TEZ-KOOP-İŞ SENDİKASI MUĞLA ŞUBESİ 2. GENEL KURUL ÇALIŞMA RAPORU [ ]

Transkript

1 TEZ-KOOP-İŞ SENDİKASI MUĞLA ŞUBESİ 2. GENEL KURUL ÇALIŞMA RAPORU [ ]

2 TEZ-KOOP-İŞ SENDİKASI MUĞLA ŞUBESİ 2. GENEL KURUL ÇALIŞMA RAPORU [ ] 1

3 2

4 MUSTAFA KEMAL ATATÜRK 3

5 TEZ-KOOP-İŞ SENDİKASI MUĞLA ŞUBESİ Şeyh Mah. Cumhuriyet Cad. Anıt Apt. No: 5 D: 11 Muğla Tel: Faks: Baskı: Ziraat Gurup Matbaacılık, Ambalaj San. ve Tic. A.Ş. İstanbul Yolu Trafo Karşısı Varlık-Ankara Tel: Mayıs

6 TEZ-KOOP-İŞ SENDİKASI MUĞLA ŞUBESİ 2. OLAĞAN GENEL KURUL GÜNDEMİ 1. Yoklama ve açılış 2. Divan seçimi, saygı duruşu, İstiklal Marşı 3. Şube Başkanının açış konuşması 4. Konukların takdimi ve konuşması 5. Zorunlu organlara (Yönetim-Denetim-Disiplin asıl ve yedek üyeleri ile Genel Merkez üst kurul delegeleri) aday tespiti 6. Raporların görüşülmesi 7. Kurulların ibrası 8. Yönetim, Denetim ve Disiplin Kurulları asıl ve yedek üyeleri ile Genel Merkez Genel Kuruluna katılacak üst kurul delegelerinin seçimi 9. Dilek ve temenniler 10. Kapanış 5

7 6

8 YÖNETİM KURULU Hüseyin Yıldız Şube Başkanı Rabia Güner Demirci Şube İdari Sekreteri Ülfet Gökdemir Şube Mali Sekreteri Günnaz Uğur Şube Eğitim Sekreteri Berna Arkan Üye Kamil Doğan Üye Eda Karaca Üye Zeki Aydın Üye Özlem Uz Süleyman Çöl DENETİM KURULU Şube Denetim Kurulu Başkanı Şube Denetim Kurulu Raportörü DİSİPLİN KURULU Pelin Karapınar Kağan Yağlı Olcay Tekiner Şube Disiplin Kurulu Başkanı Şube Disiplin Kurulu Raportörü Şube Disiplin Kurulu Üyesi 7

9 8

10 SUNUŞ Şubemiz tarih ve 19.1/4231 sayılı Tez-Koop-İş Sendikası Genel Merkezinin yazmış olduğu yazıyla atanan Müteşebbis Heyet ile faaliyetine başlamıştır. Müteşebbis Heyet döneminde Şubemize büro olarak kullanılmak üzere yerin kiralanması, büro malzemelerinin alınması, yeni üyelik işlemlerinin yapılması, işyerlerinin ziyaret edilmesi; Şubenin 1. Olağan Genel Kuruluna hazırlanması işlemleri tamamlanmış ve tarihli karar ile tarihinde 1. Olağan Genel Kurul un yapılması kararları alınmıştır. Müteşebbis Heyet döneminde görev yapan yönetim kurulumuza teşekkürü borç biliriz. Şubemizin faaliyete geçtiği dönemde Tez-Koop-İş Sendikası Genel Merkez Yönetiminde görev yapan Denizli, Aydın, Muğla illerini kapsayan Muğla Şubemizin açılmasında imzaları bulunan ve bizlerden desteklerini esirgemeyen Genel Sekreterimiz Hakan Bozkurt a, Genel Eğitim Sekreterimiz Haydar Özdemiroğlu na, Yönetim Kurulu Üyesi Adem Can a, Yönetim Kurulu Üyesi Levent Koç a; ayrıca 4 yıllık hizmet süremizde bizlerden desteklerini esirgemeyen başta Genel Başkanımız Osman Gürsu ya, Genel Mali Sekreterimiz Yalçın Çalışkan a, Genel Örgütlenme Sekreterimiz İsmail Aydın a, Genel Yönetim Kurulu üyelerimiz Mustafa Barın a ve rahmetli Ünal Özcan a teşekkür ederiz. Tez-Koop-İş Sendikası kurulduğu günden bu yana katlanarak çoğalan, gücünü emekten ve işçiden alan bir sendikadır. Daha yaşanılabilir bir dünya için, insanca yaşamak için, haklarımızın ve emeğimizin sermaye karşısında yok olmaması için; şimdiye kadar olduğu gibi bundan sonra da üyelerimiz ile yan yana, omuz omuza emekten yana verdiğimiz mücadelemizi, iş-ekmek kavgamızı sürdürmeye devam edeceğiz. Muğla Şubesi 2. Olağan Genel Kurulu nun sendikal birliğimize güç ve boyut kazandıracağına inanıyor ve saygılar sunuyoruz. Tez-Koop-İş Sendikası Muğla Şubesi Yönetim Kurulu 9

11 10

12 DÜNYA VE TÜRKİYE: GENEL GÖRÜNÜM 11

13 12

14 Kü re sel leş me tüm ül ke le ri, tüm top lu luk la rı ve tüm bi rey - le ri et ki le yen kök lü bir de ği şim sü re ci ni ya şa ma ge çir - mek te dir. Da ha açık bir iş le yiş le des tek le nen, hız la mil yar larca in sa nın kul la nı mı na açı lan ye ni tek no lo jik ay gıt lar, dün ya yı şim di ye ka dar ol du ğun dan çok da ha kü çük bir du ru ma ge tir miş tir. Bu ge liş me yal nız eko no mi de ki ar tan ba ğım lı lı ğı ya ni ti ca ret, ya tı rım, fi nans ve üre ti min kü re sel ola rak ör güt len me si alan la rın da de ğil ör güt - ler, ku rum lar ve ki şi ler ara sın da da ye ni sos yal ve si ya sal iliş ki le - ri be ra be rin de ge tir mek te dir. Ger çek te bu ye ni ye ni olu şan bir bi rin den kar şı lık lı et ki len me ol gu su, or tak ev ren sel de ğer le re bağ lı lık ve tüm dün ya da ki in - san lar la da ya nış ma dü şün ce si, so run la ra yak la şım da or tak dav - ra nış la rın ge liş me si ne yol açan po tan si yel bir un sur dur. An cak 13

15 gü nü müz dün ya sın da bu bi ri ki mi ya şa ma ge çir mek ten çok uzak olun du ğu da bir ger çek tir. Çün kü kü re sel leş me nin bu gün kü ge - liş me bo yut la rı ve ni te li ği hem ül ke için de, hem de di ğer ül ke ler ara sın da den ge siz ge lir ler ya rat mak ta dır. Kay nak lar ya ra tı lı yor ama çok faz la sa yı da ül ke bun dan ya rar - la na mı yor. Ay nı za man da sü re cin bi çi mlen dir ilmesinde bun la rın ya hiç söz hak kı ol mu yor ya da çok az olu yor. Çok sa yı da ka dın ve er ke ğin gö zün den ba kıl dı ğın da kü re sel leş me nin iyi iş sa hi bi ol mak gi bi ba sit ve an la şı lır is tek le ri kar şı la ya ma dı ğı nı ve ço cuk - lar için da ha iyi bir ge le cek sun ma dı ğı gö rü lü yor. Bir ço ğu ya sal hak la rı ol ma dan ka yıt dı şı eko no mi nin pen çe sin de ve kü re sel eko no mi ye çe kim ser des tek su nan yok sul ül ke le rin kol la rın da ya şa mak ta dır. Kü re sel eko no mi nin bu gün kü iş le yi şin de etik ola rak ka bul edi - le mez ve si ya si ola rak da sür dü rü le mez olan de rin ve sü rek li den ge siz lik ler bulunmaktadır. Bu du rum eko no mi, top lum ve si - ya set ara sın da ki te mel den ge siz lik ten kay nak la nı yor. Eko no mi ar tan bir bi çim de kü re sel du ru ma ge lir ken top lum sal ve si ya si ku - rum lar bü yük öl çü de ye rel, ulu sal ve böl ge sel dü zey de ka lı yor. Va ro lan kü re sel ku rum la rın he men hiç bi ri ya ol gu la ra de mok ra tik yak laş mı yor ya da ül ke ler ara sın da ki te mel eşit siz lik le re eğil mi - yor. Kü re sel leş me sö zü eğer ye ri ne ge ti ril mek is te ni yor sa, bu den ge siz lik le rin da ha iyi iş le yen ku rum la ra du yu lan ge rek si ni me işa ret et ti ği ni gör mek ge re ki yor. Kü re sel leş me nin olum lu ge ti ri le ri hem ül ke için de, hem de ül - ke ler ara sın da eşit bir bi çim de pay la şıl mı yor. Ka za nan lar ve kay - be den ler ara sın da ar tan bir ku tup laş ma var. Zen gin ve yok sul ül - ke ler ara sın da ki uçu rum bü yü yor. Dün ya nın için de bu lun du ğu eko no mik or tamda, Dün ya eko no - mi si nin adil ol du ğu nu söy le ye bil mek ola nak sız dır. Bu du rum yal - nız ca bu gü nün de ğil dü nün de ge nel so ru nu dur. Ül ke ler ve ül ke - ler de ki ge lir grup la rı ara sın da ne ya zık ki bü yük zen gin lik ve gelişmişlik fark lı lık la rı oluş muş tur. Ama, bu gün dün ya top lum sal eko no mi si son yüz yıl dan bu ya na en bü yük eşit siz lik le re sah ne ol mak ta dır. Ge lir sa hip le ri ile yok sul lar, ça lı şan lar la ça lış ma yan lar, ulus lar 14

