKVİMİ BUGÜNE KADARKİ PAYDAŞ KATILIMI GEÇİM KAYNAKLARI RESTORASYON PLANININ TAMAMLANMASI İÇİN ANA GÖREVLER İZLEME İLERLEME DENETİMİ ETKİNLİĞİN DENETLENMESİ DENETİM VE RAPORLAMA DIŞ DENETİM KAYIT TUTMA DOKÜMAN KONTROLÜ Sayfa 2 / 23 BASIM TARİHİ:

3 Tabl : Önemli görevler ve Srumluluklar...6 Tabl 2: Prjenin Arazi Gereksinimleri...2 Tabl 3: Hak Sahipliği Çerçevesi...6 Tabl 4: Ana Perfrmans Göstergeleri...22 Şekil : Geçim Kaynağı Restrasyn Süreci...3 Bu Çevre ve Ssyal Yönetim Sistemi ÇSYS -dökümantasynu - (Plan, Çerçeve, vb) ve ekleri İngilizce dilinde hazırlanmış lup Türkçeye çevrilmiştir. İngilizce ve Türkçe dilindeki dökümantasynda sunulan bilgiler arasında bir uyumsuzluk ve/veya farklılık beklenmese da böyle bir durumda İngilizce ÇSYS dökümantasynu kapsamında sunulan bilgiler geçerli kabul edilmelidir. i Sayfa 3 / 23 BASIM TARİHİ:

4 GİRİŞ. Dküman Numarası Bu dküman, Öksüt Altın Madeni Prjesi için hazırlanan dir. Bu çerçeve için dküman referans numarası:..2 Amaç Bu çerçeve dökümanın amacı: Çerçevenin kapsamını tanımlamak ve uygulanabilir yönetim arayüzlerini rtaya kymak; Rlleri ve srumlulukları tanımlamak; Bu Çerçeve ile ilgili larak uygulanabilir Prje Standartlarının ana hatlarını belirlemek; Ayrıntılı bir Geçim Kaynakları Restrasyn Planının (GKRP) geliştirilmesine yönelik sürecin ve zaman çerçevesinitanımlamak; Geçim kaynakları restrasynu için başlangıç hedeflerini belirlemektir. Ek bilgiler tplandıktan ve detaylı yönetim faaliyetleri tanımlandıktan snra, daha detaylı bir Yönetim Planında ve uygulanabilir Prsedürlerle daha fazla geliştirilecek lan esas hedefleri, gereklilikleri ve taahhütleri belirlemek üzere işbu Restrasyn Çerçevesi hazırlanmıştır. Yönetim Planı, bu Çerçevenin yerini alacaktır. Amaçlar Bu Çerçevenin (ve müteakip Planın) amaçları şunlardır: Alternatif prje tasarımları araştırılarak gönülsüz yeniden yerleşimden kaçınılması veya kaçınılmaz lduğu durumlarda en aza indirgenmesi Aşağıdakiler vasıtasıyla, arazi edinimi veya etkilenen şahısların varlıklarına ve arazilerine kullanım ve erişim knusundaki kısıtlamalardan kaynaklanan lumsuz ssyal ve eknmik etkilerin azaltılması: (i) mal varlığı kayıplarının yerine kyma maliyetine göre tazminatın temin edilmesi ve (ii) yeniden yerleşim faaliyetlerinin etkilenenlere yönelik uygun bilgi ifşası, istişare ve bilgilendirilmiş katılımla birlikte uygulanmasının sağlanması Prjeden etkilenen şahıslarının geçim kaynaklarının ve yaşam standartlarının prje öncesi düzeylere getirilmesi veya mümkün lduğu durumlarda iyileştirilmesi..3 Uygulama Bu nde rtaya knulan gereksinimler, yükleniciler tarafından gerçekleştirilen faaliyetler dâhil lmak üzere ÇED İzin Alanı dahilinde, enerji iletim hattı güzergahı byunca ve erişim ylu ile su temin bru hattı güzergahı byunca prje unsurlarının inşaatı ve işletmesiyle ilgili larak Öksüt Altın Madeni Prjesinin ömrü byunca gerçekleştirilen bütün ÖMAŞ faaliyetleri için geçerlidir. Bu Çerçeve ÖMAŞ Genel Müdürü ne ait lan ÖMAŞ Çevre ve Ssyal Yönetim Sistemi Çerçevesine (OMAS- ESMS-00) dayanmaktadır. ÖMAŞ Çevre ve Ssyal Yönetim Sistemi (ÇSYS) Çerçevesinde yapılacak değişiklikler bu Çerçevede de değişikliklere neden labilir. Sayfa 4 / 23 BASIM TARİHİ:

5 Bu Çerçeve, inşaat faaliyetlerinin başlangıcı öncesinde güncellenecek ve ayrıntılı bir Geçim Kaynakları Restrasyn Planıyla değiştirilecektir..4 Başlangıç Bu Çerçeve Nisan 206 tarihinden itibaren geçerlidir..5 Yetki ve Yönetim ÖMAŞ Genel Müdürü bu Çerçeveyi 3 Mart 206 tarihinde naylamıştır. Bu Çerçeve, ÖMAŞ Dış İlişkiler ve Sürdürülebilirlik Yöneticisinin srumluluğundadır. Çerçevede, değişiklikler yapılmasına yönelik bir talep lduğunda Çerçevenin sahibine yöneltilmelidir. Değişiklikler, ÇSYS Çerçevesinde belirlenen Değişim Yönetimi (DY) Prsedüründe anahatlarıyla belirtildiği üzere uygun gözden geçirme ve nay prsedürlerine tabi lacaktır. 2 KAPSAM 2. İşbu Çerçevenin Kapsamı Bu Çerçeve, kamu mera alanlarından veya Öksüt Altın Madeni Prjesi tarafından kullanılan diğer alanlardan uzaklaştırılan kişiler için geçim kaynakları restrasynu işlemini kapsamaktadır. Tüm arazi edinimi çalışmaları ya devletin hüküm ve tasarrufu altındaki arazileri kapsamış ya da alanın da satanın da memnun lduğu pazarlıklara tabi lmuştur. 2.2 Diğer Yönetim Planları ile Örtüşmeler Bu Çerçeve, ÇSYS Çerçeve Dkümanında açıklandığı şekilde, ÖMAŞ Prjesi için geliştirilen Yönetim Planlarının genel paketinin bir parçasıdır. Bu Çerçeve, aşağıdakiler de dâhil lmak üzere, tplum sağlığı, emniyeti ve güvenliği uygulamalarına sahip lan bir dizi diğer Yönetim Planları ile örtüşmelere ve çapraz bağlantılara sahiptir: Su Kaynakları Yönetim Planı (OMAS-ESMS-WR-PLN-00), özellikle içme suyu kaynaklarının krunması ile ilgili larak Tplum Sağlığı, Emniyeti ve Güvenliği Yönetim Planı (OMAS-ESMS-CHSS-PLN-000), yöre halkının özellikle maddi hasarlı tehlikelerden krunmasına yönelik larak Tplumsal Kalkınma Çerçevesi (OMAS-ESMS-CD-PLN-00), prjeden kaynaklanacak yerel düzeydeki ssyal ve eknmik yerdeğiştirmeleri en aza indirmekle ilişkili larak, Paydaş Katılım Planı (OMAS-ESMS-SEP-PLN-00), paydaşlarla iletişim ve irtibat kurulmasıyla bağlantılı larak, Hava Emisynları Yönetim Planı (OMAS-ESMS-AE-PLN-00), özellikle inşaat aşamasındaki tz luşumu sebebiyle ürünlere verilebilecek ptansiyel hasarlarla ilgili larak. 3 ROLLER VE SORUMLULUKLAR 3. Yönetim Planı Uygulaması için Önemli Rller ve Srumluluklar Sayfa 5 / 23 BASIM TARİHİ:

