AMAÇ ve ARAŞTIRMA SORULARI

Transkript

1 AMAÇ ve ARAŞTIRMA SORULARI Bu projei temel amacı, Türkiye deki ilköğretim okullarıda atisosyal davraıģları ölemeye yöelik kültürümüze uygu ve özgü bir erke eğitim programı (BaĢarıya Ġlk Adım-BĠA) kazadırmaktır. Bu amacı gerçekleģtirmek üzere uyarlaa BĠA programıı etkililiği, pilot ve aa uygulama ile sıamıģtır. Pilot ve aa uygulamada aģağıdaki sorulara yaıt aramıģtır:. BĠA programıa dâhil ola hedef öğreciler ile kotrol grubuda yer ala öğrecileri problem davraıģları, sosyal ve akademik beceri puaları arasıda alamlı bir fark var mıdır?. BĠA programıa dâhil ola hedef öğrecileri ö-test ve so-test problem davraıģlar, sosyal ve akademik beceri puaları arasıda alamlı bir fark var mıdır?. BĠA programıa dâhil ola hedef öğretmeleri, hedef öğreciler, öğretmelik uygulamaları ve BĠA programıa iliģki görüģleri asıldır?. BĠA programıa dâhil ola hedef aeleri hedef öğreciler ve BĠA programıa iliģki görüģleri asıldır?. BĠA programıa iliģki okul müdürlerii görüģleri asıldır?. BĠA programıa dâhil ola hedef öğretme ve aelere göre BĠA programıı sosyal geçerliği asıldır? Pilot ve aa uygulamaya iliģki yötem ve bulgulara PĠLOT UYGULAMA ve ANA UYGULAMA baģlıkları altıda bir soraki bölümlerde verilecektir. Katılımcılar PİLOT UYGULAMA YÖNTEM ve BULGULAR Yötem Pilot uygulama EskiĢehir de ilköğretim okuluda 8 aasııfı, 8 birici sııf ve 8 ikici sııfta yürütülmüģtür. Bu sııflarda aasııfı, birici ve ikici sııf deey grubu olarak (BĠA ı uyguladığı sııflar), aasııfı, birici ve ikici sııf ise kotrol grubu (BĠA ı uygulamadığı sııflar) olarak seçkisiz atama ile seçilmiģtir. Dolayısıyla toplam sııfta yer ala hedef öğreci, öğretme ve aeleri BĠA programıı hedef katılımcıları olmuģtur. Katılımcı öğreciler BĠA tarama modülü ile belirlemiģ, BĠA rehberleri ayrıca hedef öğrecilere iliģki sııf-içi ve dıģı gözlemlerde bulumuģlardır. Tüm aasııfı öğrecileri yaģıda, birici sııf öğrecileri 7 yaģıda ve ikici sııf öğrecileri 8 yaģıda öğrecilerdir. Deey grubuda yer ala öğrecileri hepsi erkek öğreci ike, kotrol grubuda yer ala öğrecileri dokuzu erkek, üçü ise kız öğrecidir. Pilot uygulama sırasıda deey grubuda yer ala hedef öğrecileri herhagi bir özür olmamakla birlikte, hiçbiri taı koma sürecide değildir. Deey grubuda yer ala aasııfı öğretmelerii hepsi baya ike, birici sııf öğretmelerii üçü baya, biri erkek, ikici sııf öğretmelerii ikisi baya, ikisi erkek öğretmelerdir. Buu yaı sıra kotrol grubuda yer ala aasııfı ve birici öğretmelerii hepsi baya ike ikici sııf öğretmelerii üçü baya ve biri erkek öğretmedir. Hedef öğrecileri sadece aeleri çalıģmada yer almıģlardır. Araştırma Modeli Pilot uygulamada ö test-so test kotrol gruplu deeysel model araģtırma modeli olarak seçilmiģtir. Bağımsız Değişke Pilot uygulamaı bağımsız değiģkei BaĢarıya Ġlk Adım (BĠA) erke eğitim programıdır. BĠA programı öcelikle Türkçe ye çevrilmiģ, daha sora içerikte gerekli dilsel ve kültürel uyarlamalar yapılmıģtır. Program Ek- de görülebileceği gibi küçük kitapçıklar Ģeklie getirilmiģ, böylece takip edilmesi kolay hale

2 getirilmiģtir. Bu kitapçıklarda biricisi BĠA programı ve atisosyal davraıģlar hakkıda geel bilgileri kapsarke, ikici kitapçık BĠA Tarama Modülüü oluģturmuģtur. BĠA Tarama modülüde, orijial BĠA programıdaki tarama seçeekleride bağımsız olarak, Sosyal Beceri Dereceledirme Sistemi de (SUCUOĞLU ve ÖZOKÇU, 00) yer ala problem davraıģlar ölçeğii dıģsallaģtırılmıģ alt boyutu maddelerie göre öğretmede sııftaki hedef öğreciyi seçmesi istemektedir. DıĢsallaĢtırılmıĢ alt boyutudaki maddeler atisosyal davraıģlara hitap etmektedir. Dolayısı ile bu maddelere göre e yoğu problem davraıģ göstere çocuk hedef çocuk olarak programa dâhil edilmektedir. Üçücü modül, BĠA Sııf Modülü de oluģmaktadır. Bu modül BĠA programıı sııfta asıl uygulaacağıı detaylıca basamak basamak alatmaktadır. Modülü souda BĠA Sııf Modülüü uygulamasıa iliģki kullaılabilecek ve çoğaltılabilecek ek formlar yer almaktadır. BĠA programıı dördücü ve beģici modülleri BĠA Ev Modülüe iliģki kitapçıklarda oluģmaktadır. Bularda dördücü modül BĠA rehberi içi beģici modül ise ae baba içi hazırlamıģtır. Dördücü modül ile BĠA rehberi Ev Modülüde ae babaı ve kedisii sorumlulukları ve yapacaklarıı takip ederke, beģici modül ile ae baba evde bu modülü asıl uygulayacaklarıı izlemektedirler. BĠA Ev Modülü altı haftalık etkilik kartları ile birlikte kullaılmaktadır (Bkz. Ek-). BĠA rehberi her hafta ilgili kouya iliģki etkilik kartlarıı ae baba ile görüģerek ve uygulamayı alatarak ae babaya evde uygulamaları içi vermektedir. Programı so kitapçığı BĠA Problem DavraıĢlar Ġle BaĢetme Öğretme ve Ae Baba Kitapçığı dır. Orijial BĠA programıda böyle bir kitapçık yok ike Türkiye uyarlamasıda öğretme ve ae babaya problem davraıģları öleme ve baģ etme ile ilgili pratik ipuçları vere böyle bir kitapçığa gereksiim duyulmuģtur. Veri Toplama Araçları Türkçe Sosyal Beceri Değerledirme Ölçeği (TSSRS). Pilot uygulamaı birici ve ikici araģtırma sorusua yaıt aramak içi Gresham ve Eliot (990) tarafıda geliģtirile ve Sucuoğlu ve Özokçu (00) tarafıda Türkçe ye uyarlaa Sosyal Beceri Değerledirme Ölçeği-TSSRS (Social Skills Ratig System-SSRS) kullaılmıģtır. Deey ve kotrol grubuda yer ala öğretmeler program öcesi ve program bittikte sora öğrecileri problem davraıģlar, sosyal ve akademik becerilerii değerledirmek amacıyla ö-test ve so-test verileri olarak TSSRS yi doldurmuģlardır (Ek-). TSSRS i güveirliği Crobach Alpha ya bakılarak bu çalıģma içi tekrar test edilmiģtir. Sosyal beceri toplam ölçeği içi.8, sosyal beceri ölçeğii alt ölçeği iģbirliği ölçeği içi.8, atılgalık ölçeği içi.7, ve kedii kotrol alt ölçeği içi ise.8 bulumuģtur. Problem davraıģlar toplam ölçeği içi crobach alpha.87, problem davraıģlar ölçeğii alt ölçekleri ola dıģsallaģtırılmıģ davraıģlar ölçeği içi.7 ve içselleģtirilmiģ davraıģlar ölçeği içi ise.88 bulumuģtur. Akademik yeterlik ölçeği içi de alphaı.9 olduğu görülmüģtür. Yarı-Yapıladırılmış Görüşmeler. Pilot uygulamaı üçücü, dördücü ve beģici araģtırma sorularıa yaıt bulmak amacıyla, hedef öğretme ve aeler ile hedef öğrecileri problem davraıģları ve BĠA programı hakkıda program öcesi ve sorası, okul müdürleri ile ise program bittikte sora program hakkıda yarı yapıladırılmıģ görüģmeler yapılmıģtır. GörüĢmeler BĠA programı araģtırma asistaları tarafıda yapılmıģtır. Her bir görüģme 0-0 dakika arasıda sürmüģ ve tüm görüģmeler dijital ses kayıt cihazlarıa kaydedilmiģtir. GörüĢme soruları Ek- de yer almaktadır. Sosyal Geçerlik Formu. BĠA programıı sosyal geçerliğii değerledirmek amacıyla, beģli Likert-tipi (=Kesilikle katılmıyorum, =Kesilikle katılıyorum) BĠA programı sosyal geçerlik formu geliģtirilmiģtir (Ek-). Sosyal geçerlik verileri hedef öğretmeler ve aelerde toplamıģtır. Hedef öğretme ve aeler bu form ile BĠA programıı kullaımı ve etkililiği hakkıda görüģ bildirmiģlerdir. Uygulama Süreci Pilot uygulama sürecide ilk olarak proje yürütücüsü, BĠA program rehberleri ile (Programa dâhil ola okulları rehber öğretmeleri) BĠA programı hakkıda bir semier düzelemiģtir. Semier iki aģamalı yürütülmüģtür. Birici aģamada BĠA programı set halide BĠA program rehberlerie dağıtılmıģ ve öbilgiler verilmiģtir. BĠA program rehberlerii BĠA program kitapçıklarıı okumaları ve ikici semiere katılmaları istemiģtir. Ġkici aģamada BĠA program kitapçıkları birer birer detaylıca alatılmıģ, BĠA ı

3 uygulama videosu (orijial Ġgilizce) Türkçe ye spotae (aıda) çeviri ile izlettirilmiģtir. BĠA programıa iliģki her türlü sorular yaıtlamıģ ve BĠA rehberlerii uygulamaya hazır hale gelmesi sağlamıģtır. Tarama modülüü uygulaması ve hedef öğrecileri ve kotrol grubu öğrecilerii belirlemeside sora ö-test verileri olarak itel ve icel veriler toplamıģtır. Daha sora program uygulama kitapçıklarıda detaylıca ve sistemli bir Ģekilde belirtildiği gibi uygulamaya baģlamıģtır. BĠA programıı baģarı ile tamamlaya her öğreci içi uygulama sorası so-test verileri toplamıģtır. Yarı Yapıladırılmış Görüşmeleri Aalizi Kaydedile görüģme verilerii tümü betimsel olarak aaliz edilmiģtir. Yapıla görüģmeleri aalizleri, pilot uygulamada yer ala ve görüģme verilerii betimsel aalizi kousuda eğitim almıģ araģtırma asistaları tarafıda yapılmıģtır. Tüm görüģmeler araģtırma asistalarıda biri tarafıda traskript edilmiģ, bir diğeri tarafıda traskript edile metilekotrol etmiģtir. Daha sora, araģtırma asistalarıda ikisi tarafıda bağımsız bir Ģekilde kodlama formu geliģtirilmiģ ve bu formlar ortak bir form halie getirilmiģtir. Ġki araģtırma asistaı ve bir proje araģtırmacısı tarafıda bu form kullaılarak, traskript edile görüģmeler kodlamıģtır. Sorulara iliģki sık sık vurgulaa koular ya da temalar ortaya komuģtur. Kodlayıcılar-arası güveirlik, görüģ birliği / (görüģ birliği + görüģ ayrılığı) X 00 formülü ile hesaplamıģtır. Kodlayıcılar-arası güveirliği % 8 ile % 00 arasıda değiģtiği, ortalama güveirliği ise % 9. olduğu bulumuģtur. Uygulama Güveirliği BĠA programıı BĠA rehberleri ve hedef öğretmeler tarafıda program kitapçıklarıda belirtildiği gibi uygulaıp uygulamadığıa iliģki bilgi toplamak amacıyla uygulama güveirliği verileri de toplamıģtır. BĠA programı kitapçıklarıda belirtile uygulama esasları temel alıarak uygulama güveirliği kotrol listesi geliģtirilmiģtir (Ek-). Pilot uygulamada yer ala araģtırma asistaları uygulama güveirliği kotrol listesii kullaarak uygulama güveirliği verirlii toplamıģlardır. Uygulama güveirliği, programda belirtildiği Ģekilde uygulaa program gü sayısı / toplam program gü sayısı X 00 formülü ile hesaplamıģtır. Uygulama güveirliğii hem öğretme hem de rehberler içi % 7 ile % 00 arasıda değiģiklik gösterdiği, ortalama güveirliği ise % 9.8 (SS:.0) olduğu bulumuģtur. Bulgular BİA programıa dâhil ola hedef öğreciler ile kotrol grubuda yer ala öğrecileri problem davraışları, sosyal beceri ve akademik yeterlik puaları arasıdaki fark BĠA programıa dâhil ola hedef öğreciler ile kotrol grubuda yer ala öğrecileri problem davraıģları, sosyal ve akademik beceri puaları arasıda fark olup olmadığı Tek Yölü Kovaryas Aalizi (Oe-way ANCOVA) ile test edilmiģtir. Tek Yölü Kovaryas Aalizi SSRS-TV yi oluģtura problem davraıģlar, sosyal beceriler ve akademik beceriler ölçekleri ve bu ölçekleri alt ölçekleri içi kullaılmıģtır. Kovaryas aalizi varsayımlarıı karģılaıp karģılamadığı öcelikle test edilmiģtir. Ö-test bulguları kovaryas olarak göz öüe alıarak test edildiğide, problem davraıģlar ölçeği içi uygulama sorası iki grubu puaları arasıda.0 düzeyide alamlı bir fark olduğu görülmüģ, etki büyüklüğüü de oldukça yüksek olduğu bulumuģtur (F(,)=., p=.0, eta kare=.). Problem davraıģlar ölçeğii alt ölçekleride dıģsallaģtırılmıģ problem davraıģlar (F(,)=., p=.0, eta kare=.) ve içselleģtirilmiģ problem davraıģlar (F(,)=., p=.0, eta kare=.) ölçeklerie iliģki iki grubu so-test puaları arasıda da.0 düzeyide alamlı farkları olduğu ve her iki alt ölçekte de bu farkları etki büyüklüklerii oldukça yüksek olduğu bulumuģtur. Yapıla aalizlerde, sosyal beceriler (F(,)=.9, p=., eta kare=.0) ve akademik yeterlik (F(,)=., p=., eta kare=.07) değiģkeleride gruplar arası fark bulumamıģtır.

4 BİA programıa dâhil ola hedef öğrecileri ö-test ve so-test problem davraışlar, sosyal ve akademik beceri puaları arasıdaki fark BĠA programıı hedef öğrecileri problem davraıģlar, sosyal ve akademik beceriler üzerideki etkisi ĠliĢkili Ölçümler Ġçi Wilcoxo ĠĢaretli Sıralar Testi (Wilcoxo Siged Raks Test) ile değerledirilmiģtir. Hedef öğrecileri ö-test ve so-test puaları arasıdaki farklara iliģki bulgular, hedef öğrecileri problem davraıģ pualarıda alamlı bir azalma (p=.0, p<.0), sosyal beceri (p=.00, p<.0) ve akademik yeterlik (p=.00, p<.0) pualarıda ise alamlı geliģmeler olduğu bulumuģtur. Çizelge. Hedef öğrecileri problem davraıģlar, sosyal beceri ve akademik yeterlik ö-test ve so-test puaları BİA programıa dâhil ola hedef öğretmeleri görüşleri Hedef öğretmelerle sııflarıdaki BĠA programıa dâhil olacak hedef öğrecileri davraıģlarıa ve kedi öğretmelik uygulamalarıa iliģki uygulama öcesi ve sorası yarı yapıladırılmıģ görüģmelerde buluulmuģtur. AĢağıda bu görüģmelerde yer ala sorular ve sorulara verile yaıtlarda e fazla vurgulaa durumlar özetlemeye çalıģılmıģtır. Öğretmelerle programı uygulamasıda öce yapıla görüşmelerde elde edile bulgular. AraĢtırmaya katıla öğretmelerle programı uygulamasıda öce yapıla görüģmelerde elde edile bulgular, her soruya verile cevaplar grupladırılarak oluģturulmuģtur. AraĢtırmaya katıla sııf öğretmelerie sııflarıdaki öğrecileri davraıģlarıa iliģki görüģleri sorulduğuda, öğretmeler tarafıda e sık dile getirile problem davraıģ öğrecilerii ders etkiliklerii bölmesi (9) olarak belirtilirke, bu davraıģı saldırgalık gösterme (8), sııf kurallarıa uymama (7), dikkat dağııklığı (7) ve Ģiddete yöelik davraıģlar sergileme (7) davraıģları eģit frekasla izlemektedir. Bua karģılık e az frekasla dile getirile problem davraıģ sorumluluklarıı yerie getirmeme () olarak ifade edilmiģtir. Sııf öğretmelerie öğrecilerii problem davraıģlarıı sııf atmosferii asıl etkilediği sorulduğuda, araģtırmaya katıla öğretmeleri tümü bu soruya Dersi ve etkilikleri bölümesie

5 ede oluyor () ve ArkadaĢlarıı dikkatlerii dağıtıyor () cevabıı verirke, öğretmelerde büyük çoğuluğu Olumsuz sııf atmosferi oluģturuyor (0) Ģeklide cevap vermiģlerdir. AraĢtırmaya katıla öğretmeler, öğrecilerii problem davraıģlarıyla baģ etmede kulladıkları yötemleri sıralarke e sık sözel uyarı () kulladıklarıı ifade etmiģlerdir. Görmezde gelme, sııf kurallarıı belirleme () ve olumlu davraıģları pekiģtirme () ise üçer frekasla ifade edilmiģtir. Ayı soruu devamı olarak öğretmelere problem davraıģlarla baģ etmede elere gereksiim duydukları sorulmuģtur. Öğretmeleri e sık belirttikleri desteği aelerle iģbirliği yapmak () olduğu, bu görüģü öğrecilerle birebir görüģme ve çalıģmalar yapmak () görüģüü izlediği görülmektedir. Burada ilgi çekici bulgularda ikisi, öğretmeleri hem öğrecilerii () hem de kedilerii () problem davraıģlarla ilgili olarak bir eğitim programıda yararlamaları gerektiğii düģümeleridir. Öğretmelere sııflarıdaki öğrecileri hagi davraıģlarıı sııf ortamıı rahatsız ettiği ile ilgili görüģleri de sorulmuģtur. Bu soruya iliģki öğretmeler e fazla ders etkiliklerii bölümesi (9) kousuda fikir belirtirke, buu dikkat dağııklığı (7) davraıģı ve olumsuz model olma () davraıģı izlemektedir. Öğretmelere öğrecileri olumsuz davraıģlar sergilemesii edeii e olabileceği sorulduğuda ise, öğretmeleri tümü () ailevi problemler kousuda hem fikir olduklarıı göstermiģlerdir. Bu görüģü çevresel etmeler (), sorumluluk bilicii olmaması () ve kurallara uymama isteği () gibi edeleri olabileceği izlemiģtir. Öğretmelerle programı uygulamasıda sora yapıla görüşmelerde elde edile bulgular. AraĢtırmaya katıla öğretmelerle programı uygulamasıda sora yapıla görüģmelerde elde edile bulgular, her soruya verile cevaplar grupladırılarak oluģturulmuģtur. Ġlk olarak araģtırmaya katıla sııf öğretmelerie BĠA programıı uygulamasıda sora öğrecilerii davraıģlarıa iliģki görüģlerii belirtmeleri istemiģtir. Öğretmeleri e fazla dile getirdiği davraıģları sosyal becerilerde geliģme (7), problem davraıģlarda azalma () ve kurallara uyma () olduğu görülmüģtür. BĠA programıı uygulamasıda sora sııf öğretmelerie, öğrecilerideki uygulama öcesi problem davraıģlar sorulduğuda, öğretmeleri e fazla dile getirdikleri davraıģlar sosyal becerilerde yetersizlik (7), derse katılım ve dilemede yetersizlik () ve saldırga davraıģlar () olarak ortaya çıkmıģtır. AraĢtırmaya katıla öğretmelere uygulamada sora sııflarıda izledikleri öğretim uygulamalarıda e tür değiģiklikler olduğu bir baģka soru ile irdelemiģtir. Öğretmeler e çok öğrecilerideki sosyal beceri artıģıda () ve sııf kurallarıa uyma () davraıģıı olduğuda söz etmiģlerdir. Buu yaı sıra derse katılım ve ilgii artması da () öğretmeler tarafıda sözü edile değiģikliklerde olmuģtur. AraĢtırmaya katıla öğretmelere sııftaki diğer öğrecileri BĠA programıda asıl etkilediği sorulduğuda ise öğretmeler e fazla öğreciler arasıdaki olumlu etkileģim de (7) söz etmiģlerdir. Buu yaı sıra sosyal becerilerde geliģme () ve öğreciler arasıdaki iģbirliğide artıģ () öğretmeler tarafıda dile getirile olumlu değiģikliklerdir. Sııf öğretmeleri programa katıla öğrecide ve diğer öğrecilerde uygu davraıģlar gözlemesii edei olarak e fazla yeģil-kırmızı kartı etkisi (7) olduğuu, ardıda, programı evde ve okulda sistematik olarak uygulamasıı () buda etkili olabileceğii ifade etmiģlerdir. BİA programıa dâhil ola aeleri görüşleri Aelerle programı uygulamasıda öce yapıla görüşmelerde elde edile bulgular. AraĢtırmaya katıla öğrecileri aeleriyle programı uygulamasıda öce yapıla görüģmelerde elde edile bulgular, her soruya verile cevaplar grupladırılarak oluģturulmuģtur. AraĢtırmaya katıla aelere çocuklarıı davraıģlarıa iliģki görüģleri sorulduğuda aeleri e fazla frekasla yöergelere uymama davraıģıı (0), ardıda sorumluluk sahibi olmama (7) ve Ailedeki bireylerle iletiģim kuramama (7) davraıģlarıı çocuklarıyla ilgili soru davraıģlar olarak dile getirdikleri görülmektedir. Aelere çocuklarıı evde sergilediği problem davraıģlar sorulduğuda, aeleri farklı

6 görüģler dile getirdikleri görülmüģtür. Aeleri e fazla frekasla ailedeki bireylerle iletiģim kuramama davraıģıı (9), ardıda yöergelere uymama () ve akademik becerilerde yetersizlik () davraıģlarıı belirttikleri görülmüģtür. Aeler çocuklarıı okulda gösterdikleri problem davraıģlarla ilgili görüģleri de ayrıca sorulmuģtur. Aeleri, Akademik becerilerde yetersizlik (7) ve Saldırga davraıģlar sergileme () davraıģlarıı e fazla frekasla dile getirdikleri görülmüģtür. Aeler çocuklarıı problem davraıģlarıyla baģ etmede uyguladıkları yötemlere iliģki olarak, e fazla frekasla sözel uyarı tekiğii () kulladıklarıı dile getirmiģlerdir. Çocuklarıı problem davraıģlarıyla baģ edebilmek içi elere gereksiim duydukları sorulduğuda ise, aeler üçer frekasla Program dahilide aileye belli bir eğitimi verilmesi, Aile içi otorite kurulması ve Aile içi iletiģimi artması a gereksiimleri olduğuu belirtmiģlerdir. AraĢtırmaya katıla hedef öğrecileri aelerie çocuklarıı evde problem göstermesie eleri ede olabileceği sorulduğuda aeleri e fazla Ailede iletiģim eksikliği i (7) ede olarak gösterdikleri, buu ardıda Ailede otorite eksikliği () olmasıı evde problem davraıģ görülmesie ede olabileceği görüģü ikici derecede yüksek frekaslı görüģ olarak gelmiģtir. Çocuklarıı okulda problem davraıģlar sergilemesii etkileye faktörleri eler olabileceğii ise, aeler e fazla frekasla çocuklarıı sosyal becerilerde yetersizlik göstermesi (), üçer frekasla Çocuğu arkadaģları tarafıda dıģlaması, Çocuğu iletiģim eksikliği göstermesi ve Çocuğu sorumluluklarıı yerie getirmemesi olarak ifade etmiģlerdir. Öğrecileri aelerie çocuklarıı problem davraıģları ile baģa çıkmada kimlerle iģbirliği yaptıkları sorulduğuda, aelerde çoğuluğu () sııf öğretmeiyle iģbirliği yaptıklarıı, birer ae ise, rehber öğretme ve psikologla iģbirliği yaptıklarıı dile getirmiģlerdir. Aelerle programı uygulamasıda sora yapıla görüşmelerde elde edile bulgular. AraĢtırmaya katıla aelerle programı uygulamasıda sora yapıla görüģmelerde elde edile bulgular her soruya verile cevaplar grupladırılarak oluģturulmuģtur. AraĢtırmaya katıla öğrecileri aelerle uygulama sorasıda gerçekleģtirile görüģmede, ilk olarak çocuklarıı uygulama sorasıda sahip oldukları olumlu davraıģlara iliģki görüģleri sorulmuģtur. Aeleri yarıda fazlası çocuklarıı program sorasıda aile içi iliģkileride düzelme (8) olduğuu, ardıda sorumluluk duygusuu geliģtiğii (7) ve sosyal becerilerde geliģme olduğuu belirtmiģlerdir. Bu olumlu davraıģları yaı sıra kedileriyle görüģüle aelerde birer ae çocuklarıı yöergelere uyma davraıģlarıda geliģme olduğuu da ifade etmiģlerdir. Bir baģka soruda ise araģtırmaya katıla öğrecileri aelerie BĠA programıı uygulaması tamamladıkta sora çocuklarıı problem davraıģlarıyla baģ edebilmek içi hagi yötemlerde yararladıkları sorulmuģtur. Aeleri yarısı ae-baba birlikte etkilik kartlarıı kulladıklarıı () ifade ederke, ev modülüü kulladıkları ı () belirte aeler de bulumaktadır. Aelere, BĠA programıı uygulamasıda sora çocuklarıı okulda ve evde uygu davraıģlar sergilemesii edelerii eler olabileceği sorulduğuda, Aeleri çoğuluğu BĠA programıı desteği (0) Ģeklide cevap vermiģlerdir. Olumlu davraıģlar görülmesii edei olarak proje sırasıda verile ödüller, etkilikler ve oyular (7) ve aile-çocuk etkileģimi () de verile cevaplar arasıda yer almaktadır. BİA programıa ilişki okul müdürlerii görüşleri Okul müdürleriyle programı uygulamasıda sora yapıla görüşmelerde elde edile bulgular. AraĢtırmaı gerçekleģtirildiği okulları müdürleriyle sadece programı uygulamasıda sora görüģmeler gerçekleģtirilmiģtir. Bu görüģmelerde elde edile bulgular, frekaslarıa göre grupladırılmıģlardır. AraĢtırmaya katıla okulları müdürlerie BĠA programıyla ilgili görüģleri sorulduğuda dört müdürde üçüü programı öğreciye, öğretmee ve aileye katkısıı olmasıı () vurguladıkları görülmüģtür.

7 7 Okul müdürlerii tümü BĠA programıı baģarılı olduğuu dile getirmiģlerdir. Okul müdürleri, öğretmelerde, öğrecilerde ve aelerde aldıkları döütlere dayaarak programı baģarılı olduğuu söylediklerii belirtmiģlerdir. Okul müdürleri BĠA programıı okullarıdaki öğreci davraıģlarıı olumlu etkilediği kousuda hemfikirdirler. Müdürler bu görüģlerii e fazla öğreciler arasıda olumlu davraıģları geliģmesi () Ģeklide ifade etmiģlerdir. Okul müdürlerie BĠA programıı rutileri asıl etkilediği sorulduğuda ise, okul müdürlerii tümü olumlu etkilediği () yöüde görüģ bildirmiģlerdir. Okulları müdürlerie programla ilgili döütleri asıl olduğu sorulduğuda, tüm müdürler öğretmelerde olumlu döütler geldiğii ifade etmiģlerdir. BİA programıa dâhil ola hedef öğretme ve aelere göre BİA programıı sosyal geçerliği Tablo de de görüldüğü gibi hedef öğretmeler BĠA programıa iliģki olumlu görüģler bildirmiģlerdir. Öreği, öğretmede ie göre BĠA programıı amacı sııflarıda öğrecileri davraıģlarıı geliģtirmeye yardımcı olduğu yöüde ike, 0 u BĠA programıı sııf içi gereksiimleri karģıladığıı bildirmiģlerdir. Çoğu programı kullaımıı kolay olduğuu iletmiģtir. Hedef öğretmeleri görüģleri gibi hedef aeleri de BĠA programıa iliģki görüģleri olumlu yödedir. Tablo de görüldüğü gibi, öreği, aede ie göre BĠA programıı amacı evde çocuklarıı davraıģlarıı geliģtirmeye yardımcı olmuģtur. 0 ua göre ise BĠA programı evdeki gereksiimlerii karģılamıģtır. Yie aeleri çoğu, programı uygulaıģıı kolay ve zama alıcı olmadığıı iletmiģtir.

8 Kesilikle katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesilikle katılıyorum 8 Tablo. Hedef öğretmeleri BĠA programıı sosyal geçerliğie iliģki görüģleri. BĠA programı sııfımda öğrecilerimi davraıģlarıı geliģtirmesie yardımcı oldu. 7 (8.) (.). BĠA programı sııf içi gereksiimlerii karģıladı. 9 (7.0). Kullaımı kolay bir programdı. (0.0) (.). Programı uygulamak çok zamaımı almadı. 8 (.7) (.7). Program diğer öğretim etkiliklerimi ya da sorumluluklarımı gerçekleģtirmeyi egellemedi. (.7) 7 (8.) (.7). Programa dahil ola öğrecimi davraıģıdaki değiģikliklerde memuum. (.7) (0.0) 7. Programa dahil ola öğrecimi davraıģıdaki değiģiklikleri heme fark ettim. (.0) 9 (7.0) 8. BĠA programı, programa dahil ola öğrecime uygu davraıģları öğretmede etkiliydi. (.7) (0.0) (.) 9. BĠA programı, programa dahil ola öğrecimi arkadaģları ile iliģkileride olumlu bir etki yaptı. (0.0) (.7) 0. Programı uygulama kousuda yeterli eğitim aldım. 9 (7.0) (.0). Programı uygularke sürekli destek ya da yardım aldım. 0 (8.) (.7). Programı diğer öğretmelere de tercih ederim. (.7) (0.0). Gelecekte sııfımdaki baģka öğreciler içi de BĠA programıı kullamak isterim. (.7) (.0) (0.0)

9 Kesilikle katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesilikle katılıyorum 9 Tablo. Hedef aeleri BĠA programıı sosyal geçerliğie iliģki görüģleri. BĠA programıı amacı evde çocuğumu davraıģlarıı geliģtirmeme yardımcı oldu. (.7) (0.0). BĠA programı evdeki gereksiimlerii karģıladı. (.0) (.0) (0.0). Kullaımı kolay bir programdı. (.0) 8 (.7). Programı uygulama çok zamaımı almadı. (.) 7 (8.). Program evdeki diğer iģlevlerimi ya da sorumluluklarımı gerçekleģtirmeyi egellemedi. (.) 8 (.7). Çocuğumu davraıģıdaki değiģikliklerde memuum. (.7) (.7) 8 (.7) 7. Çocuğumu davraıģıdaki değiģiklikleri heme fark ettim. (.7) (.7) (.) 8. BĠA programı, çocuğuma uygu davraıģları öğretmede etkiliydi. (.7) (.7) 9. BĠA programı, çocuğumu arkadaģları ile iliģkileride olumlu bir etki yaptı. (.7) (.) (0.0) 0. Programı uygulama kousuda yeterli bilgi baa sağladı. (.7) (.7). Programı uygularke sürekli destek ya da yardım aldım.. Programı diğer ebeveylere de öeririm. 7 (8.) (.) (9.7)

10 0 ANA UYGULAMA YÖNTEM VE BULGULAR Yötem Katılımcılar Aa uygulama 9 ilköğretim okuluda aasııfı, 7 birici sııf ve ikici sııf olmak üzere toplam 0 sııfta yürütülmüģtür. Bu sııflarda aasııfı, 9 birici ve 8 ikici sııf deey grubu olarak (BĠA ı uyguladığı sııflar), aasııfı, 8 birici ve ikici sııf ise kotrol grubu (BĠA ı uygulamadığı sııflar) olarak seçkisiz atama ile seçilmiģtir. Dolayısıyla toplam sııfta yer ala hedef öğreci, öğretme ve aeleri BĠA programıı hedef katılımcıları olmuģtur. 9 ilköğretim okuluda 9 okul rehber öğretmei de okullarda BĠA programıı uygulaya BĠA rehberleri olarak yer almıģtır. Katılımcı öğreciler BĠA tarama modülü ile belirlemiģ, BĠA rehberleri ayrıca hedef öğrecilere iliģki sııf-içi ve dıģı gözlemlerde bulumuģlardır. Deey grubuda yer ala öğrecileri ü erkek ve 0 u kız öğreci ike, kotrol grubuda yer ala öğrecileri si erkek ve 7 si kız öğrecidir. Deeysel uygulama sırasıda deey grubuda yer ala hedef öğrecileri herhagi bir özür taısı yok ike, hiçbiri çalıģma sırasıda taı koma sürecie girmemiģtir. Deey grubuda yer ala öğretmeleri si baya ve i erkek ike, kotrol grubuda yer ala öğretmeleri 9 u baya ve 0 u erkek öğretmedir. Hedef öğrecileri sadece aeleri çalıģmada yer almıģlardır. Araştırma Modeli Aa uygulamaı araģtırma modeli, ö-test so-test kotrol gruplu deeysel model dir. Bağımsız Değişke Aa uygulamaı bağımsız değiģkei BaĢarıya Ġlk Adım (BĠA) erke eğitim programıdır. Veri Toplama Araçları Sosyal Beceri Değerledirme Ölçeği Türkçe Versiyou (SSRS-TV). Aa uygulamaı birici ve ikici araģtırma sorusua yaıt aramak içi Gresham ve Eliot (990) tarafıda geliģtirile ve Sucuoğlu ve Özokçu (00) tarafıda Türkçe ye uyarlaa Sosyal Beceri Değerledirme Ölçeği-TSSRS (Social Skills Ratig System-SSRS) kullaılmıģtır. Deey ve kotrol grubuda yer ala öğretmeler program öcesi ve program bittikte sora hedef öğrecileri problem davraıģlar, sosyal beceri ve akademik yeterliklerii değerledirmek amacıyla ö-test ve so-test verileri olarak TSSRS yi doldurmuģlardır. TSSRS i güveirliği Crobach alpha ya bakılarak bu çalıģma içi tekrar test edilmiģtir. Sosyal beceri toplam ölçeği içi.89, sosyal beceri ölçeğii alt ölçeği iģbirliği ölçeği içi.78, atılgalık ölçeği içi.8 ve kedii kotrol alt ölçeği içi ise.7 bulumuģtur. Problem davraıģlar toplam ölçeği içi Crobach alpha.80, problem davraıģlar ölçeğii alt ölçekleri ola dıģsallaģtırılmıģ davraıģlar ölçeği içi.8 ve içselleģtirilmiģ davraıģlar ölçeği içi ise.7 bulumuģtur. Akademik yeterlik ölçeği içi de alphaı.9 olduğu görülmüģtür. Yarı-Yapıladırılmış Görüşmeler. Deeysel uygulamaı üçücü, dördücü ve beģici araģtırma sorularıa yaıt bulmak amacıyla, hedef öğretme ve aeler ile hedef öğrecileri problem davraıģları ve BĠA programı hakkıda program öcesi ve sorası, okul müdürleri ile ise program bittikte sora program hakkıda yarı yapıladırılmıģ görüģmeler yapılmıģtır. GörüĢmeler BĠA programı araģtırma asistaları tarafıda yapılmıģtır. Her bir görüģme 0-0 dakika arasıda sürmüģ ve tüm görüģmeler dijital ses kayıt cihazlarıa kaydedilmiģtir.

11 Sosyal Geçerlik Formu. BĠA programıı sosyal geçerliğii değerledirmek amacıyla, beģli Likert-tipi (=Kesilikle katılmıyorum, =Kesilikle katılıyorum) BĠA Programı Sosyal Geçerlik Formu geliģtirilmiģtir. Sosyal geçerlik verileri hedef öğretmeler ve aelerde toplamıģtır. Hedef öğretmeler ve aeler bu form ile BĠA programıı kullaımı ve etkililiği hakkıda görüģ bildirmiģlerdir. Uygulama Süreci Aa uygulama sürecide ilk olarak proje yürütücüsü, BĠA program rehberleri ile (Programa dâhil ola okulları rehber öğretmeleri) BĠA programı hakkıda bir semier düzelemiģtir. Semier iki aģamalı yürütülmüģtür. Birici aģamada BĠA programı set halide BĠA program rehberlerie dağıtılmıģ ve öbilgiler verilmiģtir. BĠA program rehberlerii BĠA program kitapçıklarıı okumaları ve ikici semiere katılmaları istemiģtir. Ġkici aģamada BĠA program kitapçıkları birer birer detaylıca alatılmıģ, BĠA ı uygulama videosu (orijial Ġgilizce) Türkçe ye spotae (aıda) çeviri ile izlettirilmiģtir. BĠA programıa iliģki her türlü sorular yaıtlamıģ ve BĠA rehberlerii uygulamaya hazır hale gelmesi sağlamıģtır. Tarama modülüü uygulaması ve hedef öğrecileri ve kotrol grubu öğrecilerii belirlemeside sora ö-test verileri olarak itel ve icel veriler toplamıģtır. Daha sora program uygulama kitapçıklarıda detaylıca ve sistemli bir Ģekilde belirtildiği gibi uygulamaya baģlamıģtır. BĠA programı baģarı ile tamamlaya her öğreci içi uygulama sorası so-test verileri toplamıģtır. Yarı Yapıladırılmış Görüşmeleri Aalizi GörüĢme yapılacak hedef öğretmeler ve aelere seçkisiz atama yolu ile seçilmiģ, programa dâhil ola tüm okul müdürleri ile görüģmeler yapılmaya çalıģılmıģtır. 9 okul müdürüde biri görüģmeye dâhil olmak istemediğide toplam 8 müdür ile görüģmeler yapılmıģtır. BĠA programıa dair uygulama öcesi ve sorası toplam 9 görüģme yapılmıģtır. Program öceside 9 öğretme ve 9 ebevey görüģmesi; program sorasıda ise 9 öğretme, 9 ebevey ve 8 okul yöeticisi(müdür) görüģmeleri yapılmıģtır. Kaydedile görüģme verilerii tümü, betimsel olarak aaliz edilmiģtir. Yapıla görüģmeleri aalizleri, pilot uygulamada yer ala ve görüģme verilerii betimsel aalizi kousuda eğitim almıģ araģtırma asistaları tarafıda yapılmıģtır. Tüm görüģmeler araģtırma asistalarıda biri tarafıda traskript edilmiģ, bir diğeri tarafıda traskript edile metiler kotrol etmiģtir. Daha sora, araģtırma asistalarıda ikisi tarafıda bağımsız bir Ģekilde kodlama formu geliģtirilmiģ ve bu formlar ortak bir form halie getirilmiģtir. Ġki araģtırma asistaı ve bir proje araģtırmacısı tarafıda bu form kullaılarak, traskript edile görüģmeler kodlamıģtır. Sorulara iliģki sık sık vurgulaa koular ya da temalar ortaya komuģtur. Kodlayıcılar-arası güveirlik, görüģ birliği / (görüģ birliği + görüģ ayrılığı) X 00 formülü ile hesaplamıģtır. Kodlayıcılar-arası güveirliği tüm verileri ortalaması olarak % 8 ile % 00 arasıda değiģtiği, ortalama güveirliği ise % 9. olduğu bulumuģtur. Uygulama Güveirliği BĠA programıı BĠA rehberleri ve hedef öğretmeler tarafıda program kitapçıklarıda belirtildiği gibi uygulaıp uygulamadığıa iliģki bilgi toplamak amacıyla uygulama güveirliği verileri toplamıģtır. Bu amaçla, BĠA programı kitapçıklarıda belirtile uygulama esasları temel alıarak uygulama güveirliği kotrol listesi geliģtirilmiģtir. Uygulamada yer ala araģtırma asistaları uygulama güveirliği kotrol listesii kullaarak uygulama güveirliği verilerii toplamıģlardır. Uygulama güveirliği, uygulaa program gü sayısı / toplam program gü sayısı X 00 formülü ile hesaplamıģtır. Uygulama güveirliğii aasııfı öğretmeleri içi % 8.7 ile %00 arasıda değiģtiği ve ortalama % 9. olduğu, birici sııf öğretmeleri içi % ile % 98.8 arasıda değiģtiği ve ortalama % 8. olduğu, ikici sııf öğretmeleri içi ise % 7.7 ile % 00 arasıda değiģtiği ve ortalama % 90 olduğu görülmüģtür. BĠA rehberleri içi ise aasııfı, birici ve ikici sııf uygulamalarıda uygulama güveirliğii %0 ile %00 arasıda değiģtiği ortalamaı ise %9. olduğu bulumuģtur.

12 Bulgular BİA programıa dâhil ola hedef öğreciler ile kotrol grubuda yer ala öğrecileri problem davraışları, sosyal beceri ve akademik yeterlik puaları arasıdaki fark BĠA programıa dâhil ola hedef öğreciler ile kotrol grubuda yer ala öğrecileri problem davraıģları, sosyal ve akademik beceri puaları arasıda fark olup olmadığı Tek Yölü Kovaryas Aalizi (Oe-way ANCOVA) ile test edilmiģtir. Tek Yölü Kovaryas Aalizi SSRS-TV yi oluģtura problem davraıģlar, sosyal beceriler ve akademik beceriler ölçekleri ve bu ölçekleri alt ölçekleri içi kullaılmıģtır. Kovaryas aalizi varsayımlarıı karģılaıp karģılamadığı öcelikle test edilmiģtir. Ö-test bulguları kovaryas olarak göz öüe alıarak test edildiğide, problem davraıģlar ölçeği içi uygulama sorası iki grubu puaları arasıda.0 düzeyide alamlı bir fark olduğu görülmüģ, etki büyüklüğüü de orta derecede olduğu bulumuģtur (F(,99)=8., p=.00, eta kare=.). Problem davraıģlar ölçeğii alt ölçekleride dıģsallaģtırılmıģ problem davraıģlar (F(,99)=., p=.00, eta kare=.) ve içselleģtirilmiģ problem davraıģlar (F(,99)=8.0, p=.00, eta kare=.07) ölçeklerie iliģki iki grubu so-test puaları arasıda da.0 düzeyide alamlı farkları olduğu ve dıģsallaģtırılmıģ problem davraıģlarda bu farkı etki büyüklüğüü orta derecede, içselleģtirilmiģ problem davraıģlarda ise düģük olduğu görülmüģtür. Ö-test bulguları kovaryas olarak göz öüe alıarak test edildiğide, sosyal beceriler ölçeği içi uygulama sorası iki grubu puaları arasıda.0 düzeyide alamlı bir fark olduğu görülmüģ, etki büyüklüğüü düģük düzeyde olduğu bulumuģtur (F(,99)=.9, p=.00, eta kare=.). Sosyal beceriler ölçeğii alt ölçekleride iģbirliği (F(,99)=., p=.00, eta kare=.0), atılgalık (F(,99)=9.7, p=.00, eta kare=.09) ve kedii kotrol (F(,99)=0., p=.00, eta kare=.7) ölçeklerie iliģki iki grubu so-test puaları arasıda da.0 düzeyide alamlı farkları olduğu ve bu farkları etki büyüklüğüü düģük düzeyde olduğu görülmüģtür. Yapıla aalizlerde, akademik yeterlikte (F(,99)=0.8, p=., eta kare=.0) gruplar arası fark bulumamıģtır. BİA programıa dâhil ola hedef öğrecileri ö-test ve so-test problem davraışlar, sosyal ve akademik beceri puaları arasıdaki fark Deeysel uygulamada, BĠA programıı hedef öğrecileri problem davraıģlar, sosyal beceriler ve akademik yeterlikleri üzerideki etkisi EĢleĢtirilmiĢ Öreklem T-Testi (Paired-Samples T Test) ile değerledirilmiģtir. ġekil icelediğide, hedef öğrecileri (deey grubu) ö-test ve so-test puaları arasıda alamlı farklar olduğu görülmektedir. Diğer bir deyiģle bulgular, hedef öğrecileri toplam problem davraıģ pualarıda (t()=7.0, p=.00, p<.0), problem davraıģları alt ölçekleri ola dıģsallaģtırılmıģ (t()=8.98, p=.00, p<.0) ve içselleģtirilmiģ (t()=.8, p=.00, p<.0) ölçeklere iliģki pualarda alamlı bir azalma olduğuu göstermektedir. Bulgular ayrıca bu farklara iliģki etki büyüklükleri, geel problem davraıģlar ve dıģsallaģtırılmıģ davraıģlarda yüksek, içselleģtirilmiģ davraıģlarda ise düģük düzeyde olduğuu göstermektedir. Ayı Ģekilde bulgular, toplam sosyal beceri pualarıda (t()=-., p=.00, p<.0), sosyal becerileri alt ölçekleri ola iģbirliği (t()=-.8, p=.00, p<.0),, atılgalık (t()=-., p=.00, p<.0), ve kedii kotrol (t()=-.97, p=.00, p<.0), ölçeklere iliģki pualarda alamlı yükselmeler olduğuu ve bu farkları etki büyüklüklerii orta düzeyde olduğuu desteklemektedir. Bulgular ayrıca so ölçek ola akademik yeterlik (t()=-.89, p=.00, p<.0), pualarıda da alamlı geliģmeler olduğuu göstermekte ve bu alamlılığı etki büyüklüğüü düģük olduğuu göstermektedir.

13 Etki Büyüklüğü Çizelge. BĠA programıı hedef öğrecileri davraıģ, beceri ve yeterlikleri üzerideki etkisie iliģki t- test ve etki büyüklüğü souçları BİA programıa dâhil ola hedef öğretmeleri görüşleri Hedef öğretmelerle sııflarıdaki BĠA programıa dâhil ola hedef öğrecileri davraıģlarıa ve kedi öğretmelik uygulamalarıa iliģki uygulama öcesi ve sorası yarı yapıladırılmıģ görüģmelerde buluulmuģtur. AĢağıda bu görüģmelerde yer ala sorular ve sorulara verile yaıtlarda e fazla vurgulaa durumlar özetlemeye çalıģılmıģtır. Öğretmelerle programı uygulamasıda öce yapıla görüşmelerde elde edile bulgular. AraĢtırmaya katıla öğretmelerle programı uygulamasıda öce yapıla görüģmelerde elde edile bulgular, her soruya verile cevaplar grupladırılarak oluģturulmuģtur. AraĢtırmaya katıla sııf öğretmelerie, sııflarıdaki öğrecileri davraıģlarıa iliģki görüģleri sorulduğuda, öğretmeler öğrecilerii problem davraıģları üzeride durmuģlardır. Öğretmeler tarafıda e sık dile getirile problem davraıģlar, öğrecileri saldırga davraıģlar (ağlama, ittirme, kalktırma, çelme takma..) göstermesi olarak belirtilirke, bu davraıģı sosyal becerilerde yetersizlik (paylaģma, sıraya geçme), uygu olmaya davraıģlar (eģyalara zarar verme, yala söyleme..), yöergelere uymama (iatçılık), kurallara uymama (ayakta gezime, izisiz kouģma) ve Ģiddete yöelik davraıģlar (vurma, dövme, dövüģme) izlemiģtir. Bir baģka soruda sııf öğretmelerie öğrecilerii problem davraıģlarıı sııf uygulamalarıı asıl etkilediği sorulmuģtur. AraĢtırmaya katıla öğretmeler bu soruya sıklıkla ders akıģıı/etkilikler bölme cevabıı vererek uygu olmaya davraıģları sııftaki dersi ve etkilikleri bölümesie ede olduğuu belirtmektedirler. Bu cevabı ardıda dikkat dağııklığı, olumsuz model olma, yöergelere uymama ve sorumluluklarıı yerie getirmeme (isteksizlik) davraıģları ile sııf uygulamalarıı etkilediğii ifade etmektedirler.

14 AraĢtırmaya katıla öğretmelere, kedilerii öğrecileri sııf içi ve sııf dıģı problem davraıģları ile baģ etmede yeterli bulup bulmadıkları sorusua öğretmelerde 9 u evet cevabıı verirke, 8 i hayır cevabıı vermiģlerdir. Evet cevabıı vere öğretmelere, öğrecileri sııf içi ve sııf dıģı problem davraıģları ile baģ etmede hagi yötemleri kulladıkları sorulduğuda öğretmeleri farklı görüģler dile getirdikleri görülmektedir. Öğretmeler sıklıkla ayı frekasla öğreci ile görüģme yaptıklarıı ve ödülledirme kulladıklarıı belirtirke, ae-baba ile görüģme yaptıklarıı ve öğretmei olumlu model olması yötemii kulladıklarıı belirteler de vardır. Hayır cevabıı vere öğretmelere kedilerii yeterli hissetmek içi elere gereksiimleri olduğu sorulduğuda, öğretmeleri 7 si eğitim desteği (semier, hizmet içi eğitim kursları, iteret, tv..) e gereksiimleri olduğuu belirtirke, biri materyal desteği e gereksiimi olduğuu ifade etmektedir. Öğretmelere bir baģka soruda ise, sııflarıı bir bütü olarak uygu davraıģlar sergileyip sergilemedikleri sorulmuģtur. Öğretmelerde si evet cevabıı verirke, i hayır cevabıı vermiģlerdir. Evet cevabıı vere öğretmelere, sııfı bir bütü olarak uygu davraıģlar sergilemesii eye bağladıkları sorulduğuda sıklıkla öğretmei olumlu model olması ve kurallara uyma (kuralları sııfla beraber belirleme, açıklama yapma) edelerii sıralamıģlardır. Buları ardıda üçer frekasla ae-baba ile görüģme, öğreci ile görüģme ve aile-çevre iģbirliği ; ikiģer frekasla ailevi durumlar, okulöcesi eğitim alma durumu ve sııfı fiziksel düzei uygu davraıģları edei olarak gösterilmektedir. Hayır cevabıı vere öğretmelere daha çok hagi davraıģları kedilerii rahatsız ettiği sorulmuģtur. Bu öğretmelerde ü kurallara uymama davraıģıı belirtirke, si dikkat dağııklığı davraıģıı rahatsız edici olarak ifade etmektedirler. AraĢtırmaya katıla öğretmelere öğrecileri olumsuz davraıģlar göstermesii etkileye faktörleri eler olabileceği sorulduğuda, öğretmeler sıklıkla ailevi durumlar (ev içi Ģiddet, ailei olumsuz *p<.0 model olması, ae-baba arasıdaki tutarsızlık, ekoomik sebepler ) kousuda hem fikir olduklarıı göstermiģlerdir. Bu görüģü aile-çevre desteğii yetersizliği, aile-okul iletiģim eksikliği, hedef öğrecii olumsuz model olması ve ailei eğitim gereksiimi izlemektedir. Bua karģılık e az frekasla () materyal yetersizliği ve okulöcesi eğitim gereksiimi ifade edilmektedir. Öğretmelerle programı uygulamasıda sora yapıla görüşmelerde elde edile bulgular. AraĢtırmaya katıla öğretmelerle programı uygulamasıda sora yapıla görüģmelerde elde edile bulgular her soruya verile cevaplar grupladırılarak oluģturulmuģtur. AraĢtırmaya katıla sııf öğretmelerie BĠA programı ı uygulamasıda sora hedef öğrecilerii davraıģlarıa iliģki görüģleri sorulmuģtur. Öğretmeleri e fazla dile getirdiği davraıģlar sosyal becerilerde geliģme ve kurallara uymada artıģ ike, e az frekasla () ifade edile davraıģlar uygu olmaya ifadelerde azalma/yok olma (küfür, argo ), özbakım becerileride geliģme ve özgüvede artıģ olduğu görülmektedir. BĠA programıı uygulamasıda sora sııf öğretmelerie öğrecilerideki uygulama öcesi problem davraıģlar sorulduğuda, öğretmeleri e fazla dile getirdikleri davraıģ sosyal becerilerde yetersizlik ve ardıda sırayla saldırga davraıģlar, kurallara uymama, yöergelere uymama, uygu olmaya davraıģlar sergileme, Ģiddete yöelik davraıģlar, ders/etkilik bölme ve dikkat dağııklığı olarak belirtilmiģtir. AraĢtırmaya katıla öğretmelere uygulamada sora sııflarıda izledikleri öğretim uygulamalarıda e tür değiģiklikler olduğu da sorulmuģtur. Öğretmeler sıklıkla öğretmei-öğrecii sorumluluklarıı farkıa varması ve olumlu davraıģları pekiģtirme/ödülledirme davraıģlarıı gerçekleģtiğii belirtirke, e az frekasla () etkilikleri zamaıda tamamlaması ve bireysel çalıģma yapma davraıģlarıda değiģiklik olduğuu ifade etmektedirler. AraĢtırmaya katıla öğretmeler sııftaki diğer öğrecileri BĠA Programı da asıl etkilediklerii, a fazla frekasla uygulamaı tüm sııfı etkilemesi olarak dile getirmiģlerdir. Buu yaı sıra, hedef öğreci ile diğer öğreciler arasıdaki iģbirliği, olumlu model olma, sosyal becerilerde geliģme,

15 otokotrolde artıģ, kurallara uymada artıģ ve uygu olmaya davraıģlarda azalma öğretmeler tarafıda dile getirile diğer olumlu değiģikliklerdir. AraĢtırmaya katıla öğretmelere, uygulama sorası kedilerii öğrecileri sııf içi ve sııf dıģı problem davraıģları ile baģ etmede yeterli bulup bulmadıkları sorulduğuda, öğretmelerde sıı evet cevabıı verirke, birii hayır cevabı verdiği görülmektedir. Evet cevabıı vere öğretmelere öğrecileri sııf içi ve sııf dıģı problem davraıģları ile baģ etmede hagi yötemleri kulladıkları sorulduğuda öğretmeleri farklı görüģler dile getirdikleri görülmektedir. Öğretmeler sıklıkla ödülledirme kulladıklarıı belirtirke; sözel uyarıda buluma/açıklamada buluma, öğreci ile görüģme yapma, olumlu davraıģları ö plada tutulması ve olumsuz davraıģları görmezde gelme yötemlerii kulladıklarıı belirteler de vardır. Hayır cevabıı vere öğretmee kedii yeterli hissetmek içi elere gereksiimi olduğu sorulduğuda, bilgi gereksiimi olduğuu ifade etmektedir. AraĢtırmaya katıla öğretmelere, sııflarıı bir bütü olarak uygu davraıģlar sergileyip sergilemedikleri sorulduğuda ise, öğretmeleri tamamı evet cevabıı vermiģlerdir. Bu öğretmelere, uygulama sorasıda öğrecileri davraıģlarıda e tür değiģiklikler olduğu sorulduğuda sıklıkla uygu olmaya davraıģlarda azalma ve ardıda kurallara uymada artıģ değiģikliklerii sıralamaktadırlar. Buları ardıda sııf düzeii sağlama, sorumluluklarıı farkıa varma, sosyal becerilerde artıģ, yöergelere uymada artıģ, ders ve etkiliklere katılma ve saldırga davraıģlarda azalma değiģikliklerii ifade etmektedirler. AraĢtırmaya katıla öğretmeler uygulama sorasıda öğrecileri uygu davraıģlar sergilemesii etkileye faktörleri de sıralamaları istemiģ, öğretmeleri tamamıı BĠA Programı ödül sistemi i etkililiği kousuda hem fikir oldukları görülmektedir. Buu ardıda sıklıkla yeģil-kırmızı kart uygulaması ve öğretmei/öğrecileri olumlu model olması uygu davraıģları sergilemeside ede olarak gösterilmektedir. BİA programıa dâhil ola aelerii görüşleri Aelerle programı uygulamasıda öce yapıla görüşmelerde elde edile bulgular. AraĢtırmaya katıla öğrecileri aeleriyle programı uygulamasıda öce yapıla görüģmelerde elde edile bulgular her soruya verile cevaplar grupladırılarak oluģturulmuģtur. AraĢtırmaya katıla aelere çocuklarıı davraıģlarıa iliģki görüģleri sorulduğuda aeleri e fazla frekasla, yöergelere uymama davraıģıı ve saldırga davraıģları (pecere-kapı çarpma, ağlama, ittirme-kaktırma), ardıda sosyal becerilerde yetersizlik (sıra alma, paylaģma becerileride yetersizlik ve kıskaçlık) ve uygu olmaya davraıģlar sergileme (EĢyalara zarar verme, yala söyleme vb..) davraıģlarıı çocuklarıyla ilgili soru davraıģlar olarak dile getirdikleri görülmektedir. Bu davraıģları, iletiģim beceride yetersizlik (ifade edici dil yetersizliği) ve sorumluluklarıı yerie getirmeme (ödevlerii yapmama, düzesizlik) davraıģları izlemektedir. Aeler e az frekasla () dikkat dağııklığı, özgüve eksikliği ve uygu olmaya ifadeler kullama (küfür, argo..) davraıģlarıı ifade etmektedirler. AraĢtırmaya katıla aelere çocuklarıı evde sergilediği problem davraıģları eler olduğuu sorulmuģtur. Aeleri e fazla frekasla yöergelere uymama (dileme becerileride yetersizlik) ve sosyal becerilerde yetersizlik (kıskaçlık, uyum soruu, alay etme, paylaģma ve sıra alama becerileride yetersizlik) davraıģlarıı, ardıda saldırga davraıģlar (bağırma, Ġttirme kaktırma, çelme takma..), uygu olmaya davraıģlar sergileme (eģyalara zarar verme, yala söyleme vb..), Ģiddete yöelik davraıģlar (vurma, dövme, dövüģme..) ve sorumluluklarıı yerie getirmeme (ödev ve derslere karģı..) davraıģlarıı belirttikleri görülmektedir. AraĢtırmaya katıla aelere çocuklarıı okulda gösterdikleri problem davraıģlarla ilgili görüģleri sorulduğuda ise aeleri, sosyal becerilerde yetersizlik (arkadaģları ile uyum problemi) ve ardıda saldırga davraıģları e fazla frekasla dile getirdikleri, bua karģılık aeleri e az dile getirdikleri soru davraıģları birer frekasla dikkat eksikliği ve özgüve eksikliği olduğu görülmektedir.