16 ve ulus lar da ki grup lar ara sın da ki eşit siz lik ler dün ya nın he men her ye ri ne yay gın laş mış tır. Kü re sel top lum sal eko no mi nin en gö ze çar pan ev ren sel bo - yut, ge lir eşit siz li ği ni yay gın laş tır ma sı dır. İş ye ri, böl ge, ül ke dü - zey le rin de ve ulus la ra ra sı öl çek te zen gin ler da ha da zen gin le şir - ken; yok sul lar, da ha da yok sul laş mış tır. Bu gün çok bü yük zen - gin lik ler bir kaç el de yo ğun laş mak ta dır ve yak la şık bir tril yon do - lar lık bir ser vet yal nız ca 300 ka dar ki şi de top lan mak ta dır. Dün ya nın yak la şık 3 mil yar lık iş gü cü nün en az üç te bi ri iş siz - dir ve ya ek sik is tih dam edil miş tir. Res mi ve ri lere göre yaklaşık 200 mil yon ki şi nin iş siz ol du ğu nu, 850 mil yon ki şi nin de tam za - man lı iş ara dı ğı hal de, bu la ma dı ğı nı gös ter mek te dir. An cak ge li - rin ye ni den da ğı lı mı yal nız ca iş siz lik le açık la na maz. Tam is tih - dam po li ti ka la rı, sos yal gü ven lik sis tem le ri ve eği ti min yay gın laş - ma sı ara cı lı ğı ile ka za nım el de edi len 1975 ön ce si dö ne min ak - si ne, dü şük üc ret li le rin ve yok sul la rın kay bet ti ği bir ge lir mü ca de - le si ya şan mış tır. Pek çok du rum da, ge lir da ğı lı mı, en bo zuk ol du - ğu ül ke ler de da ha da bo zul muş tur. İs ta tis tik le re ba kıl dı ğın da, zen gin ve yok sul ül ke ler fark lı ge ze - gen ler de ya şı yor gi bi dir. Kur oran la rı ve ye rel sa tı nal ma gü cü uyar lan dı ğın da bi le, bir İs veç yurt ta şı nın or ta la ma ge li ri do lar, bir Hon du ras yurt ta şı nın ki ise do lar dır; ya ni oni ki de bi ri dir. Öl çe ğin te pe sin de yer alan Bru ne i de bu ge lir do - lar, en al tın da ki Kon go De mok ra tik Cum hu ri ye ti nde ise, 335 do - lar dır; ya ni dok sa ni ki de bi ri dir. Dün ya da ki ge lir eşit siz li ği nin en önem li bo yu tu bel ki de, en zen gin ile en yok sul ara sın da ki uçu rum de ğil dir; ama, bu açı ğın gi de rek bü yü yor ol ma sı dır ta dün ya nü fu su nun en zen gin yüzde 20 lik bö lü mü, en yok sul yüzde 20 lik bö lü mün den 30 kat faz la gelir el de et miş ken, in san lı ğın ge liş ti ği 30 yıl lık dö nem so - nun da bu oran bu gün 2 mis li art mış ve 60 a çık mış tır. İn sa nın di ğer va ro luş et men le ri de bun la ra ek len di ğin de, -te- miz su ya, eği ti me, sağ lık ba kı mı na ula şa bi lir lik- zen gin ve yok - sul ül ke ler ara sın da ki uçu rum öy le si ne de rin ve ya şam tarz la rı öy le si ne fark lı dır ki, ken di le ri ni fark lı ge ze gen ler de ya şı yor muş gi bi du yum sa ya bi lir ve dü şü ne bi lir ler. 15

17 16 KÜRESEL SORUNLAR KALICILAŞIYOR MU? Ülkeler ve bölgeler arasındaki eşitsizlikler sosyal yaşama ilişkin karşılaştırmalı rakamlarda somut olarak ortaya çıkmaktadır. Yaşanan gerçeklere rakamların yaptığı vurgu, sanıldığından çok daha çarpıcı ve etkilidir. - Yeryüzünde yaşayan yaklaşık 7 milyar insanın en az 1 milyarı, günde 1 dolardan daha az parayla yaşıyor. ILO nun 2014 yılı Raporlarına göre Dünya çapında çalışan yoksul oranı geçmiş yıllara göre daha yavaş bir düşüş içerisindedir yılında yaklaşık 375 milyon çalışanın (toplam istihdamın yüzde 11,9 u) günlük 1,25 Doların altında gelirle yaşadığı, 839 milyon çalışanın ise (toplam istihdamın yüzde 26,7 si) günde 2 Dolar ya da daha az bir gelirle çalışmak zorunda kaldığı tahmin edilmektedir yılında aşırı yoksulluk koşullarında çalışan sayısı küresel olarak yüzde 2,7 azalmıştır ancak, bu azalma küresel kriz yılı haricinde geçtiğimiz on yıl içerisinde ölçülen en düşük rakam olma özelliğini taşımaktadır milyar insanın içme suyuna erişimi yoktur. - Çoğunluğu Kuzey ülkelerinde olmak üzere 850 milyon insan açlık çekiyor ve günde en az 24 bin insan açlıktan ölüyor. - Dünyanın en gelişmiş ülkelerinin bulunduğu Avrupa da yoksulluk sanıldığından çok daha fazla. Özellikle son yıllarda yaşanan ekonomik bunalım nedeniyle Avrupa Birliği ülkelerinde 50 milyon yoksul var. - Dünyanın egemen süper ülkesi gözüyle bakılan Amerika Birleşik Devletleri nin o büyülü olarak görünen kentlerinin varoşlarında 40 milyona yakın insan yoksulluğun pençesinde... - Her yıl, bir-iki milyon erkek, kadın ve çocuk insan kaçakçılığının kurbanıdır. - Dünya genelinde yaklaşık 30 milyon insan ülkelerinden edilmiş, sürgün yaşamı sürdürüyor; 12 milyon insan ise vatansız...

