Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yayın Geliş Tarihi:

Benzer belgeler
SERMAYE KISITLARI ALTINDA HEDEF PROGRAMLAMA VE BULANIK HEDEF PROGRAMLAMANIN EN İYİ FİYAT BELİRLEME SÜREÇLERİNDE KULLANILMASI VE BİR UYGULAMA

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA

PROJE SEÇİMİ VE KAYNAK PLANLAMASI İÇİN BİR ALGORİTMA AN ALGORITHM FOR PROJECT SELECTION AND RESOURCE PLANNING

BULANIK HEDEF PROGRAMLAMA VE BİR TEKSTİL FİRMASINDA UYGULAMA ÖRNEĞİ

ÇOK AMAÇLI DOĞRUSAL PROGRAMLAMADAN SİSTEM TASARIMINA: DE NOVO. Özet

BİR UN FABRİKASINDA HEDEF PROGRAMLAMA UYGULAMASI

BULANIK ÇOK AMAÇLI HÜCRESELTASARIM PROBLEMİNİN İKİ AŞAMALI BULANIK PROGRAMLAMA YAKLAŞIMI İLE ÇÖZÜMÜ

DOĞRUSAL HEDEF PROGRAMLAMA İLE BÜTÇELEME. Hazırlayan: Ozan Kocadağlı Danışman: Prof. Dr. Nalan Cinemre

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının

TAŞIMACILIK SEKTÖRÜNÜN İŞLEYİŞ SÜRECİ, BULANIK DAĞITIM PROBLEMİNİN TAMSAYILI DOĞRUSAL PROGRAMLAMA MODEL DENEMESİ

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır.

TEDARİKÇİ SEÇİMİNDE ANALİTİK HİYERARŞİ PROSESİ VE HEDEF PROGRAMLAMA YÖNTEMLERİNİN KOMBİNASYONU: OTEL İŞLETMELERİNDE BİR UYGULAMA

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır.

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

PRODUCTION PLANNING BASED ON GOAL PROGRAMMING FOR MASS CUSTOMIZATION IN A COMPANY

BULANIK AKIŞ TİPİ ÇİZELGELEME PROBLEMİ İÇİN ÇOK AMAÇLI GENETİK ALGORİTMA


YAYILI YÜK İLE YÜKLENMİŞ YAPI KİRİŞLERİNDE GÖÇME YÜKÜ HESABI. Perihan (Karakulak) EFE

Bulanık Mantık ile Hesaplanan Geoid Yüksekliğine Nokta Yüksekliklerinin Etkisi

Şiddet-Süre-Frekans Bağıntısının Genetik Algoritma ile Belirlenmesi: GAP Örneği *

Soğutucu Akışkan Karışımlarının Kullanıldığı Soğutma Sistemlerinin Termoekonomik Optimizasyonu

ERGONOMİK KOŞULLAR ALTINDA MONTAJ HATTI DENGELEME

a IIR süzgeç katsayıları ve N ( M) de = s 1 (3) 3. GÜRÜLTÜ GİDERİMİ UYGULAMASI

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI

Basel II Geçiş Süreci Sıkça Sorulan Sorular

GRİ İLİŞKİSEL ANALİZ YÖNTEMİNE GÖRE FARKLI SERTLİKLERDE OPTİMUM TAKIM TUTUCUSUNUN BELİRLENMESİ

Korelasyon ve Regresyon

Antalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi

Bir Karar Destek Aracı Bulanık Hedef Programlama ve Yerel Yönetimlerde Vergi Opimizasyonu Uygulaması

4.5. SOĞUTMA KULELERİNİN BOYUTLANDIRILMASI İÇİN BİR ANALIZ

TOPSIS ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME SİSTEMİ: TÜRKİYE DEKİ KAMU BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA

BALİ-GENCER AHP, BULANIK AHP VE BULANIK MANTIK LA KARA HARP OKULUNA ÖĞRETİM ELEMANI SEÇİMİ. Özkan BALİ 1 Cevriye GENCER 2 ÖZET

Makine Öğrenmesi 10. hafta

ROBİNSON PROJEKSİYONU

DEĞİŞKEN DÖVİZ KURLARI ORTAMINDA GLOBAL BİR ŞİRKETTEKİ ESNEKLİĞİN DEĞERİ VE OPTİMUM KULLANIMI

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON

QKUIAN. SAĞLIK BAKANLIĞI_ KAMU HASTANELERİ KURUMU Trabzon Ili Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Toplam Eşdeğer Deprem Yükünün Hesabı Bakımından 1975 Deprem Yönetmeliği İle 2006 Deprem Yönetmeliğinin Karşılaştırılması

Deney No: 2. Sıvı Seviye Kontrol Deneyi. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Dijital Kontrol Laboratuvar Deney Föyü Deneyin Amacı

TRANSPORT PROBLEMI için GELIsTIRILMIs VAM YÖNTEMI

Muhasebe ve Finansman Dergisi

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MÜHENDİSLİK BİLİMLERİ DERGİSİ Cilt: 16 Sayı: 48 sh Eylül 2014 KRİL SÜRÜSÜ ALGORİTMASI İLE ATÖLYE ÇİZELGELEME

FİNANSAL MODELLEME. Doç.Dr.Aydın ULUCAN Hacettepe Üniversitesi

PORTFÖY OPTİMİZASYONU. Doç.Dr.Aydın ULUCAN

Genetik Algoritma ile İki Boyutlu Şekil Yerleştirme ÖZET

SEK Tahmincilerinin Arzulanan Özellikleri. SEK Tahmincilerinin Arzulanan Özellikleri. Ekonometri 1 Konu 9 Sürüm 2,0 (Ekim 2011)

PÜRÜZLÜ AÇIK KANAL AKIMLARINDA DEBİ HESABI İÇİN ENTROPY YÖNTEMİNİN KULLANILMASI

SİMÜLASYON İLE BÜTÜNLEŞİK ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME: BİR HASTANE ACİL DEPARTMANI İÇİN SENARYO SEÇİMİ UYGULAMASI

Şehiriçi Karayolu Ağlarının Sezgisel Harmoni Araştırması Optimizasyon Yöntemi ile Ayrık Tasarımı *


Deprem Tepkisinin Sayısal Metotlar ile Değerlendirilmesi (Newmark-Beta Metodu) Deprem Mühendisliğine Giriş Dersi Doç. Dr.

ARAŞTIRMA MAKALESİ/RESEARCH ARTICLE TEK ÇARPIMSAL SİNİR HÜCRELİ YAPAY SİNİR AĞI MODELİNİN EĞİTİMİ İÇİN ABC VE BP YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ÖZ

İÇME SUYU ŞEBEKELERİNİN GÜVENİLİRLİĞİ

Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci ve İdeal Çözüme Yakınlığa Göre Sıralama Yapma Yöntemleri ile Tekstil Sektöründe Finansal Performans Ölçümü

Bulanık TOPSIS ve Bulanık VIKOR Yöntemleriyle Alışveriş Merkezi Kuruluş Yeri Seçimi ve Bir Uygulama

Asimetri ve Basıklık Ölçüleri Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartillere dayanan (Bowley) Momentlere dayanan asimetri ve basıklık ölçüleri

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH

DENEY 4: SERİ VE PARALEL DEVRELER,VOLTAJ VE AKIM BÖLÜCÜ KURALLARI, KIRCHOFF KANUNLARI

DETERMINATION OF THE ECONOMIC DISPATCH IN ELECTRIC POWER SYSTEMS USING SIMULATED ANNEALING(SA) ALGORITHM

Maliyetlerinin Bulanık Mantık (Fuzzy Logıc) Yaklaşımı Đle Yönetilmesi ve Finansal Performans Üzerindeki Etkisinin Đncelenmesi

Çok ölçütlü karar verme yaklaşımlarına dayalı tedarikçi seçimi: elektronik sektöründe bir uygulama

Resmi Gazetenin tarih ve sayılı ile yayınlanmıştır. TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi

Obtaining Classical Reliability Terms from Item Response Theory in Multiple Choice Tests

BALİ KHO BİLİM DERGİSİ CİLT:23 SAYI:2 YIL:2013. BULANIK BOYUT ANALİZİ ve BULANIK VIKOR İLE BİR ÇNKV MODELİ: PERSONEL SEÇİMİ PROBLEMİ.

DÜZLEM KAFES SİSTEMLERİN BULANIK DOĞRUSAL PROGRAMLAMA İLE OPTİMUM BOYUTLANDIRILMASI

Sera İklimlendirme Kontrolü İçin Etkin Bir Gömülü Sistem Tasarımı

MESLEK SEÇİMİ PROBLEMİNDE ÇOK ÖZELLİKLİ KARAR VERME VE ÇÖZÜME YÖNELİK GELİŞTİRİLEN BİREYSEL KARİYER PLANLAMA PROGRAMI

AHP-TOPSIS YÖNTEMİNE DAYALI TEDARİKÇİ SEÇİMİ UYGULAMASI *

TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi. İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bildirimi

Üç Boyutlu Yapı-Zemin Etkileşimi Problemlerinin Kuadratik Sonlu Elemanlar ve Sonsuz Elemanlar Kullanılarak Çözümü

VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE TIBBİ GÖRÜNTÜ, ARŞİV VE İLETİŞİM SİSTEMLERİNİN DEVLET HASTANELERİ PERFORMANSINA ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI

Kİ-KARE VE KOLMOGOROV SMİRNOV UYGUNLUK TESTLERİNİN SİMULASYON İLE ELDE EDİLEN VERİLER ÜZERİNDE KARŞILAŞTIRILMASI

YÜKSEK LİsANS VE DOKTORA PROGRAMLARI

tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi

AHP AND GRA INTEGRATED APPROACH IN INNOVATION PERFORMANCE REVIEW PROCESS: AN APPLICATION IN DAIRY INDUSTRY

ANADOLU ÜNivERSiTESi BiliM VE TEKNOLOJi DERGiSi ANADOLU UNIVERSITY JOURNAL OF SCIENCE AND TECHNOLOGY CiltNol.:2 - Sayı/No: 2 : (2001)

Kayseri deki Özel Hastanelerde Maliyet Etkinliğinin Veri Zarflama Metoduyla Ölçülmesi

ĠMKB 100 ENDEKSĠ ĠÇĠN OPTĠMAL PORTFÖY SEÇĠMĠ MODEL ÖNERĠSĠ

( ) 3.1 Özet ve Motivasyon. v = G v v Operasyonel Amplifikatör (Op-Amp) Deneyin Amacı. deney 3

bir yol oluşturmaktadır. Yine i 2 , de bir yol oluşturmaktadır. Şekil.DT.1. Temel terimlerin incelenmesi için örnek devre

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ

EK-1 01 OCAK 2014 TARİHLİ VE SATILI RESMİ GAZETEDE YAYINLANMIŞTIR.

