CORAFYA ÇALIMALARINDA PANORAMK FOTORAF KULLANIMI THE USING OF PANORAMIC PHOTOGRAPH IN STUDIES OF GEOGRAPHY

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 8 Sayı: 38 Volume: 8 Issue: 38 Haziran 2015 June Issn: CORAFYA ÇALIMALARINDA PANORAMK FOTORAF KULLANIMI THE USING OF PANORAMIC PHOTOGRAPH IN STUDIES OF GEOGRAPHY Öz Murat UZUN * Sibel ÖZCAN ** Bu çalımada, corafya yayınlarında kullanılan panoramik fotorafların sayısal referans analizi yapılmı, panoramik fotorafların özellikleri ve corafyaya salayacaı yararlar açıklanmı, corafya disiplini içersindeki kullanım alanları belirtilmi ve son olarak panoramik fotoraf basit ekilde nasıl üretilir açıklanmıtır. Corafyada harita ve fotoraf bata olmak üzere birçok materyal kullanılmaktadır. Fotorafların mekanı, araziyi, topografyayı, ehri ve birçok corafi unsuru birebir görselletirmesi, corafyadaki kullanımını salamıtır. Panoramik fotoraflar ise, geni açılı görüntüler salamakta, tek bir noktadan çekilen birçok karenin birletirilmesi ile yüksek çözünürlüklü görüntüler elde edilmekte, detaylı gözlem ve analizler yapılmakta, görsel okuryazarlıı artırmakta, görsel duyu organı ile eitim ve öretimde kalıcı örenmeyi salamakta, üretim ve bilgi aktarma sürecini hızlandırmakta, gerçeklik algısını ve kullanılabilirlilii arttırmaktadır. Bu özellikler panoramik fotorafların corafyaya saladıı katkıları da oluturmaktadır. Panoramik fotorafların corafyaya birçok katkısı olması geçmiten günümüze bu görüntülerin yayınlarda-çalımalarda kullanılmasını salamıtır. Bu nedenle bu çalımada, sekiz farklı corafya dergisinin bütün sayılırındaki toplam 2236 yayın incelenmi ve 378 panoramik fotorafın kullanıldıı tespit edilmitir. Panoramik fotoraflar corafyanın bütün alt dallarında kullanılmıtır. Ancak fotorafların jeomorfoloji (% 49) ve yerleme corafyası (% 16) alanında younlaması, panoramik fotorafların bu alanlara daha faydalı olduunu göstermekte ve günümüzde corafyadaki kullanım alanlarını da belirlemektedir. Geçmite manuel olarak üretilen panoramik fotoraflar, günümüzde Photoshop yazılımı bata olmak üzere birçok yazılımla, özel panoramik fotoraf makineleri ile ve akıllı telefonlarla da üretilebilmektedir. Panoramik fotoraf üretiminin kolay olması, avantajları, faydaları ve saladıı imkanlar ile corafyada panoramik fotoraf kullanımın artacaı öngörülmektedir. Anahtar Kelimeler: Corafya, Panoramik Fotoraf, Fotoraf Kullanımı, CBS. Abstract In this study, panoramic photograph making to analyıs of quantitative referance in using of geographic studies, to explained feature of panoramic photograph and to provide benefits of geography, to explained using tracts in geography and finally How are make simply panoramic photo. The maps and phtograph using with different a lot of material in geography.photographies visualize to space, land, topography, city and a lot of geographic elements, therefore provide to using of geography. Panoramic photos, provides wide-angle images, by combining several frames taken from a single high-resolution images are obtained, detailed observations and analysis are made, improve literacy, provide permanent learning in education and training with the visual sensory organ, to accelerate the production and knowledge transfer process, increase the perception of reality and usability. This features, panoramic photography create to provide of geography. Many contributions to the geography of the past have led to the present panoramic photographs used in work-in publication of these images. Therefore, this study examined a total of 2236 publications in journals and 378 all counted eight different regions have been identified as a panoramic photograph is used. Panoramic photos are used in all sub-disciplines of geography. However geomorphology of the photo (49%) and settlement geography (16%) in the condensation, determine the use of the panoramic photo in the fields of geography and today show that more beneficial to these areas. Past