18 - ILO rakamlarına işsizlik rakamları göre 2013 yılında dünya genelinde 200 milyonu aşmıştır. Bu durum istihdam artışının her geçen yıl büyümekte olan işgücüne göre yetersiz kaldığının göstergesidir. - Zayıf ve eşit olmayan büyüme ve buna bağlı işsizlik en fazla genç nüfusu etkilemektedir yılında yaş arası toplam 74,5 milyon kişinin işsiz olduğu tahmin edilmektedir. Küresel genç işsizliği oranı tarihsel zirvesine çıkarak yüzde 13,1 seviyesine ulaşmıştır. Bu rakam yetişkin işsizliğinin yaklaşık üç katıdır. - Ekonomideki zayıf iyileşme ortalama işsizlik süresinin de uzamasına neden olmaktadır. Birçok gelişmiş ülke ekonomisinde işsizlik süresi kriz öncesi döneme göre iki katına çıkmıştır. Avro Bölgesi ekonomilerinde, örneğin Yunanistan da ortalama işsizlik süresi 9 ay, İspanya da ise 8 ay olarak ölçülmüştür. Ekonomik iyileşmenin en fazla hissedildiği ülke ekonomilerinde bile, örneğin Amerika Birleşik Devletleri nde uzun süreli işsizlik, iş arayanların yüzde 40 ını etkilemektedir. Uzun işsizlik süreleri işgücü piyasasına ve genel ekonominin seyrine yıkıcı etkide bulunmaktadır. - Kadınlar dünya gelirinin ancak yüzde 10 unu kazanmakta fakat ücretlendirilmeyen işlerin üçte ikisini yerine getirmektedir; ücretli bir işe sahip olanlar ise aynı veya aynı değerdeki bir iş için erkeklerin aldığı ücretin ortalama olarak yalnızca dörtte üçünü kazanmaktadır. - UNESCO ya göre, 800 milyona yakın insan okuma yazma bilmemektedir ve bu sayının üçte ikisini kadınlar oluşturmaktadır. - Okuldan yoksun bırakılan çocukların üçte ikisini kız çocukları oluşturmaktadır. - 5 ile 14 yaş arasındaki 150 milyondan fazla çocuk çalışmaktadır. Çocuk işçiliği pek çok durumda yoksulluğun hem sonucu, hem de kaynağıdır. Çocuk işçiliği çocuğun eğitimine engel olabilir ve onları çalışma yaşamına iten yoksulluğu kalıcılaştırabilir. 17

19 SİLAHLANMA ÇILGINLIĞI TEHDİT EDİYOR İnsanlığın gelişmesi ve ilerlemesine engel olan; onların hak ve çıkarlarını ortadan kaldıran; hastalıklar, acılar, ölümler ve onlarca yıllık kin ve nefrete yol açan savaşlar, özellikle son 100 yıla damgasını vurdu. Bu durum son yıllarda azalmış gibi görünse de özellikle Afrika da ve Ortadoğu da yaşananlar dikkate alındığında yanıltıcı bir görüntüdür. Çünkü hala dünyanın hemen hemen her bölgesinde milyonlarca asker elleri tetikte, sıcak bir savaşın içine girmeye hazırlanıyor ve milyarlarca dolarlık ciro yapan silah fabrikaları gece gündüz demeden çalıştırılıyor. Savaşların yarattığı olumsuzluklar yalnızca ekonomik değerlerin yaratılamaması ve çökmesi sonucunu doğurmuyor. Bir insanlık dramı olarak onlarca yıl belleklerden silinmiyor, silinemiyor. Savaşın insanlık ailesinin üzerinde yarattığı olumsuz etki bugün artık çok daha belirgin ve çarpıcı olarak görülüyor. Birleşmiş Milletler verilerine göre tüm insanlık tarihi boyunca yaklaşık 15 bine yakın savaşta 3 milyar insan öldü, milyarlarcası yaralandı, sakat kaldı. İnsanlık tarihinin bilinen 5 bin 500 yılının ancak 300 yılı savaşsız geçti yılları arasında süren 1. Dünya Savaşı ile tarihleri arasında süren 2. Dünya Savaşında 80 milyona yakın insan öldü. Dünyada dakikada 1.7 milyon dolar, yılda ise 900 milyar dolar askeri amaçlar için harcanıyor. Dünyada bilim adamlarının yaklaşık yüzde 50'si silahlanma alanında çalışıyor. Bugün 2. Dünya Savaşı ardından bölgesel düzeyde yoğunlaşan savaşlara tanık olunuyor. Farklı yoğunluk ve genişlikte süren bu savaşlar dünyanın hemen her bölgesinde milyonlarca insanı etkiliyor. Savaşan taraflar onyıllarca süren gerilimin ardından kanlı kapışmalarda ekonomik değerlerini yitirirken savaşın bitimi sonucu daha on yıllarca olumsuzluklardan kurtulamıyor. Çünkü tüm kaynaklarını, savaşın yaralarını sarmaya ayırmak zorundadırlar. Bugün dünyadaki silahlanma harcamalarının boyutu soğuk savaş dönemini aratmıyor. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü nün 18

20 (SIPRI) açıkladığı 2011 e ait istatistiklere göre, dünyada en fazla silah satan ülkelerin başında yüzde 30,49 ile Amerika Birleşik Devletleri geliyor. Rusya yüzde 23,7 ile ikinci sırada yer alırken, Almanya yüzde 9, Fransa yüzde 7, İngiltere yüzde 4, Çin yüzde 3 ve İspanya, İsveç, Hollanda, İtalya ile İsrail de yüzde 2 oranında silah satışı ile sıralamaya giriyor. SIPRI nın verilerine göre, dünyada 2002 ile 2006 yıllarına oranla, 2007 ile 2011 yılları arasında silahlanma yarışı yüzde 24 oranında artış gösterdi. Uzmanların görüşlerine göre, Arap ülkelerinde yaşanan ve Arap Baharı olarak adlandırılan ayaklanmalardan sonra bu ülkelerin silah alma oranları da arttı. ABD 2011 içinde Tunus ve Mısır a silah satışını sürdürürken, Mısır a 45 adet M-1A1 tankı sattı ve 125 tankın satışı için de anlaşma yaptı. SIPRI nın raporunda, Avrupa ülkelerinin parlamentolarında bu ülkelere silah satışı ile ilgili tartışmalar yaşanmasına rağmen herhangi bir engelle karşılaşmadan satışlara devam edildi. Oysa bugün savaşlar olmasaydı ya da silahlanma harcamaları olmasaydı; - 3 saatlik askeri harcama tutarıyla tüm dünyada 3.5 milyon çocuğun yaşamını kurtaracak aşılama gerçekleştirilebilirdi, - 1 Bombardıman uçağının tutarı ile 16 tam donanımlı hastane yapılabilirdi. - 1 Uçak gemisine harcanan para ile 400 bin insanın bütün bir yıl beslenmesi karşılanabilirdi. - 1 Nükleer denizaltının parası ile yüzyılın sonuna kadar tüm insanlar okur yazar yapılabilirdi ya da 48 milyon insana temiz içme suyu sağlanabilirdi Bombardıman uçağının parası ile 135 milyon çocuğa öğrenim olanağı sağlanabilirdi. - Afrika ülkelerinde askeri harcamalar yüzde 1.5 oranında azaltılsa kıtadaki açlık yok edebilirdi, - Yalnızca 1 günlük silahlanma harcaması yapılmasa tüm dünyada 10 yıl temiz su içebilirdi. 19

21 SEN Dİ KAL HAKLAR KUŞATMA ALTINDA Ör güt len me öz gür lü ğü ile top lu pa zar lık hak kı, yak la şık 200 yıl lık bir sa va şım so nu cun da ka za nı lan, İn san Hak la rı Ev ren sel Bil dir ge si, Av ru pa İn san Hak la rı Söz leş me si, Av ru pa Te mel Hak - lar Söz leş me si ve Av ru pa Sos yal Şar tı baş ta ol mak üze re ulus - la ra ra sı söz leş me ler le Ulus la ra ra sı Ça lış ma Ör gü tü (ILO) söz - leş me le rin ce gü ven ce al tın da tu tu lan te mel hak lar dır. ILO ya gö re güç lü ve ba ğım sız iş çi ve iş ve ren ör güt le ri ile bu ör güt le rin top lu pa zar lık hak la rı nın et kin ola rak ta nın ma sı, iş gü - cü pi ya sa sı yö ne ti mi nin baş lı ca araç la rı dır. Top lu pa zar lık, iş çi ler ile iş ve ren ler ara sın da an laş maz lık ya ra ta bi le cek du rum lar da, uy gun ve ve rim li çö züm le re ula şa bil me nin bir yo lu dur. Top lu pa zar lık hak kı nın ta nın ma sı, top lu çı kar la rın tem sil edi - le bil me si nin anah ta rı dır. Ör güt len me öz gür lü ğü üze ri ne ku rul - muş tur ve top lu tem si li an lam lı kı lar. Top lu pa zar lık, iş çi ve iş ve - ren le rin ça lış ma ya şa mı nı il gi len di ren so run lar üze rin de an laş - ma ya var ma la rı nı sağ la ma sı öl çü sün de, ay rıl maz bir bi çim de ör - güt len me öz gür lü ğü ne bağ lı dır. Bü tün bu ger çek le re rağ men dün ya üze rin de mil yon lar ca emek çi bu te mel hak lar dan ya rar la na ma mak ta; bu hak la rın ta - nın dı ğı yer ler de ise uy gu lan ma la rı yi ne de güç ola bil mek te dir. Ki - mi ül ke ler de ba zı iş çi ka te go ri le ri ör güt len me hak kın dan yok sun - dur ve ya iş çi ve iş ve ren ör güt le ri ya sa dı şı ola rak as kı ya alın mış ya da mü da ha le le re ko nu ol muş tur. Ba zı aşı rı du rum lar da, sen - di ka cı lar teh dit edil miş, tu tuk lan mış hat ta öl dü rül müş tür. Ör güt len me öz gür lü ğü nün ve top lu pa zar lık hak kı nın uy gu la - ma sı el ve riş li bir or tam ge rek ti rir. Ge rek li ko ru ma ve gü ven ce le ri sağ la yan bir ya sal çer çe ve, top lu pa zar lı ğı ko lay laş tı ran ve ola sı an laş maz lık la rı çö ze bi len ku rum lar, et ki li iş yö ne tim le ri ve özel - lik le de güç lü ve et ki li iş çi ve iş ve ren ör güt le ri el ve riş li bir or ta mın başlı ca par ça la rı dır. Bu or ta mın sağ lan ma sın da hü kü met le rin oy na dı ğı rol te mel bir önem ta şır. Ör güt len me öz gür lü ğü nün ve top lu pa zar lık hak kı nın uy gu lan - ma sı, te mel si vil öz gür lük le rin ve özel lik le de ki şi le rin öz gür lük ve gü ven lik hak kı nın; dü şün ce, ifa de ve top lan tı öz gür lü ğü nün; ba - ğım sız ve ta raf sız bir mah ke me ta ra fın dan adil yar gı lan ma hak - 20