Öğretim planındaki AKTS TASARIM STÜDYOSU IV

GERİ DÖNÜŞÜM TESİSLERİNİN YERİNİN GUSTAFSON-KESSEL ALGORİTMASI-KONVEKS PROGRAMLAMA MELEZ MODELİ TABANLI SİMÜLASYON İLE BELİRLENMESİ

MIT Açık Ders Malzemeleri Bu materyallerden alıntı yapmak veya Kullanım Koşulları hakkında bilgi almak için

DAĞITIM STRATEJİLERİNİN OLUŞTURULMASINA YÖNELİK MODEL OLUŞTURMA: BİR TÜRK FİRMASI ÜZERİNE ÖRNEK UYGULAMA

A İSTATİSTİK. 4. X kesikli rasgele (random) değişkenin moment çıkaran. C) 4 9 Buna göre, X in beklenen değeri kaçtır?

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ

DÜZENLİ DİZAYNLI GENETİK ALGORİTMALAR İLE ÇOK AMAÇLI PROGRAMLAMA MULTIOBJECTIVE PROGRAMMING VIA UNIFORM DESIGNED GENETIC ALGORITHMS

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MÜHENDİSLİK BİLİMLERİ DERGİSİ Cilt:13 Sayı:2 sh Mayıs 2012

PROJE PLANLAMASINDA BULANIK HEDEF PROGRAMLAMA YAKLAŞIMI. Müh. Ramadan VATANSEVER

2nd International Symposium on Accounting and Finance ISAF 2014

Sistemde kullanılan baralar, klasik anlamda üç ana grupta toplanabilir :

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

TÜRKİYE DEKİ 380 kv LUK 14 BARALI GÜÇ SİSTEMİNDE EKONOMİK YÜKLENME ANALİZİ

Transkript:

Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yayın Gelş Tarh:.03.00 Clt:, Sayı: 3, Yıl: 00, Sayfa:07-9 Yayına Kabul Tarh: 0.0.0 ISSN: 30-38 İZMİR DE KURULU BİR PLASTİK İŞLETMESİNDE KARAR VERİCİNİN OPTİMAL HEDEFLERE ODAKLANMASINDA TOPLAMSAL MODEL TABANLI BULANIK HEDEF PROGRAMLAMA Özet Ahmet AKDENİZ * Serkan ARAS ** Blndğ gb; hedef programlama model çok amaçlı programlama modellernn br tp olup doyum öncelkl olmak üzere optmzasyon düşüncesne dayanarak karar vercnn optmal br sstem tasarlamasına mkan vermektedr. Bu amaçla; eşanlı doyuran br çözüm kümes belrlenr. Bulanık hedef programlama model, hedeflern öncelk yapısına göre farklı k yapıda ncelenr. Sözü edlen k yapıdan brncs terchlern önem derecesnn sayısal olarak belrlendğ sstem; kncs se terch öncelğnn sözel blg olarak modele katıldığı sstemsel yapıdır. Bulanık hedef programlamada; sözü edlen k sstemsel yapıya da uyarlanablen toplamsal model; Twar, Dharmar ve Rao tarafından gelştrlmştr (987). Hedef programlamanın optmzasyondan daha çok br doyum düşüncesne dayanması bulanık mantığın bu alan çersnde kullanılmasını çekc kılmıştır. Zaman çersnde bulanık mantık esaslı hedef programlama yaklaşımları gelştrlmştr ve her br br öncek modeln eksklğn gdermeye yönelktr. Ancak bu blglern ışığı altında; şlemsel olarak daha etkn çalışmasına mkân veren, öncelkl hedef en yüksek üyelk derecesne ulaştıran ve terch öncelkl bulanık hedef programlama modelnn çözümünü sstemsel olarak tek br yapıda problem halne getren model; Chen ve Tsa tarafından gelştrlmştr (00). Chen ve Tsa tarafından lteratürde önerlen toplamsal model; karar vercye her bulanık hedef çn arzu edlen br başarı derecesn belrlemesne mkân vermektedr. Böylece bu hedeflern görecel önemler açık br şeklde yansıtmaktadır. Bu çalışmada; lteratürde bahsedlen bulanık hedef programlamada kullanılan toplamsal model yoluyla İzmr de kurulu br plastk şletmesnde, farklı önem ve öncelklere sahp hedeflern başarılma derecelern doyuracak çözümlern bulanık ortamda elde edlerek sonuçların ortaya konulmasıyla; sözü edlen şrketn üretm planlama şef olan karar vercnn hedefler le modeln çıktıları arasındak lşk net olarak değerlendrlmştr. Anahtar Kelmeler: Hedef programlama, Bulanık mantık, Toplamsal Model, Hedef terch öncelğ, Hedef önem sevyes. 0.Ekonometr ve İstatstk Sempozyumu, Erzurum da bldr olarak sunulmuştur. * Prof.Dr., Dokuz Eylül Ünverstes, İİBF, Ekonometr Bölümü, ahmet.akdenz@deu.edu.tr ** Arş. Gör., Dokuz Eylül Ünverstes, İİBF, Ekonometr Bölümü, serkan.aras@deu.edu.tr 7