manually produced panoramic photos, especially nowadays many software Photoshop software, can be produced in the special panoramic cameras and smartphones. Production of panoramic photos is easy, advantages, benefits and opportunities provided by the region is projected to increase the use of panoramic photos. Keywords: Geography, Panoramic Photopraph, Using Photograph, GIS, GR Corafya insanın yaadıı çevrenin doal özelliklerini, insan-doal ortam etkileimini yani insanmekan ilikisini ve bu etkileim sonucu insanın ortaya koyduu beeri ve ekonomik faaliyetleri kendi * Uzman; MEB, stanbul-sancaktepe Eyüp Sultan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Corafya Öretmeni. ** Uzman, MEB, stanbul-ataehir Mehmet Rauf Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Corafya Öretmeni

2 prensipleri çerçevesinde inceleyen, ortaya çıkan verileri neden-sonuç ilikisi içersinde açıklayan ve daılıını yapan bilim dalıdır (Üçıık, Ünlü, Özey 2002: 2). Corafyanın temelinde mekan ve insan unsurlarının olması, bu kavramların açıklanmasında kullanılan materyallerin özelliini de belirleyebilmektedir. Mekânsal bilite en önemli organ göz olduu için, mekânın algılanması daha çok görseller yardımı ile olabilmekte ve kalıcı aktarımlar salanabilmektedir. Mekâna ait unsurların da algılanabilmesi için, yaanılan mekânın görselletirilmesi ve kendisinin görüntülenmesi de son derece önemlidir. Günümüzde gelien teknoloji ile birlikte mekânın ve dier corafi unsurların görüntülenmesinde birçok materyalden yararlanılabilir. CBS, uzaktan algılama, kameralar, fotoraf makineleri, uydular ve dier teknolojik aletler bize bu konuda büyük kolaylıklar salamaktadır. Bu tür araçlar sayesinde gerek uzaydan gerek yerden çekilen görüntüler, corafya aratırmalarında, çalımalarında ve eitiminde kullanılan balıca materyaller konumuna gelmitir (Karaku, 2012: 235). Corafyanın insan-mekan etkileimini incelemesinden dolayı mekan-yer örenmede, örenciyekarı tarafa kavratılmak istenen mekânın duyu organları tarafından bütünüyle algılanması çok önemli ve gereklidir (Karaku, 2013: 235). A.B.D. Texas Üniversitesi'nde Philips tarafından yapılan aratırma sonuçlarına göre zaman faktörü sabit tutulduunda hatırlama u yüzdelerle olmaktadır. nsanlar okuduklarının % 10'unu, duyduklarının % 20'sini, gördüklerinin % 30'unu, hem görüp hem duyduklarının % 50'sini, görüp iittikleri ve söylediklerinin %90'ını hatırlamaktadır. Bu balamda corafyada görsel materyalin, özellikle harita ve fotorafın örenmeye, bilgi aktarımına katkısı açıkça ortaya çıkmaktadır (Üçıık, Ünlü, Özey 2002: 3). Corafî bilginin aktarımında sözlü ve yazılı anlatımın dıında görsel materyallerden de yararlanılmaktadır (Doanay, 2002). Geni bir materyal haznesine sahip olan corafya alanındaki bu durum bilgi aktarımı, aratırma, inceleme çalımaları ve corafya eitiminde büyük katkılar salamaktadır. Çünkü görsel dilin yazılı anlatıma göre ayrıcalıklı ve kolay yanlarının olmasıyla birlikte, görsellik insanlar için kolay algılama ve anlatma biçimlerindendir. Bu görsellerin anlaılabilmesi için insanların özellikle corafyacıların görsel okuryazarlık becerisine de sahip olmalarını gerektirmektedir (Kaya, 2011: 632). Corafya çalımalarında, yayınlarında fotoraf ve panoramik fotoraf kullanımı ile oluan, bilgi aktarımı, aratırma, inceleme ve eitim sürecinde görsel unsurların varlıı görsel okuryazarlıın olumasını salamaktadır. Bu durumda insanların gördükleri unsurlara yani fotoraflara bakarak soru sorma, bilgi aktarma, analiz etme, sorulan soruya yapılan analiz ve bilgi aktarımı sonucu cevaplar bulma süreciyle üst düzey ve kalıcı örenmeyi aynı zamanda bilgi aktarımını salamaya çalımaktadır. Geçmiten günümüze corafya çalımalarında en çok kullanılan görsel materyal haritadan sonra fotoraf olmutur. Fotorafların mekanı, araziyi, topografyayı, ehri ve birçok corafi unsuru birebir görselletirmesi, corafyadaki kullanımını salamıtır. Corafya çalımalarında, aratırmalarında ve yayınlarında fotoraf kullanımı birçok corafi unsuru olduu gibi göstermekte aynı zamanda, bu unsurların ekillerini, mekânla ve beeri faaliyetlerle ilikilerini, doal ortamdaki etkileri, zamansal geliimi vb. konularda görsel materyaller olarak kullanılmaktadır (Karaku, 2013: 236) da ilk fotoraf ve makinesinin bulunması ile fotoraf dünyaya yayılmıtır. Fotoraf icat edildii 1839 yılından itibaren, hem dier görsel malzemelerden (örnein resim ve gravürler) hem de dier kayıt türlerinden çok daha etkili bir biçimde gerçekliin bir tıpkıbasımı olarak kabul görmütür. Corafi materyal olarak kullanımı çok eskiye dayanan fotoraflar (Halverson, 1929), zaman içerisinde gelimesi ile birlikte corafyanın bütün çalıma alanlarında çok sık kullanılmaya balamıtır (Karaku, 2013: 235). Panoramik fotoraf, tek açıdan geni görüntülerin elde edilmesiyle ortaya çıkan, geni açılı fotoraflardır. Teknolojideki gelimeler, geni görü açısı elde edebilmek için kameralar ile birlikte özel aynaların ya da özel merceklerin (balıkgözü gibi) kullanıldıı yeni modern yöntemler sunmaktadır. Tek bir görüntü ile bize geni ölçüde bilgi vermesi, bu bilginin ilenebilirliinin olması, üretimi kolaylatırması, sürecini hızlandırması, gerçeklik algısını arttırması ve görüntü keskinlii salaması panoramik görüntü sistemlerini seçilir duruma getirmektedir (ahin, 2012: 42, Özdal 2008: 105). Deiik objektif açıklıklarına balı olarak derece arasında görüntü saptamak mümkündür. Oysa insan yatayda iki gözün dı uçları arasında 180 derece, düeyde 135 derecelik görü açısına sahiptir. (Özdal, 2008: 110). Panoramik görüntü, çeitli yazılım ve ekipmanlar ile görüntülerin daha geni bir alanda çekilmesi ile oluturulmu, bazen de geni açılı fotoraf olarak nitelendirilen fotoraf tekniidir. Esasen fotoraf makinelerinin göremeyecei genilikteki alanın ardı sıra çekilmi fotoraflar yardımıyla tek bir fotoraf haline getirilmesi ilemidir (Sarı vd. 2011: 3). Bu ilem geçmite basit manuel yöntemlerle yapılmaktayken, günümüzde gelien teknoloji ile geni açılı panoramik fotoraf makineleri, photoshop bata olmak üzere birçok yazılım ve teknikle hatta akıllı telefonlardaki yazımlarla yapılabilmektedir

3 Panorama, Yunanca iki kelimenin birletirilmesi ile oluan bir kelimedir. pan bütün, horama görü anlamındadır. Fotorafik anlamda panorama elde etme çabaları 1800 lü yılların sonlarında, farklı dorultulardan çekilmi birkaç fotorafın tam panorama elde etmek amacıyla birletirilmesi ile gerçekletirilmitir. Manzarayı tüm görkemi ile saptayabilmek amacıyla, görüntüye paralel bir çizgi üzerinde eit aralıklarla çekilen fotorafların yan yana getirilmesi ile oluturulan ilk panoramik fotoraflar bu dönemde ortaya çıkmıtır. Bu fotoraflara örnek olarak William Soutgate Porter'in 1848 yılına ait Fair Mount panoramasını gösterebiliriz. Bu süreç içerisinde Osmanlı mparatorluu topraklarını ziyaret eden pek çok gezgin fotorafçı stanbul Boazı nın panoramik görüntülerini çekmitir. Bilimsel, ticari, turistik alanda panoramik fotoraflar kullanımı, bunun yanında sava alanlarında da kullanılmı ( Kırım savaı Roger Fenton) (Özdal, 2008: 109). Daha sonraki yıllarda gelimeye balayan panoramik fotoraf, teknoloji ile birlikte günümüzde oldukça yaygınlamıtır. Yazılımlar yardımıyla oluturulan panoramik fotoraflar, günümüzde panoramik fotoraf makineleri, Photoshop vb. yazılımlar hatta akıllı telefonlarla da oluturulabilmektedir. Birçok görsel, sanatsal çalımada kullanılan panoramik fotoraflar, saladıı katkılar ile bilim alanında da oldukça fazla kullanılmaktadır. Teknolojin son imkânlarıyla panoramik görüntülerle mekan gezileri web tabanında yapılabilmektedir. Fotoraflar birçok özellie sahip olmakla birlikte, kadraj ve teknik özelliklerinden dolayı farklı yöntemlerle de corafya çalımalarında kullanılmaktadır. Özellikle geni bir görüntüyü elde etmek ve bunu corafi çalımalarda detaylı olarak kullanmak için panoramik fotoraflar kullanılmaktadır. Corafi çalımaların mekanı ve insan ile olan ilikisini incelemesi, bunu