22 kı nın ve sen di ka la rın mal var lı ğı nın ko run ma sı hak kı nın sa vu nul - ma sı na bağ lı dır. Sen di kal hak ve öz gür lük le rin kı sıt lan ma sı, en gel len me si, et - ki siz leş ti ril me si, ya zı lı olan ya sa la rın, yö ner ge le rin ve bel ge le rin de ğer siz leş ti ril me ye ça lı şıl ma sı, uy gu lan ma ma sı için bir çok yön - tem uy gu lan mak ta dır. Hü kü met le rin ör güt len me hak kı nı ta nı ma ma sı nın en çok yi ne - le nen yol la rın dan bi ri tüm di ğer ör güt le ri ya sak la ya rak ya da fes - he de rek iş çi le ri tek bir ör gü te üye ol ma ya zor lak mak tır. Sen di ka la rın ve iş ve ren ör güt le ri nin, et kin lik le rin de tam bir ba - ğım sız lık ve öz gür lük ten ya rar lan ma la rı şart tır. Bu ne den le ne hü kü met oto ri te le ri bu ör güt le rin et kin lik le ri ne mü da ha le et me li, ne de iş ve ren ör güt le ri sen di ka la rın ya da sen di ka lar iş ve ren ör - güt le ri nin et kin lik le ri ne mü da ha le et me li dir. Grev ler, iş dur dur ma lar, iş ya vaş lat ma lar ve ya di ğer ey lem le - re yol açan an laş maz lık lar hem ka mu sek tö rün de, hem de özel sek tör de önem li ey lem alan la rı dır. Bir sen di ka nın en bü yük güç - le rin den bi ri, işçileri gre ve gö tü re bil me yeteneğidir, becerisidir. Grev hak kı uy gu la ma la rı ül ke le re ve sek tör le re gö re de ği şik lik gös te rir. Uyuş maz lık la rı çö zü me ka vuş tur mak ve iş dur dur ma la - rın önü ne geç mek ama cıy la, ha kem lik, ara bu lu cu luk ve ya uz laş - tır ma için üçün cü ki şi le rin yar dım la rı na baş vu ru lur. Grev hak kı, ulus la ra ra sı araç lar ta ra fın dan ta nın dı ğı hal de, ILO üye si bir çok ül ke de, özel lik le ka mu hiz met le rin de ya sa da ve uy gu la ma da hak sız ola rak kı sıt lan mış tır. Ba zı ül ke ler de, ya sal ola rak ta nın sın ya da ta nın ma sın, grev ler yay gın laş ma eği li min - dey ken, di ğer ül ke ler de ise da ha az yay gın dır lar. En düs tri yel ey lem le rin ne den le ri sek tör le re gö re de ği şik lik gös te rir. Ya kın za man da ya pı lan ça lış ma lar, üc ret ile iş gü ven li - ği nin iş uyuşmaz lık la rı nın baş lı ca ne den le ri ol ma ya de vam et ti ği ger çe ği nin al tı nı çiz miş tir. İş yer le ri nin ye ni den ya pı lan dı rıl ma sı na ya da ka pa tıl ma sı na bağ lı ola rak iş kay bı ve iş ten çı kar ma lar da bu na da hil dir. Si ya si ola rak ni te le nen di ğer grev ler sos yal gü - ven lik, iş ka nu nu re for mu, özel leş tir me ve ya ye ni den ya pı lan ma gi bi fark lı alan lar da ki hü kü met po li ti ka la rı ta ra fın dan ha re ke te 21

23 ge çi ril mek te dir. Uyuş maz lık la rı çö zü me ka vuş tur ma nın baş ka bir çok yo lu bu - lun du ğu hal de, de rin gö rüş ay rı lık la rı, ile ti şim so run la rı ya da ta - raf lar dan bi ri nin is tek siz li ği di ya log me ka niz ma la rı na baş vu rul - ma sı nı en gel ler. Grev hak kı ki mi za man önem li kı sıt la ma la ra ma ruz kal mak ta - dır: Açık ça ya sak la ma lar; pra tik te uy gu lan ma sı nı ola nak sız kı lan ya sal ön ko şul lar; ke li me nin tam an la mıy la zo run lu ol ma yan ba - zı hiz met ler de ki ya da dev let adı na yet ki kul lan ma yan dev let me - mur la rı için kı sıt la ma lar; ka mu yet ki li le ri nin ya da ta raf lar dan bi - ri nin ta le biy le zo run lu ha kem atan ma sı ve bu yol la bir en düs tri - yel ey le me baş vur ma olasılığının önü ne ge çil me si; da ya nış ma grev le ri ve ya sen di ka fe de ras yon la rı ya da kon fe de ras yon la rı nın çağ rı sıy la gi di len grev ler ko nu sun da ki kı sıt la ma lar. Ka mu yö ne tim le ri, ör güt len me öz gür lü ğü nün ko run ma sın da ve top lu pa zar lık la ra el ve riş li bir or ta mın ya ra tıl ma sın da te mel bir rol oy na ma lı dır. Ör güt len me öz gür lü ğü ve top lu pa zar lık hak kı, si vil öz gür lük - le rin ve de mok ra si nin ay rıl maz bi rer par ça sı ol du ğu na gö re, yurt taş lık hak kı ile de mok ra si ara sın da güç lü bir bağ lan tı var dır. Bu öz gür lük le ri in kar et mek de mok ra tik hak la rı in kar et mek tir. Ör güt len me öz gür lü ğü ile top lu pa zar lık hak kı nın sa vu nul ma sı - nın etik ze min le re otur tul ma sı ne ka dar önem liy se, bu hak la ra say gı nın ne den ve so nuç la rı nın sor gu lan ma sı da o ka dar önem - li dir. Ör güt len me öz gür lü ğü ve top lu pa zar lık hak kı ile kü re sel leş - me ara sın da ki iliş ki hak kın da ki tar tış ma lar, sık lık la bu iliş ki nin iş - çi lik ma li yet le ri üze rin de ki so nuç la rı üze ri ne odak lan mış tır. Da ha az in ce len me si ne rağ men, di ğer so nuç la rı da ger çek tir. Özel lik le top lum sal is tik ra rın sağ lan ma sı ve eko no mik per for mans la rın iyi - leş ti ril me sin den bah se di le bi lir. Ör güt len me öz gür lü ğü ile top lu pa zar lık hak kı nın güç len di ril me si nin da ha yük sek iş çi lik ma li yet - le ri ne (üc ret ler ve sos yal hak lar) yol açar ken ve rim li lik ar tı şı nı da be ra be rin de ge ti re ce ği de ğer len di ril miş tir. Top lu pa zar lı ğın, is tih - dam, bü yü me ve yoksulluğun azal ma sı üze rin de ki et ki le ri de da - 22

24 ha de rin bir in ce le me ge rek tir mek te dir. Özel lik le ka mu iş let me le ri nin özel leş ti ril me si ve ye ni den ya pı - lan dı rıl ma sın dan, ye ni tek no lo ji le rin, dış kay nak la rın ve üre tim zin cir le ri nin kul la nıl ma sın dan kay nak la nan is tih dam da ki ya pı sal de ği şim ler ka dar ye ni iş çi-iş ve ren iliş ki si tip le ri de, ör güt len me öz gür lü ğü ve top lu pa zar lık hak kı nın uy gu lan ma sı nı et ki le yen önem li et men ler dir. Gü nü müz de he men tüm dünya da özel leş tir me özel lik le te le - ko mü ni kas yon, ta şı ma cı lık ve fi nans hiz met le ri sek tör le ri ni et ki - le miş tir. Ka mu hiz met le rin de, sağ lık ta ve eği tim de de kap sam lı özel leş tir me ler ya pıl mış tır. Bir çok ül ke de, üc ret le ri ve ça lış ma şart la rı top lu söz leş me ler kap sa mın da olan iş çi le rin ora nı, ka mu sek tö rün de özel sek tör - den da ha yük sek tir; bu du rum da özel leş tir me nin top lu söz leş me - le rin ora nı üze rin de et ki li ol ma sı bek len me li dir. Bu nun dı şın da, ima lat ve in şa at sek tör le rin de, kıs men ya yıl ma me ka niz ma la rı na da bağ lı ola rak bu oran ol duk ça yük sek tir. Kü çük ve or ta öl çek li iş let me ler de top lu söz leş me sa yı sı düş mek te dir. Ba zı es ki sa na yi ler dur gun la şır ken, bil gi tek no lo ji le ri gi bi ye ni sa na yi ler ve ye ni eko no mik etkinlik alan la rı atı lım gös ter mek te - dir. Top lu pa zar lık bu ger çek le re uyum sağ la ma lı dır. Ki mi du rum - lar da top lu pa zar lık lar da ha dar fa kat da ha ye ni lik çi bir ze min de şe kil len di ril mek ve hat ta di na mik sa na yi le re ve özel sek tör de ki şir ket le re da ha sık gir mek zo run da ka la bi lir. Üre tim or ga ni zas yo - nun da ki ve iş iliş ki le rin de ki de ği şim ta şe ron luk da ki, or tak gi ri şim - ler de ki ve ulus la ra ra sı dış kay nak kul la nı mın da ki ar tış lar la açık - ça gö rül mek te dir. Ben zer du rum lar da top lu pa zar lı ğın ba zı ay rıl - maz par ça la rı ek sik ola bi lir. Ör ne ğin, iş çi ler ger çek ka rar mer ci - le ri ne doğ ru dan ula şa ma ya bi lir ler ya da ger çek pa zar lı ğın sür - me si için ge re ken tüm bil gi le re sa hip ol ma ya bi lir ler. Standart dışı ya da ati pik iş, ge çi ci iş ve es nek iş iliş ki le ri top - lu pa zar lık açı sın dan ba zı so nuç lar do ğur mak ta dır. Ba zı du rum - lar da, çok lu söz leş me iliş ki le ri ne de niy le ger çek iş ve re ni be lir le - mek zor ol mak ta dır ya da iş çi ler ay nı pa zar lık bi ri mi içer sin de ta - nın ma mak ta dır. Söz leş me li ve ge çi ci iş çi nin pa yı nın art ma sı ya da kad ro lu bir iş ten söz leş me li iş gi bi baş ka bir is tih dam ti pi ne 23

25 24 ge çiş iz bı rak mak ta dır. Ço ğu kü çük ve or ta öl çek li iş let me ler de bu iş çi le re ulaş ma nın ve on la rı ör güt le me nin uy gu la ma da zor ol - ma sı sı nır lı bir top lu söz leş me kap sa mın da kal ma la rıy la so nuç - lan mış tır. Yıl lar için de, top lu pa zar lık, ül ke le re bağ lı ola rak, üc ret ler, ça - lış ma sü re si, iş dü zen le me si, işe al ma, ye ni den ya pı lan ma, gü - ven lik ve sağ lık, staj ve eği tim gi bi (ya şam bo yu bil gi ka za nı mı da da hil) ge niş bir baş lık lar yel pa ze si ni kap sar ha le gel miş tir. Cin si - yet ler ara sı eşit lik, ay rım cı lık, ai le (ör ne ğin do ğum iz ni) gi bi ko - nu lar da pa zar lık ko nu su ol muş tur. Top lu söz leş me ler ay nı za - man da çö züm yö ne ti mi nin ve uyuş maz lık la rın çö züm yol la rı nın ku rum sal laş ma sı na ya ra mak ta dır. Bu nun la bir lik te, üc ret ve ça - lış ma sü re si, top lu söz leş me le rin ço ğu nun esas ko nu su nu oluş - tur ma ya de vam et mek te dir. Gü ven ce siz, standart dı şı ve ko ru ma sız is tih dam bi çim le ri, mil yon lar ca ka dın ve er kek iş çi yi, iş ya sa sı kap sa mın dan ve sos - yal gü ven lik ten yok sun bı rak mak ta ve sen di ka la rın ör güt len me ve top lu pa zar lık ka pa si te si ni teh li ke ye dü şür mek te dir. Bu iş çi ler ger çek le şen is tih dam iliş ki le rin bü tü nü nü ço ğu za man kap sa ma - yan ya sa nın ya da uy gu la ma sı nın ye ter siz ol ma sı öl çü sün de hak la rı nın red de dil di ği ni gör mek te dir ler. Ka dın lar gü ven ce siz bir işe sa hip olan iş çi le rin ço ğun lu ğu nu oluş tur mak ta; ya say la ko - run ma yan, ka yıt dı şı eko no mi için de ki iş çi le rin te mel hak la rı red - de dil mek te ve bu iş çi ler ada let siz ça lış ma ko şul la rı na ma ruz bı - ra kıl mak ta dır lar. Ge çi ci iş çi ler, ser best ça lış mak zo run da ka lan lar, ev ve ta rım iş çi le ri, sı nır öte si iş çi ler, te da rik zin cir le rin de ki iş çi ler ve ajans lar, ara cı lar ya da di ğer is tih dam bü ro la rı ara cı lı ğıy la ça lı şan iş çi ler, ge nel ola rak hak la rı nı ger çek te uy gu la ya bi le cek du rum da de ğil - dir. Şir ket ler, ta şe ron lu ğa baş vu ra rak ve is tih dam iliş ki le ri ni in kar ede rek ya sa nın iş ve ren le re şart koş tu ğu yü küm lü lük ler den sıy rıl - mak ta dır. Gü ven ce siz iş te ki ar tış, ör güt len me yi en gel le mek te dir; sa vun ma sız iş çi ler hak la rı ol du ğu hal de ge nel lik le bir sen di ka ya üye ol ma yı is te me mek te dir ler. Ge liş mek te olan bir çok ül ke de ki iş çi le rin ço ğu nun du ru mun da ol du ğu gi bi, iş ka yıt dı şı bir şe kil de ger çek leş ti ğin de, ör güt len me ve top lu pa zar lık hak la rı nın uy gu - lan ma sı özel lik le zor dur.

26 Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) un raporlarında bu durum şöyle somut olarak yansıtılmaktadır: Sen di kal örgütlenme gerçekleştiren ve ya sen di ka - ya üye ol ma ya ça lı şan iş çi ler, yıl dı rı cı mey dan oku ma - lar ve en gel ler le kar şı laş mak ta dır. İş ten çı kar ma lar, ta - ciz, göz da ğı, teh dit, gö ze tim, sen di ka kar şı tı kam pan - ya lar, hat ta fi zik sel şid det yo luy la sen di ka laş ma ya kar - şı sa va şıl mak ta dır. Bir çok ül ke de hü kü met ler, sen di ka - laş ma ya ça lı şan iş çi le rin hak la rı nı, uy gun ol ma yan bir hu kuk sal ko ru ma, ye ter siz ve geç bir uy gu la ma, do - lam baç lı yar gı gü cü ya da za yıf ve ya rar sız hu kuk sal çı kış yol la rı ne de niy le ko ru ma mak ta dır. Ba zı hü kü met - ler ise fark lı yol la ra baş vu ra rak, özel lik le de gü ven ce - siz is tih dam iliş ki le ri ni teş vik ede rek sen di ka la rı et kin ola rak or ta dan kal dır mak ta dır. Çok sa yı da ül ke de göz le nen sen di kal tem sil ora nın - da ki dü şüş, son yıl lar da dün ya eko no mi sin de gerçekleşen ya pı sal de ği şim le re doğ ru dan bağ lı dır. Dö nü şüm ha lin de ki ti ca ri iliş ki ler, tek no lo ji de ki iler le me ve eko - no mik et kin lik ya pı la rın da ki de ği şim, kü re sel leş me ye ek lem len mek te ve iş çi le rin sen di ka laş maları, top lu pa - zar lık yap maları ve böy le lik le hak la rı nı ko ru ma ve ken - di çı kar la rı için sa vaş ma ka pa si te le ri ni de rin den et ki le - mek te dir. Kü re sel leş me ile ti ca ri et kin lik le rin ulus la ra ra sı üre - tim ve sa hip lik iliş ki le ri yo luy la dü zen len me si, sen di - ka laş ma ko nu sun da ulus la ra ra sı bir sen di kal iş bir li ği - nin ge rek li ği ni güç len dir mek te dir. Sı nır öte si sen di ka laş ma ve ulus la ra ra sı işkolu sendikaları fe de ras yon la rıy la sı kı iş bir li ği ha lin de ki ulus la - ra ra sı kam pan ya lar yal nız ca da ya nış ma ya yanıt ol mak - la kal ma mak ta, sen di kal sa vaşım lar da so nuç al ma nın bir ko şu lu ha li ne de gel mek te dir. İşgücü yapısının karmaşıklaşması, bölümlenmesi ve kutuplaşması; sendikaların önüne yeni sorunlar çıkarmıştır. Sendikalar hem örgütlenme hem de farklı çıkarları dengeli biçim- 25

27 de temsil etme sorununu çözme durumunda kalmıştır. Bu aşamada öne çıkan öncelikle sorun, işyerinde iş güvencesini güçlendirmek ve farklı nitelikli çalışanlar arasındaki dayanışmayı yeniden oluşturmaktır. Sendikaların ekonomik alanda yaşadıkları bu sorunlar nedeniyle giderek güçsüzleşmesi onların toplumsal ve siyasal yaşamdan dışlanması politikalarının ivme kazanmasına da yol açmıştır. Artık birçok ülkede sendikaların "toplumsal taraf" rolüne gereksinim duyulmamakta, sendikalara rağmen çalışma yaşamının temel kuralları oluşturulmak istenmektedir. Sendikaların dışlanması, etkisizleştirilmesi sonucunu doğuran tüm bu politikalara karşı sendikalar artık sorunların yerel, ulusal ve bölgesel düzeyde olmadığını ve bu nedenle küresel çözüm yöntemlerini ulusal düzeyde geliştirilen stratejilerle bütünleştirmek gerektiğini somut olarak görmeye başlamışlardır. ITUC, bu önemli konu için şu önlemleri zorunlu görmektedir: Sen di ka lar, tüm iş çi le rin çe şit li ve de ği şen ta lep ve ih ti yaç la rı nı yan sıt mak zo run da dır. Üye çe ke cek güç te bir sen di kal ha re ket, ka tı lı mı, tem si li, çe şit li li ği ve cin - si ye te yö ne lik bir ba kış açı sıy la bü tün leş miş bir yak la - şı mı teş vik et me li dir. Sen di kal ör güt ler, en az ay rı ca lık lı olan lar ve ka yıt dı - şı is tih dam iliş ki le ri ne ma ruz ka lan lar baş ta ol mak üze - re tüm iş çi grup la rı nın tem sil edil me si ni sağ la mak için ya pı la rı nı uyar la ma ya da ye ni ya pı lar ya rat ma ge rek li - ği ni be lir le mek üze re ça lış ma yön tem ve pro se dür le ri ni ana liz et me li dir ler. Toplu pa zar lık ve sen di ka laş ma için op ti mal kay nak la - rın ay rıl dı ğı bü yü yen bir sen di kal ha re ke tin de mok ra si - si ni, özerk li ği ni ve ka lı cı lı ğı nı sağ la mak üze re -ulu sal, böl ge sel, ye rel, sek tö rel ve şir ket sel öl çek te- fark lı sen - di kal ör güt len me tipleri arasındaki ilişkiler yeniden uyarlanmalıdır. 26

28 EKONOMİK VE SOSYAL SORUNLARIN ODAĞI: TÜRKİYE Günümüz dünyasını tanımlayacak en önemli kavramlardan biri değişimdir. Yaşamın her alanında gözlemlenen değişim, farklı kapsamlarda ve farklı şiddetlerde de olsa tüm ülkeleri ve toplumsal kesimleri kavramakta; kimi zaman yavaş, kimi zaman da etkili dönüşümlere zorlamaktadır. Bu durum Türkiye ve bölgemiz açısında da çok somut bir olgudur. Önemli siyasal, sosyal ve ekonomik sorunların yaşandığı Türkiye de, yılların birikimi olan sorunların çözümlenmemiş olması, siyasal tartışmaları ve davranışları daha da kesinleştirmektedir. Sorunların kaynağına ve nedenlerine ilişkin kalıcı çözümler üretilememesi ve özellikle demokratikleşme süreçlerinden kaçınma, siyasal ve sosyal belirsizlikleri arttırmakta ve süreci daha da karmaşıklaştırmaktadır... Oysa Tür ki ye nin ge nel eko no mik, top lum sal ve siyasal yaşama ilişkin verileri, yıl lar dır uyaran etkiyle birçok sorunun artık büyüme potansiyeli gösteren bir tehdite dönüşeceğini göstermektedir. Çünkü sorunlar karşısında önlem alınmaması ya da alınan önlemlerde gecikilmesi var olan sorunların daha genişlemesine yol açmaktadır. Türkiye nin ge nel eko no mik ve top lum sal so run la rı nın çö zü - mü nü ve ül ke nin ge le ce ği ni ço ğun luk la je os tra te jik po tan si ye li ile de ğer len dir me ye ça lı şan; gü ven lik kay gı la rı nı, top lum sal ge liş - me, de mok ra si ve özgürlük kav ra mları na ra kip ola rak gö ren le r, yıl lar dır yö ne tim er ki ni el le rin de tu ta rak, Tür ki ye yi yönetmeye çalışmaktadırlar. Onların sorunların nedenlerini ortaya çıkarmayan ve çözüm üretmekten uzak politikaları sonucu ülkenin içine girdiği görünüm genel olarak şöyledir: - Ge lir da ğı lı mı den ge le ri nin bo zul ma sı; kır ile ken tin, Do ğu ile Ba tı nın, va roş ile kent mer kez le ri çe liş ki le ri - nin art ma sı, - İş siz lik ve ek sik is tih da mın yük sek oran la ra tır man ma - sı, - Kır dan ken te gö çün sür me si; özellikle kent yok sul la rı - 27

29 nın sa yı sın da ina nıl maz yük se liş, - Eko lo jik den ge nin da ha da bo zul ma sı ve do ğa ya yö ne - lik tah rip kar dav ra nış la rın art ma sı, - Ta rım ke si mi nin eko no mik ve top lum sal çö küş sü re ci içi ne gir me si. - Mil yon lar ca in sa nın eği tim, sağ lık ve sos yal gü ven lik hak la rın dan ya rar la na ma ma sı ve ya çok az ya rar lan ma - sı, - Büt çe açık la rı nın ka pa tı la ma ma sı, kon trol edi le me me - si, - İç ve dış borç yü kü nün ola ğa nüs tü dü zeye sıç ra ma sı, - Sos yal dev le tin yok ol ma sı; eği tim, sağ lık, sos yal gü - ven lik alan la rı baş ta ol mak üze re ka mu hiz met le ri nin özel leş ti ril me si, pa ra sal laş tı rıl ma sı ve ya an cak sa tın ala bil me ola na ğı na sa hip olan lar ca sa tın alı na bil me - si, - İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasına dönük önlemlerin alınmaması nedeniyle her yıl ortalama 1300 işçinin yaşamını yitirmesi, - Siyasal kayırmacılık, ayrımcılık ve iktidar gücünün kullanımı ile yolsuzluk, usulsüzlük, haraç ve rüşvetin siyasal çürümeyi büyütmesi, - Ulusal ve uluslararası düzeyde kara para ticaretinin yeni boyutlar kazanarak sürdürülmesi, - Bölgede ve dünyada savaş ve gerilim politikalarını ortadan kaldıracak barışçı politikaların etkin olamaması; sınır komşularıyla sıfır sorun politikasının çökmesi ve dışlanma, - Siyasal kutuplaşmanın keskinleşmesi... Her bi ri so nuç olan bu du rum, ger çek te so run la rın ge nel ne de ni olan ka pi ta list leş me sü re ci ne, üs te lik vah şi ve ya bar bar - lık la ta nım la nan tür den ka pi ta list leş me sü re ci ne ve demokratikleşme hedeflerinden koparak otokratikleşme sürecine bağ lıdır. 28

30 SORUNLARA GENEL BAKIŞ Türkiye de nüfusun yüzde 16,1 i yoksulluk sınırının altındadır. Kentsel ve kırsal yerler için hesaplanan yoksulluk sınırlarına göre, kentsel yerlerde bu oran yüzde 13,9 iken, kırsal yerlerde yüzde 15,7 dir. Bunun anlamı yaklaşık 12 milyon insan yoksulluk sınırın altında yaşamaktadır. Bu acı gerçeğin diğer bir anlatımı Türkiye de yaşayan neredeyse her 4 kişiden birinin yoksul olduğudur yılında sürekli yoksulluk riski altında olanların oranı yüzde 17,3 iken günümüzde bu oran yüzde 20 lere dayanmıştır. Bu da yoksulluğun siyasal iktidar temsilcilerinin belirttiğinin tersine azaldığının değil arttığının somut bir kanıtıdır. TÜİK tarafından halkın yaşam koşulları göstergelerine göre; nüfusumuzun yüzde 59,6 sı kendilerine ait konutta oturmaktadır; yüzde 41,6 sının konutunda sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçevesi gibi sorunlar söz konusudur; yüzde 61,8 inin konutunun taksit ödemeleri ve borçları (konut alımı ve konut masrafları dışında) bulunmakta, bu borç ödemeleri, yüzde 26,2 sinin ev ekonomisine çok büyük bir yük getirmektedir; yüzde 86,5 i evden uzakta bir haftalık tatili, yüzde 67,6 sı beklenmedik harcamalarını ve yüzde 80,3 ü yıpranmış ve eskimiş mobilyalarını yenileme ihtiyacını ekonomik nedenlerle karşılayamamaktadır. Tu rkiye de kadınların işgu cu ne katılma oranı, du nyadaki en du şu k oranlardan biridir (yüzde 24,6) ve 2005 yılından beri de du şmeye devam etmektedir. Tu rkiye de kadınlar erkeklerin kazancının yaklaşık yüzde 46 sını kazanmaktadır. Kadınlara dönük ayrımcılık ve eşitsizlik çok önemli toplumsal sorunlardan biridir de kabul edilen yeni Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası, kadınları sosyal gu venlik sisteminin giderek daha da dışına iten du zenlemeler getirmiştir. Kamu sektöru nde çalışan kadın oranı yetersizdir. Siyasi karar mekanizmalarının alt kadrolarının da yetiştirildiği kamu sektöru nde çalışan kadın oranı yüzde 22,56 ile özel sektörde çalışan kadın oranından da du şu k bir du zeydedir. 29

31 Türkiye bir iç göç ülkesidir. Özellikle kırsal alanlardan büyük kentlere, kırsal alanda yaşam koşullarının ağırlaşmasına koşut olarak göç yaşanmaktadır. Günümüzde kentli nüfus toplam nüfusun dörtte üçünü oluşturmaktadır. Oysa 1980 genel nüfus sayımında bu oran yalnızca yüzde 44 idi. Türkiye de insanların neredeyse yaklaşık yarısı doğduğu köyde veya kasabada artık yaşamamaktadır. Türkiye nin en önemli sorunlarından biri bölgelerarası eşitsizliklerdir. Kırla kent arasında gelir ve yaşam standartı eşitsizlikleri bulunmakla birlikte özellikle Batı ile Doğu bölgeleri arasında büyük ekonomik ve sosyal farklılıklar bulunmaktadır. Aynı biçimde kıyı bölgelerinden iç bölgelere girildikçe sosyal yaşam yalnızca otantik yaşam biçimi ile açıklanamayacak ölçüde değişmekte; eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, çalışma koşulları, sosyal hizmetlere ulaşım, istihdam, kamu yönetiminin kalitesi gibi birçok konuda olumsuzluklar artmaktadır. Dünya Bankası ve TÜİK in yaptığı araştırmalara göre Doğu ve Gu neydoğu Anadolu bölgelerindeki yoksulluk oranı diğer bölgelere göre çok daha yu ksektir. Türkiye genelinde yüzde aralığında bulunan yoksulluk ortaması bu bölgelerde yüzde e dayanmaktadır. DE MOK RA TİK LEŞ ME VE SOS YAL HAK LAR De mok ra tik leş me kavramı, ülkemizde yıllardır tartışılan öncelikli sorunlardandır. Demokratikleşme konusunda önemli adımlar atılmasına rağmen Tür ki ye de mok ra tik top lum sal ve si ya sal or ta m içi ne so kula - ma mıştır. Ve günümüzde alın ma sı ge re ken da ha bir çok ön lem ve çok uzun yol bulunmaktadır. Demokratik sos yal hak lar ko nu sun da Tür ki ye'nin önem li so run alan la rı ol du ğu ger çe ği yad sı na maz. İş te bun la rın baş lı ca la rı şun lar dır: - AKP Hü kü me ti, AB uyum sü re cin de, sos yal hak la ra iliş kin hu kuk sal dü zen le me le ri bir yan dan ge cik me li gün de me ge ti rir ken di ğer yan dan ek sik bi çim de ya sa - 30

32 laş tır mak ta dır. Bu ol gu nun en çar pı cı ör ne ği, Göz den Ge çi ril miş Av ru pa Sos yal Şar tı'nın ör güt len me hak kı ile top lu pa zar lık hak kı nın çe kin ce ko nu la rak ka bul edil - me si dir. AKP Hü kü me ti bu çe kin ce le ri ile ça lış ma hak - kı nın ta mam la yı cı un su ru nu oluş tu ran iki te mel hak ka iliş kin ken di ne önem li bir ha re ket ala nı aç mış tır. - Ger çek te bi rer in san hak la rı olan sos yal hak lar ko nu - sun da ül ke miz in san la rı na önem li hak lar ge ti re cek olan Ulus la ra ra sı Ça lış ma Ör gü tü (ILO)'nün önem li söz leş - me le ri, AB uyum sü re cin de gün de me ge ti ril me mek te - dir. Bu gün bu sü reç te ka bul edil me si ge rek li olan bir - kaç ILO söz leş me si şöy le dir: 148 sa yı lı Ça lış ma Or ta mı (Ha va Kir li li ği, Gü rül tü ve Tit re şim) Söz leş me si (1977), 154 sa yı lı Top lu Pa zar lık Söz leş me si (1981), 156 sa yı lı Ai le So rum lu luk la rı Olan İş çi ler Söz leş me si (1981), 162 sa yı lı As best Söz leş me si (1986), 167 sa yı lı İn şa at İş le - rin de Sağ lık ve Gü ven lik Söz leş me si (1988), 168 sa yı lı İş siz li ğe Kar şı İs tih da mın Teş vi ki ve Ko run ma sı Söz leş - me si (1988), 170 sa yı lı Kim ya sal lar Söz leş me si (1990), 174 sa yı lı Bü yük En düs tri yel Ka za la rın Ön len me si Söz - leş me si (1993), 175 sa yı lı Kıs mi Sü re li Ça lış ma Söz leş - me si (1994), 177 sa yı lı Ev de Ça lış ma Söz leş me si (1996), 183 sa yı lı Ana lı ğın Ko run ma sı Söz leş me si (2000), 184 sa yı lı Ta rım da Sağ lık ve Gü ven lik Söz leş - me si (2001). - Sen di kal hak ve öz gür lük le rin ko run ma sı ko nu sun da ya sal dü zen le me ler ye ter siz dir ve de net le me me ka niz - ma la rın dan yok sun dur sa yı lı İş Ya sa sı kap sa mın - da olan iş çi le rin sen di ka laş ma la rı için ge rek li olan yet - ki be lir le me sü reç le ri iş ve ren le rin bas kı la rı na, yıldırmalarına, hatta açık ve gizli şiddet uygulamalarına ve sen - di ka sız laş tır ma gi ri şim le ri ne açık tır. Ça lış ma ve Sosyal Güvenlik Ba kan lı ğı'nın iş ko lu be lir le me si ne te mel oluş - tu ra cak iş ye ri ve ri le ri, kar ma şık tır, ye ter siz dir ve ha ta - lar la do lu dur. 31

33 - Dün ya Ban ka sı ve IMF is tem le ri ne uy gun ola rak ye ni - den dü zen le nen sos yal gü ven lik sis te mi tam bir ka os ya şa mak ta dır. Sos yal gü ven lik sis te mi ni in san hak la rı bo yu tun da gö re rek tüm ül ke yurt taş la rı için sür dü rü le - bi lir bir bo yut ta ele al mak ye ri ne sos yal gü ven lik sis te - mi ni yal nız ca pri me da ya lı arit me tik den ge ler ola rak gö ren an la yış so nu cu emek li lik yaş sı nır la rı yük sel ti lir - ken, sos yal si gor ta dal la rı nın güç len di ril me sin den ka - çı nıl mak ta dır. - Ça lı şan la rın bi rey sel iş söz leş me sin den kay nak la nan hak la rı nın ye ter siz li ği ya nın da, sen di ka laş ma ve top lu söz leş me hak la rı na bağ lı top lu hak lar sı nır lı lı ğı nı ko ru - mak ta dır. Ör ne ğin yıl lık üc ret li izin hak kı her ça lı şa na bi rey sel iş söz leş me siy le ta nı nır ken, sen di ka la şa ma - mış ve do la yı sıy la top lu iş söz leş me sin den ya rar la na - ma yan ça lı şan ların önemli bölümü üc ret li ya da üc ret - siz sos yal izin ler den ve ma ze ret izin le rin den ya rar la na - ma mak ta dır. - Çalışma hakkının en önemli unsuru olan iş güvencesi kısıtlı bir hak olarak tanınmaktadır. - Emek sömürüsünün vahşi uygulaması olarak yaşama geçirilen taşeronlaştırmalar aynı zamanda sendikal hak ve özgürlükler önünde çok önemli bir engel olarak durmaktadır. - İş de ne tim sis te mi nin ye ni len me si, demokratikeştirilmesi ve güç len di ril me si ger çek leş ti ril me mek te dir. Yıl - lar dır he men ay ni sa yı da iş mü fet ti şi de ne tim iş lev le ri - ni ye ri ne ge tir me ye çalışmaktadır. - Ça lış ma ya şa mı nın en önem li so run la rın bi ri ni ara iş - gü cü is tih da mı ve mes lek eği ti mi oluş tur mak ta dır. Bu ko nu da so run la rı or ta dan kal dı rı cı, çö züm üre ti ci et kin adım lar atıl ma mak ta dır. Bu ne den le mes le ki eği tim sis - te mi kar ma şıktır ve sis te ma tik ol ma yan bir özel lik gös - ter mek te dir. Bu sür dü rü le mez du ru mun en önem li ne - den le rin den bi ri ni ise mes le ki eği ti min sis te mi nin ne re - 32

34 dey se yal nız ca Mil li Eği tim Ba kan lı ğı'nın so rum lu luk ve et kin lik ala nın da sı nır lı tu tul ma sı dır. - Fark lı ka te go ri ler le bu lu nan ve ya ça lı şan in san la rın özel so run la rın odak lı yak la şım ge liş ti rilme mek te dir. Söz ko nu su ça lı şan ka te go ri le ri şun lar dır: Ço cuk ve genç ça lı şan lar, ka dın lar, çı rak lar, emek li ler ve yaş lı ça - lı şan lar, mev sim lik ya da kam pan ya iş çi le ri, ta rım, or - man ve su ürün le ri iş çi le ri, iş siz ler, özür lü ler. Yukarıda ancak bir bölümünü yansıttılan sorunların ötesinde çalışma yaşamını ilgilendiren sorunlar, çok yönlü, çok katmanlı ve çok boyutlu özelliğini korumaktadır. Sendikaların dışlanmak istendiği, güvencelerin yerine güvencesizliklerin, sosyal korunmaların yerine dışlanmaların ve ayrımcılıkların korunduğu bir ortamda sorunların aşılması olanaksızdır. Tam tersine sorunlar her geçer gün daha da artacak, büyüyecek ve olumsuz etkisini daha ağırlaştıracaktır. Tür ki ye sen di kal ha re ke ti son yıl lar da ye ni risk ve teh li ke ler al - tın da bu lun mak ta dır. Sen di kal ha re ke ti mi zin en önem li so run la rı nın ba şın da ör güt - len me so run la rı gel mek te dir. Sen di ka laş ma oran la rı nın düş tü ğü, top lu iş söz leş me li iş çi sa yı sı nın ya rı lan dı ğı ül ke miz de ka yıt dı şı iş çi lik hız la art mak ta dır. Bı ra kın son yıl lar da ye ni sen di kal ör güt - len me yap ma yı ya da üye sa yı sı nı art tır ma yı, he men her iş ko lun - da genel olarak sen di ka lı iş çi sa yı sın da çok bü yük dü şüş ler göz - len mek te dir. Sen di ka laş ma sa yı la rın da ve oran la rın da ki düş me le ri yal nız - ca sen di ka la rın ye te nek le ri ne bağ lı ola rak de ğer len dir mek, açık - la mak ola nak sız dır. Çün kü ül ke miz de iş ve sen di kal ör güt len me gü ven ce si ye ter li de ğil dir ve çok bü yük so run lar içer mek te dir. Tüm dün ya da sen di kal ör güt len me nin ger çek leş ti ril me sin de ol maz sa ol maz bir hak ola rak gö rü len grev hak kı na Tür ki ye de çok önem li kı sıt la ma lar ge ti ril miş tir. Top lu iş söz leş me le ri nin uy gu lan ma et kin li ği ni art tı ra cak, sen - di kal ör güt len me öz gür lü ğü ne bo yut ka ta cak ve sen di ka lı lı ğı ko - 33

35 ru ya cak olan hak gre vi baş ta ol mak üze re de mok ra tik ül ke ler de uy gu la nan fark lı grev tür le ri üze rin de ki ya sak lar kal dı rıl ma mış tır. Bakanlar Kurulu nun Kristal-İş Sendikası nın Şişe Cam grevini ulusal güvenlik gerekçesiyle ertelemesi ve yine Birleşik Metal- İş Sendikası grevlerinin ertelenmeleri bunlara somut birer kanıttır. Tür ki ye sen di kal ha re ke ti ni ya kın dan il gi len di ren ko nu la rın ba - şın da hiç kuş ku yok ki es nek ça lış ma la rın yay gın laş ma sı ve özel lik le stan dart tam sü re li ça lış ma ye ri ne bir çok işin ge çi ci ya da gün de lik çi iş çi lik ile sür dü rül mek is ten me si gel mek te dir li yıl la rın or ta sın da ka mu ku ru luş la rın da baş la tı lan özel - leş tir me ler, son yıl lar da bü yük bir ge liş le me gös te re rek ar tık ka - mu hiz met le ri ni de çok bü yük öl çü de kap sa mı na al ma ya baş la - mış tır. Dün her yurt ta şın ya rar lan dı ğı ka mu hiz met le ri bu gün ya özel ku ru luş lar ta ra fın dan sür dü rül mek te ya da bu hiz met le rin özel leş ti ril me si ama cıy la ça lış ma lar ya pıl mak ta dır. İş ye ri ni ko ru mak man tı ğıy la ha zır lan mış, bu na kar şı lık iş çi nin hak ve çı kar la rı nı ko ru mak tan uzak 4857 sa yı lı İş Ya sa sı, ta şe - ron laş tır ma sis te mi ni ge nel leş ti rir ken yü rür lük te ki top lu iş söz leş - me le ri ni uy gu la na maz dü ze ye ge tir miş tir. Demokrasinin temel unsurlarından birini örgütlenme özgürlüğü oluşturur. Bu yalnızca siyasal örgütlenmeyi değil, hak temelli örgütlenmeleri, gönüllü örgütlenmeleri, sivil toplum örgütlenmelerini, yerel örgütlenmeleri de kapsar, kapsamalıdır. Burada zorunlu görülen örgütlenme hakkı, tek bir boyutu, tek bir ölçeği ya da tek bir kategoriyi yansıtmaz. Siyasal, sosyal, ekonomik, kültürel örgütlenmeler başta olmak üzere tüm toplum kesimlerinin ilke olarak önceden bildirimde bulunmaksızın, izin almaksızın özgürce örgütlenmelerini kapsar. Türkiye de sendikal tarih sanıldığı gibi dün denilecek bir zamanda başlamadı. İşçi hareketinin ve örgütlenmesinin tarihi neredeyse 150 yıl öncesine dayanıyor. Bu süreç dar, küçük ve tepkisel örgütlenme ve hareketlerden başlayan ve giderek evrilen bir süreç... İlk örgütlenmelerin kaynağında ücretlerin düşüklüğü ve öden- 34