Akdenz, A., Aras, K. DEÜ SBE Dergs, Clt:, Sayı: 3 AN ADDITIVE MODEL BASED FUZZY GOAL PROGRAMMING ALLOWS DECISION MAKERS TO FOCUS ON OPTIMAL GOALS IN A PLASTIC FACTORY WHICH IS ESTABLISHED IN IZMIR Abstract As known; goal programmng, whch s a type of mult-objectve programmng that ts prorty s satsfacton and based on optmzaton, allows decson maker to desgn an optmal system. Hence; a soluton set provdes smultaneous satsfactory s determned. Fuzzy goal programmng model s analyzed n two dfferent forms wth respect to objectve preemptve prorty structure. In the frst form, an mportance level of preferences s specfed quanttatvely. In the second form, preference prorty s added to model as lngustc nformaton. In fuzzy goal programmng; addtve model whch s adapted to mentoned two forms s developed by Twar, Dharmar and Rao (987). Goal programmng based on more satsfacton nstead of optmzaton. Thus, usng of fuzzy logc n ths area s appealng. Goal programmng approaches based on fuzzy logc s developed by the tme of progress and every approach s amed at gettng better models. A model that allows preemptve prorty n fuzzy goal programmng n order to reach maxmum membershp and makes ts soluton to one structural problem s developed by Chen and Tsa (00). Addtve model whch s proposed by Chen and Tsa allows for makng desred success of level for every fuzzy goal by a decson maker. Thus, relatve mportance of these goals s stated clearly. In ths paper, addtve model used n fuzzy goal programmng appled to plastc factory whch s establshed n Izmr. The relatonshp between goals of producton plannng chef and model outputs s evaluated and presented. Key Words: Goal programmng, fuzzy logc, addtve model, preemptve prorty; goal mportance level.. GİRİŞ Hedef programlama model, karar vercnn çoklu amacının eşanlı çözüm kümesnn elde edlmesnde kullanılmaktadır. Amacın hedef değerlernn belrlenmesnde; gerekl problemn parametrelernde oluşturulmasında kesnllk olmaması nedenyle olasılık dağılımı, ceza fonksyonu, bulanık sayılar ve bunun gb yaklaşımlardan yararlanılablmektedr. Burada bulanık sayılardan yararlanılarak bu problemn üstesnden gelnmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede lteratürde; Zmmermann ın bulanık doğrusal programlamada yaptığı çalışma baz alınarak hedef programlamada bulanık mantığın uygulaması lk olarak Narasmhan (980) tarafından önermştr. Mnmum operatörünü kullanan Narasmhan ve dğerlernn çalışmasını takben Twar, Dharmar, Rao; daha etkn kullanım sağlayan toplamsal model gelştrmşlerdr. Mnmum operatörü kısıtları ve amaçları eş anlı tek br düzeyde dğer br deyşle eşt doyururken toplamsal model bundan farklı olarak kısıtları ve amaçları eş anlı farklı doyum düzeylernde 8

İzmr de Kurulu Br Plastk DEU Journal of GSSS, Vol:, Issue: 3 gerçekleştreblmektedr. Böylece toplamsal model farklı doyum düzeylernn toplamını maksmze etmektedr. Bu çalışmada; lteratürdek bahs konusu araştırmaya dayanarak toplamsal modeln optmzasyon yönüyle uygulanablrlğn etknlğ açıkça ortada olduğundan toplamsal model esas alınarak İzmr de kurulu br plastk şletmesnde karar vercnn optmal hedeflere odaklanmasında toplamsal model tabanlı bulanık hedef programlama çalışması gerçekleştrlecektr. Burada lteratürde yer alan Twar, Dharmar, Rao un önerdğ toplamsal modeln yanı sıra Chen ve Tsa nn ortaya koyduğu toplamsal model baz alınarak alternatfl çözüm ortaya konulacaktır.. ESEN PLASTİK TOPLAMSAL YAPILI BULANIK HEDEF MODELİ Bulanık Hedef Programlama formülasyonunda Twar, Dharmar, Rao dan öncek araştırmacıların çoğu bulanık kısıt ve amaçları eşanlı olarak sağlayan bulanık kararı bulmak amacıyla mnmum operatörünü kullanmışlardır (Narasmhan, 980; Hannan, 98; Yang vd, 99; Chen, 99; Km vd, 998). Bu yaklaşım hesaplamada etknse de uygulamada bazı hedeflern başarılma düzey daha zorunluyken bulanık hedeflern tek düze üyelk derecelerne sahp olmasına yol açablmektedr. Bunun yerne, Twar vd br bulanık hedef programlama problemn formüle etmek çn bast br toplamsal model sunmuşlardır. Kullandıkları notasyonun uyarlanmasıyla, m bulanık hedef G (x) çeren aşağıdak bulanık hedef programlama problem çn br x çözüm set bulunur: G ( x ) g (veya G g );,, m Kısıtlar Ax b; x 0 () Burada; G ( x ) ( ) g, nc bulanık hedefn arzu edlen g düzeyne yaklaşık olarak eşt veya büyük olması (yaklaşık olarak küçük veya eşt olması) durumunu göstermektedr. Zmmermann a dayanarak nc bulanık hedef çn doğrusal üyelk fonksyonu şu şeklde tanımlanmaktadır: G g se, G L L G g se, () g L G L se, 0 9

Akdenz, A., Aras, K. DEÜ SBE Dergs, Clt:, Sayı: 3 veya G g se, U G g G U se, (3) U g G U se, 0 Burada; L (veya U ), nc bulanık hedef G x ) g ( G g ) çn alt (üst) ( tolerans lmtdr. Bast toplamsal model se şöyle formüle edlr: Kısıtlar Mak f ( ) k G L g L Ax b, k U G j U g,, x,, 0; j n j, j {,, n} j () Burada Ax b, kesn (crsp) sstemn kısıtlarıdır. Problem () de her hedefn başarılma derecelernn (ve/veya ) toplamının maksmze edlmesyle optmum yapılmaya çalışıldığına dkkat edlmeldr. Bu toplamsal modeln kullanılmasıyla hedef başarılma derecelernn maksmum toplamı elde edleblr. Daha önemls belrl br hedefn başarılmasının zor olmasından dolayı bazı hedeflern başarı dereceler düşmeyecektr. Bununla brlkte aynı durum çn mnoperatörü kullanılırsa tüm hedeflern başarılma dereceler daha düşük olacağı lteratürde yapılan çalışmalar da gösterlmştr (Chen ve Tsa, 00). Ayrıca karar verc yerne getrlecek hedeflern terch öncelğne göre br sıralamasına sahp olablr böylece bazı hedeflern dğerlernden önce başarılması beklenmektedr. Başka br deyşle, bazı hedefler sstem kısıtları altında başarılma steğ olarak dğerlerne göre daha yüksek öncelğe sahptr. Bu problemn üstesnden gelmek amacıyla lteratürde var olan yaklaşımlar bulanık hedefler k öncelk düzeynde kategorlere ayırmaktadır (Twar vd, 986). Buradak k sayısının bulanık hedef sayısından küçük olması gerekmektedr. İlk olarak brnc öncelk düzeyne at olan bulanık hedeflern stenlen başarı dereceler karşılanır. Daha sonra knc öncelk düzeyl bulanık hedefler çeren alt problemlern çözümünde, brnc öncelk düzeyne sahp hedeflern başarılma dereceler ek br kısıt olarak modele eklenr. Böylece k alt problem öncelk düzeynn sırasıyla çözülür. Her ne kadar bu şeklde elde edlen sonuç karar vercnn terch öncelk 0 j

İzmr de Kurulu Br Plastk DEU Journal of GSSS, Vol:, Issue: 3 yapısını karşılayablse de açıkça görüldüğü gb öncelk düzey sayısı arttıkça hesaplamadak etknlk azalacaktır. Bu çalışmada Chen ve Tsa tarafından önerlen öncelk düzey sayısından bağımsız çözülmes gereken sadece tek br problem formülasyonu kullanılmıştır. Bu formülasyon aşağıda özetlenmştr: Mak Kısıtlar Ek kısıtlar 5 Sstem kısıtları, 3 Üyelk fonksyonları 5,,, Böylece stenlen öncelk yapısının korunmasının yanı sıra tek br problemn çözülmesyle sonuçlara daha etkn olarak ulaşılmış olunacaktır. Bu çalışmada Chen ve Tsa tarafından önerlen öncelk düzey sayısından bağımsız çözülmes gereken sadece tek br problem formülasyonu kullanılmıştır. Başka br deyşle çalışma Twar, Dharmar, Rao (987) nun toplamsal modeln kullanırken Chen ve Tsa tarafından önerlen öncelk düzey yaklaşımını kullanmaktadır. Uygulama alanı olarak İzmr de kurulu Esen plastk şrket seçlmştr. Çalışmanın amacı; tüm bulanık hedeflern başarılma dereceler toplamını maksmze etmey amaçlayan toplamsal modeln kullanılmasıyla Esen plastk şletmesnde üretm sürecnde yer alan dern kuyu paso ve fltreleme kısmında paralel k makne sstemnn kapaste hedefler belrlenerek sparş mktarı hedeflerne ulaşmanın mümkün olup olmadığı ncelenmştr. İzleyen bölümde Esen plastkte ncelenen bölümün şleyş hakkında daha ayrıntılı blg verlmştr. (5) 3. ESEN PLASTİĞİN DERİN KUYU PASO VE FİLTRE BÖLÜMÜNÜN ÇALIŞMA SİSTEMİ Bulanık hedef programlamayı uygulamak amacıyla seçlmş Esen Plastk şrket brkaç farklı bölümden oluşmaktır. Her bölümün yaptığı ş kapsamında brçok hedef bulunmaktadır. Ürün yönetcsyle tartışıldıktan sonra uygulama alanı olarak uygun olacağı düşünülen Dern Kuyu Paso ve Fltreleme Bölümü üzernde karar kılınmıştır. Dern Kuyu Paso ve Fltreleme Bölümüne dğer bölümlerde üretlmş olan ham borulara gelmekte ve bu bölüm çersnde ham borular şlenmektedr. Genel olarak malat anlamında üç şlem bulunmaktadır. Bunlar; ç paso, dış paso ve fltre açılma şlemlerdr ve eş zamanlı olarak k makne grubu bulunmaktadır (Şekl ). Makne gruplarında brer kş ve 3 vardya olarak

Akdenz, A., Aras, K. DEÜ SBE Dergs, Clt:, Sayı: 3 çalışmaktadırlar. Şekl de Dern Kuyu Paso ve Fltreleme Bölümünde yapılan şlern akış dyagramı, ayrıntılı olarak verlmştr. Şekl. Dern Kuyu Paso ve Fltreleme Bölümü Makne Yerleşm Düzen Çzelge de şlenen ürün gamı verlmştr. Ürünler boruların çapı ve kaç metre dernlkte kullanılacaklarına göre farklılaşmaktadır. Çzelgede ayrıca her ürünün maruz kaldığı sırasıyla ç paso, dış paso ve fltre şlemlerndek ortalama süreler ve toplam süreler de verlmştr. Ürünler, bu şlemlerden geçtkten sonra tekrar römorklara konularak lgl bölümlere gönderlmektedr. Çzelge : Normal çalışma zamanlarına dayanarak elde edlmş şlem süreler (sn)

İzmr de Kurulu Br Plastk DEU Journal of GSSS, Vol:, Issue: 3 Ayrıca şlenmek amacıyla gönderlen römorklarda bulunan boruların btmesnn ardından yen boru yüklü römorkun gelmes çn şçlern ortalama,5 saat bekledğ gözlemlenmştr. Buna bağlı olarak üretm bu süre boyunca durmaktadır. Model oluşturulurken bu kaybından br şeklde model çersne sokulması önem arz etmektedr. Bu amaca yönelk olarak her br boru çeşd çn römorkun aldığı boru sayısı ölçülmüştür ve Çzelge dek verler elde edlmştr. Şekl. Esen Plastk Dern Kuyu Paso ve Fltre Bölümü İş Akış Dyagramı 3

Akdenz, A., Aras, K. DEÜ SBE Dergs, Clt:, Sayı: 3 Daha sonra bu geckme süreler her boruya dağıtılarak brm başına eklenen geckme sürelerne ulaşılmıştır. Brm başına geckme süreler sank yen br makne şlem süresymş gb görülerek br ürünü şlemede gereken toplam süre değerler bulunmuştur ve tablonun son sütununda verlmştr. Çzelge : Ürünlere göre römork kapasteler Üretm formunun ncelenmes sonucunda, kalte uygunsuzluğundan kaynaklanan fre mktarlarının oldukça düşük olması sebebyle modele dahl edlmesne gerek duyulmamıştır. Her br ürün çeşd şlendkten sonra maknelere yen şlenecek ürün çn gerekl ayarlamaların yapılması gerekldr. Üretm planına göre.makne grubunda 5 çeşt ürün şlenecekken.makne grubunda 6 çeşt ürün şlenecektr. Makne gruplarında ç paso ve dış paso şlemler çn makne ayarı ortalama yarımşar saate mal olmaktadır. Fltreleme çn se makne ayarı saat sürmektedr. Dolayısıyla her makne grubu çn toplam saatlk br ayar yapılmaktadır. Makne ayarı sebebyle.makne grubu 5çeşt saat = 0 saat,.makne grubu 6çeşt saat = saat durmaktadır. Çzelge 3: Vardyalara göre sthdam sayıları Çzelge3 ten görüleceğ gb bölümde şçler günde 8 saat çalışmaktadır. Bu 8 saatlk sürenn yarım saat yemek molasına ve yarım saat de gün sonunda maknelern temzlenmesne ayrılmıştır. Bölüm günde 3 vardyadan ötürü 7 (Yemek+temzlk harç) 3 = saat günlük çalışma kapastesne sahptr. Üretm planının oluşturulacağı Mayıs-Ekm 009 tarhler arasındak toplam 8

İzmr de Kurulu Br Plastk DEU Journal of GSSS, Vol:, Issue: 3 günlük sürede 58 ş günü bulunmaktadır. Dolayısıyla bu tarhler arasındak toplam kapaste 79 = 338 saattr. Ancak haftada br toplam 5 saat makne bakım ve onarımına süre ayrılmaktadır. İlglenlen süre zarfı çnde 3 bakım ve onarımın yapılması planlanmaktadır. Bu da 65 saatlk br frenn ortaya çıkmasına neden olacaktır. Son olarak makne gruplarından makne ayar sürelernn de çıkarılmasıyla kullanılablr toplam kapaste rakamına ulaşılacaktır:.makne grubu kullanılablr toplam kapastes =338 0 65 =33saat =67800sn..Makne grubu kullanılablr toplam kapastes =338 65 =3saat =667600sn. İşletme sparşe göre üretm yapmaktadır dolayısıyla da üretlecek mktarlar 6 aylık dönem çn belrlenmş durumdadır. Üretm yönetcs Çzelge ten öncelkle küçük çaplı borulara at sparş mktarlarını karşılamak stemektedr. Alıcılarla yapılan sözleşmeler gereğ sparş mktarlarından % 0 luk br sapmaya zn verlmektedr. Bu sapma değerler model oluşturulurken bulanık hedeflern tolerans değerler olarak kullanılablecektr. İzleyen bölümde toplamsal bulanık hedef programlama modelnn Paso ve Fltreleme bölümünde nasıl oluşturulduğu anlatılmıştır. Çzelge : Mayıs-Ekm 009 arası sparş mktarları. ESEN PLASTİĞİN ÇOKLU HEDEFLERİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİNDE TOPLAMSAL MODELLİ BULANIK HEDEF PROGRAMLAMANIN UYGULANMASI Öncek bölümde anlatılan Esen Plastğn çalışma koşulları dkkate alındıktan sonra mevcut makne grubunun şlemler brbrnden bağımsız olduğundan makne grubu çn ayrı ayrı bulanık hedef programlarının 5

Akdenz, A., Aras, K. DEÜ SBE Dergs, Clt:, Sayı: 3 oluşturulmasına karar verlmştr. Çzelge tek her br ürüne olan sparş mktarlarına ulaşılmaya çalışılan brer hedef gözüyle bakılmıştır ve tolerans değerler de her br hedef çn zn verlen sapma değer olarak alınmıştır..makne grubu lk beş ürünün sparş mktarlarına ulaşmaya çalışacaktır. Dolayısıyla buna uygun olarak lk beş ürünün hedef değerlerne at üyelk derecelernn toplamını maksmze etmeye çalışan Twar, Dharmar, Rao nun toplamsal modelnn kullanılmasıyla kullanılablr toplam kapaste sstem kısıtını da dkkate alarak.makne grubu çn bulanık hedef programlama model aşağıdak gb olacaktır. Mak. Makne Grubu İçn Bulanık Hedef Programlama Çözümü 3 5 (68 x ) ( x 68) (058 x ) ( x 68 68 06 (000 x3) ( x3 000) (563 x ) 3 3 00 00 56 ( x 563) (38 x5 ) ( x5 38) 5 5 56,,,,,,, x, x, x, x, x 0, 3 5, 3 5 3 5 836x 07x 88x3 3x 703x5 Mak 6 67800 Bu verlerden hareketle toplamsal model oluşturulmuştur: 3 5 x 68 66 x 56 07 x 68 75 x 56 509 x 06 95 x 5 5 3 x 06 6 x 5 5 x 3 00 3 3600 836x 07x 88x3 3x 703x5 67800 x 3 00 3 00,, 3,, 5,,,, x, x, x, x, x 0, 3 5 3 5 058) 06 Verlen toplamsal model Esen Plastğn verler uygulandığında sonuçlar elde edlmştr: x 68 x 058 x 3 000 x 387, 367 x 5 3 3 3 5

İzmr de Kurulu Br Plastk DEU Journal of GSSS, Vol:, Issue: 3 Görüldüğü gb lk üç ürüne at sparş mktarları tam olarak karşılanmışken dördüncü ve beşnc ürünlere at sparş mktarlarına ulaşılamamıştır. Üyelk derecelernn toplamının 3 elde edlmes bu durumun br sonucudur. Alternatf olarak, dördüncü ve beşnc ürünlere at sparş mktarlarından her ks de karşılanamadığından bu ürünler arasında br terch öncelğ yapılablr. Böylece bu k ürün arasında öncelkle brsnn btrlmesne çalışılır ve en azından ekstradan br sparşn daha karşılanablnp karşılanamayacağı araştırılmış olunur. Bu noktada Chen ve Tsa tarafından önerlen öncelkl hedeflern model çersnde açıkça belrtlmesyle tek br model le çözüme ulaşma yöntem uygulanmıştır. Yukarıdak kısıtlara laveten sadece aşağıdak kısıtta modeln çersne yerleştrlerek şu çözümler elde edlr. Eğer 5 kısıtı model çersne aktarılırsa: x 68 x 058 x 3 000 x 3869, 9 x 5 38 ve 3 5 olur. Böylece üyelk dereceler toplamını lk modelle karşılaştırdığımızda beşnc sparşnde tam olarak karşılanmasından ötürü daha y br sonuç elde edlmştr. Ayrıca aşağıda şlenecek boruları getrecek römorkların beklenmesnden kaynaklanan üretm durmalarının önüne geçlmş olsaydı şleneblecek boruların sayısının aşağıdak gb olacağı bulunmuştur. Römork beklemeler ortadan kaldırılırsa: x 68 x 058 x 3 000 x 66 x 3 olur. 5.Makne grubu çn yapılan analzn aynısı.makne grubu çn de yapılmış ve aşağıdak sonuçlar elde edlmştr. Mak. Makne Grubu İçn Bulanık Hedef Programlama Çözümü 6 7 8 9 0 x 6 0 6 63 x 9 8 9 753 x 6 0 6 803 x 9 8 9 9 x 7 53 7 75 x 0 76 0 68 x 7 53 7 58 x 0 76 0 836 x 8 8 6 x 5 37 x 8 8 56 x 5 69 663x 9x7 90x8 3x9 39x0 739x 6 6, 7, 8, 9, 0, 6, 7, 8, 9, 0,, x6, x7, x8, x9, x0, x 7 0 667600

Akdenz, A., Aras, K. DEÜ SBE Dergs, Clt:, Sayı: 3 x 6 03 x 7 58 x 8 05 x 9 837 x 0 760 x 77, 967 5 6 7 8 9 0 Römork beklemeler ortadan kaldırılırsa: 6 6 7 8 9 0 Mevcut durumu göz önüne alındığında görüldüğü gb şletme tüm sparşlern sözleşmesne belrtlen tarhte karşılayamayacaktır ve ekstra malyetlere katlanmak zorunda kalacaktır. Oysak yapılan analz sonrası elde edlen sonuçtan römorkların beklenmesnden ötürü üretm durmalarının önüne geçlebldğ takdrde sparşlern zamanında karşılanacağı görülmüştür. 5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Toplamsal modele dayalı bulanık hedef programlama ve terch öncelklerne sahp bulanık hedef programlama; Esen Plastk Dern Kuyu Paso ve Fltreleme Bölümünde uygulanması sonucunda Çzelge te görüldüğü gb.makne grubunda mevcut durum çn toplamsal model çersne 5 kısıtı aktarılırsa: x 68 x 058 x 3 000 x 3869, 9 x 5 38 elde edlr. Ancak römork beklemeler ortadan kaldırılırsa: x 68 x 058 x 3 000 x 66 x 3 olur. Aynı durum.makne grubu çn uygulanırsa; 5 7 x 6 03 x 58 x 8 05 x 9 837 x 0 760 x 77, 967 sonucu elde edlmştr. Yne.Makne grubunda olduğu gb; Römork beklemeler ortadan kaldırılırsa: 6 olur. 6 7 8 9 0 Yapılan analz sonucunda frmanın var olan koşulları ncelendğnde şletmenn sparş planına uyamayacağı tespt edlmştr. Ancak römorkların beklenmesnden ötürü üretm durmalarının önüne geçleblecektr. Buradan hareketle frmaların üretm akışı çerçevesnde zamanlama, organzasyon bozukluğu beklemelern en aza ndrmeleryle malyet mnmze olacaktır. Bunun çnde hedeflern gerçekleştrlmesnde ortaya çıkan üretm hattı üzernde net görüleblmes açısından bell dönemlerde bahs geçen benzer teknklerle analz edlerek değerlendrlmes gerektğ kaçınılmaz br sonuç olarak ortaya çıkmıştır. 8

İzmr de Kurulu Br Plastk DEU Journal of GSSS, Vol:, Issue: 3 KAYNAKÇA Chen, Huey-Kuo (99). A Note On A Fuzzy Goal Programmng Algorthm By Twar, Dharmar And Rao. Fuzzy Sets And Systems, 6 (3): 87-90. Chen, Lang Hsuan And Feng Chou Tsa (00). Fuzzy Goal Programmng Wth Dfferent Importance And Prortes. European Journal of Operatonal Research, 33 (3): 58-556. Hannan, Edward L. (98). Contrastng Fuzzy Goal Programmng And Fuzzy Multcrtera Programmng. Decson Scences, 3 (): 337-339. Kacprzyk, Janusz And Serge A.Orlovsk (987). Optmzaton Models Usng Fuzzy Sets And Possblty Theory. Dordecht: Kluwer Academc Publshers. Km, Jong Soon And Kyu Seung Whang (998). A Tolerance Approach To The Fuzzy Goal Programmng Problems Wth Unbalanced Trangular Membershp Functon. European Journal of Operaton Research, 07 (3): 6-6. La, Young Jou And Chng La Hwang (99). Fuzzy Multple Objectve Decson Makng: Methods And Applcatons. Hedelberg: Sprnger-Verlag. Lodwck, Weldon (990). Analyss of Structure In Fuzzy Lnear Programs. Fuzzy Sets And Systems, 38 (): 5-6. Narasmhan, Ram (980). Goal Programmng In A Fuzzy Envronment. Decson Scences, (): 35-336. Özkan, M. (003). Bulanık Hedef Programlama. Ekn Ktabev. Twar, R. N., S. Dharmar And J.R. Rao (986). Prorty Structure In Fuzzy Goal Programmng. Fuzzy Sets And Systems, 9 (3): 5-59. Twar, R. N., S. Dharmar And J.R. Rao (987). Fuzzy Goal Programmng: An Addtve Model. Fuzzy Sets And Systems, (): 7-3. Yang, Taeyong, James P. Ignzo And Hyun Joon Km (99). Fuzzy Programmng Wth Nonlnear Membershp Functons: Pecewse Lnear Approxmaton. Fuzzy Sets And Systems, (): 39-53. Zmmermann and Hans Jurgen, (983). Fuzzy Mathematcal Programmng. Computers And Operatons Research, 0 ():9-98. 9