yaparken mekana ait görüntülerin gerçee yakın ve mekanı bütün boyutlarıyla ele alması istenmektedir. Bu nedenle corafya çalımalarında panoramik fotoraf yaygın olarak kullanılmakta ve kullanılmak istenmektedir. Jeomorfolojik bir unsur, geni bir vadi, ova, karstik alandaki polye, menderes, ehrin geliimi, baraj alanı, yerlemenin ve arazi kullanımın boyutları gibi konuları corafya çalımalarında detaylı olarak göstermek için panoramik fotoraf teknikleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Bilimsel dergiler, çıkarılma amaçlarına balı olarak deiik konularda gerek ulusal gerekse uluslararası bilimsel aratırmaların ve yeni buluların yayınlandıı periyodik olarak çıkartılan dergilerdir (Özdemir, 2015: 51). Türkiye de geçmii 70 yılın üstünde zamansal sürece dayanan corafi bilimsel dergi yayınlarını da barındırmaktadır. Corafya çalımalarında kullanılan panoramik fotorafların incelenmesi için Türk corafyasındaki yayınları incelemek panoramik fotorafların kullanım alanlarını, yararları ve corafyaya saladıı katkıları analiz etmek açısından önemli veri kaynaklarını oluturmaktadır. Çalımada da corafya yayınlarındaki panoramik fotoraflar incelenmi ve analiz edilmitir. Bu verilerle birlikte panoramik fotoraf kullanımın avantajları, corafya bilimine saladıı katkılarda açıklanmaya çalıılmıtır. Bu bilgilerin yanında panoramik fotoraf yapım yönetimi de açıklanmıtır. AMAÇ, MALZEME VE YÖNTEM Çalımada ilk olarak konu ile ilgili literatür taraması yapılmı ve elde edilen materyaller incelenmitir. Daha sonra Panoramik fotoraflarının corafya çalımalarında kullanım alanlarını ve kullanım geçmiini belirlemek için inceleme çalıması yapılmıtır. Bunun için Türk Corafya Dergisi, Corafya Aratırmaları Dergisi (Ankara Üniv. DTCF Corafya Aratırmaları Enstitüsü Yayını ile Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Corafya Bilim ve Uygulama Kolu Yayını), stanbul Üniversitesi Corafya Bölümü Dergisi, Türkiye Corafyası Uygulama ve Aratırma Merkezi Dergileri, Dou Corafya Dergisi, Ege Corafya Dergisi, Marmara Corafya Dergisi ve Corafi Bilimler Dergisi nin bütün sayıları incelenip panoramik fotoraflar belirlenmitir. Dergilerin tamamında toplam 2236 makale-yayın incelenmitir. ncelemede doküman ve istatistiki analizler yapılmıtır. Belirlenen panoramik fotoraflar kullanım alanlarına göre fiziki corafya, beeri corafya ve corafya eitimi olarak üç ana gruba ve on bir alt gruba ayrılarak sınıflandırılmıtır. Bu ilem ile geçmiten günümüze corafya çalımalarında panoramik fotorafların hangi alanda youn ekilde kullanıldıı tespit edilmeye çalıılmıtır. Ayrıca incelenen çalımalar, 2000 yılı öncesi ve 2000 yılı sonrası olarakta sınıflandırılmı ve böylece tarihsel bir deerlendirme yapılmıtır. Ayrıca bu deerlendirmenin teknolojinin geliim ile paralel olup olmadıı da neden sonuç ilikisi içersinde deerlendirilmitir. Çalımanın dier bölümünde, corafya aratırmalarında panoramik fotoraf kullanımın saladıı avantajlar, imkanlar ile kullanım alanları ve nasıl kullanılacaı hakkında bilgiler yer almıtır. Bu bölümdeki kullanım alanları, incelenen çalımalardan elde edilen sonuçlar ve son yıllarda CBS kapsamında teknolojinin corafyaya saladıı katkılarla açıklanmıtır. nceleme çalımamızın en son bölümünde ise panoramik fotoraf yapım yöntemi açıklanmaya çalıılmıtır. Bunun için geçmite manuel olarak yapılan çalımalardan örnekler verilmitir. Daha sonra

4 PHOTOSHOP CS4 ve CS5 yazılımları kullanılarak, günümüzde farklı corafi unsurları barındıran mekânlardan örneklerle, tek açıdan alınan birçok görüntünün birletirilmesiyle oluan panoramik fotoraf elde etme teknii açıklanmaya çalıılmıtır. Yapım yöntemi çalımasında Photmerge teknii yanında baka basit Photoshop teknikleri ile de panoramik fotoraf elde etme yöntemleri anlatılmıtır. Çalımada, geçmiten günümüze corafya aratırmalarında panoramik fotorafların kullanım alanlarının tespiti, panoramik görüntülerin corafyaya saladıı katkılar ve corafya çalımalarında kullanmak üzere basit panoramik fotoraf yapım tekniin açıklanmaya çalıılması konunun asıl amacını oluturmaktadır. Bu amaçlarının yanında CBS ile corafya farklı yazılımlarının kullanılması, görselliin aratırma çalımalarında profesyonel olarak kullanılmasının amaçlanması ve corafya çalımaları ile panoramik fotoraf kullanımı ilikisinin önemi dier amaçları oluturmaktadır. Çalımanın bütün bölümlerinde ve aratırma safhasında corafi bakı açısı ile gerekli çalımalar yapılmıtır. Bunun yanında disiplinler arası anlayı ve CBS metodolojisi de çalımada kullanılmıtır. CORAFYA ÇALIMALARINDA PANORAMK FOTORAF KULLANIMI Çalımada corafya disiplinindeki temel yayın organları olan corafi dergilerdeki makaleler kullanılmı ve bu makalelerdeki panoramik fotoraflar tespit edilmitir. Toplamda 8 farklı yayın organı olan Türk Corafya Dergisi, Corafya Aratırmaları Dergisi (Ankara Üniv. DTCF Corafya Aratırmaları Enstitüsü Yayını ile Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Corafya Bilim ve Uygulama Kolu Yayını), stanbul Üniversitesi Corafya Bölümü Dergisi, Türkiye Corafyası Uygulama ve Aratırma Merkezi Dergileri, Dou Corafya Dergisi, Ege Corafya Dergisi, Marmara Corafya Dergisi ve Corafi Bilimler Dergi lerinde toplam 2236 makale incelenmitir. lk yayın organı olan Türk Corafya Dergisinin ilk sayısını temel aldıımızda 72 yıllık zamansal bir çalıma geçmiinin de incelendii görülmektedir. ncelenen corafi çalımalardaki fotorafların panoramik fotoraf olması içinde belli kriterler aranmıtır. Günümüzdeki panoramik görüntü olarak lik açıların deerlendirilmesinin yanında, fotorafın uzun kenarının kısa kenarının uzunluundan 2 kat daha fazla olması özellii de aranmıtır. Ayrıca panoramik fotoraf kullanımı disiplinin alt dallarındaki daılıları, yayın baına ve dergi baına düen panoramik fotoraf kullanımı, zamansal olarak (2000 den önce ve sonra) panoramik fotorafların analizleri ile de incelenmi ve deerlendirilmitir. Bütün çalımalar sonucu incelenen corafya yayınlarında toplam 378 panoramik fotorafın kullanımının olduu tespit edilmitir (Tablo 1). Yayınlardaki ilk panoramik 1945 yılına ait olup E. Lahn ın Türk Corafya Dergisi 7-8 sayısındaki Anadolu da Neojen ve Dördüncü Zaman Volkanizması isimli çalımasında kullanılmıtır (Foto 1). Bu veride bize corafya yayınlarındaki panoramik fotoraf kullanımının 70 yıllık bir geçmii olduunu da göstermektedir. Foto 1: Corafya Dergilerindeki Yayınlarda lk Panoramik Fotoraf Kullanımı (Konya-Karapınar Meke Tuzlası Krater Gölü) (E. Lahn ın 1945: 43)

5 Tablo 1: Corafya Yayınlarındaki Panoramik Fotoraf Kullanımın Analizi Corafya Alt Bilim Dalları ncelenen Corafya Dergileri Türk Corafya Dergisi Corafya Aratırmaları Dergisi stanbul Üniv. Corafya Dergisi TUCAUM Dergisi Dou Corafya Dergisi Ege Corafya Dergisi Marmara Corafya Dergisi Corafi Bilimler Dergisi TOPLAM NCELENEN YAYIN SAYISI Jeomorfoloji klim Bitki Örtüsü ve Toprak Hidrografya FZK CORAFYA TOPLAM Tarihi, Siyasi Ülkeler Co Nüfus Corafyası Yerleme Corafyası Tarım Sanayi Madencilik Ulaım Co Turizm Co Arazi Kullanımı, Çevre Sorunları BEER CORAFYA TOPLAM CORAFYA ETM TOPLAM Toplam çindeki Yüzdesi (%) nceleme sonucu tespit edilen 378 panoramik fotorafın % 28 i Türk Corafya Dergisi nde, % 19 u Marmara Corafya Dergisi nde, % 15 i Dou Corafya Dergisi nde, % 14 ü Corafya Aratırmaları Dergisi nde, % 8 i stanbul Üniversitesi Corafya Dergisinde, % 6 sı TUCAUM Dergileri ve Ege Corafya Dergisinde ve % 4 ü Corafi Bilimler Dergisinde bulunmaktadır (Tablo 1). En çok panoramik fotorafın makale sayısının da en çok olduu Türk Corafya Dergilerinde kullanıldıı görülmektedir. Bu dergiyi Marmara Corafya Dergisi ve Dou Corafya Dergisi takip etmektedir. En az panoramik fotorafın kullanıldıı çalımalar ise yayın sayısının da dier dergilere nazaran çok fazla olmadıı Corafi Bilimler Dergisinde tespit edilmitir. Corafya çalımalarında makale baına düen panoramik fotoraf kullanımına baktıımızda ise en yüksek deerin 0,34 ile Corafya Aratırmaları Dergisinde olduu görülmektedir. Bu dergiyi ise TUCAUM Dergileri (0,18), Türk Corafya Dergisi (0,17) ve Marmara Corafya Dergisi (0,17) takip etmektedir (Tablo 2). Bu veriye farklı açıdan baktıımızda ise, Corafya Aratırmaları Dergisinde üç makalede bir panoramik fotoraf kullanımı varken, TUCAUM Dergilerinde be makalede bir panoramik fotoraf kullanımı, Türk Corafya Dergisi ve Marmara Corafya Dergisinde yaklaık deer olarak be makalede bir panoramik fotoraf kullanımı oranı olduu da anlaılmaktadır. Veriler bize corafi çalımaların sayısının fazla olmasının panoramik fotoraf kullanımında fazla olduunu göstermektedir. Ancak makale baına düen panoramik fotoraf kullanımı verileri, makale sayısının fazla olmasına ramen panoramik fotoraf kullanımın bazı dergilerde daha az bazılarında ise daha fazla olduunu da göstermektedir

6 Tablo 2: Corafya Dergilerinde Yayın Baına Düen Panoramik Fotoraf Oranı Dergi Adı Yayın Sayısı Panoramik Fotoraf Sayısı Yayın Baına Düen Panoramik Fotoraf Sayısı Oranı Türk Corafya Dergisi ,17 Corafya Aratırmaları Dergisi ,34 stanbul Üniv. Corafya Dergisi ,15 TUCAUM Dergisi ,18 Dou Corafya Dergisi ,12 Ege Corafya Dergisi ,11 Marmara Corafya Dergisi ,17 Corafi Bilimler Dergisi ,11 TOPLAM Ort. 0,16 Çalımalardaki panoramik fotoraf kullanımını corafya biliminin alt disiplinine göre deerlendirdiimizde, kullanılan fotorafların özellikle belli alanlarda younlatıı görülmektedir. Bu verilerde bize panoramik fotorafların daha çok bu alanlarda faydalı olduunu ve kullanılabilir olduunu göstermektedir. Fiziki corafya çalımalarında panoramik fotoraflar 207 kere kullanılmıken, beeri corafya çalımalarında 166 kez kullanılmıtır. Ayrıca corafya eitimi çalımalarında sadece 5 tane panoramik fotorafın kullanıldıı incelemeler sonucu tespit edilmitir. Daha alt disiplinlerde inceleme yaptıımızda panoramik fotorafların en çok jeomorfoloji çalımalarında kullanıldıı tespit edilmitir. Toplam 378 panoramik fotorafın % 49 u jeomorfoloji çalımalarında kullanılmıtır. Fotorafların % 16 sı yerleme corafyası, % 9 u turizm corafyası ve % 9 u tarım, sanayi ve madencilik corafyası çalımalarında kullanılmıtır (ekil 1). Sayısal olarak baktıımızda 187 panoramik fotoraf jeomorfoloji çalımalarında kullanılmıken bu alanı, 60 fotoraf ile ehir ve yerleme corafyası, 34 fotorafla turizm corafyası, 33 fotorafla tarım, sanayi ve madencilik corafyası ve 21 fotoraf ile arazi (mekan, kıyı) kullanımı ve çevre sorunları corafyası alt alanları takip etmektedir (Tablo 1). Corafyanın dier alt dallarında kullanılan panoramik fotoraf sayısı ise oldukça azdır (iklim 1, bitki örtüsü ve toprak 5, hidrografya 14, tarihi, siyasi ve ülkeler co. 8, nüfus co. 4, ulaım co. 6). Verilerden anlaılacaı üzere jeomorfoloji, yerleme, turizm, tarım, sanayi ve madencilik corafyası alt dallarında panoramik fotoraf kullanımının oldukça yaygın olduu görülmektedir. Özellikle panoramik fotorafların yarısının da kullanıldıı çalımaların jeomorfoloji olması geni açılı görüntülerin bu alanda hem veri kaynaı olarak hem de çalımada görsel açıklamada çok defa kullanıldıını göstermektedir. Bunun yanında Türk corafyasındaki geliim safhası ve yayınların disiplinlere daılıının da balangıçta fiziki corafya ve özellikle de jeomorfoloji olması panoramik fotorafların en çok bu alanda kullanılmasını da salamıtır. ekil 1: A) Yayınlardaki Panoramik Fotoraf Kullanımın Corafya Alt Dallarındaki Oransal Daılıı B) Toplam Panoramik Fotoraf Kullanımının Corafya Dergilerindeki Oransal Daılıı Panoramik fotorafların corafyadaki disiplin daılıında jeomorfoloji alanında younlaması dikkat çekici bir durum olarak analiz sonucu göze çarpmaktadır. Panoramik fotorafların jeomorfoloji

7 alanında en çok kullanılmasını salayan avantaj ve imkanlar ise; jeomorfoloji disiplininde en çok kullanılan görsellerden birinin fotoraf olması, panoramik fotorafla geni bir morfolojik birimin tek fotoraf içinde gösterilmesi, yerekillerinin geni açılarla tamamının gösterilmek istenmesi, yüksek kesimlerden alınan geni açılı görüntülerin saladıı imkanlar sıralanabilmektedir. Jeomorfoloji disiplinini takip eden yerleme corafyası, turizm corafyası ve tarım, sanayi, madencilik corafyasında da tek açıdan alınan görüntülerinin inceleme sahasını tüm detayıyla göstermesi en büyük avantajı salamaktadır. Tablo 3: Corafya Dergilerindeki Panoramik Fotoraf Kullanımının Zamansal Olarak Analizi 2000 Yılı Sonrası 2000 Yılı Öncesi TOPLAM Türk Corafya Dergisi Corafya Aratırmaları Dergisi (A.Ü) stanbul Üniv. Corafya Dergisi TUCAUM Dergisi Dou Corafya Dergisi Ege Corafya Dergisi Marmara Corafya Dergisi Corafi Bilimler Dergisi TOPLAM ncelemede son olarak zamansal bir deerlendirme yaptıımızda gelien teknolojik imkanlarla panoramik fotoraf kullanımının da arttıı görülmütür. Ülkemizde bilgisayar kullanımı ve fotoraftaki teknolojik gelimelerin yaygınlatıı tarihi 2000 yılı olarak deerlendirdiimizde; toplam 378 panoramik fotorafın 227 sinin bu tarihten sonraki çalımalarda kullanıldıı tespit edilmitir. Bu tarihten önce kullanılan panoramik fotorafların birçounun ise birkaç fotorafı manuel olarak birletirme yöntemi ile yapıldıı da görülmektedir (Tablo 3). Son yıllarda kullanılan panoramik fotoraflarda ise teknolojik imkanların gelimesiyle yüksek çözünürlük ve geni açının olduu, kullanılabilirliinin ve bilime katkısının daha fazla olduu görülmektedir. Panoramik fotoraf kullanımını corafi çalımalardaki aratırmacılar olarak deerlendirdiimizde, bazı corafyacıların bu teknii çalımalarında oldukça fazla kullandıı göze çarpmaktadır. Özellikle. Yalçınlar, S. Erinç, Ö. Sür,. Kayan, M. Emirolu, O. Erol, A. Selçuk Biricik,. Atalay, T. Bilgin, E. Öner, H. Yiitbaıolu, N. Pekcan, E. Akkan, H. Kara, K. Arınç, A. E. Erginal, S. Polat, M. Sunkar, C. Bayrakdar, E. Özahin, C. Sevindi en çok panoramik fotoraf kullanan corafyacı akademisyen ve aratırmacıları oluturmaktadır. Farklı görüntülerin olduu, ekilsel, perspektif, yöntem ve uygulama olarak hem doru hem dikkat çekici olan, disiplini ve aratırmayı doru ekilde aktaran ve kullanılan panoramik fotoraf çalımaları ise unlardır. E. Lahn 1945 (ilk panoramik fotoraf kullanmı), C. A. Alagöz 1947, B. Beret 1956, O. Erol 1966, E. Akkan 1966 (Foto 5), O. Erol 1968,. Kayan 1971 (Foto 2), M. Emirolu 1977, C. ahin 1977,. Atalay 1983,R. Meriç 1988, E. Öner 1989, H. Yiitbaıolu 1990, H. Kara 1990,. Kayan 1992, Ö. Sür 1993, N. Pekcan 1993, G. Ertin 1998, O. Erol 1999, B. Avarcan 1999, Ç. Ünal 2000, M. Bakırcı 2002, N. Keser 2004, A. E. Erginal 2005, Polat, Elmasta 2005 (Foto 4), E. Öner 2008,. Çiçek vd. 2008, H. Turolu 2009, C. Bayrakdar, H. Özdemir 2010 (Foto 3), M. Sunkar, S. Tonbul (Foto 8), 2010, F. M. Büyüktopçu, Ö. Akdemir 2011, C. Bayrakdar, T. Görüm 2012, M. Sunkar 2012, C. Sevindi 2013,. Kopar, C. Sevindi 2013 (Foto 7), E. Özahin, Ç. K. Kaymaz

8 Foto 2:. Kayan 1971 Yılındaki Gökova Körfezinde Fiziki Corafya simli Çalımasından iki Orjinal Panoramik Fotoraf (Kayan, 1971: 38-39) Foto 3: Bayrakdar ve Özdemir in 2010 Yılındaki Çalımasından Kaçkar Daı Zirvesinden Panoramik Görüntü (Bayrakdar, Özdemir, 2010: 9) Foto 4: ki Karenin Manuel Olarak Birletirilmesiyle Yapılmı Panoramik Görüntü (Çimenözü-Erzurum), (Polat, Elmasta, 2005: 243) Foto 5: lk Panoramik Çalımalardan Bir Tanesi ahinkaya Yarma Vadisi (Akkan, 1966: 284)

9 Foto 6: Manuel Olarak Birletirilmi Geni Açılı Jeomorfoloji Çalımasına Uygun Panoramik Fotoraf Ancak Görüntü Farklılıkları Belli Olmaktadır (Polat, Güney, 2013: 457) Foto 7: Jeomorfoloji Çalımaları çin Çok Uygun Olan Geni Açılı Panoramik Görüntü (Kopar, Sevindi, 2013: 59) Foto 8: Yerleme Corafyasında Kullanılan Panoramik Fotoraf (Sunkar, Tonbul, 2010: 20) PANORAMK FOTORAFLARIN ÖZELLKLER, CORAFYA BLMNE SALADII KATKILAR, MKÂNLAR, AVANTAJLARI VE KULLANIM ALANLARI Fotoraf kullanımı özelliklede panoramik fotoraf kullanımının corafya alanında, aratırma ve yayınlarda birçok katkı saladıı gözlemlenmitir. nsan mekan arasındaki ilikiyi inceleyen ve doal ortamla beeri ortam arasındaki