1 Sakarya Üniversitesi E itim Fakültesi E itim Bilimleri Bölümü.

Transkript

1 Öretmenlik Mesleinin Sosyo-Ekonomik Statüsü / Bu Meslein Bir Bayan Meslei Haline Dönümesi Durumu ve Eitim Fakültesi Üzerine Bir Aratrma *Ar. Gör. Erkan YAMAN Havva YAMAN *Yrd. Doç. Dr. Ahmet ESKCUMALI GR Ülkemizde, yllardan beri öretmenler toplumu sürekli olarak ileri götürecek olan faktör olarak görülmektedir. Fakat bu öretmenlerin, sosyo-ekonomik durumlarnn ve statülerinin ne durumda olduu ve içinde bulunduklar artlar gerei bu meslein nasl bir meslek haline dönümesi söz konusu olduu hakknda detayl çalmalar yaplmamaktadr. Öretmen ücretlerinin azl ksmen de meslein özelliinden domaktadr: öretmenlere duyulan ihtiyaç büyük olsa da acil tatmini gerektirmez. Oysa doktorun hizmeti, deerinin yannda acil ve etkili olduu için taktir edilir; fakat onu yetitiren öretmenleri düünülme.(kurtkan, 1973, s. 11) Öretmenin kendisini normal ve insanca, hatta müreffeh ekilde yaatacak bir ücrete hakk vardr. Çünkü, belki de bir çok meslek mensubundan fazla kendini durmadan yenilemesi yetitirmesi gerekmektedir. O, iyi yiyip iyi giyinebilmeli, kitap, gazete alabilmeli, yurtiçi ve yurtd geziler yapabilmelidir. Öretmene iyi maddi olanaklar salanrsa meslek yetenekli kiileri çeker, güç ve prestij kazanr. Ama öretmen maa ile aç kalrsa garsonluk, inaat içilii... yapar ve görevinden souduu gibi zamann mesleine aykr ilerde çarçur ettii için verimi de düer. Toplumda meslee kar olumsuz deerler oluur veya kökleir, yetenekliler bu meslee girmez, girenler ayrlr. Elinden hiçbir i gelmeyen, herhangi bir ücrete raz kiiler meslei doldurur (Akyüz,1978, s.13). Öretmenlerin mesleki örgütlere sahip olup olmamalar statü ve güçlerini belirleyen unsurlardandr. Güçlü mesleki örgütler kurmu öretmenlerin güçlü, örgütleri bulunmayan veya clz örgütler kurabilenlerin ise güçsüz olduklar söylenebilir. Öretmenlerin statüsünü ve gücünü belirleyen temel unsurlardan biri de ekonomik durumlardr. Kukusuz, öretmenin cinsiyeti, medeni hali, mutlu olup olmamas, kiilik özellikleri, toplumsal kökeni, halkn ve politik makamlarn tutumlar, örencilerin zekâ ve zihin durumlar yani öretmenin üzerinde ileyecei esas insan unsuru v.s öretmenin etkisini ekillendiren meslek d etmenlerdir (Akyüz,1978, s.12-14). 1 Orta öretimden yüksek öretime geçi safhasnn en önemli problemlerinden biri, örencilerin istedikleri alanda yükseköretim yapamamalar ve bu arada kiilerin ilgi ve yatknlklarna uygun bir yönlendirmenin olmaydr. Gerçi yükseköretime giri belgelerinde, örencilerden girmek istedikleri fakülte, yüksekokul ve bölümleri yazmalar istenmektedir. Bir kere örenciler ilgi ve yatknlklarnn uygun geldii 1 Sakarya Üniversitesi Eitim Fakültesi Eitim Bilimleri Bölümü. 53

2 alanlar deil paras çok, statüsü ve güvencesi olan meslekleri tercih etmektedirler ( Ünver ve arkadalar, 1998, s.400). Bir toplumun sahip olduu ekonomik gelimilik düzeyi o toplumun eitim uygulamalarnn kaynak açsndan rahat olup olamayaca hakknda da baz ipuçlar verebilir. Çünkü eitime ayrlan kaynaklarn az veya çok olmas ekonomik gelimilik düzeyiyle ilikilidir. Nitekim ekonomik açdan zengin olan ülkeler fakir olan ülkelere oranla eitim için daha fazla harcama yapmaktadr (Erdoan, 1997, s.53). Özdemir ve Yaln a göre (1999, s.18); Türkiye de kamu görevlilerinin yaklak ¼ ü öretmendir. Yaygn eitim kurumlar dahil edilirse ( öretim yl verileri) dir. Sadece örgün eitim kurumlar alnrsa s erkek, ü kadn olmak üzere öretmen bulunmaktadr. Öretmenlik kadnlarn youn olarak çaltklar bir meslek daldr. Ülkemizdeki öretmenlerin % 55.6 s erkek, % 44.4 ü ise kadnlardan olumaktadr. Öretmenlik mesleinde kariyer yapma ve mesleki geliim imkanlar çok snrldr. Kurum düzeyinde öretmenlerin kendilerini gelitirmeleri için kaynak ayrlmamaktadr. Geleneksel olarak hizmet içi eitim faaliyetleri sürdürülmektedir. Ancak hemen tüm taraflar bu faaliyetlerin yetersizliinde hemfikirdir. Öretmenlerin mesleki geliimini salamak amacyla görülen önemli bir adm ise son yllarda gözlenmektedir. Lisansüstü eitim alan öretmenlerin çalma yaptklar üniversitenin bulunduu il merkezine en azndan yakn ilçelere tayini yaplmaktadr. Öretmenlik mesleinin önemli bir ksmn oluturan kadn üyeler yarm gün çalma ve uzun tatiller için meslee yöneldiklerini belirtmektedirler. Bu durum onlardaki yükselme isteini de azaltmaktadr. Nitekim yazarlarn gözlemlerine göre, 1998 ylnda Gazi Üniversitesi nde düzenlenen yönetici eitimi programna katlan kadn öretmenlerin says yok denecek kadar azdr. Ülkemizde yaygnlamaya balayan özel öretim kurumlar ve özel dershaneler nitelikli öretmenlerin yüksek kazanç elde etmelerine imkan salamaktadr. Devlet büyük iveren olma konumunu korumakta ise de özel kesim de büyük bir atlm içersindedir. Öretmenlik daha çok alt ve orta gelir gruplarnn tercih ettii bir meslektir. Okçabol ve Gök e (1998 s.19)göre; göreceli olarak iyi okul niteliinde görülen ve varlkl kesimin gözdesi olan özel liselerden ve Anadolu liselerinden gelen öretmen says yok denecek kadar azdr. Öretmenlii ideal bir meslek olarak görenler bile frsatn bulsalar meslekten ayrlmak istemektedirler. Öretmen ailesinde babann eitim seviyesi anneden daha yüksektir. Ancak babalarnda % 42 si ilkokul, % 19 u lise, % 8,6 s yüksekokul mezunudur. Annelerin eitim düzeyleri daha da dümektedir. Annelerin % 38 i okumaz yazmaz, % 17 si okul yazar, % 35 i ilkokul ve % 1,5 i yüksekokul mezunudur. ARATIRMANIN YÖNTEM Bu aratrma öretim ylnda Sakarya Üniversitesi Eitim Fakültesi nde gerçekletirilmitir. Öretmenlik Mesleinin Statüsü ve Gelecei / Bu Meslein Bir 54

3 Bayan Meslei Haline Dönümesi Durumu ve Eitim Fakültesi Üzerine Bir Aratrma adl bu çalma örencilerin görülerini saptamak amacyla tarama modeliyle gerçekletirilmitir. Öncelikle alan yazn taranm ve bu alan yazna dayal olarak anket gelitirilmitir. Daha sonra bu anket uzman görüüne bavurularak, uzmanlarn görüleri dorultusunda yeniden düzenlenerek geçerlilik düzeyleri yükseltilmitir. Evren ve Örneklem Bu aratrmann evrenini öretim ylnda Sakarya Üniversitesi Eitim Fakültesinde eitim gören örenciler oluturmaktadr. Amaca dönük olarak bu evrenden birinci snfa yeni gelmi olan örenciler ile son snfta okuyan örenciler aratrmann örneklemini oluturmutur. Tanmlar Öretmenlik; Okullarda görev yapan 657 sayl Devlet Memurlar Kanunu na göre özlük haklarn kullanan ve eitim-öretim ile ilgili faaliyetleri yürüten meslek grubudur. Statü; Bir meslein toplum tarafndan benimsenme ve kabul görme düzeyi. Eitim fakültesi; Sakarya Üniversitesi ne bal olarak faaliyet gösteren ve Hendek ilçesinde bulunan fakültedir. Kapsam ve Snrllklar Aratrma öretim ylnda Sakarya Üniversitesi Eitim Fakültesi nde okuyan örencileri kapsamaktadr. Ayrca bu aratrma bu fakültede birinci ve dördüncü snfta okuyan örencilerin görü, düünce ve önerileriyle snrldr. Veri Toplama Teknii Aratrmada veri toplama arac olarak Likert tipi bir aratrma gelitirilmitir. Bu anketin ölçütleri aratrmann amacna uygun olarak ve sorularn özelliklerine göre aratrmac tarafndan düzenlenmitir, alnan uzman görüüyle de ankete son ekli verilmitir. Verilerin Çözümlenmesi Öretmenlik Mesleinin Statüsü ve Gelecei / Bu Meslein Bir Bayan Meslei Haline Dönümesi Durumu ve Eitim Fakültesi Üzerine Bir Aratrma ile ilgili olarak ilk önce frekans (n), yüzdeler alnmtr. Daha sonra çeitli sorular ile bamsz deikenler olan ya, cinsiyet ve bölüm arasnda anlaml ilikiler saptayabilmek için t testi ve varyans uygulanmtr. Bu aratrmada veriler çözümlenirken, 0.05 anlamllk düzeyi esas alnmtr. BULGULAR VE YORUMLAR Aratrmada elde edilen bulgular ve ilgili yorumlar aada belirtilecektir. Öncelikle aratrmadaki denekler ile ilgili frekans ve yüzdeler belirtilmi ve çizelgeler halinde sunulmutur. Bu çizelgelerden sonra ilgili yorumlarda belirtilmitir. 55

4 Çizelge 1: Ya Deikenine Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Ya) Frekans (n) Yüzde (%) 18 ve aas , , , , ve üzeri 46 11,0 Toplam ,0 Ya deikenine göre, aratrmaya katlan deneklerin yaklak % 80'inin 20 ve altndaki ya grubunda olduklar görülmektedir. Bu frekans ve yüzde dalmndan da bu fakültede okuyan örencilerin çounluunun lise eitimleri sonrasnda sene kaybetmeden bu fakülteye yerletikleri söylenebilir. Bulunduklar ya gruplar bunu göstermektedir. Çizelge 2: Cinsiyet Deikenine Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Cinsiyet) Frekans (n) Yüzde (%) Kz ,2 2 Erkek ,8 Toplam ,0 Cinsiyet deikenine göre, aratrmaya katlan deneklerin % 56,2'sini kz, % 43,8'ini ise erkek örenciler oluturmaktadr. Bu durum da bu fakülteyi kzlarn biraz daha fazla arlkl olarak tercih ettiklerini göstermektedir. Bu durum da öretmenlik mesleinin bir bayan meslei olarak algland da söylenebilir. Çizelge 3: Öretim Gördükleri Bölüm Deikenine Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Bölüm) Frekans (n) Yüzde (%) 1 Sosyal Bilgiler 88 21,0 2 Snf Öretmenlii 96 22,9 3 Fen Bilgisi 25 6,0 4 Okul Öncesi ,4 5 Türkçe Öretmenlii ,8 Toplam ,0 Örencilerin öretim gördükleri bölüm deikenine göre, aratrmaya katlan deneklerin % 21'i Sosyal Bilgiler Öretmenlii Bölümü'nü, % 22,9'u Snf Öretmenlii Bölümü'nü, % 6's Fen Bilgisi Öretmenlii Bölümü'nü, % 26,4'ünü Okul Öncesi Öretmenlii Bölümü'nü, % 2 3,8'ini de Türkçe Öretmenlii Bölümü'nü oluturmaktadr. Fen Bilgisi Bölümü örencilerinin frekans ve yüzdelerinin az olma sebepleri ise bu bölüm deneklerinin 4. snf örencilerinden seçilmi olmalardr. 56

5 Çizelge 4: Deneklerin Babalarnn Örenim Durumu Deikenine Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Babann Örenim Durumu) Frekans (n) Yüzde (%) 1 Okula gitmedi 23 5,5 2 lkokul ,6 3 Orta okul 51 12,1 4 Lise 84 20,0 5 Üniversite 61 14,5 Toplam ,8 Aratrmaya katlan deneklerin babalarnn örenim durumlar yüzdeleri öyledir; % 5,5'i okula hiç gitmemitir, % 47,6's yalnzca ilkokul mezunudur, % 12,1'i ortaokula gitmitir, % 20'si lise mezunudur, % 14,5'i ise üniversite mezunudur. Bu durum bugün sekiz yllk zorunlu eitim kapsamnda olan ilköretim okulunu oluturmaktadr ki babalarnn yaklak % 60'i gibi büyük bir oran ilköretim mezunu seviyesindedir. Çizelge 5: Deneklerin Annelerinin Örenim Durumu Deikenine Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Annenin Örenim Durumu) Frekans (n) Yüzde (%) 1 Okula gitmedi 71 16,9 2 lkokul ,9 3 Orta okul 22 5,2 4 Lise 44 10,5 5 Üniversite 23 5,5 Toplam ,0 Aratrmaya katlan deneklerin annelerinin örenim durumlar yüzdeleri öyledir; % 16,9'u okula hiç gitmemitir, % 61,9'u yalnzca ilkokul mezunudur, % 5,2'si ortaokula gitmitir, % 10,5'i lise mezunudur, % 5,5'i ise üniversite mezunudur. Bu durum bugün sekiz yllk zorunlu eitim kapsamnda olan ilköretim okulunu oluturmaktadr ki annelerinin yaklak % 67'si gibi büyük bir oran ilk öretim mezunu seviyesindedir. % 15 gibi çok küçük bir kesim yalnzca lise ve üniversite okumulardr ki bu da örencilerin alt ve alt orta sosyo-ekonomik düzeyden geldiklerini göstermektedir. Çizelge 6: Deneklerin Babalarnn Meslekleri Deikenine Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Babann Meslei) Frekans (n) Yüzde (%) 1 Çalmyor / Emekli 78 18,6 2 çi / Çiftçi ,9 3 Memur 61 14,5 4 Öretmen 36 8,6 5 Esnaf/ Tüccar/Serbest meslek ,3 Toplam ,8 Aratrmaya katlan deneklerin babalarnn meslek durumlar yüzdeleri öyledir; % 18,6's emekli ya da çalmamaktadr, % 32,9'u içi ya da çiftçidir, % 14,5'i memurdur, % 8,6's öretmendir, % 24,3'ü esnaf-tüccar veya serbest meslek 57

6 sahibidir. Bu durum deneklerin babalarnn alt ve alt orta sosyo-ekonomik düzeyde bulunan insanlarn çounluunun çalt meslek gruplarnda olduklarn göstermektedir. Çizelge 7: Deneklerin Annelerinin Meslekleri Deikenine Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Annenin Meslei) Frekans (n) Yüzde (%) 1 Ev hanm / Emekli ,0 2 çi / Çiftçi 9 2,1 3 Memur 16 3,8 4 Öretmen 14 3,3 5 Esnaf/ Tüccar/Serbest meslek 7 1,7 Toplam ,0 Aratrmaya katlan deneklerin annelerinin meslek durumlar yüzdeleri öyledir; % 89'u emekli ya da ev hanm, % 2,1'i içi ya da çiftçidir, % 3,8'i memurdur, % 3,3'ü öretmendir, % 1,7'si esnaf-tüccar veya serbest meslek sahibidir. Bu durum deneklerin annelerinin toplumda pek de fazla geçerlilii ve popülaritesi olmayan mesleklerde çalyor olduklarn göstermektedir. Bu durum da deneklerin annelerinin yaklak % 90 civarndaki çok büyük bir ksmnn ev hanm olduunu herhangi bir meslei olmadn göstermektedir. Bu özellik de alt ve alt orta sosyoekonomik düzeyden geldiklerine bir iarettir. Çizelge 8: Deneklerin Ailelerinin kamet Ettikleri Yerleim Birimi Deikenine Göre Frekans Ve Yüzde Deerleri Deerler (Ailenin ikamet ettii Frekans (n) Yüzde (%) yerleim birimi) 1 Köy 74 17,6 2 Kasaba 22 5,2 3 lçe ,8 4 Büyükehir varou 6 1,4 5 l merkezi ,4 Toplam ,5 Aratrmaya katlan deneklerin ailelerinin ikamet ettikleri yerleim birimi deikene göre, % 17,6's köyde, 5,2'si kasabada, 38,8'i ilçede, 1,4'ü büyük ehir varounda, % 36,4'ü büyük ehirde yaamaktadr. Bu durum da yaklak % 65 gibi bir çounluun büyük ehir dndaki küçük yerleim birimlerinde yaadklarn göstermektedir. Yine bu veriler de yukardaki maddelerde belirttiimiz görüü destekler niteliktedir. Çizelge 9: Deneklerin Ailelerinin Aylk Gelir Durumlarna Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Ailenin aylk gelir Frekans (n) Yüzde (%) durumu) milyon aras , milyon aras , milyon aras 80 19, milyon aras 42 10, milyon aras 20 4,8 Toplam ,4 58

7 Aratrmaya katlan deneklerin ailelerinin aylk gelir durumlar deikene göre, % 29,3'ü 50 ile 150 milyon arasnda aylk gelir durumuna sahiptirler, % 34,3'ü 150 ile 250 milyon arasnda aylk gelir durumuna sahiptirler, % 19'u 250 ile 400 milyon arasnda aylk gelir durumuna sahiptirler, % 10'u 400 ile 550 milyon arasnda aylk gelir durumuna sahiptirler, % 4,8'i de 550 ile 750 milyon aras aylk gelir durumuna sahiptirler. Aratrmaya katlan deneklerin yaklak % 95'i aylk 500 milyonun altnda bir seviyede gelir durumuna sahiptir. Bu durum da eitim fakültesinde okuyan örencilerin ailelerinin sosyo-ekonomik durumlarnn düük olduunu göstermektedir. Çizelge 10: Deneklerin Ailelerinin kamet Ettikleri Ev Durumlarna Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Ailenin ikamet ettii ev) Frekans (n) Yüzde (%) 1 Gecekondu 12 2,9 2 Kira 66 15,7 3 Lojman 15 3,6 4 Kendimize ait müstakil ev ,4 5 Kendimize ait daire ,2 Toplam Aratrmaya katlan deneklerin ailelerinin ikamet ettikleri ev deikene göre, % 2,9'u gecekonduda ikamet etmektedirler, % 15,7'si kiralk evde ikamet etmektedirler, % 3,6's lojmanda ikamet etmektedirler, % 46,4'ü kendilerine ait müstakil evde, % 31,2'si de kendilerine ait dairede ikamet etmektedirler. Çizelge 11: Deneklerin Karde Says Durumlarna Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler ( Siz hariç karde saynz) Frekans (n) Yüzde (%) , , , ,7 5 5 ve yukars 54 12,9 Toplam ,8 Aratrmaya katlan deneklerin karde says deikene göre, % 26,7'sinin hiç kardei yoktur veya bir kardee sahiptir, % 31'inin iki kardei vardr, % 15,5'inin üç kardei vardr, % 10,7'sinin dört kardei vardr, % 12,9'u be ve daha fazla kardee sahiptir. Bu durum da aratrmaya katlan deneklerin yaklak % 75'e yakn en fazla üç çocua sahip olduunu göstermektedir. Bu alt ve alt orta sosyo-ekonomik düzeydeki velilerin de aile plânlamas konusunda bilinçlendiklerini göstermektedir. Çizelge 12: Deneklerin Okuyan Karde Says Durumlarna Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Sizden baka okuyan Frekans (n) Yüzde (%) kardeiniz var m?) , , , ,1 5 5 ve yukars ,1 59

8 Toplam ,8 Aratrmaya katlan deneklerin karde says deikenine göre, % 28,8'inin ilköretimde okuyan kardeleri mevcuttur, % 23,3'ünün lisede okuyan kardeleri vardr, % 18,3'ünün üniversitede okuyan kardeleri vardr, % 2,1'inin kardei yoktur, % 27,1'inin de kendinden baka okuyan kardei yoktur. Çizelge 13: Deneklerin Mezun Olduklar Lise Program Türüne Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Mezun olduunuz lise program türü) Frekans (n) Yüzde (%) 1 Genel lise ,0 2 Meslek/Ticaret lisesi 37 8,8 3 Öretmen lisesi 34 8,1 4 Fen/Anadolu/Süper lise 39 9,3 5 Özel lise 9 2,1 Toplam ,3 Aratrmaya katlan deneklerin mezun olduklar lise program türü deikenine göre, % 71'i genel lise mezunu, % 8,8'i meslek lisesi veya ticaret lisesi mezunu, % 8,1'i öretmen lisesi mezunu, % 9,3'ü fen lisesi / Anadolu lisesi veya süper lise mezunu, % 2,1'i de özel lise mezunudur. Bu da eitim fakültesini genel lise mezunlarnn tercih ettiini göstermektedir. Çizelge 14: Deneklerin Mezun Olduklar Lisenin Bulunduu Corafi Bölge Türüne Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Mezun olduunuz lisenin Frekans Yüzde (%) bulunduu bölge) (n) 1 Marmara-Ege ,4 2 Karadeniz 68 16,2 3 Akdeniz 48 11,4 4 ç Anadolu 62 14,8 5 Dou Güneydou Anadolu 35 8,3 Toplam ,3 Aratrmaya katlan deneklerin mezun olduklar lisenin bulunduu corafi bölge türü deikenine göre, % 47,4'ü Marmara / Ege Bölgesi'ndeki bir liseden mezundur, % 16,2'si Karadeniz Bölgesi'ndeki bir liseden mezundur, % 11,4'ü Akdeniz Bölgesi'ndeki bir liseden mezundur, % 14,8'i ç Anadolu Bölgesi'ndeki bir liseden mezundur, % 8,3'ü Dou ya da Güneydou Anadolu Bölgesi'ndeki bir liseden mezundur. Bu da bu fakültenin bulunduu yerleim biriminin bulunduu bölge ile tercih etme arasnda anlaml bir iliki olduunu gösterir. 60

9 Çizelge 15: Deneklerin Üniversite Snavna Kaç Kez Girdiklerine Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler ( Üniversite snavna kaç kez girdiniz) Frekans Yüzde (%) (n) , , , ,0 5 5 ve yukars 14 3,3 Toplam ,5 Aratrmaya katlan deneklerin üniversite snavna kaç kez girdikleri deikenine göre, % 32,1'i bir kez girmitir, % 37,4'ü iki kez, % 20,7'si üç kez, % 6's dört kez, % 3,3'ü be kez ya da daha fazla bu snava girmitir. Çizelge 16: Deneklerin Liseden Mezun Olduktan Kaç Sene Sonra Üniversite Programna Yerletiklerine Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Liseden mezun olduktan kaç sene sonra Frekans (n) Yüzde (%) bir üniversite programna yerletiniz?) , , , ,8 5 5 ve yukars 20 4,8 Toplam ,3 Aratrmaya katlan deneklerin liseden mezun olduktan kaç sene sonra bir üniversite programna yerletikleri deikenine göre, % 59'u bir yl sonra kazandklarn, % 24,8'i ikinci yl kazandklarn, % 6,9'u üçüncü yl kazandklarn, % 3,8'i dördüncü yl kazandklarn, % 4,8'i be yl veya be yldan daha fazla yllarda kazandklarn göstermektedir. Çizelge 17: Deneklerin Üniversitede Okuduklar bölümün Üniversite Seçme Snavnda Tercih Sralamasna Göre Kaçnc Srada Olduuna Dair Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Okuduunuz bölüm üniversite Frekans (n) Yüzde (%) tercih sralamasnda kaçnc sradayd?) , , , ,9 5 5 ve yukars ,1 Toplam ,3 Aratrmaya katlan deneklerin üniversitede okuduklar bölümün üniversite seçme snavnda tercih sralamasna göre kaçnc srada olduu deikenine göre % 7,9'u 61

10 ilk srada olduu, % 6,2'sinin ikinci srada olduu, % 10,2'sinin üçüncü srada olduu, % 21,9'unun dördüncü srada olduu, % 52,1'inin de beinci sra veya üzerinde bir sralamada olduu görülmütür. Bu da üniversite snavna giren adaylarn eitim fakültelerini ilk sralarda pek tercih etmediklerini göstermektedir. Çizelge 18: Deneklerin Aylk Gelir Durumlarna Göre Frekans Ve Yüzde Deerleri Deerler (Aylk gelir durumunuz) Frekans (n) Yüzde (%) 1 50 milyondan az 96 22, milyon , milyon 84 20, milyon 34 8, milyon ve üzeri 15 3,6 Toplam ,8 Aratrmaya katlan deneklerin aylk gelir durumlar deikenine göre % 22,9'u 50 milyondan az gelir durumlar olduu, % 34'ünün 50 ile 75 milyon arasnda gelir durumlar olduu, % 20'sinin 75 ile 100 milyon arasnda bir gelir durumlar olduu, % 8,1'inin 100 milyon ile 200 milyon arasnda bir gelir durumlar olduu, % 3,6'snn 200 milyon ve üzerinde bir oranda gelir durumlar olduklarn göstermitir. Bu da örencilerin çounun alt ve alt orta sosyo-ekonomik düzeyden geldiini ve eitim fakültelerini bu düzeyden örencilerin tercih ettiini göstermektedir. Çizelge 19: Deneklerin Burs Alp-Almadklarna Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler ( Burs alyor musunuz?) Frekans (n) Yüzde (%) 1 Evet ,3 2 Hayr ,2 Toplam ,5 Aratrmaya katlan deneklerin burs alp-almadklar deikenine göre % 24,3'ü burs almaktadr, % 75,2'si burs almamaktadr. Fakat birinci snf örencilerinin burs alma durumu sonuçlanmad için orann düük olmas doaldr. Çizelge 20: Deneklerin Burs Alyorlarsa Ne Kadar Burs Aldklarna Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Eer burs alyorsanz aylk ne kadardr?) Frekans (n) Yüzde (%) 1 20 milyondan az 21 5, milyon 58 13, milyon 14 3, milyon 6 1, milyon ve yukars 4 1,0 Toplam ,5 Aratrmaya katlan deneklerin burs alyorlarsa ne kadar burs aldklar deikenine göre, % 5'i 20 milyondan az, % 13,8'i 20 ile 40 milyon arasnda burs ald, 3,3'ü 40 ile 60 milyon arasnda burs ald, % 1,4'ü 60 ile 80 milyon arasnda burs ald, % 1'i de 80 milyon veya daha fazla miktarda burs almaktadr, % 75,5'i ise burs almamaktadr. 62

11 Çizelge 21: Deneklerin Barnma Durumuna Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Barnma durumunuz) Frekans (n) Yüzde (%) 1 Ailemle kalyorum 49 11,7 2 Yaknmn yannda kalyorum 13 3,1 3 Yurt ,2 4 Pansiyon 6 1,4 5 Kiralk ev ,7 Toplam ,1 Aratrmaya katlan deneklerin barnma durumu deikenine göre, % 11,7'si ailesi ile birlikte kalmaktadr, % 3,1'i yaknlarnn (akrabalarnn) yannda kalmaktadr, % 50,2'si yurtlarda kalmaktadr, % 1,4'ü pansiyonlarda kalmaktadr, % 31,7'si kiralk evde kalmaktadr. Çizelge 22: Deneklerin Eitim Fakültesini Asl Tercih Etme Nedenlerine Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Eitim Fakültesi ni asl tercih Frekans (n) Yüzde (%) nedeniniz nedir?) 1 Öretmenlik mesleini çok sevmem ,2 2 Eitim Fakültesi nde okumann daha kolay 7 1,7 olaca düüncesi 3 Mezuniyet sonras atanma ansnn fazla ,7 olmas/ garantisi 4 Arkadam/arkadalarmn da Eitim Fakültesi ni 1 0,2 yazmas/onlarla birlikte olma istei 5 Puanmn ancak Eitim Fakülteleri ne 64 15,2 yetmesi/bota kalma endiesi Toplam ,0 Aratrmaya katlan deneklerin eitim fakültesini asl tercih etme nedenleri deikenine göre, % 45,2'si öretmenlik mesleini çok sevdiinden dolay bu fakülteyi asl tercih sebebi olarak göstermilerdir, % 1,7'si bu fakültelerde okumann daha kolay olaca düüncesiyle asl tercih etme nedeni olarak göstermilerdir, % 36,7'si mezuniyet sonras atanma ansnn fazla olmas ( i garantisi) dolaysyla tercih etmilerdir, % 0,2'si arkadalarnn da eitim fakültelerini tercih formlarna yazmalar ve onlarla beraber olma isteinden kaynaklandn, % 15,2'sinin puanlarnn ancak eitim fakültelerine yetmesi ve bota kalma korkusuyla bu fakülteyi asl tercih etme sebepleri olarak göstermilerdir. Bu veriler de, öretmenliin halâ saygn bir meslek olma özelliini koruduunu ve ayrca ülkemizde i bulmann ne kadar önemli olduunu göstermektedir. 63

12 Çizelge 23: Deneklerin Öretmenlik Meslei le lgili Hangi Özelliklerin Tercihlerinde Etkili Olduuna Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Öretmenlik meslei ile ilgili hangi Frekans (n) Yüzde özellikler tercihinizde etkili oldu?) (%) 1 Çocuklar çok sevmem 98 23,3 2 Öretmenlikte çalma saatlerinin azl, tatil 47 11,2 dönemlerinin uzunluu 3 Devlet güvencesi altnda çalma/ güvencesi ,1 4 Öretmenliin fazla çaba ve gayret 6 1,4 gerektirmeyen bir meslek oluu 5 Toplumu bilinçlendirme istei/dealizm ,0 Toplam ,0 Aratrmaya katlan deneklerin öretmenlik meslei ile ilgili hangi özelliklerin tercihlerinde etkili olduu deikenine göre % 23,3'ü çocuklar çok sevmelerini göstermitir, % 11,2'si öretmenlikte çalma saatlerinin azl ve tatil dönemlerinin çokluunu göstermilerdir, % 37,1'i devlet güvencesi altnda çalma ve i garantisini tercih nedeni olarak göstermilerdir, % 1,4'ü öretmenliin fazla çaba ve gayret gerektirmeyen bir meslek olmasndan dolay tercih ettiklerini, % 26's toplumu bilinçlendirme istei / idealizmden dolay bu fakülteyi tercih etmelerinde etkili olduunu belirtmilerdir. Çizelge 24: Deneklerin Öretmenlik Mesleini Tercih Etmelerinde Etkili Olan Kiilere Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Öretmenlik mesleini tercih Frekans (n) Yüzde (%) etmenizde etkili olan kiiler kimlerdir?) 1 Kendim istedim ,2 2 Ailemin zoruyla tercih ettim 37 8,8 3 Öretmenlerim etkili oldu 73 17,4 4 Çevre ve arkadalarmn etkisi oldu 84 20,0 5 Okuldaki veya dershanedeki rehber 40 9,5 öretmen yönlendirdi Toplam ,9 Aratrmaya katlan deneklerin öretmenlik mesleini tercih etmelerinde etkili olan kiiler deikenine göre % 36,2'si kendilerinin istediklerini, % 8,8'i ailelerini zorlaryla tercih ettiklerini, % 17,4'ü öretmenlerinin etkisi olduunu, % 20'si çevre ve arkadalarnn etkisi olduunu, % 9,5'i okul veya dershanedeki rehber öretmenlerinin etkisi olduunu belirtmilerdir, % 7,1'i ise herhangi bir görü belirtmemilerdir. 64

13 Çizelge 25: Deneklerin Öretmenlik Mesleinin Cinsiyet Açsndan likisine Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Öretmenlik ve cinsiyet ilikisi Frekans (n) Yüzde (%) açsndan) 1 Öretmenlik daha çok bir bayan mesleidir ,0 2 Öretmenlikte annelik içgüdüsü önemlidir 35 8,3 3 lk okul öretmenlii erkekler için de uygun 39 9,3 bir meslektir 4 Okul öncesi öretmenleri bayan olmaldr 21 5,0 5 Okul öretmenlii erkekler için de uygun bir 27 6,4 meslektir Toplam ,0 Aratrmaya katlan deneklerin öretmenlik mesleinin cinsiyet açsndan ilikisi deikenine göre, % 70'i öretmenlii daha çok bir bayan meslei olarak görmülerdir, % 8,3'ü öretmenlikte annelik içgüdüsü önemlidir demitir, % 9,3'ü ilkokul öretmenlii erkekler için de uygun bir meslektir demilerdir, % 5'i okul öncesi öretmenleri bayan olmaldr demitir, % 6,4'ü okul öncesi öretmenlii erkekler için de uygun bir meslektir demitir. Buradan da aratrmaya katlan deneklerin yaklak % 85'inin öretmenlik mesleini bir bayan meslei olarak alglamakta olduunu göstermektedir. Çizelge 26: Deneklerin Çocuklar le lgili Tutumlardan Hangilerinin Kendilerine Uygun Olduuna Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Çocuklar ile ilgili aadaki Frekans (n) Yüzde (%) tutumlardan hangisi size uygundur?) 1 Çocuklarla birlikte olmaktan holanyorum ,7 2 Çocuk gürültüsüne tahammül edemiyorum 32 7,6 3 Çocuklarla oynamak bana skc geliyor 8 1,9 4 Çocuklara kar çok hogörülü olduum 31 7,4 söylenemez 5 Okul ortamn ve çocuklar tandkça bu 19 4,5 meslein bana uygun olmadn düünüyorum Toplam ,1 Aratrmaya katlan deneklere çocuklar ile ilgili tutumlardan hangilerinin kendilerine uygun olduuna dair deikene göre, % 75,7'si çocuklarla birlikte olmaktan holandn belirtmilerdir, % 7,6's çocuk gürültüsüne tahammül edemediini belirtmi, % 1,9'u çocuklarla oynamak bana skc geliyor demitir, % 7,4'ü çocuklara kar çok hogörülü olduum söylenemez demitir, % 4,5'i okul ortamn ve çocuklar tandkça bu meslein bana uygun olmadn düünüyorum demilerdir. Bu durum da eitim fakültelerinde okuyan örencilerin % 75'inden fazlasnn çocuklarla yani öretmenlikle ilgili tutumlarnn olumlu olduunu söyleyebiliriz. 65

14 Çizelge 27: Deneklerin Öretmenlik Meslei le lgili Olarak Verilen Tutumlardan Hangilerinin Kendilerine Uygun Olduuna Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Öretmenlikle ilgili olarak) Frekans (n) Yüzde (%) 1 Öretmenlik mesleinin bayanlara uygun bir ,0 olduunu düünüyorum 2 Öretmenlik mesleinde erkeklerin bayanlardan 59 14,0 daha fazla baarl olacan düünüyorum 3 Bayan öretmenlerin erkek öretmenlerden 52 12,4 daha fazla baarl olacan düünüyorum 4 Erkek öretmenlere idari görevler daha ,3 uygundur 5 Snf öretmenlii bayanlara braklmaldr 18 4,3 Toplam ,0 Aratrmaya katlan deneklerin öretmenlik meslei ile ilgili olarak verilen tutumlardan hangilerinin kendilerine uygun olduuna dair deikene göre, % 35'i öretmenlik mesleinin bayanlara uygun bir meslek olarak düünüyorum demilerdir, % 14'ü öretmenlik mesleinde erkeklerin bayanlardan daha fazla baarl olacan düünüyorum demitir, % 12,4'ü bayan öretmenlerin erkek öretmenlerden daha fazla baarl olacan düünüyorum demitir, % 24,3'ü erkek öretmenlere idari görevler daha uygundur demilerdir, % 4,3'ü snf öretmenlii bayanlara braklmaldr demektedir, % 9'u ise görü belirtmemilerdir. Bu durum da öretmenlik mesleinin toplumumuzda bayan meslei olarak alglandn göstermektedir. Çizelge 28: Deneklerin Öretmenlik Meslei le lgili Düüncelerine Göre Frekans ve Yüzde Deerleri Deerler (Öretmenlik meslei ile Frekans (n) Yüzde (%) ilgili düünceleriniz nelerdir?) 1 Kötü 26 6,2 2 Orta alt 17 4,0 3 Orta 75 17,9 4 yi ,5 5 Çok iyi 99 23,6 Toplam ,1 Aratrmaya katlan deneklerin öretmenlik meslei ile ilgili düünceleri deikenine göre, % 6,2'si öretmenlik mesleiyle ilgili düüncelerini kötü olarak nitelemilerdir, % 4'ü öretmenlik mesleiyle ilgili düüncelerini orta altnda olarak nitelemilerdir, % 17,9'u öretmenlik mesleiyle ilgili düüncelerini orta olarak nitelemilerdir, % 30,5'i öretmenlik mesleiyle ilgili düüncelerini iyi olarak nitelemilerdir, % 23,6's öretmenlik mesleiyle ilgili düüncelerini çok iyi olarak nitelemilerdir, % 17,9'u ise herhangi bir görü belirtmemitir. Bu veriler de halâ öretmenlik meslei hakknda toplumda olumlu görülerin varolduunu göstermektedir. 66

15 SONUÇLAR Öretmenlik mesleini kz örenciler daha çok tercih etmektedirler. Aratrmaya katlan deneklerin büyük çounluunu 20 ve altndaki ya grubunda olan gençler tekil etmektedir. Bu fakülteyi tercih edenlerin hemen hemen yarsnn babas ilkokul mezunudur. Bu fakülteyi tercih edenlerin yarsndan fazlasnn annesi ilkokul mezunudur. Bu fakülteyi tercih edenlerin örencilerin babalarnn çounluu alt ve alt orta sosyo-ekonomik düzeyde bulunan insanlarn çounluunun çalt meslek gruplarnda olduklarn göstermektedir. Eitim Fakülte sini tercih eden örencilerin annelerinin hemen hemen hepsinin ev hanm olduu veya herhangi bir meslei olmad saptanmtr. Bu özellik de alt ve alt orta sosyo-ekonomik düzeyden geldiklerine iaret etmektedir. Bu fakülteyi tercih edenlerin yarsndan fazlas büyük ehir dndaki küçük yerleim birimlerinde yaadklar tespit edilmitir. Bu fakülteyi tercih edenlerin büyük çounluu en fazla üç kardetirler. Bu fakülteyi tercih edenlerin, bu fakültenin bulunduu yerleim biriminin bulunduu bölge ile tercih etme arasnda anlaml bir iliki olduunu göstermektedir. Eitim fakültesini genel lise mezunlar daha çok tercih etmektedirler. Bu fakülteyi tercih edenlerin yarsndan fazlas üniversite snava ilk girilerinde okuduklar bölümü kazanmlardr. Bu fakülteyi tercih edenlerin çou ad geçen fakültelere son tercihlerinde yer vermektedirler. Bu fakülteyi tercih edenlerin çou alt ve alt orta sosyo-ekonomik düzeydeki insanlarn oluturduklar toplumsal yapdan gelmilerdir. Bu fakülteyi tercih edenlerin yars örenci yurtlarnda kalmaktadr. Ad geçen Eitim Fakültesi örencilerinin büyük çounluu öretmenlik mesleini bir bayan meslei olarak alglamaktadr. Bu fakülteyi tercih edenlerin büyük bir çounluu çocuklarla birlikte olmaktan holanmaktadr yani öretmenlik meslei ile ilgili tutumlar olumludur. ÖNERLER Örencilerin çounluunun alt veya alt orta sosyo ekonomik düzeyin dna çklabilmesi için öretmenlik mesleinin sosyal ve ekonomik statüsünün yükseltilmesi gereklidir. Bunun için öretmenlerin ekonomik düzeyleri yükseltilmelidir. Öretmenlik mesleinin tercih edilebilmesi için üniversite tercihinde burs olanaklar arttrlmal bu burslarla öretmenlik mesleinin tercih edilmesi özendirilmelidir. Özel okullarn saysnn arttrlmas tevik edilmelidir. Böylece öretmenlere daha iyi özlük haklar sunabilecek okullar yolu ile öretmenlerin ekonomik ve sosyal statüleri arttrlabilir ve bunun sonucunda da orta ve üst sosyo ekonomik düzeyden örencilerin tercih ettii bir meslek dal haline de getirilebilir. Ayrca örencilerin çounlukla bayan öretmenlerle iletiim kurabilmeleri, onlarn kimlik geliimi açsndan olumlu deildir. Erkeklerin de bu meslekte en az bayanlar kadar olmas gereklidir. Bunun için de öretmenlerin meslekte yükselme olanaklar arttrlarak, erkekler için de cazip bir meslek haline getirilmelidir. 67

16 KAYNAKÇA AKYÜZ, Yahya (1978). Türkiye de Öretmenlerin Toplumsal Deimedeki Etkileri. Doan Basmevi, Ankara. ERDOAN, rfan (1997). Çada Eitim Sistemleri.. Sistem Yaynclk, stanbul. KURTKAN, Amirân (1973). Eitim Hizmetlerinden Azami Verim Elde Edilmesi. Ankara Ticaret Odas Dergisi, Ankara. MERTER, Feridun (1996/1997). Öretmenlik Mesleinin Gelecei ve Statüsü- Eitim Fakültesi Örencileri Üzerine Bir Aratrma. stanbul:yeni Türkiye Dergisi. OKÇABOL, Rfat GÖK, Fatma (1998).Öretmenlik Profili Aratrma Raporu. ÖZDEMR Servet - YALIN Halil brahim (1999). Öretmenlik Mesleine Giri. Nobel Yaynlar, Ankara. 68