16 Çocukları problem davraıģlarıyla baģ etmede uyguladıkları yötemler kousuda aeleri e fazla frekasla ae-baba iģbirliği (baba desteği) kulladıkları, ardıda sözel uyarı/açıklamada buluma yötemii dile getirdikleri görülmektedir. Kullaıla yötemlerde görmezde gelme, pekiģtirme (sözel ve sosyal pekiģtireçler), sııf öğretmei/rehber öğretme ile iģbirliği ve gözlem yapma ı sadece birer ae tarafıda kulladığı görülmektedir. AraĢtırmaya katıla öğrecileri aelerie çocuklarıı evde problem davraıģlar göstermesie eleri ede olabileceği sorulduğuda ise aeleri tümüü ailevi durumları (ae-baba çatıģması, aebaba tutarsızlığı, aile büyüklerii karıģması, ae-baba tartıģması, koruyucu aile yapısı, ae baba ilgisizliği-küçük kardeģi kıskama, tek çocuk olma) ede olarak gösterdikleri; buu ardıda sosyal becerilerde yetersizlik, evi fiziksel koģulları, olumsuz model olma ve iletiģim becerileride yetersizlik edelerii sıraladıkları görülmektedir. AraĢtırmaya katıla aelerde çocuklarıı okulda problem davraıģlar sergilemesii etkileye faktörleri sıralamaları istemiģtir. Aeleri farklı görüģler dile getirdikleri görülürke, e fazla frekasla çocuklarıı sosyal becerilerde yetersizlik (arkadaģ iliģkileri, dıģlama, paylaģma becerileride yetersizlik) göstermelerii ve ardıda saldırga davraıģlar (ittirme) ile karģılaģmalarıı problem davraıģlar gösterilmeside birer faktör olarak belirtmektedirler. So soru olarak araģtırmaya katıla aelere çocuklarıı problem davraıģları ile baģa çıkmada kimlerle iģbirliği yaptıkları sorulduğuda, aeler çoğulukla () sııf öğretmeiyle iģbirliği yaptıklarıı, 7 ae ise, rehber öğretme ile iģbirliği yaptıklarıı ifade etmektedirler. Aelerde biri, çocuk pedagogu ile iģbirliği yaptığıı belirtmektedir. Aelerle programı uygulamasıda sora yapıla görüşmelerde elde edile bulgular. AraĢtırmaya katıla aelerle programı uygulamasıda sora yapıla görüģmelerde elde edile bulgular, her soruya verile cevaplar grupladırılarak oluģturulmuģtur. AraĢtırmaya katıla öğrecileri aeleriyle uygulama sorasıda gerçekleģtirile görüģmelerde, çocuklarıı davraıģlarıda uygulama sorasıdaki değiģiklikler sorulmuģtur. Aeleri tamamıa yakıı çocuklarıı program sorasıda sosyal becerilerde geliģme olduğuu, ardıda uygu olmaya davraıģlarda azalma ve yöergelere uyma davraıģlarıı görüldüğüü belirtmektedirler. AraĢtırmaya katıla hedef öğrecileri aelerie BĠA Programı ı uygulaması tamamladıkta sora çocuklarıı problem davraıģlarıyla baģ etmede kedilerii yeterli bulup bulmadıkları sorulduğuda tamamı yeterli olduklarıı belirtmektedirler. Çocuklarıı problem davraıģlarıyla baģ edebilmek içi hagi yötemlerde yararladıkları sorulduğuda ise, aeleri tamamıa yakıı BĠA ev modülü seti (BĠA yardımcı el kitapçığı, BĠA etkilik kartları BĠA Ödül sistemi) kulladıklarıı ifade ederke, kural koyma/açıklamada buluma yı ve öğretme-ae iletiģimi i belirte aeler de bulumaktadır. Aeler e az frekasla () görmezde gelme, sorumluluk verme ve pekiģtirme yötemlerii belirttikleri görülmektedir. AraĢtırmaya katıla öğrecileri aelerie, BĠA Programı ı uygulamasıda sora çocuklarıı okulda ve evde uygu davraıģlar sergilemesii etkileye faktörleri eler olabileceği sorulduğuda, aeleri tamamıa yakıı bu faktörleri BĠA ev modülü seti (BĠA etkilik kartları, yardımcı el kitapçığı, programa iliģki ödüller) Ģeklide ifade ederke, BĠA sııf modülü seti (BĠA YeĢil-kırmızı kart uygulaması, yardımcı el kitapçığı, programa iliģki ödüller) Ģeklide belirte aeler de bulumaktadır. BİA programıa ilişki okul müdürlerii görüşleri AraĢtırmaı gerçekleģtirildiği okulları müdürleriyle sadece programı uygulamasıda sora görüģmeler gerçekleģtirilmiģtir. Bu görüģmelerde elde edile bulgular frekaslarıa göre grupladırılmıģlardır. AraĢtırmaya katıla okulları müdürlerie, BĠA Programı a iliģki görüģleri sorulduğuda tamamıı olumlu görüģ belirttiği görülmektedir. Buu yaı sıra okul müdürleri BĠA Programı a dair olumlu

17 7 öğretme görüģleri i ve BĠA Programı a dair olumlu ae görüģleri i kedilerie iletildiğii ifade etmektedirler. Okul müdürleri ayrıca BĠA Programı ı verimli bulduklarıı, bu programı diğer sııflara da (diğer Ģubelere de) uygulaması ve daha uzu süreli olması gerektiğii düģüdüklerii belirtmektedirler. Okul müdürlerie BĠA Programı ı baģarılı olup olmadığı sorulduğuda tümü bu programı baģarılı olduğuu dile getirmiģlerdir. Okul müdürlerie BĠA Programı ı okuldaki öğreci davraıģlarıı etkileyip etkilemediği sorulduğuda, tümü programı okullarıdaki öğreci davraıģlarıı olumlu etkilediği kousuda hemfikirdirler. Müdürleri tümü olumlu davraıģlarda artıģ olduğuu belirtirke, ü BĠA Programı ı olumlu model olması görüģüü dile getirmiģlerdir. Müdürlerde ü davraıģları etkilemeside yeģil-kırmızı kartı görsel etkisi üzeride durmuģlardır. AraĢtırmaya katıla okulları müdürlerie BĠA Programı ı uygularke aeleri ve öğretmeleri kedilerie görüģ bildirip bildirmedikleri sorulduğuda müdürleri tümü evet cevabı vermiģlerdir. Aeleri ve öğretmeleri e tür görüģ bildirdikleri sorulduğuda müdürler, öğretmeleri ve aeleri programa dair memuiyet belirttiklerii ifade etmiģlerdir. Buu yaı sıra müdürler BĠA Programı ı daha uzu süreli olması gerektiği görüģü ü ve BĠA Programı ı tüm sııfa uygulaması gerektiği görüģü (hedef öğreci ve diğer öğreciler) ü kedilerie iletildiğii belirtmiģlerdir. Okul müdürlerie BĠA Programı ı rutileri asıl etkilediği sorulduğuda, okul müdürlerii tümü olumlu etkilediği yöüde görüģ bildirmiģlerdir. Okul müdürlerie BĠA Programı a iliģki söylemek istedikleri baģka düģüceleri olup olmadığı sorulduğuda, müdürler sıklıkla programı etkili olduğua dair görüģ bildirmiģlerdir. Buu yaı sıra, müdürler BĠA Programı ı EskiĢehir ve Türkiye geelide yaygılaģtırılması görüģüü belirtirke, üçer frekasla BĠA Programı ı eğitim sistemii bir parçası halie getirilmesi gerektiği görüģü, aile eğitimie yöelik çalıģmaları olması gerektiği görüģü ve BĠA Programı da ilgili kiģileri olumlu katkılarıa iliģki memuiyet (BĠA asistalarıı desteği) görüģlerii dile getirmiģlerdir. BİA programıa dâhil ola hedef öğretme ve aelere göre BİA programıı sosyal geçerliği Tablo te görüldüğü gibi hedef öğretmeler BĠA programıa iliģki olumlu görüģler bildirmiģlerdir. Öreği, hedef öğretmeleri % 8 üe göre BĠA programıı amacı sııflarıda öğrecileri davraıģlarıı geliģtirmeye yardımcı olduğu yöüde ike, % 7 ü BĠA programıı sııf içi gereksiimleri karģıladığıı bildirmiģlerdir. Hedef öğretmeleri görüģleri gibi hedef aeleri de BĠA programıa iliģki görüģleri çoğulukla olumlu yödedir. Tablo te de görüldüğü gibi, öreği, aeleri % 88 i BĠA programıı evdeki gereksiimlerii karģıladığıı, çocuklarıı davraıģıdaki değiģikliklerde memu olduğuu ve BĠA programıı çocuklarıı arkadaģları ile iliģkileride olumlu bir etki yaptığıı iletirke, %9 sı programı diğer aelere de öerime yöüde görüģ bildirmiģlerdir.