6 Bu Çerçeve uygulanmasındaki başlıca rller ve srumluluklar aşağıda belirtilmiştir. Tabl : Önemli görevler ve Srumluluklar Rl Srumlular ÖMAŞ Genel Müdürü Bu Çerçevenin ve uygulama için gerekli kaynakların nayı ÖMAŞ Dış İlişkiler & Sürdürülebilirlik Direktörü ÖMAŞ Arazi Edinimi/İzinleri Müdürü Prje Standartları ve bu Çerçevede belirtilen diğer gerekliliklerin uyumunu sağlamak. Çerçeve kapsamı ve uygulanması için genel srumluluğu almak Çerçevenin geliştirilmesi, izlenmesi ve revizynunu sağlamak ÖMAŞ gereksinimlerinin yerine getirildiğinden emin lunması için inşaat yüklenicileriyle krdinasyn. Arazi edinimiyle ilgili bütün mevzuat gereksinimlerinin yerine getirilmesinin sağlanması. Enerji iletim hattı ve erişim yluna yönelik kalıcı ve geçici arazi ediniminin bu Çerçeveye ve EBRD PG5 in ilkelerine uygun larak gerçekleştirildiğinden emin lunması için TEİAŞ ve Mühendislik, Tedarik, İnşaat (MTİ) Yüklenicisiyle krdinasyn. ÖMAŞ Halkla İlişkiler Müdürü Uygulamada bulunan rganizasynlar ve diğer paydaşlarla krdinasyn da dâhil lmak üzere bu Çerçevenin zamanında uygulanması. 4 PROJE STANDARTLARI Uygulanabilir Standartlara tüm Prje faaliyetleri ("Prje Standartları") için uyulmalıdır. Prje Standartları aşağıdakileri içermektedir: Uygulanabilir Türk Standartları; Türk ÇED gereklilikleri; Türk Resmi Kurumlarının taahhütleri ve gereklilikleri; Uygulanabilir uluslararası standartlar ve kılavuzlar; Uygulanabilir Centerra ve ÖMAŞ standartları, plitikaları ve prsedürleri; ÖMAŞ 'ın uymayı taahhüt ettiği diğer endüstriyel kuruluş esasları, 4. Uygulanabilir Türk Ulusal Standartları; 8 Mayıs 202 tarihinde yürürlüğe giren 6302 sayılı Kanun tarafından düzeltilen 2644 Sayılı Tapu Kanunu, Türkiye deki ana arazi mülkiyeti düzenlemesidir. Türkiye de tapu tescili, 3402 Sayılı Kadastr Yasasını temel almaktadır. Kadastr Yasası ayrıca, tescilli tapusu lmayan arazi sahiplerinin tespitine veya arazi mülkiyeti knusunda karışıklığın mevcut lduğu durumlara yönelik süreci de tanımlamaktadır Sayılı Kamulaştırma Yasası, özel mülkiyete ait malların kamulaştırılmasıyla ilgili gereksinimleri rtaya kymaktadır. Sayfa 6 / 23 BASIM TARİHİ:

7 Bu Yasa, arazi edinimi sırasında takip edilecek prsedürleri belirlemektedir; Özel yasaya tabi gerçek kişilerin veya tüzel kişilerin mülkiyetindeki taşınmazların kamulaştırılması (kamu menfaati açısından gerekli lması halinde ve gerekli lduğu zaman), Kamulaştırma bedelinin hesaplanması, Taşınmaz varlığın ve müştemilatının kamulaştırma idaresinin adına tescili, Kullanılmayan taşınmaz varlıkların geri alınması, Karşılıklı hak ve yükümlülükler ve ayrıca bunlarla ilgili ihtilafların halline yönelik prsedürler ve yöntemler. Bunlarla ilgili anlaşmazlıklar. Devlet mülkiyetindeki arazilerin (meralar, rmanlık alanlar, hazineye ait araziler) vatadaşlar tarafından kullanımı kurallara bağlıdır. Vatandaşlar, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın bir alt birimi lan ilgili Mera Kmisynu ndan gerekli izinleri aldıktan snra, meraları kiralayabilirler. Vatadandaşlar, hazineye ait arazileri de tarımsal, ticari, spr ve ssyal aktiviteler için kiralayabilirler. Ormanlık ve mera arazilerinin kullanımı, 683 Sayılı Orman Yasası ve 4342 Sayılı Mera Yasasıyla düzenlenmektedir. Mülkiyet veya irtifak haklarının tescili 3402 Sayılı Kadastr Yasası ve Tapu Tescil Kanunnamesine (28738 Sayılı Resmi Gazete) uygun larak gerçekleştirilecektir. Fiziksel ve eknmik yer değişimine yönelik geçim kaynakları restrasynu, Türk Kanunları nın bir gerekliliği değildir. 4.2 Uygulanabilir Uluslararası Standartlar ve Kılavuzlar; ÖMAŞ, yaklaşımının yalnızca Türk Kanunları na uymakla kalmadığını ve aynı zamanda iyi uluslararası uygulamaya da uygun lduğunu taahhüt etmekte ve geçim kaynakları restrasynunun, AİKB ye ait Perfrmans Gereklilikleri 5: Arazi Edinimi, Gönülsüz Yeniden Yerleşim ve Eknmik Yer Değiştirme ye uygun larak yapılacağına dair teminat verecektir. Esas Hedefler Eknmik yer değiştirme ilişkin AİKB PG5 in esas hedeflerinin amaçları şu şekildedir: Etkilenen kişiler tarafından varlıkların ve arazilerin kullanımına ve erişimine ilişkin kısıtlamaları veya arazi ediniminden meydana gelen ssyal ve eknmik lumsuz etkileri aşağıdaki yöntemlerle azaltmak: Kaybedilen varlıkların, yerine knulabilmesi için gerekli maliyette tazminat temin edilmesi ve Yeniden yerleştirme faaliyetlerinin, bilgilerin ve danışmanlıkların uygun şekilde açıklanması ve etkilenen kişilerin bilgilendirilmiş şekilde katılımı ile yapılmasını temin etmek. Prjeden etkilenen şahıslarının geçim kaynaklarının ve yaşam standartlarının prje öncesi düzeylere getirilmesi veya mümkün lduğu durumlarda iyileştirilmesi Bir Geçim Kaynağı Restrasyn Planının Hazırlanması Çevresel ve Ssyal Gereklilikler: AİKB Standartları ve Türk Mevzuat Çerçevesi, Dr. Ebru Yıldız (Kasım 204) Sayfa 7 / 23 BASIM TARİHİ:

8 PG5 (paragraf 22), bir Geçim Kaynağı Restrasyn Çerçevesinin (ve müteakip Planın) geliştirilmesiyle ilgili larak aşağıdaki kılavuz bilgileri sunmaktadır: Fiziksel ve/veya eknmik yer değiştirme durumuna yl açma ptansiyeli lan bir prjeyle ilgili arazi ediniminin veya arazi kullanımı kısıtlamalarının tam dğasının veya büyüklüğünün prje geliştirme aşaması nedeniyle bilinmediği durumlarda, bir Yeniden Yerleşim ve/veya Geçim Kaynağı Restrasyn Çerçevesi geliştirilecektir. Bu çerçeve, bu PG ile uyumlu genel ilkeleri, prsedürleri ve yetkilendirme çerçevesinin ana hatlarını rtaya kyacaktır. Bireysel prje bileşenleri tanımlandığı ve gerekli bilgiler mevcut hale geldiği zaman, çerçeve [PG5] uyarınca ayrıntılı bir Yeniden Yerleşim Eylem Planının (YYEP) veya Geçim Kaynağı Restrasyn Planının (GKRP) geliştirilmesinde temel larak işlev gösterecektir. Öksüt Prjesiyle ilgili larak, meraların kaldırılmasından veya meralara erişimle ilgili kısıtlamalardan etkilenebilecek gayriresmi arazi kullanıcılarının tespitinin nihayetlendirilmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir. Arazi kullanıcılarının kesin tespiti ÖMAŞ tarafından tamamlanınca, ayrıntılı bir Geçim Kaynağı Restrasyn Planı bu Çerçeveyi temel alan hazırlanacaktır. PG5, etkilenen kişilerin ve tplumların haklarının ana hatlarıyla belirlenmesi ve bunların şeffaf, uyumlu ve adil bir tarzda temin edilmesinin sağlanması için bir Geçim Kaynağı Restrasyn Planının (GKRP) luşturulmasını gerektirmektedir. PG5, eknmik yer değiştirme durumu meydana geldiği zaman Prjenin aşağıdakileri gerçekleştirmesi gerektiğini belirtmektedir: Eknmik larak yerinden edilen kişilerin varlık kayıplarının veya varlıklara erişim kaybının derhal tazmin edilmesi. Bu süreç, yer değiştirme durumu öncesinde başlatılmalıdır. Arazi ediniminin ticari yapıları etkilediği durumlarda, etkilenen iş yeri sahiplerine aşağıdakilerle ilgili larak tazminat sağlanması: Ticari faaliyetlerin başka bir yerde yeniden kurulmasının maliyeti; Geçiş dönemi sırasında kaybedilen net gelir ve Duruma göre tesis, makine veya diğer ekipmanın nakli ve yeniden tesisine yönelik maliyetler. Arazi üzerinde ulusal yasalar uyarınca kabul edilen veya kabul edilmesi mümkün lan yasal hakları veya hak talepleri bulunan kişilere duruma göre öncekinin yerini alacak eşit veya daha yüksek değerdeki mülkün (örneğin, tarımsal veya ticari mahaller) ya da yerine kyma maliyetinin tamamının nakit tazminatının sağlanması. Bir tplumun rtak larak sahip lduğu kaynaklardaki herhangi bir kaybı telafi edecek yardımın sağlanması. Bu, tplumun erişim lanağına sahip lduğu geri kalan kaynakların üretkenliğini artıracak inisiyatifler, yitirilen kaynakla ilgili erişim kaybının ayni veya nakdi larak tazminatı ya da alternatif kaynaklara erişimin sağlanması şeklinde labilir. Arazi dışındaki mal varlıklarının (mahsul, sulama alt yapısı ve arazide yapılan diğer iyileştirmeler gibi) kaybıyla ilgili larak yasal açıdan kabul edilecek hak talebi bulunmayan, eknmik larak yerinden edilen kişilere yerine kyma maliyetinin tamamı kadar tazminat sağlanması. Bu kişilerin gelir elde etme kapasitelerinin, üretim düzeylerinin ve yaşam standartlarının geri kazandırılması ve mümkün hallerde iyileştirilmesi amacıyla, ek hedeflenmiş yardım (örneğin kredi lanakları, eğitim veya iş fırsatları) ve fırsatların temin edilmesi. Eknmik larak yerinden lan kişilere gelir elde etme kapasitelerinin, üretim düzeylerinin ve yaşam standartlarının geri kazandırılması için gerekli sürenin makul bir tahmini temel alınarak gereken şekilde geçici destek sağlanması. Sayfa 8 / 23 BASIM TARİHİ:

9 Ulusal Kşullar ile AİKB Kşulları Arasındaki Temel Farkların Özeti Türk Yasaları ile AİKB Plitikaları arasındaki ana farklar aşağıda özetlenmiştir: Türkiye Yasalarında, yeniden yerleşim/eknmik yer değiştirme lma durumunun en aza indirgenmesiyle ilgili herhangi bir hüküm mevcut değildir. Türkiye Yasalarında, ssyal etki değerlendirme ve/veya yeniden yerleşim eylem veya geçim kaynağı restrasyn planının ve Paydaş Katılım Planının hazırlanmasıyla ilgili herhangi bir yasal dayanak mevcut değildir. Arazi edinimi öncesinde herhangi bir ssyal çalışma, etüt ve istişare gerekli değildir. Kamulaştırma Yasasının 0. Maddesi uyarınca, sadece taşınmaz varlıkların pazarlıkla satın alınmasıyla ilgili istişareler gereklidir. Prjeyle ilişkili tesislerin ssyal ve araziyle ilgili etkilerinin değerlendirilmesi knusunda açık herhangi bir hüküm yktur. Prjelerin kümülatif ve sınır aşan etkilerinin değerlendirilmesi knusunda açık herhangi bir hüküm yktur. Parasal tazminatı yalnızca yasal mülk sahipleri alabilmektedir (arazinin ve diğer fiziksel varlıkların kamulaştırılması yluyla). Türkiye Yasalarında yakın zamanlarda yapılan değişiklikler neticesinde, kamu mülkleri ve özel mülkler üzerindeki kullanıcı hakları kabul edilmektedir. Geleneksel haklar kabul edilmektedir (kullanıcı haklarını tanımayan rman arazileri hariç lmak üzere). Orman arazisiyle ilgili tazminat dğrudan ilgili devlet kurumuna ödenmektedir. Türkiye mevzuatında mera kullanıcılarına yönelik tazminatla ilgili herhangi bir yasal dayanak bulunmamaktadır. Türkiye Yasalarında geçim kaynağının restrasynuyla ilgili herhangi bir dayanak bulunmamaktadır. Sn kapanış tarihinin beyan edilmesi yönünde herhangi bir hüküm mevcut değildir. Zarar görebilir gurpların tespit edilmesi knusunda herhangi bir yasal gereksinim mevcut değildir. Bir YYEP veya GKRP nin uygulanmasının izlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik herhangi bir yasal dayanak mevcut değildir. Bir şikayet mekanizmasının luşturulması yönünde herhangi bir yasal gereksinim mevcut değildir. 4.3 Uygulanabilir Centerra ve ÖMAŞ Standartları, Plitikaları ve Prsedürleri Geçim kaynağı restrasynuna ilişkin ilave uygulanabilir hiçbir Centerra veya ÖMAŞ standardı, plitikası veya prsedürü bulunmamaktadır. 4.4 ÖMAŞ 'ın uymayı taahhüt ettiği diğer endüstri kılavuzları Uygulanabilir değildir. Sayfa 9 / 23 BASIM TARİHİ:

10 Uygulanabilir Prje Standartlarının Özeti ÖMAŞ Prje Standartlarını temsil eden daha sıkı standartlar ile ulusal standartlar ve uygulanabilir kreditör standartlarının en sıkı lanına uyacaktır. Uygulanabilir Prje Standartları aşağıdaki şekilde özetlenmiştir. Standart Kapsam AİKB PG 5: Arazi Edinimi, Gönülsüz Yeniden Yerleşim ve Eknmik Yer Değiştirme Etkilerin ölçülmesi, etkilenmiş hanelere danışılması, geçim kaynağı restrasyn çerçevesi ve müteakip planın geliştirilmesi ve uygulanması. 5 ÖMAŞ ARAZİ ERİŞİMİ VE GEÇİM KAYNAĞI RESTORASYONU YAKLAŞIMI ÖMAŞ, Prje kullanım alanı üzerinde arazi erişimi ve geçim kaynağı knusunda etkiye yl açabileceğini kabul etmektedir. ÖMAŞ azaltma hiyerarşisini uygularken, tasarım aşaması sırasında yerinden etme durumlarından mümkün lduğunca kaçınmayı ve bu durumları mümkün lduğunca en aza indirgemeyi amaçlamıştır. Buna, ÇED İzin Alanında işçi ve kamu sağlığının muhafaza edilmesi için mümkün lan en kısa süreyle ve mümkün lan en küçük arazi alanının çitle çevrilmesi dahil lmuştur. Yer değiştirme durumunun inşaat aşamasında başlaması, işletme süresince devam etmesi ve kapamada kilit Prje alt yapı alanlarına indirgenmesi beklenmektedir (tplam süre 2 yıl). ÇED İzin Alanı dahilindeki alan fiziki yerleşimleri içermemektedir; bu alanın dışındaki yer değiştirme durumu ise geçici ve eknmik özelliktedir. Aşağıdaki bölümler, etkilenen grupla birlikte arazi erişimi ve geçim kaynağı restrasyn tedbirlerinin geliştirilmesinde ÖMAŞ tarafından kullanılan temel ilkelerin ana hatlarını rtaya kymakta ve şu ana kadar yapılan çalışmanın ayrıntılarını vermektedir. 5. ÖMAŞ tarafından kullanılan Temel Prensipler Öksüt Prjesi için arazi erişimi ve geçim kaynağı restrasynuna rehberlik eden temel prensipler aşağıdaki gibidir: ÖMAŞ, fiziki yeniden yerleşimlerden kaçınacaktır (Prje tasarımı kapsamında herhangi bir fiziki yerleşim planlanmamaktadır); ÖMAŞ, kalıcı unsurlar için gerekli arazi alanını en aza indirgemeye çalışacak ve inşaat faaliyetlerinin arazi kullanıcılarının kamu arazisine erişimini aksattığı veya engel lduğu süreyi en aza indirgeyecektir; ÖMAŞ, inşaat amaçlarına yönelik arazi edinimi ve geçici arazi erişimi knularında Türkiye deki yasal süreçleri kullanacaktır; ÖMAŞ, arazi edinimiyle ilgili Türkiye yasal gereksinimlerine ek larak, AİKB PG 5 uyarınca Prje snucunda yerinden lan ve arazilere ve dğal kaynaklara erişim lanağı elinden alınan aileler için geçim kaynağı restrasynu ihtiyacının varlığını kabul etmektedir. ÖMAŞ, hem maden sahası hem de resmi arazi Sayfa 0 / 23 BASIM TARİHİ:

11 edinimi devlete ait TEİAŞ kurumunun srumluluğunda lmasına karşın enerji iletim hattı dahil lmak üzere prjeyle ilgili tüm tesislerdeki kamu arazilerinin gayriresmi kullanıcılarına tazminat sağlayacaktır; Mümkün lan her durumda, özel arazilerin edinimi piyasa tabanlı alan razı-satan razı yaklaşımını temel alacak ve kamulaştırma diğer bütün seçenekler denendikten snra başvurulan sn çare lacaktır; Hane sayımı/envanteri/nitel verileri gibi deliller temel alınarak geçim kaynakları aynı veya daha iyi bir düzeye getirilecek ve restrasyn, aynı geçim kaynağının, alternatif bir geçim kaynağının veya bunların bir kmbinasynunun sürdürülmesine yönelik desteği içerebilecektir. Arazi erişimi knusundaki kısıtlamaların grup veya tplum düzeyinde etkilere yl açtığı durumlarda, geçim kaynağı desteği bireysel bazda lmaktan çk grup düzeyinde temin edilecektir. Arazi erişimi knusundaki kısıtlamaların tek tek hane düzeyinde saptanabilen ve miktarı belirlenebilen etkilere yl açtığı durumlarda, etkilenen hanelerin, hangi geçim kaynağı restrasynu yaklaşımının kendi durumları için en uygun lduğuna dair seçim yapma lanağı mevcut lacaktır. ÖMAŞ, dezavantajlı veya zarar görmesi mümkün herhangi bir bireyi veya grubu dikkate alacaktır. Özellikle ÖMAŞ, zarar görebilir grupların arazi edinimi sürecinde dezavantajlı hale gelmemelerinin, hakları knusunda tam larak bilgilendirilmelerinin ve bunlardan haberdar lmalarının ve yeniden yerleşim fırsatları ve kazançlarından eşit larak yararlanabilmelerinin temin edilmesi için gerekli önlemleri alacaktır. Öksüt, Zile ve Yukarı Develi deki hayvan yetiştiriciler ve etkilenen diğer arazi kullanıcıları arasındaki eşitlik anahtardır. Ortak mera ve su kaynaklarına erişimin geçici kaybı söz knusu lmakta ve hayvan yetiştiriciler tarafından kullanılan alan kısa süreli, müşterek ve mevsimsel lduğu için, geçim kaynağı restrasyn önlemleri yerinden edilen bütün kullanıcılar arasında rtak lmalıdır. Geçim kaynağının restrasynu sadece, dğal kaynaklara erişimin kaybedilmesi ile aynı veya daha iyi bir geçim kaynağının aynı veya farklı vasıtalarla üzerinde anlaşılan bir düzeyde sağlanabilmesi arasındaki açığın kapatılmasına yönelik geçici bir faaliyettir. Uzun vadeli geçim kaynakları restrasynuörneğin Tplumsal Kalkınma Çerçevesi/Planı dahil lmak üzere diğer araçlar vasıtasıyla elde edilmektedir. Geçim kaynağı restrasynu nakdi bir tazminat değildir ve nakdi ödemenin yapıldığı durumlarda, hane halkları hanelerinin sürdürülebilir geleceğini temin açısından tazminatlarını yatırımda kullanma knusunda mali yönetim desteğine gereksinim duyabilir. 5.2 Arazi Erişimi ve Edinim Kşulları Bütün arazi edinimleri Türkiye mülkiyet yasalarına uygun larak gerçekleştirilecek aşağıdakiler gerçekleşinceye kadar hiçbir arazi kullanılmayacaktır: Arazinin alan razı-satan razı işlemi temel alınarak mevcut sahibinden satın alınmış lması veya Arazinin Kamulaştırma Yasası uyarınca kamulaştırılmış ve tazminatın ödenmiş lması veya Devlet hüküm ve tasarrufu altındaki araziye erişim izninin Devlet tarafından yürürlükteki mevzuat çerçevesinde verilmiş lması. Türkiye Kamulaştırma Yasası ile AİKB PG 5 arasında farklılıkların söz knusu lduğu durumlarda (yani Türkiye Kamulaştırma Yasasına göre tazminat hakkı bulunmayan mera arazisi, rman arazisi veya diğer devlet arazilerinin kullanıcıları), ÖMAŞ bir Geçim Kaynağı Restrasyn Planını AİKB PG 5 gereksinimlerine uygun larak geliştirecek ve uygulayacaktır. Başka bir deyişle, bir arazi veya diğer varlıklar üzerinde yasal mülkiyetin mevcut lmaması kendi başına, kaybedilen varlıklara yönelik tazminatın veya diğer yeniden yerleşim yardımlarının önünde bir engel değildir. Sayfa / 23 BASIM TARİHİ:

12 Tabl 2: Prjenin Arazi Gereksinimleri Prje Unsuru Kullanılan Arazi (ha) Yrumlar ÇED İzin Alanı.243,67 Madencilik faaliyetlerine izin verilen tüm alan Çitle çevrili Maden Sahası alanı 990,20 Güvenlik çitinin içinde kalacak lan ve kamu tarafından erişilmesi mümkün lmayacak lan gerçek alan Erişim Ylu 40 Nihai yl 0 m genişliğinde lacaktır Enerji İletim Hattı 0,75 Her biri 0 m 2 alanda kurulı 75 direk/kule yeralacaktır 5.3 ÖMAŞ Geçim kaynağı Restrasynu Yaklaşımında Temel Adımlar ÖMAŞ geçim kaynağı restrasyn sürecinin 6 temel aşaması vardır. Pratikte bu aşamalar tekrarlanarak ve ara sıra paralel larak gerçekleşmekle birlikte, aşağıdaki akım şeması daha ayrıntılı açıklanacak lan her bir aşamanın özetini sunmaktadır. Uygulama knusundaki srumluluk, ÖMAŞ Halkla İlişkiler Birimine aittir. Sayfa 2 / 23 BASIM TARİHİ:

13 Şekil : Geçim Kaynağı Restrasyn Süreci Aşama : Etkilenen Arazi Sahipleri ve Arazi Kullanıcılarının Belirlenmesi Satınalma Yluyla Arazi Edinimi Mülkiyet Haklarına Sahip Olmayan Arazi Kullanıcıları Kamulaştırma Yluyla Arazi Edinimi Aşama 2: Kayıp Miktar Ölçümü Aşama 3: İstişare Aşama 4: Mutabık Kalma Çerçevesi Aşama 5: Uygulama Aşama 6: İzleme Aşama : Etkilenmiş Arazi Sahipleri ve Arazi Kullanıcılarının Tespiti ÖMAŞ, tapu senetleri ve sahadaki etütler vasıtasıyla, bütün özel arazi sahiplerini ve ptansiyel devlet arazisi kullanıcılarını saptamaktadır. Prjenin sebep lduğu yer değiştirme etkisinin byutu eşit kalitede alternatif meranın erişilebilirliğine ve hayvan yetiştiricilerin meralara erişimlerini engelleyerek sebep lunan rahatsızlığa bağlıdır. Eşit kaliteye sahip arazinin benzer tarımsal ptansiyeli lmalı, yllar ve arazi ylları, su kaynakları ve yaylada kalmak için kullanılan mevcut yapılar da dâhil lmak üzere hayvan yetiştiriciler tarafından kullanılan altyapı ve hizmetlere benzer erişime sahip lmalıdır. ÖMAŞ aşağıdaki knularda bilgi tplayarak alternatif meraları değerlendirecektir: Alanın genel mera kısmı (000ha); Çit alanı içerisinin yüz ölçümü (000 ha); Prje faaliyetlerinden (geçici ve kalıcı) etkilenen meraların yüzdesi; Çit alanı içerisinde yer alan meranın seznluk kullanımını belirlemek için arazi araştırmaları; Su kaynakları (yer, byut ve özellikler); Kyun ağılları (yer, byut ve özellikler). Sayfa 3 / 23 BASIM TARİHİ:

14 Maden sahası ve su temin bru hattına yönelik özel arazi edinimi süreci aşağıdaki adımlardan luşacaktır: Maliklerin adreslerinin saptanması; ÖMAŞ ın saptanan araziyi satın alma knusundaki niyetinin maliklere tebliğ edilmesi; Satış fiyatı ve herhangi bir erişimle ilgili şart veya diğer şartlar üzerinde anlaşılması amacıyla ilgili arazi sahipleriyle pazarlıklar; Arazilerini satmaya/kiralamaya razı lan arazi sahipleriyle sözleşme prtkllerinin imzalanması; Pazarlıkların başarılı lmadığı durumlarda kamulaştırmaya yönelik mahkeme işlemlerinin uygulanması; Tapu İdaresi Bürlarında tescil gereksinimlerinin tamamlanması; Araziye/varlığa ait mülkiyetlerin ÖMAŞ adına tescil edilmesi; Rıza gösteren maliklerin banka hesalarına tam nakit ödemelerin yapılması ve Araziyi kullanma knusunda yasal hakkın elde edilmesi TEİAŞ, Enerji İletim Hattına yönelik süreci ÖMAŞ ile yakın işbirliği içerisinde yönetecektir. Maden sahası erişim ylu ve su temini bru hattına yönelik kamu arazisi edinim süreci aşağıdaki adımlardan luşacaktır: Orman arazisinin edinimi, Orman Genel Müdürlüğü ile Başbakanlık tarafından üzerinde anlaşılan uzun vadeli kiralamayı (madenin ömrüne ve gerektiğinde işletmeden çıkarma aşamasına da yayılan bir süre) ve daha snra münhasır ve sınırsız kullanım haklarının ÖMAŞ a devrini içermektedir. Hazine Arazisinin edinimi, söz knusu araziye yönelik ödemeyi ve ardından Başbakanın nayı snrasında arazi haklarının ÖMAŞ a devrini içermektedir. Mera Arazisinin edinimi, önce Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından nay alınmasını ve ardından Başbakanın nayını içermektedir. Köy Ortak Arazinin edinimi, köy idaresine yapılacak tazminat ödemelerini ve ardından, arazi haklarının ÖMAŞ a veya enerji iletim hattının söz knusu lduğu durumda TEİAŞ a devrini içermektedir. Diğer Devlet İdaresi Arazilerinin edinimi, ilgili devlet idaresine yapılacak ödemeyi ve ardından, arazi haklarının ÖMAŞ a ve enerji hattının söz knusu lduğu durumda TEİAŞ a devrini içermektedir. Aşama 2: Kayıp/Etki Miktarının Belirlenmesi Özel maliklere tazminat, yürürlükteki Türk mevzuatı uyarınca piyasa fiyatı temel alınarak ödenecektir. Bu araziler üzerinde mevcut herhangi bir özel yapı, taşınmaz varlık veya mevcut mahsulün tazminatı, arazi kullanıcısı (belgelenmemiş kullanıcılar) veya lehdar (izinsiz üreticiler veya ekiciler ve hayvan tlatıcılar) lması durumunda maliklere yapılacaktır. Ağaçlara, bağlara vs. yönelik ödemeler ömürlerinin geri kalan kısmında bunlardan beklenen gelire ilişkin larak hesaplama bazında yapılacak lup Türk yasalarında sn zamanlarda yapılan değişiklikler neticesinde, rmanlık araziler hariç lmak üzere ödemelerin hem maliklere hem de kullanıcılara yapılmasına lanak tanımaktadır. Uluslararası plitikalar ve Türkiye deki yeni özel ssektör pratiği uyarınca, kamu arazisine ve/veya özel araziyi gasp eden ve ağaç ve mahsul eken (veya taşınmaz varlık inşa eden) kişilere bu varlıklar için (ancak arazi için değil) tazminat sağlanacaktır. Sayfa 4 / 23 BASIM TARİHİ:

15 Mera arazisi kullanıcılarıyla ilgili larak, etkilenen hayvan yetiştiricilere adil bir geçim kaynağı restrasyn yardımının sağlanmasını temin etmek amacıyla ÖMAŞ, Prje süresince çitle çevrilecek lan alanı (yani ÇED İzin Alanı dahilindeki alanı, yöredeki tplam mera alanını ve rantılı arazi işgalini) belirleyecek, bir yandan da Prje çit çizgisi dahilinde yer alan mera arazisi tipi için tipik ve kabul edilebilir stk yğunluğu düzeylerini belirlemek üzere Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığıyla birlikte çalışma yapacaktır. Bu bilgiler mera arazisi kullanılabilirliği ve kullanılabilir mera arazisinin taşıma kapasitesi üzerindeki tplam etkinin değerlendirilmesi ve arazi kullanıcılarına araziye erişim kaybıyla ilgili larak temin edilecek tazminatın akla yatkın bir tahmininin bildirilmesi amacıyla kullanılacaktır. Bu nktada, aşağıdaki bilgiler mevcuttur ve söz knusu ön bulguların dğrulanması için ek araştırma yapılmasını gerektirecektir: ÇED İzin Alanı Alanda tespit edilen ve alanı mevsimsel bazda kullanan yaklaşık 55 hane (kayıtlı ve kayıtsız arazi kullanıcıları ve geçiş amaçlı kullananlar dahil lmak üzere); Orman arazilerinin mantar ve diğer bitkilerin tplanması ve kişisel tüketime yönelik rman dununun tplanması amacıyla kullanımı (ticari amaçla değil); Enerji İletim Hattı Kullanım alanı üzerindeki aktif tarımsal faaliyetlere rahatsızlık verecek lan üç direk; Özel veya kamu mera arazisinde yer alan yaklaşık 0 direk; ancak bunlar uzun vadeli tarım faaliyetlerini etkilemeyecektir; Erişim Ylu; Geçim kaynakları üzerinde tespit edilmiş herhangi bir etki yk; Hayvanların erişim ylu üzerinde hareketiyle ilişkili etkilerin ve risklerin azaltılması için ek istişareye ihtiyaç duyulmaktadır. Aşama 3: İstişare ÖMAŞ, ilgili yörelerde (özellikle Öksüt, Zile ve Yukarı Develi de) saptanan bütün hayvan yetiştiricilere yönelik bir varlık araştırması/sayımı gerçekleştirerek Prjeden etkilenen hayvan yetiştiricileri tespit edecektir. Bu süreç sırasında bütün hayvan yetiştiricilerle istişarede bulunulmasının temini için aşağıdaki faaliyetler gerçekleştirilecetir: Mahallenin muhtarı tarafından imzalanarak, ftğraflanacak bir duyuruyu mahallede ilan edilmesi. Aşağıdaki knuları tartışmak üzere hayvan yetiştiricilerle bir tplantı düzenlenmesi: süreç ÇED nayı ve diğer saha kullanma izinleri elde edildikten snra ne lacağı da dahil lmak üzere; maden sahası çitle çevrildiği andan itibaren üretilecek alternatif planlar ; hayvan yetiştiricilerin gelecek planları. Hayvan yetiştiricilerle ilgili mahallenin muhtarları aracılığı ile iletişime geçilmesi (Öksüt, Zile and Yukarı Develi). Muhtarlara etkilenmiş tüm hayvan yetiştiriciler ile birlikte rtak bir karara varıldığında sürecin snlanma tarihi bildirilmesi. Sayfa 5 / 23 BASIM TARİHİ:

16 Araştırma sırasında Geçim kaynağı restrasyn haklarına yönelik seçenekler aşağıdaki meselelerle birlikte tartışılacaktır: su kaynaklarının çit içerisinden çit dışarısına taşınması; hayvan ağıllarının çit içerisinden çit dışarısına taşınması; kurumların yürüttüğü hayvan yetiştiriciliği kursları veya bunların alternatiflerine katılım (tercih edildiği üzere); grup eğitimi geçim kaynağı desteği (thum, alet ve ekipman gibi tarım malzemelerinin satın alınması); Sığır Besicileri Birliği, Küçükbaş Hayvan Yetiştiricileri Birliği, Zirai Kalkınma Kperatifleri, vs. gibi Tplum Temelli Örgütler (TTÖ) için kapasite geliştirme faaliyetlerine yönelik teknik ve mali destek. hayvan yetiştiriciler tarafından tespit edilen ve ÖMAŞ tarafından makul kabul edilen (yani, dahili larak tanımlanmış makul bir bütçe limiti içerisinde) önlemler. Geçim kaynağı restrasyn tedbirleri, Aşama 2 snrasında revize edilecektir. Herhangi bir kaybın mevcut lmaması veya sınırlı kaybın söz knusu lması durumunda, teklif edilen hak sahipliği istişare süreci öncesinde revize edilecektir. Aşama 4: Mutabık Kalma Çerçevesi Etkilenmiş hayvan yetiştiriciler ve kilit paydaşlara (muhtarlar ve Declet idareleri) danışarak ÖMAŞ hak sahibi tüm hayvan yetiştiriciler için geçerli lacak Geçim kaynağı restrasyn yardımını kabul edecektir. Geçim kaynağı restrasyn yardımı anlaşma ylu ile aşağıdakileri sunan maddeleri içerecektir: araziye ve dğal kaynaklara geçici larak erişememeye yönelik tazminat; yapı, varlık, maaş, kira veya satış kazanç kayıplarına yönelik tazminat; diğer destekler (teknik destek ve mesleki ve vasıf eğitimi, mevcut bağışçı/devlet fnlarına erişim, gelir üretim prgramlarının tasarımı ve uygulanması, çiftçiler ve bunları temsil eden örgütler için kapasite geliştirme gibi). Hak Sahipliği çerçevesi, farklı arazi kullanıcılarının ÖMAŞ tarafından temin edilecek ve klaylaştırılacak gelir kaynağı restrasyn yardımı yelpazesine erişme knusundaki uygunluğunu belirleyecektir. Uygun şartlara sahip arazi kullanıcıları hak sahipliği çerçevesinde belirlenmektedir ve tplum düzeyindeki etkilerle ilgili larak, haklar ve faaliyetler yine karşılık gelen tplum düzeyinde lacaktır. Şu ana kadar gerçekleştirilen istişarelere göre, aşağıdaki hak sahipliği çerçevesi kullanılacaktır. Bu çerçeve, Türk yasal gereksinimleri uyarınca gerçekleştirilen bütün mülk ediniminı ve mevsimsel yayla mera arazilerine erişimin tplum düzeyinde kaybedilmesi/aksatılmasıyla ilgili larak tplum düzeyinde destek üzerine daklanan hakları temel almaktadır. Ön bulguları temel alan bir ön Hak Sahipliği Çerçevesi hazırlanmıştır (aşağı bakınız). Arazi kullanımı ve geçim kaynaklarına dair bütün ilgili bilgiler tplanınca ayrıntılı bir Hak Sahipliği Çizelgesi hazırlanacaktır. Nihai Hak Sahipliği Matrisi, ÖMAŞ tarafından ifşa edilecek lan nihai Geçim Kaynakları Restrasyn Planına dahil edilecektir. Tabl 3: Hak Sahipliği Çerçevesi Prje Bileşeni Kullanım Tipi Etkinin Dğası Eylem/Hak Sahipliği Yaklaşımı ÇED İzin Alanı Devletin hüküm Alışagelmiş Tplum düzeyinde eylemler: ve tasarrufu şekilde kullanılan Sayfa 6 / 23 BASIM TARİHİ:

17 Prje Bileşeni Kullanım Tipi Etkinin Dğası Eylem/Hak Sahipliği Yaklaşımı altındaki mera arazilerinin tlatma için kullanılması mera arazisinin kalıcı kaybı Etkilenen köylerdeki hayvan yetiştirici hane halklarına yönelik devlet tarımsal gelişme prgramlarına destek sağlanması Su Temini Bru Hattı Erişim Ylu Özel arazi mülkiyeti Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki mera arazilerinin tlatma için kullanılması Özel arazi mülkiyeti Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki mera arazilerinin tlatma için kullanılması Erişim ylundan geçen mera arazisi kullanıcıları Diğer kmşu mera arazilerinde artan stk yğunlukları Mera arazilerinin kıtlığından ötürü köyler arası ihtilaflar Özel arazi alımı İnşaat sırasında bru hattı güzergah alanında tlatma arazisi ve erişimin geçici kaybı Özel arazi alımı Yl güzergahı dahilinde alışılagelmiş şekilde kullanılan mera arazisinin kaybı Aksayan mera arazisi erişimi Ylun ürettiği tzdan ötürü azalan mahsul verimi veya diğer eknmik kayıplar Belirlenmiş geçiş nktalarının kullanılması veya ylda seyretmekte lan trafiğin beklenilmesi nedeniyle yldan Eğitim, yem bitkisi üretimi, pazarlama desteği, vs. vasıtasıyla hayvan yetiştiriciliği ve diğer tarımsal ürünlerden elde edilen gelirin artırılması Etkilenen köylerdeki hane halkları için Ulusal İş ve İşçi Bulma Kurumunun mesleki eğitimine erişim lanağının sağlanması Alternatif gelir kaynaklarına erişimin artırılması (vasıf geliştirme, mesleki eğitim), arıcılığın, sera üretiminin ve diğer ikincil gelir kaynaklarının iyileştirilmesi. ÇED İzin Alanı dahilinde kullanımı geçici veya kalıcı larak mümkün lmayan su kaynaklarının yerine, ÇED İzin Alanı dışındaki uygun kaynaklar knulması Türk mevzuatındaki şartlar uyarınca arazi edinimi ve tazminat sağlanması Erişim Ylu kapsamında ele alınmaktadır Gerekli özel arazi piyasa bazında satın alınmıştır. Tplum düzeyinde eylemler: Etkilenen köylerdeki hayvan yetiştirici hane halklarına yönelik devlet tarımsal gelişme prgramlarına destek sağlanması Eğitim vasıtasıyla hayvan yetiştiriciliği ve diğer tarımsal ürünlerden elde edilen gelirin artırılması Etkilenen köylerdeki hane halkları için Ulusal İş ve İşçi Bulma Kurumunun eğitimine erişim lanağının sağlanması Alternatif gelir kaynaklarına erişimin artırılması (vasıf geliştirme, mesleki eğitim) Ekili arazisi bulunan kullanıcılar, ÖMAŞ Şikayet Prsedürü uyarınca ve Geçim Kaynakları Restrasyn Çerçevesi/Planında ana hatlarıyla belirtilen şekilde gösterilmesi mümkün ve miktarı belirlenmiş zararlara yönelik larak tazminat arayışına gidebilecektir Geçiş nktalarının mera kullanıcıları ile istişare edilerek knumlandırılması Yakın yerleşimlerdeki halka yl güvenliği bilinçlendirme eğitiminin sağlanması Su depları ve kaynaklar üzerindeki etkinin izlenmesi Sayfa 7 / 23 BASIM TARİHİ:

18 Prje Bileşeni Kullanım Tipi Etkinin Dğası Eylem/Hak Sahipliği Yaklaşımı geçme lanağı aksayabilir Herhangi bir srunun saptanması için hayvan yetiştiriciler ve muhtarlarla sürekli gerçekleştirilen irtibat Enerji Hattı Prje Alanı Özel arazi mülkiyeti Enerji iletim hattı güzergahı kapsamındaki kamu arazilerinin gayriresmi kullanıcıları Ekili arazi (özel ve kamuya ait) kullanıcıları Ekili arazi (özel ve kamuya ait) kullanıcıları İletim kuleleri için özel arazi alımı Tespit edilmiş kullanıcı yk İnşaat sırasında erişim patikaları ve mahsul hasarı nedeniyle geçici rahatsızlık Madenin ürettiği tzdan ötürü azalan mahsul verimi veya diğer eknmik kayıplar Türkiye mevzuatındaki şartlar uyarınca arazi edinimi (kamulaştırma yluyla) ve tazminat sağlanması ÖMAŞ inşaat sırasında da tespitlerine devam edecektir. Gayriresmi arazi kullanıcılarının saptanması halinde, bunlar GKRÇ uyarınca değerlendirilecektir Türk mevzuatındaki şartlar uyarınca, ekili arazisi lan kullanıcılar tazminat almaya uygun lacaktır Ekili arazisi bulunan kullanıcılar, ÖMAŞ Şikayet Prsedürü uyarınca ve Geçim Kaynakları Restrasyn Çerçevesi/Planında ana hatlarıyla belirtilen şekilde gösterilmesi mümkün ve miktarı belirlenmiş zararlara yönelik larak tazminat arayışına gidebilecektir 6 UYGULAMA TAKVİMİ Uygulama, yukarıda yer alan Şekil de belirtilmiş 5 Aşamadan luşmaktadır. Geçim kaynağı restrasyn sürecinde bu aşamaların tamamlanması üzerine, ÖMAŞ bu nde belirtilen şartlara bağlı larak ve PG 5 in kşulları ile uygunluk içerisinde detaylı bir uygulama prgramı geliştirecektir. Amaç, Şekil de belirtilen süreçleri tamamlamak ve etkilenmiş hayvan yetiştiricileri ile yapım faaliyetlerine başlanmadan önce detaylı bir uygulama prgramı geliştirmektir.bu Çerçeve detaylı uygulama planı rtaya çıkana dek faaliyetlere rehberlik edecektir. 6. Bugüne Kadarki Paydaş Katılımı Paydaş katılımı, 203 yılından başlanarak geçim kaynaklarının restrasynu knusunda etkilenme ptansiyeli lan bireysel haneler, devlet kurumları (Kayseri Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, Halk Eğitim Merkezi ve İlçe Tarım Dairesi dahil lmak üzere) ve ilgili muhtarlarla yapılan görüşmeleri içermiştir. Bugüne kadarki katılıma dair bir özet 32 tane resmi ve kayıt altına alınmış katılım tplantısını içermekte (Mayıs 204 Eylül 205 döneminde) lup bunların dağılımı şu şekildedir: Hayvan yetiştiricilerle yapılan ve ÇED İzin Alanı ile ilgisi bulunan bu paydaşların saptanmasını ve yerinin belirlenmesini içeren 5 tplantı; Devlet kurumları ve eğitim rtakları dahil lmak üzere diğer paydaşlar ve ptansiyel rtaklarla yapılan tplantı; Sayfa 8 / 23 BASIM TARİHİ:

19 Zile ile ilgili su prjeleri knusunda 4 tplantı. Ayrıca, ÖMAŞ Ocak 206 da, enerji iletim hattı ve erişim ylu kridrları byunca ve ÇED İzin Alanının içerisindeki ve çevresindeki mevcut bütün arazi kullanıcılarının saptanmasını ve bunlarla yapılan istişareleri içeren ayrıntılı bir arazi kullanım etüdünü gerçekleştirmesi için Ankara Üniversitesi Gayri Menkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümünü yetkilendirmiştir. 6.2 Geçim Kaynakları Restrasyn Planının Tamamlanması İçin Ana Görevler Geçim Kaynakları Restrasyn Planının tamamlanması için gerekli ana görevler aşağıdakileri içermektedir: Mevcut Durum Verileri ÖMAŞ verilerinin ve Ankara Üniversitesi tarafından tplanan verilerin entegrasynu ve dğrulanması yluyla, mevcut durumun teyit edilmesi; Bütün Prje unsurları (maden sahası, erişim ylu, su temini bru hattı ve enerji iletim hattı) üzerinde etkilenecek lan bütün hanelerin saptanması; Etkilerin Değerlendirilmesi Güncelleştirilmiş temel durum ve diğer nitel araştırmalar temel alınarak etkilerin teyit edilmesi; Etki Azaltma Planlaması Revize edilen etkiler temel alınarak azaltmaların/hakların teyit edilmesi Geçim Kaynakları Restrasyn Planı, yönetim planlarına ilişkin standart ÖMAŞ belge yapısını (Geçim Kaynakları Restrasyn Çerçevesi gibi) temel alacak ve aşağıdaki temel elemanları içerecektir: Mevzuatın incelenmesi; Arazi kullanımı sayım ve hane etüdü bilgileri (gizli lan ve ifşa edilmeyen haneye özel bilgiler); Uygunluk kriterleri ve hak sahipliği çizelgesi; Mülk kıymet biçme prsedürleri (gerekirse); İstişare planı; Uygulama planı; İzleme, değerlendirmeve raprlama 7 İZLEME Prje Standartları ile uygunluğu değerlendirmek için işletme aşaması sırasında uygulanacak lan İzleme önlemleri (bakınız ÇSYS Çerçevesi) bu bölümde açıklanmaktadır. İzleme ÖMAŞ arazi/izin uzmanlarının desteği ile Halkla İlişkiler Müdürü nün srumluluğundadır. İzlemenin Prje Standartları ile uygunsuzluk belirlemesi durumunda, bunlar araştırılacaktır ve uygun düzeltici eylemler belirlenecektir 7. İlerleme Denetimi Sayfa 9 / 23 BASIM TARİHİ:

20 Bugüne kadarki ilerleme paydaş katılımını, veri tplama ve analizini, sn kapanış tarihinin belirlenmesini ve sayım verilerinin tplanmasını içermiştir. Su Zile deki etkilenme ptansiyeline sahip hayvan yetiştiricisi hane halklarıyla gerçekleştirilen istişareler, ÇED İzin Alanının çitle çevrilmesi snrasındaki temel su mevcudiyeti kaygısının saptanmasına yl açmıştır. ÇED İzin Alanınındaki temel su kaynakları saptanmış ve hayvan yetiştiricilerlar için bunların yerine gelecek su kaynaklarına dair uygun ve kabul edilen seçenekleri saptamak ve uygulamak üzere ÖMAŞ Zile hayvan yetiştiricileriyle birlikte çalışma yapmıştır. İki yeni su kaynağı belirlenmiştir 2. Nüfus Sayım Verileri ÇED İzin Alanı dahilinde ve Erişim Ylu güzergahı ve enerji hattı kridru byunca ÖMAŞ tarafından kullanılacak lan mera arazisinden yararlanan etkilenme ptansiyeline sahip hanelerle katılım tplantıları yapılmış ve nüfus verisi tplanmıştır. Bunlar Zile için ÖMAŞ tarafından Ağusts 205 te gerçekleştirilmiş ve Ankara Üniversitesinin Şubat 206 da gerçekleştirdiği ek ayrıntılı etütlerle takviye edilmiştir. Mera arazisine erişim lanağının kaybı yluyla etkilendiği tespit edilen bütün haneler için uygun ssyeknmik sayım verilerinin mevcut lmasının temin edilmesi amacıyla, Geçim Kaynakları Restrasyn Planının tamamlanmasını desteklemeye yönelik ek veri tplanacaktır. ÇED İzin Alanındaki Yerlerinden Olan Mera Arazisi Kullanıcıları ÇED İzin Alan içerisindeki ve çevresindeki mera arazisini kullandığı saptanan mera kullanıcıları aşağıdakilerin belirlenmesi ve izlenmesi amacıyla periydik istişareye tabi tutulacaktır: Kullanılmakta lan alternatif mera alanları; Aşırı tlatmaya veya alternatif mera arazisi üzerinde diğer hayvan yetiştiricilerle söz knusu ihtilafa dair herhangi bir srun; Prjeden etkilenen su kaynaklarının yerine başka kaynakların knulması nedeniyle mera arazisi kullanımında değişiklik lup lmadığı. Mera arazisi kullanıcılarıyla en azından yıllık bazda ve yaz tlatma mevsimi sırasında istişare gerçekleştirilecektir. Erişim Ylu Mera arazisine Erişim Ylundan karşıya geçerek erişen mera arazi kullanıcıları saptanmıştır ve aşağıdakilerin teyit edilmesi amacıyla periydik istişareye tabi tutulacaklardır: Erişim Ylu neticesinde mera arazisi kullanımında değişiklik lup lmadığı; ÇED İzin Alanınındaki diğer mera arazisi kullanıcılarının yerlerinden lması neticesinde mera arazisi kullanımında değişiklik lup lmadığı; Prjeden etkilenen su kaynaklarının yerine başka kaynakların knulması nedeniyle mera arazisi kullanımında değişiklik lup lmadığı. Mera arazisi kullanıcılarıyla en azından yıllık bazda ve yaz tlatma mevsimi sırasında istişare gerçekleştirilecektir. 2 Ağusts 205 Sayfa 20 / 23 BASIM TARİHİ:

21 Enerji İletim Hattı Arazinin inşaat amacıyla kullanılması öncesinde Türkiye deki kamulaştırma sürecinin bütün şartlarının yerine getirildiğinden ve uygun tazminatın arazi sahiplerine ödendiğinden emin lunması için, enerji hattı byunca arazi sahipleri enerji hattının inşaatı sırasında ÖMAŞ ın gerçekleştireceği izlemeye tabi lacaktır. İnşaat tamamlandıktan snra, ÖMAŞ enerji hattı güzergahında saha tespiti gerçekleştirecek, arazi sahipleriyle ve muhtarlarla istişarede bulunacak ve bu ylla, enerji iletim hattının işletimiyle ilgili herhangi bir ptansiyel arazi kullanımı ve geçim kaynağı srununu saptayacaktır. İzleme ilk yıl inşaat snrasında ve yaz büyüme mevsimi sırasında yapılacaktır. Herhangi bir srunun saptanmaması halinde, arazi kullanımı ve geçim kaynaklarına yönelik izleme sna erecektir. Yakındaki Mahsuller Üzerindeki Tz Etkileri ÖMAŞPrjeyi çevreleyen uygun knumlara tz ölçme aletleri kuracak ve Prjeden kaynaklanan tza bağlı gerçek/algılanan mahsul hasarı riskinin mevcut lduğu düşünülen yerlerde büyüme mevsimi sırasında düzenli ftğraflar çekecektir. Yerel arazi kullanıcılarının mahsul hasarından ötürü hak talebinde bulunması durumunda, bu talep Şikayet Prsedürü vasıtasıyla işlemden geçirilecek ve etkilenen mahsullerin alanı, randıman üzerindeki tahmini etki ve mahsullerin piyasa fiyatı temel alınarak tazminat knusunda uzlaşmaya varılacaktır. ÖMAŞ ayrıca, tespit edilmiş mahsul etkilerine yl açmış lması mümkün tz emisynu kaynaklarını da araştıracak ve etkilerin gelecekte meydana gelmesinin önlenmesine yönelik ptansiyel azaltma tedbirlerini değerlendirmeye alacaktır. 7.2 Etkinliğin Denetlenmesi ÖMAŞ tarafından Geçim kaynağının restrasynu için alınan önlemlerin etkinliğinin düzenli bir şekilde değerlendirilebilmesi amacıyla bir denetleme prgramı yürütülecektir. Planlanmış ve bütçelenmiş girdi ve çıktıların dahili izlemesi; inşaat sürecinde rtaya çıkan arazi edinim gereksinimlerine dair girdi ve çıktıların izlenmesi ve mahsuller ve diğer taşınmaz varlıklara yönelik inşaatla ilişkili tazminatların izlenmesi ve şikayetlerin izlenmesi ÖMAŞ tarafından TEİAŞ ekibinin (enerji iletim hattı için) ve MTİ yüklenicisinin desteği de alınarak gerçekleştirilecektir. Dahili izleme, YYEP de tanımlanan eylem prgramına karşı ilerlemenin ölçülmesine daklanacak ve şunları içerecektir: GKRP ye karşı ilerleme gözden geçirilerek ve raprlanarak, arazi edinim faaliyetlerinin planlanan şekilde ilerlemesinin ve faaliyet prgramının uygulanmasının temin edilmesi; Arazi edinim ve tazminat haklarının temin edildiğinin dğrulanması ve temin sistemlerinin başarısız lması durumunda alternatif yaklaşımların frmüle edilmesi; Yaşam standartlarının yükseltilmesine yönelik tedbirler gözden geçirilerek bunların özellikle hayvan yetiştiricilere daklanılarak uygulamaya knulmasının sağlanması; Etkilenen tplumlara adilane muamele edildiğinden ve etkilenen zarar görebilir gruplara GKRP menfaatleri knusunda öncelik verildiğinden emin lunması; Bütün maliklere ve ayrıca kullanıcılara yönelik tazminat sağlama tedbirlerinin uygulamaya knulduğunun dğrulanması; Etkilenen kişilerden geri bildirim alınması; Türkiye deki arazi edinimi knularına derin aşinalığı bulunan ve prjeden etkilenen insanlar ve etkilenen tplumlarla dğrudan çalışabilen deneyimli bir arazi/izin uzmanının işe alınmasının temin edilmesi. Sayfa 2 / 23 BASIM TARİHİ:

22 Altı aylık bir denetleme uygulanacak ve iki yıl snra etkilenmiş hayvan yetiştiricilerin Geçim kaynağının en azından Prje faaliyetleri başlamadan önceki kadar iyi durumda lduğunu denetlemek ve teyit etmek için bir Tamamlama Denetimi yürütülecektir. Ana Perfrmans Göstergeleri Aşağıdaki tabl temel perfrmans göstergelerini ve önerilen hafifletme stratejilerinin ilerlemesini ve etkinliğini değerlendirmek için kullanılabilecek ilişkili temel izleme eylemleri özetlemektedir. Ana Perfrmans Göstergeleri (APG), nihai Hak Sahipliği Çizelgesi ve nihali Geçim Kaynakları Restrasyn Planının gereksinimleri temel alınarak gözden geçirilecek ve güncellenecektir. Tabl 4: Ana Perfrmans Göstergeleri KİMLİK TPG Hedef İzleme G-APG 0 Zile ve Yukarı Develi hayvan yetiştiricileri ve tespit edilen ve etkilenen diğer mera arazisi kullanıcılarıyla anlaşmaların rtaya knması ve uygulanması G-APG 02 Hane halkı gelirlerinin prje öncesi standartlara eşit veya daha yüksek düzeye geri döndürülmesi. G-APG 03 Etkilenen tplumlarda hayvan yetiştiricilerin sayısı. G-APG 04 Geçim kaynakları restrasyn faaliyetlerine iştirak eden hanelerin tplam sayısı G-APG 05 Bir ay içerisinde çözülen, geçim kaynağı restrasynuyla ilişkili şikayetler Operasynların başlangıcı öncesinde her iki yöredeki hayvan yetiştiriciler ve tespit edilen ve etkilenen diğer mera arazisi kullanıcılarıyla anlaşmaların rtaya knması Restrasyn eylemlerinin üzerinde anlaşılan şekilde uygulamaya knulması Hane halkı gelirlerinin en azından, önceki yılın tüketici fiyat enflasynu (TFE) ranında artmış lması Yerinden lan bütün hane halklarının Geçim Kaynakları Restrasyn Planına dahil edilmesi Uygun şartlara sahip bütün hanelerin Hak Sahipliği Çizelgesinde tanımlandığı şekilde geçim kaynakları restrasyn faaliyetlerine iştirak etmesi. %90 lık randa bir ay içerisinde çözülmesi Altı ayda bir izleme yapılması ve yerinden lan hane halklarına ve bunların mahallindeki muhtarlara yönelik raprlama yapılması Eknmik açıdan yerinden lan hane halklarının yıllık incelemesi; Operasynların başlangıcından iki yıl snra tamamlanma denetimi Altı ayda bir izleme yapılması ve yerinden lan hane halklarına ve bunların mahallindeki muhtarlara yönelik raprlama yapılması Altı ayda bir izleme yapılması ve yerinden lan hane halklarına ve bunların mahallindeki muhtarlara yönelik raprlama yapılması Şikayet kaydının ve paydaş katılımı kayıtlarının aylık larak gözden geçirilmesi Tamamlama Denetimi Sayfa 22 / 23 BASIM TARİHİ: