LKÖRETM MÜFETTLERNN REHBERLK GÖREVLERN GERÇEKLETRME DÜZEYLER Mehmet KORKMAZ * Ouz ÖZDOAN Özet Bu aratrmada, ilköretim müfettilerinin rehberlik görevlerini yerine getirebilme düzeyleri incelenmektedir. Daha spesifik olarak, ilköretim müfettilerinin öretmenlere yönelik olarak, 1- Mevzuat ve müfredat, 2- Eitim ve öretimin gelitirilmesi, 3- Ders etkinlikleri ve snf yönetimi boyutlarna ilikin rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerinin a) Görev türü, b) Cinsiyet ve c) Meslekî kdem deikenleri açsndan ele alarak incelenmeye çallmtr. Bunun için Kayseri ili merkez ilçelerinde görev yapan 360 ilköretim okulu öretmeni ile 38 ilköretim müfettiine Likert tipinde saysal bir anket uygulanmtr. Aratrmada elde edilen verilerin istatistiksel analizinde t testi, tek yönlü varyans analizi ve tukey testi kullanlmtr. Analiz bulgular, boyutlara ilikin müfetti ve öretmen gruplar arasnda manidar bir farkll ortaya koymutur. Yani, öretmenler müfettilerin üç boyuta ilikin rehberlik görevlerini arzulanan düzeyde yerine getiremediklerini söylemilerdir. Anahtar sözcükler: 5lköretim müfettii, rehberlik, öretmen. Abstract In this study we examine the level of primary school inspectors being able to accomplish their duty of guidance. More specifically, primary school inspectors level of accomplishment of their duty of guidance towards teachers according to the variables of a)type of duty, b)sex and c)seniority for 1)legislation and curriculum 2)development of education and training 3)lesson activities and class management. For this reason, a likert-type questionnaire was applied to 360 primary school teachers and 38 primary school supervisors in the province of Kayseri. For the statistical analysis of the data t test, one way analysis of variance and tukey test was applied. Analysis of data shows that there is a significant difference between teachers and inspectors groups. In other words, teachers explained that inspectors do not accomplish their guidance at a desired level. Key words: Primary school inspector, guidance, teacher Her kurumun amacna ulaabilmesi için sahip olduu ve yararlanabilecei kaynaklar iyi bir ekilde kullanmas gerekir. Örgütün amaçlarna ulama derecesi bir bakma kaynaklar kullanabilme derecesine baldr. Bu nedenle kurum çalmalarnn sürekli olarak gözetim ve denetim altnda tutulmas, kaynaklarn kullanlma durumunun belirlenmesi zorunludur (Taymaz, 1993: 4). Örgütler kendi iç yaplarnda bu görevi yerine getirebilecek organlar oluturmulardr. Bütün dier örgütlerde olduu gibi Millî Eitim Bakanl (MEB) da bu görevi Tefti Kurulu Bakanl ve görevli müfettilere vermitir. Tarihsel süreç içerisinde müfettilerin bu görevleri deiiklik göstermitir. 5lk olarak 1914 ylnda MEB 5lköretim müfettilerinin görevlerine ilikin yönetmelii yürürlüe koymutur. Yönetmelikle müfettilerin görev ve yetkileri ile teftilerde göz önünde Yazma Adresi: * Yard. Doç. Dr. Mehmet Korkmaz, Gazi Üniversitesi, Gazi Eitim Fakültesi Eitim Bilimleri Bölümü, korkmaz@gazi.edu.tr.
bulundurulacak esaslar belirlenerek tefti, soruturma ve yol gösterme esas görevler olarak ifade edilmitir (Aydn, 1986: 38). Cumhuriyet döneminde ise, sras ile 1923, 1962 ve 1969 yllarnda ilköretim müfettileri yönetmelii çkarlmtr. 1969 ylnda yürürlüe giren 5lköretim Müfettileri Yönetmelii daha önceki yönetmeliklerde yer alan noktalar da içermekle birlikte baz yenilikleri de getirmitir. Bu yenilikler arasnda görevlerin dalmn ve ilköretim müfettileri kurulunun oluumunu söyleyebiliriz. 5lköretim müfettilerinin görevleri, tefti, meslekî yardm ve i banda yetitirme, soruturma, inceleme olmak üzere 4 grupta toplanmtr. Ayn yönetmelikte, resmî ve özel ilköretim, okul öncesi eitim ve yetikinler eitimi kurumlarnn çalmalarna ve bütün bu kurumlarda çalanlar tefti etmek ve denetlemek, bu kurumlardaki görevlilerin i banda yetitirilmelerine yardmc olmak, gerekli incelemeleri yapmak ve verilecek soruturma görevlerini yürütmek v.b. çalmalar müfettilerin görevleri arasnda yer almtr (Taymaz, 1993). Türk Millî Eitim Sisteminde ilköretim öretmenlerinin teftii ilköretim müfettileri tarafndan yaplmaktadr. 5lköretim okullarnda görev yapan bran öretmenlerinin teftii 1991-1992 ylna kadar Millî Eitim Bakanl bakanlk müfettileri tarafndan yaplmakta iken, okul ve öretmen saysnn fazla olmas, bunun yannda bakanlk müfettii saysnn yetersiz olmas nedeni ile bran öretmenlerinin teftii de 1991-1992 öretim ylndan itibaren ilköretim müfettileri tarafndan yaplmaya balanmtr. Böylelikle ilköretim müfettilerinin görev alanna giren kitlenin nitelik ve niceliksel olarak deiikliini de beraberinde getiren bu gelimenin ardndan müfettilerin i yükü ve sorunlar da artmtr. Bu balamda 5stanbul 5l Millî Eitim Müdürlüü, Tefti Kurulu Bakanl 2002 ylnda Toplam Kalite Yönetimi (TKY) çalmalar bünyesinde bir grup oluturmu ve bu grubun yapt aratrmaya göre, devlet okulu öretmenlerinin %63 ü, özel okul öretmenlerinin %57 si müfettiler tarafndan verilen seminerlerin yönetici ve öretmen baarsn artrmadn, öretmenlerin %56 s denetimin eitim ve öretim sürecine olumlu katksnn olmadn, resmî ve özel okul yöneticileri ile öretmenlerin %63 ü müfettilerin rehberlik çalmalarna ayrdklar zamann yeterli olmadn belirtmilerdir (5stanbul Millî Eitim Müdürlüü, 2002). 5lköretim müfettileri yönetmeliinde tefti ve denetlemenin ön plâna çktn görüyoruz. Hatta uygulamada da tefti ve denetleme sürekli olarak müfettilerin vazgeçemedikleri bir unsur olmutur. Buna karlk meslekî yardm ve i banda yetitirme görevi müfettilerce tam olarak yerine getirilmemitir veya müfettiler bunun için yeterli zamana sahip olamamlardr. Aydn a (1986) göre, Türk Millî Eitim Sistemindeki denetim uygulamas büyük ölçüde var olan yapy koruyucu, kurallara uygunluu salayc-denetim-yönetim karm bir nitelik tamaktadr. Hâlbuki kat kurallar, denetim görevini yürütenlere giriim özgürlüü veya liderlik imkân tanmamaktadr. Tefti sistemindeki bu tür uygulamalar hem müfettilerin kendilerini gelitirmelerine engel oluturmakta hem de müfettilerin meslekî yardm ve ibanda yetitirme görevlerini engelleyerek öretmenlerin kendi problemlerini çözmelerinde yalnz kalmalarna neden oluturmaktadr. Eitim sisteminin ve okul yönetimlerinin amaçlarn ne derecede gerçekletirebildiklerini anlayabilmek ve daha üst düzeyde örgütsel amaçlara ulaabilmek için elbette denetime ihtiyaç vardr. Fakat unutulmamaldr ki örgütsel amaçlara ulamada denetim tek bana yeterli olamayabilir. Amaçlara ulamada insan unsurunun önemi tartlmayacak kadar açktr. Ürün ve hizmetin kalitesini artrmada insan unsuru ön plâna çkmtr. Eitim sisteminin uygulayclar arasnda önemli bir yere sahip olan öretmenlerimizin hizmet öncesi eitimlerinin
yetersizlii göz önünde bulundurulacak olursa, hizmet içi eitimlerin bu yetersizliklerini gidermede ne kadar önemli bir yere sahip olduunu kolayca görebiliriz. Öretmenler okulda ve snflarda her geçen gün daha fazla farkl nitelikteki problemlerle kar karya gelmekte ve bu problemleri nasl çözebilecekleri konusunda yardma ihtiyaç duymaktadrlar. Bu bakmdan, eitimde sürekli bir gelime ve ilerlemeyi salamak için tefti hizmetlerinin gerekliliinin önemi artmaktadr (Taymaz, 1993: 5). Eitim öretim etkinliklerinin gerçekletii yer genellikle okul-snf ortamlardr. Bu ortamlarda öretmen-örenci etkileimi vardr. Öretme-örenme sürecinde, örenci ile öretmen etkileimi can alc bir yere ve öneme sahiptir (Özçelik, 1982:85). Bu süreçte, en önemli unsur öretmendir. Öretmen, süreci düzenleyen, yöneten, yönlendiren ve örencileri örenmeye motive eden kiidir. Eitim faaliyetlerinin temel ögesi olan öretmenin, her gün biraz daha gelimekte olan teknoloji, çoalan sosyoekonomik sorunlar, çan getirdii yenilikler karsnda baarsn sürdürebilmesi için sürekli olarak gelitirilmesi ve eitim etkinliklerinde desteklenmesi gerekmektedir. Öretmenlere yaplan yardm, kukusuz örencilere yardm yerine geçmektedir. Eitim sisteminde öretmene gerekli yardm yapabileceklerin banda müfettilerin gelmesi beklenir (Taymaz, 2002:159). Bu düünceden hareketle unu söyleyebiliriz: Eitim sürecinin daha etkili klnmas ve bu süreç içinde baarl olunmas; eitimde yenilikler ve yeni gelimelerin uygulanmas ise iyi bir rehberlik ile mümkündür. Müfettilerin öretmenlere yönelik rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerinin tespitine ilikin 1980 ve 1990 l yllarda yaplan çalmalar, bugüne kadar birçok aratrmacnn ilgi duyduu konular arasndayd. Bu aratrma sonuçlar, müfettilerin öretmenlere yönelik rehberlik görevlerini arzulanan düzeyde gerçekletiremediklerini ortaya koymutu. Bu sebeple bu makale, aradan geçen süreç içerisinde bu sorunun çözülüp çözülmediini aratrarak, literatürdeki bu boluu doldurmaya çalmaktadr. Bu çalmann hedefi özellikle, Müfettilerin öretmenlere ilikin rehberlik görevlerini gerçekletirmedeki engeller nelerdir? sorusuna cevap aramaktadr. 5lköretim müfettilerinin ilköretim okullarnda görev yapan öretmenlere yönelik olarak (1) mevzuat ve müfredat, (2) eitim ve öretimin gelitirilmesi, (3) ders etkinlikleri ve snf yönetimi boyutlarna ilikin rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerinin a) görev türü, b) cinsiyet ve c) meslekî kdem deikenleri açsndan ele alnarak incelenmeye çallmtr. Rehberlik ve Meslekî Yard3m Sözlük anlam klavuzluk olan rehberliin bugüne kadar birçok tanm yaplmtr. Kuzgun (1991), Tan (1992), Shertzer ve Stone (1972), Erkan (2000), Gardner (1980) ve Taymaz n (2002) rehberlie ilikin yaptklar tanmlarda, rehberliin genellikle, bir insann baka bir insana ya da gruba yardm, bireyin kendini anlamas ve çevreye uyumu; bireysel sorunlar çözmesi, doru karar vermede bireye yardm etme gibi noktalar arlk tamaktadr. Bu ortak noktalara dikkat edildiinde rehberlik, öretme-örenme sürecinin gelitirilmesi için öretmenlere yaplan yardm ifade etmektedir. Öretmenlerin, kendi potansiyellerini fark etmelerinin salanmas ve potansiyellerini etkili bir biçimde kullanmada onlara gerekli yardmn yaplmas esastr (Glasser, 1999:10; Memiolu, 2002:15). Bu anlamda müfettilerin öretmenlere öretim yöntem ve teknikleri, öretim araç ve gereçlerini kullanma ve snf içi iletiim konularnda yardmc olmalar beklenir. Millî Eitim Bakanl ve ilköretim müfettilerinin görevleri, yönetmeliklerde belirtildii üzere, dört alanda toplanmtr (Taymaz, 2002:47). Bu alanlar: 1. 5nceleme-aratrma, 2. Kurum ve ders teftii, 3. Soruturma ve 4. Rehberlik-meslekî yardm ve yetitirmedir. 5nceleme ve aratrma; eitim sistemindeki
sorunlar tespit etmek ve çözmek amacyla raporlar hazrlamak ve öneriler sunmay ifade eder. Kurum ve ders teftii; yaplan iin önceden belirlenen kurallara göre yaplp yaplmadnn, ya da ne derecede yapldnn test edilmesini içerir. Soruturma; yasa d eylemlerde bulunanlar hakknda durumu gereklerine uygun olarak, incelemek ve gerekli ilemleri yapmaktr. Rehberlik ve meslekî yardm ise bireyin içinde bulunduu ortama uyum salamas için yaplan yardmdr. Yöntem Aratrmann evreni, 2003-2004 eitim-öretim ylnda Kayseri ilinde görev yapan toplam 50 ilköretim müfettii ile Kayseri ili büyük ehir belediyesi snrlar içinde yer alan merkez ilçelere (Melikgazi-Kocasinan) bal ilköretim okullarnda görev yapan 4106 öretmenden olumaktadr. Aratrma evreninden alnan 38 ilköretim müfettii ile, 14 farkl okulda görev yapan 360 ilköretim öretmeni de aratrmann örneklemini oluturmutur. Aratrmada kullanlan anket, aratrmac tarafndan uzman görüü, literatür taramas ve benzer anketler incelenerek gelitirilmitir. Gelitirilen anket iki bölümden olumaktadr. Birinci bölümde; öretmen ve müfettilerin, cinsiyet, kdem ve bran deikenlerine ilikin bilgiler yer almaktadr. 5kinci bölümde ise, ilköretim müfettilerinin rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerini ölçmeye yönelik 32 maddeden oluan ifadeler yer almaktadr. Anketin ikinci bölümünde bulunan sorular dört boyutta toplanmtr. Bu boyutlardan birincisi mevzuat ve müfredat programlarne ilikin ilköretim müfettilerinin rehberlik görevlerini ölçmeye yönelik boyutta 9 madde yer almtr. Madde toplam korelasyonlar.47 ile.81 arasnda deimektedir. Ayrca Cronbach Alpha deeri.91 çkmtr. 5kinci boyut eitim-öretimin gelitirilmesine ilikin, ilköretim müfettilerinin rehberlik görevlerini ölçmeye yönelik boyutta 9 madde yer almtr. Bu ifadelerin madde toplam korelasyonlar en düük.61 ile.79 arasnda deimi ve Cronbach Alpha deeri.91 çkmtr. Üçüncü boyut ders etkinlikleri ve snf yönetimine ilikin, ilköretim müfettilerinin rehberlik görevlerini ölçmeye yönelik boyutta 10 madde yer almtr. Bu ifadelerin toplam korelasyonlar.49 ile.68 arasnda deimi ve Cronbach Alpha deeri.90 olmutur. Ölçein 3 faktöre yönelik toplam varyans açklama oran %59 dur. Verilerin çözümlenmesinde; öretmenlerin, ilköretim müfettilerinin rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerine ilikin alglarn ve müfettilerin rehberlik görevlerine ilikin kendi alglarn deerlendirmek amacyla aritmetik ortalamadan ve standart sapmadan yararlanlmtr. Veri toplama arac 5 li Likert tipi ölçektir. Cevap kodlar 1.00 ile 5.00 arasnda deimektedir. Cevaplayclar, davranlara ilikin yeterliliklerini hiç, çok az, ksmen, oldukça ve tamamen kategorilerinden birisini iaretleyerek belirtmilerdir. Bulgular ve Yorum Aratrmann bu bölümünde sras ile aratrma alt problemlerinin çözümlenmesine dayal bulgulara ve yorumlara yer verilmitir. 1-a) 5lköretim müfettilerinin mevzuat ve müfredat programlar boyutunda öretmenlere yönelik rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerine ilikin müfetti ve öretmen gruplarnn alglar arasnda fark var mdr? Bu alt probleme ilikin test edilmesi gereken iki boyut vardr. Birincisi, ilgili boyutun müfettilerin öretmenlere ilikin yaptklar rehberlik alanlarna girip girmedii, ikincisi ise gruplarn alglar arasnda bir fark bulunup bulunmaddr.
Tablo 1. Mevzuat ve Müfredat Boyutunda Müfetti8 ve Öretmen Görü8lerine li8kin t-test Sonuçlar3 5statistikler Görev N X S sd t p Öretmen 360 2,24 0,78 Müfetti 38 3,61 0,62 396 12,6,000 Tablo 1 de görüldüü gibi, boyuta ilikin grup görülerinin karlatrlmasnda t test sonuçlar (12,6) incelendiinde, iki grubun görüleri arasnda farklarn anlaml olduu saptanmtr. Müfettilerin görüleri ortalamasnn ( X =3,61), öretmenlerin görüleri ortalamasndan ( X =2,24) yüksek olduu görülmektedir. Bu ise, müfettilerin, mevzuat ve müfredat boyutuna yönelik rehberlik görevlerini çok iyi düzeyde gerçekletirdiklerini düünürken, öretmenler az düzeyde gerçekletirdiklerini belirtmileridir. Boyuta ilikin görü farkll, mevzuat ve müfredat ile ilgili deiikliklerin internetten yaynlanmas ve okullara gönderilen Tebliler Dergisi ile duyurulmasndan dolay müfettilerin gereken özeni göstermemeleri düünülebilir. 1-b) Cinsiyet Faktörü 5lköretim müfettilerinin, mevzuat ve müfredat programlar boyutunda öretmenlere yönelik rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerine ilikin olarak cinsiyet gruplarnn alglar arasnda fark olup olmaddr. Bu alt probleme ilikin istatistikler Tablo 2 de verilmitir. Tablo 2. Mevzuat ve Müfredat Boyutunda Cinsiyet Gruplar3 ile lgili statistikler 5statistikler Cinsiyet N X S sd t p Kadn 159 2.21 0.77 Erkek 201 2.26 0.79 358 0.62.530 Tablo 2 de görüldüü gibi boyuta ilikin bayan öretmenlerin verdikleri puanlarn ortalamas ( X =2,21) iken, erkek öretmenlerinki ( X =2,26) dr. Bu durum cinsiyet gruplarnn boyuta ilikin görüleri arasnda anlaml bir farkn olmadn göstermektedir. Dier bir ifade ile bayan ve erkek öretmenler, müfettilerin boyuta ilikin rehberlik görevlerini az düzeyde gerçekletirdiklerini belirtmilerdir.
1-c) Meslekî Kdem Faktörü Yukarda test ettiimiz boyuta ilikin olarak, meslekî kdem gruplarnn alglar arasnda fark olup olmad varyans analizi ile test edilmitir. 5statistikler Tablo 3 te verilmitir. Tablo 3. Mevzuat Ve Müfredat Boyutunda Öretmen Görü8lerinin Meslekî K3deme Göre Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçlar3 Varyansn Kayna KT Sd F P Fark Gruplar Aras 7.350 4 Gruplar 5çi 209.546 355 3. 11 0.015 2-5 Toplam 216.896 359 Tablo 3 te görüldüü gibi, farkl meslekî kdeme sahip öretmenlerin ilköretim müfettilerinin mevzuat ve müfredat boyutuna ilikin rehberlik görevleri hakkndaki görülerinin karlatrlmasna ait deeri ( F = 3.11) çkmtr. Bu ise gözlenen farklardan en az birinin anlaml olduunu göstermektedir. Farklln hangi gruplar arasnda olduunu tespit etmek amacyla yaplan TUKEY testi sonucu, bu farklln 6-10 yl aras meslekî kdeme sahip olan öretmenler ile 21 ve üzeri kdeme sahip gruplar arasnda olduu gözlenmitir. Bu durum, meslekte yeni olan öretmenlere rehberlik konusunda müfettilerin daha fazla özen göstermeleri eklinde yorumlanabilir. 2-a) 5lköretim müfettilerinin eitim ve öretimin gelitirilmesi boyutunda öretmenlere yönelik rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerine ilikin müfetti ve öretmen gruplarnn alglar arasnda fark var mdr? Bu alt probleme ilikin test edilmesi gereken iki boyut vardr. Bunlardan birincisi, ilgili boyutun müfettilerin öretmenlere ilikin yaptklar yardmn rehberlik alanlarna girip girmedii, ikincisi ise, gruplarn alglar arasnda anlaml bir farkn olup olmaddr. Bu alt probleme ilikin istatistikler Tablo 4 te verilmitir. Tablo 4. Eitim ve Öretimin Geli8tirilmesi Boyutunda Müfetti8 ve Öretmen Görü8lerinin Kar83la8t3r3lmas3na li8kin t-testi Sonuçlar3 5statistikler Görev N X S sd t p Öretmen 360 2.02 0.78 Müfetti 38 3.54 0.61 396 14.198.000 Tablo 4 de görüldüü gibi müfettilerin, rehberlik yaptklar düünülen durumlara verdikleri puanlarn ortalamas ( X =3,54) iken, öretmenlerin bu durumlara verdikleri puanlarn ortalamas ( X = 2,02) dir. Bu durum eitim ve öretimin gelitirilmesi boyutunun, müfettilerin öretmenlere ilikin rehberlik yaptklar alanlardan olabileceini göstermektedir. 5ki aritmetik ortalama arasndaki farkn t testi deeri 14,198 çkmtr. Bu ise anlan farkn 0.05 düzeyinde anlaml olduunu göstermektedir. Dier bir ifade ile öretmenler bu boyuta ilikin müfettilerin yaptklar rehberlik yardmn yeterli görmemektedirler. Bu durum ise, müfettilerin hizmet öncesi ve hizmet içi aldklar eitimin yetersizlii ve rehberlik programnn eksiklii eklinde yorumlanabilir.
2-b) Cinsiyet Faktörü 5lköretim müfettilerinin eitim ve öretimin gelitirilmesi boyutunda öretmenlere yönelik rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerine ilikin olarak cinsiyet gruplarnn alglar arasnda fark var mdr? 5di. Bu alt probleme ilikin istatistikler Tablo 5 te verilmitir. Tablo 5. Eitim ve Öretimin Geli8tirilmesi Boyutunda Cinsiyet Gruplar3 ile lgili statistikler 5statistikler Cinsiyet N X S sd t p Kadn 159 1,99 0,79 Erkek 201 2,04 0,78 358 0,635 0.526 Tablo 5 te de görüldüü gibi boyuta ilikin cinsiyet gruplarnn alglar arasnda anlaml bir farkllk yoktur. Zira, iki aritmetik ortalama (Kadn, X K ), (Erkek, X E =2,04) arasndaki farka uygulanan t testi deeri 0,635 çkmtr. Bu ise gözlenen farkn 0.05 düzeyinde anlaml olmadn göstermektedir. 2-c) Meslekî Kdem Faktörü Burada test edilmesi gereken nokta, yukarda ad geçen boyuta ilikin olarak öretmenlerin meslekî kdem gruplarna ilikin alglar arasnda fark olup olmaddr. Analize ilikin istatistikler Tablo 6 da verilmitir. Tablo 6. Eitim ve Öretimin Geli8tirilmesine li8kin Öretmen Görü8lerinin Meslekî K3deme Göre Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçlar3 Boyut Varyansn Kayna KT Sol f p Fark Gruplar Aras 5.355 4 Gruplar 5çi 214.594 355 Toplam 219.949 359 2.215 0.067 Tablo 6 da da görüldüü gibi farkl meslekî kdeme sahip öretmenlerin, ilköretim müfettilerinin eitim ve öretimin gelitirilmesi boyutuna ilikin rehberlik görevleri hakkndaki görülerinin karlatrlmasna ait f puan deeri 2,215 çkmtr. Bu ise, farkl meslekî kdeme sahip öretmenlerin görüleri arasnda anlaml bir farkn olmadn göstermektedir. 5lköretim müfettilerinin boyuta ilikin rehberlik görevlerini yeterli düzeyde gerçekletirememeleri ve bu konudaki öretmen görülerinin manidar bir farkllk göstermemesi, müfettilerin tefti için yeterli zamana sahip olamamalar eklinde yorumlanabilir. 3-a) 5lköretim müfettilerinin ders içi etkinlikler ve snf yönetimi boyutunda öretmenlere yönelik rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerine ilikin olarak müfetti ve öretmen gruplarnn alglar arasnda fark var mdr? Bu alt probleme ilikin test edilmesi gereken iki boyut vardr. Bunlardan birincisi, ders içi etkinlikler snf yönetimi boyutunun müfettilerin öretmenlere ilikin yaptklar rehberlik anlamlarna girip girmedii, ikincisi ise alglar arasnda anlaml bir farkn olup olmaddr. Bu alt probleme ilikin istatistikler Tablo 7 de verilmitir.
Tablo 7. Ders çi Etkinlikler ve S3n3f Yönetimi Boyutunda Müfetti8 ve Öretmen Görü8lerinin Kar83la8t3r3lmas3na li8kin t-testi Sonuçlar3 5statistikler Görev N X S sd t p Öretmen 360 2,19 0,79 Müfetti 38 3,61 0,61 396 13,156.000 Tablo 7 de ilköretim müfettilerinin ders içi etkinlikler ve snf yönetimi boyutuna ilikin rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerine ilikin görülerin karlatrlmasnda -t- testi sonuçlar incelendiinde, iki grubun görüleri arasnda farklarn anlaml olduu saptanmtr. Müfettilerin görüleri ortalamasnn ( X = 3,61), öretmen görüleri ortalamasndan ( X =2,19) yüksek olduu görülmektedir. Bu bulgu müfettilerin boyuta ilikin rehberlik görevlerini gerçekletirmede kendilerini yeterli gördükleri, ancak öretmenler bu boyuta ilikin müfettilerin rehberlik görevlerini yeterli bulmadklar anlamna gelmektedir. 5lköretim müfettilerinin görev alanlar özel ve resmi ilköretim okullar ve dershanelerde rehberlik, denetim, inceleme ve soruturma görevlerinin yan sra orta öretimde de inceleme ve soruturma yapmalar i younluklarn daha da artrmaktadr. Bu durum müfettilerin rehberlik görevlerini arzulanan düzeyde gerçekletirememelerine sebep oluturabilir. 3-b) Cinsiyet Faktörü 5lköretim müfettilerinin eitim ve öretimin gelitirilmesi boyutunda öretmenlere yönelik rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerine ilikin olarak cinsiyet gruplarnn alglar arasnda fark var mdr? Bu alt probleme ilikin istatistikler Tablo 8 de verilmitir. Tablo 8. Ders çi Etkinlikler ve S3n3f Yönetimi Boyutuna li8kin Cinsiyet Gruplar3 ile lgili statistikler 5statistikler Cinsiyet N X S Sd t p Kadn 159 2.15 0.80 Erkek 201 2.22 0.78 358 0.682 0.378 Tablo 8 de görüldüü gibi bayanlarn, ilköretim müfettilerinin eitim ve öretimin gelitirilmesi boyutundaki rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerine ilikin verdikleri puanlarn ortalamas ( X = 2,15) iken, erkeklerinki ( X = 2,22) dir. Bu durum hem bayanlarn hem de erkeklerin düüncelerine göre ders içi etkinlikler ve snf yönetimi boyutunun müfettilerin öretmenlere yönelik olarak yaptklar rehberlik alanlarna girdiini göstermektedir. 5ki aritmetik ortalama arasndaki farka uygulanan -t- testi deeri 0,682 çkmtr. Bu ise gözlenen farkn 0.05 düzeyinde anlaml olmadn göstermektedir. 3-c) Meslekî Kdem Faktörü 5lköretim müfettilerinin ders içi etkinlikler ve snf yönetimi boyutunda öretmenlere yönelik rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeylerine ilikin olarak, öretmenlerin farkl meslekî kdem gruplarnn alglar arasnda fark var mdr? Deiik meslekî kdeme sahip öretmenlerin alglar arasnda anlaml bir fark bulunup bulunmad varyans analizi ile test edilmitir. 5statistikler Tablo 9 da verilmitir.
Tablo 9. Ders çi Etkinlikler ve S3n3f Yönetimine li8kin Öretmen Görü8lerinin Meslekî K3deme Göre Varyans Analizi Sonuçlar3 Boyut Varyansn Kayna KT Sd F P Fark Ders içi Gruplar Aras 8,660 4 Etkinlikler ve Gruplar 5çi 214,135 355 1-4 3,589 0,007 Snf 1-5 Yönetimi Toplam 222,796 359 Tablo 9 da görüldüü gibi farkl meslekî kdeme sahip öretmenlerin, ilköretim müfettilerinin ders içi etkinlikler ve snf yönetimi boyutuna ilikin rehberlik görevleri hakkndaki görülerinin karlatrlmasna ait F puan deeri 3.589 çkmtr. Bu ise gözlenen farklardan en az birinin anlaml olduunu göstermektedir. Farkn kaynan bulmak üzere uygulanan çoklu karlatrma testlerinden tukey testi sonucu, 5 yla kadar meslekî kdeme sahip olanlar ile 21 yl ve daha fazla kdeme sahip olanlar arasnda anlaml fark olduu görülmütür. Bu durum, meslekî kdemi fazla olan öretmenlerin, rehberliin önemini daha fazla alglamalarnn bir sonucu olarak düünülebilir. Zira tecrübeli öretmenler müfettilerin, özellikle meslee yeni balayan genç öretmenlere yeterli düzeyde rehberlik için zaman ayramamalarn düündüklerinden yola çkarak rehberlik konusuna gerekli ölçüde önem verilmedii düüncesini de yanstm olabilirler. Sonuç ve Öneriler Aratrmada veri elde etmek amacyla kullanlan istatistikler ile onlarn analiz bulgular müfettilerin, mevzuat ve müfredat, eitim ve öretimin gelitirilmesi, ders içi etkinlikler ve snf yönetimi boyutlarna ilikin öretmenlere yaptklar yardmn rehberlik alanlarna girdiini göstermitir. Ayrca analiz bulgular bu boyutlara ilikin müfetti ve öretmen gruplar arasnda manidar bir farkll da ortaya koymutur. Dier bir ifade ile öretmenler, müfettilerin üç boyuta ilikin rehberlik görevlerini arzulanan düzeyde yerine getiremediklerini söylemilerdir. Bu bulgu bizim için üzerinde düünülmesi gereken önemli sonuçlar ortaya koymutur. Çünkü, aratrmann örneklemini oluturan öretmen gruplarnn çou 5-10 yl aras meslekî kdeme sahip genç öretmenlerdir. Bu gruptaki öretmenler üç boyuta ilikin hizmet öncesi eitimlerinin yetersiz olduunu söylemilerdir. Fakat onlara bu konularda rehberlik yapacak olan müfettiler ise rehberlik görevlerini yeterli düzeyde gerçekletirdiklerini ifade etmilerdir. Bu ise çelikili bir durumdur. Böyle bir bulgunun ortaya çkmasnda en önemli faktör olarak müfettilerin ilgili konularda rehberlik için yeterli zamana ve bilgiye sahip olmamalar düünülebilir. Ayrca, müfettilerin nicelik olarak yetersizlii de böyle bir sonucun ortaya çkmasnda önemli deiken olabilir. Aratrmada elde edilen dier önemli bulgu ise, müfettilerin öretmenlere yönelik olarak yaptklar tefti-deerlendirme etkinliklerinin rehberlik ve i banda yetitirme etkinliklerine göre daha çok gerçekletiidir. Oysaki Rehberlik ve Tefti Yönergesi, rehberlik ve tefti hizmetlerini bir bütünlük içinde ele almtr. 5leyiin tefti ksmnda younlamas ülkemizde klâsikleen bir tefti anlayndan kaynaklanmaktadr. Bu anlayn ortadan kalkmasnda ilköretim müfettilerine büyük görev dümektedir. 5lköretim müfettileri teftii, sadece eitim personelini deerlendirme deil, personele bir yardm ve onlarn geliimi için bir frsat olarak görmeli ve deerlendirmelidirler.
5lköretim müfettileri, kurum amaçlarn gerçekletirmek üzere çaba sarf eden personelin çalmalarnda eksik ve gelitirilmesi zorunlu görülen hususlar tespit eder. Bu eksikliklerin bulunmasnn yan sra bunlarn yerinde ve zamannda giderilmesi yollarn da arayp bulur ve uygular (Taar, 2000: 22). Bunun için öretmenler ve müfettiler arasnda engeller var ise bu engeller ortadan kaldrlmal ve öretmenler, müfettilere hangi alanlarda yetersiz olduklarn açklkla söyleyebilmelidirler. Zira müfettilerin rehberlik görevlerini gerçekletirme düzeyleri arttkça, eitim ve öretimdeki sorunlar da azalacaktr. Müfettilerin öretmenlere yönelik rehberlik görevlerini gerçekletirmelerine ilikin yaplan aratrma sonuçlar Danyeri (2001), Gün (2001), Ximek (2004), Kamal (1994), Balc (2004), Baar (1998) ve elde edilen bulgular göstermitir ki; aradan geçen uzun bir sürece ramen, aratrma yaplan konuya ilikin problem hâlâ güncelliini devam ettirmektedir. Asl kaynan eitimin sisteminin bir parças olan tefti kurumunun yapsal ve görevsel dalmndaki yanllklardan alan bu problemin çözümü için, tefti kurumunun soruturma, tefti ve rehberlik birimleri eklinde yeniden yaplandrlmas gerekmektedir. Bu yaplanma sürecinin baarya ulaabilmesi için de, eitimden sorumlu olan yetkililerin, sistemdeki yenilik ve deiiklikleri bu alanda yaplan bilimsel aratrmalara dayandrmalar gerekmektedir. Unutulmamaldr ki toplumlar çan gerei olarak sürekli deiim, yenileme ve gelime içindedirler. Ülkelerin gelimilik düzeyi, verdikleri eitimin nitelii ile doru orantldr. Dünyadaki bu hzl yenileme ve gelime çalmalar tüm sistemleri etkilemektedir. Ülkeler, eitim sistemlerini daha iyi bir duruma getirmek için bu çalmalar bilimsel temellere dayandrmaldr.
Kaynaklar Aydn, A. (1998). Snf Yönetimi. An Yaynclk, Ankara. Balc, A. (2004). Türkiye de Eitim Yöneticilii ve Eitim Müfettii Yetitirme Uygulamalar: Sorunlar Öneriler. Çada Eitim, (307), 22-40. Baar, H. (1998). Eitim Denetçisi. 4. Bask.Ankara; Pegem Yaynclk. Danyeri, Ö. (2001). lköretim Müfettilerinin Rehberlik Rollerini Gerçekletirme Düzeylerinin Belirlenmesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi). Ecevit, H. (1996). lköretim Müfettilerinin lköretim Okullarnda Rehberlik ve Banda Yetitirme Etkinlikleri ve Gerçekletirme Düzeyi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi). Erkan, S. (2000). lköretimde Rehberlik. 2. Bask. Ankara: Nobel Yayn Datm. Gardner, J.E. (1980). Training The New Supersiors. New York. Educational Leadership. 37, 240-245. Glasser, W. (1999). Okulda Kaliteli Eitim (Çeviren: Ula Kaplan). 5stanbul: Beyaz Yaynlar: 44. Gün, A.N.(2001). lköretim Müfettilerinin Rehberlik Rolleri le Öretmenlerin Alglar. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi). 5stanbul Millî Eitim Müdürlüü. (2002). Etkili Tefti ve Rehberlik Takm Raporu, 5stanbul. Kamal, M.S. (1994). Orta Öretimde Müfettilerin Rehberlik Etkinlikleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi). Kartal, S. (1997). lköretim II. Kademe Bran Öretmenlerinin Tefti-Rehberlik Etkinlikleri Hakkndaki Görüleri. Ankara: Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü.(Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi). Kuzgun, Y. (1991). Rehberlik ve Psikolojik Danma. Gelitirilmi 2. Bask. Ankara ÖSYM Yaynlar. Memiolu, S. P.(2002). Eitimde Etkili Denetim. Çada Eitim. (293), 15-20. Öz, F. (1977). Türk Eitim Sisteminde lköretim Müfettilerinin Rolü. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi). Özçelik, A. (1982). Eitim Programlar ve Öretimi. Ankara: ÖSYM Yaynlar. Shertzer, B. ve Stone, S. (1972). The Militant Counselor. Personnel and Guidance Journal. Vol: 43, December, 342-347. Ximek, H. (2004). Eitim Yöneticilerinin Yetitirilmesi: Karlatrmal Örnekler ve Türkiye 5çin Öneriler. Çada Eitim: 2004. Say: 307, Yl: 29, Mart, s.13-21. Tan, H. (1992). Psikolojik Danma ve Rehberlik. 3. Bask 5stanbul: Millî Eitim Yaynevi. Taar, H. H. (2000). lköretim Müfettilerinin Rehberlik Görevlerine likin Sorunlar. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.( Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi). Taymaz, H. (1993). Tefti. Kavramlar, lkeler, Yöntemler : Kadolu Matbaas, Ankara. Taymaz, H. (2002). Eitim Sisteminde Tefti. Gelitirilmi 5. Bask. Ankara: Pegem A Yaynclk. Ünal, A. (1989). lköretim Denetçilerinin Rehberlik Rolünü Gerçekletirme Yaklamlar. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.(Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi). Ünal, I. (1989).Eitim Örgütlerinde Deime Arac Olarak Denetim. Eitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 22 (1), 443-458.
Yüksel, M. (1998). lköretim Okulu Müdürleri ve Müfettilerin Deerlendirme Sürecinde Gösterdikleri Davranlarn Snf Öretmenlerini Güdüleme Düzeyi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi).
Summary THE LEVEL OF ACCOMPLISHMENTS OF PRIMARY SCHOOL INSPECTORS GUIDANCE DUTIES Mehmet KORKMAZ Ouz ÖZDOAN Introduction One of the most discussed problems of our educational system is supervision and inspection. The structure of our inspection system, which was topic of research in the 1970s, has been questioned in terms of operation and effectiveness.the scientists in the research have offered a lot of models about the contributions of inspectors and their supervisory activities on education and training by determining the hinders of the system to develop the supervisory process. However, in these researches the matter of guidance and professional aid that the inspectors have to do for teachers has not been examined well enough.nevertheless, the guidance to our teachers whenever they need it will also be an aid to students and their learning (Baar,1998).This situation put forwards the need of primary school inspectors bearing different roles and their accomplishment. Problem Studies that were done in the 1980s and 1990s to determine the level of accomplishment of primary school inspectors guidance duties towards teachers is one of the topics which is examined in a lot of research. These results of the study also revealed that inspectors were not able to accomplish inspectors guidance duties towards teachers. For this reason, by searching if this problem has been solved or not we will try to fill the gap in the literature. For this reason, inspectors level of accomplishment of guidance duties with respect to 1)legislation and curriculum, 2) development of education and training, 3)lesson activities and class management have been examined according to some variables. Method The sample of the study consists of 38 primary school inspectors in the province of Kayseri and 360 teachers in 14 schools in the central town. A Likert-type measurement was applied to teachers and inspectors in the sample. To analyze data t Test and one-way analysis of variance were used. Discussion, Results and Suggestions Findings of statistics and their analysis in the study showed that the aid that inspectors give to teachers for the variables of legislation and curriculum, in-class activities and class management and to develop education and training entered the guidance scope of inspectors.besides, teachers, according to their perception, explained that inspectors were not able to accomplish their guidance duties related to the three dimensions at a desired level. The reason why inspectors can not accomplish their duties in respect to the three dimensions effectively is that although the service of inspection and supervision must be in completeness, in practice inspectors give more importance to the dimension of supervision. This situation is a result of the traditional supervision understanding. To demolish this understanding the responsibility of educational authorities and inspectors is important.primary school inspectors must understand and appreciate supervision not only as a way of evaluating teachers and the others but also a way of an aid to them and an opportunity for their development.