etkileimi konu alan corafyada fotoraf kullanımı görsel açıklamanın, desteklemenin yanında analiz ve sorgulama yapmayı, elde edilen bulguları kalıcı olarak aktarmayı da salamaktadır. Bu özellikler ile corafya alanında panoramik fotoraf kullanımının yayınlarda, aratırmalarda, eitim ve öretimde youn ekilde kullanılması birçok yararı da beraberinde getirecektir. Panoramik fotoraflarla geni açılı görüntüler salaması, tek bir noktadan alınan birçok fotoraf karesinin birletirilmesi ile yüksek çözünürlüklü kullanılı görüntülerin elde edilmesi, kullanılabilirliin artması, detaylı gözlem ve analizlerin elde edilmesi, görsel okuryazarlıı artması, görsel duyu organı ile eitim ve öretimde kalıcı örenmeyi salaması, bilginin ilenebilirliinin olması, üretimi kolaylatırması, üretim ve bilgi aktarma sürecini hızlandırması, gerçeklik algısını arttırması ve görüntü keskinlii salaması panoramik fotorafların özelliklerini oluturmaktadır. Corafya alanında panoramik fotoraf kullanımın saladıı katkılar, avantajlar ve imkanlarını u ekilde sıralayabiliriz: Görsel okuryazarlıı arttırmaktadır, Eitim ve öretimde kalıcı örenmeye katkı salamakta ve artırmakta, Yayın, aratırma ve inceleme çalımalarında bilgi aktarımını daha kolay hale getirmektedir,

10 Yüksek çözünürlüklü görüntülerin elde edilmesi ile detaylı gözlem ve analiz imkanı salamaktadır, Geni açılı görüntülerin salanması ile incelenilen sahanın detaylı görüntüsünün aktarılması, Tek kare ile görüntülenemeyen morfolojik birim, yerleme, sanayi, turizm yapıları, vb. unsuların panoramik fotoraf ile tek görüntüde gözlemlenmesi, Yüksek çözünürlüklü geni açılı panoramik fotoraflar ile araziye gitmeden gözlem analizlerin yapılması ve zaman tasarrufunun salanması, Web ve internet aracılıı ile birçok mekanda, gitmeden gezi-gözlem olanaklarının salanması, Corafya yayınlarındaki görselliin alternatif uygulamalarla desteklenmesi ve ilgi çekici hale getirilmesi, Günümüz teknolojisi ile kolay üretilmesi, Kullanılabilirliinin çok fazla olması, Profesyonel fotoraf makinesi ve yazılım (Pahotoshop vb.) dıında artık akıllı telefonlar ile üretilebilirliinin olması, Yayınlarda geni alan kaplama sıkıntısının aılması ve daha uygulanabilir yayın görsellii salaması, Orijinal görüntüler ve birebir arazi görüntüleri ile yayınlardaki bilgi aktarımının desteklenmesi, E-dergi, E-yayın, E-kütüphaneciliin küresel ve bölgesel ortamda yaygınlaması ile görsel kullanımın istenmesi ve bunun teknoloji ile daha kullanılabilir hale getirilmesinin salanması, Arazi çalımalarında uygulanabilirliinin kolay olması, Fotorafların CBS yazılımlarına aktarılması ile analiz ve profil çıkarma ilemlerinin birebir arazi görüntüsünden yapılmasını salamaktadır. Panoramik fotoraf kullanımın corafya alanına saladıı birçok katkının olduu, imkan ve avantajlar saladıı yapılan çalımalarda görülebilmektedir. Ancak panoramik fotoraflar corafya çalımalarının tamamına aynı katkıyı salamayabilir. Bu nedenle belli alanlardaki katkılarının yüksek olması corafya alanındaki kullanım sahalarını da belirlemektedir. Panoramik fotoraflar corafya yayın, inceleme ve aratırmalarında en çok jeomorfoloji, hidrografya, ehir corafyası, yerleme corafyası, turizm, sanayi, tarım, madencilik corafyası, arazi, mekan ve kıyı kullanımı çalımalarında kullanılabilmektedir. Bunun dıında corafya eitiminde kullanılmasıyla da bu alana çok fazla katkı salayabilecektir. PANORAMK FOTORAF YAPIM YÖNTEM Corafyada birçok görsel materyal kullanılmaktadır. Bunlardan biri de panoramik fotoraflardır. Geçmi dönemli çalımalarda birkaç fotorafın manuel olarak kesilip elle birletirilmesi ile yapılan panoramik fotoraflar günümüzde gelien teknoloji ile birlikte farklı yazılımlarla üretilebilmektedir. Teknolojinin gelimesi ile birlikte Photoshop gibi yazılımların dıında teknolojik (akıllı) cep telefonları ile de panoramik görüntü elde edilebilmektedir. Ancak corafya çalımalarında hem görsel olarak kullanılmak üzere hem de aratırma çalımalarında masabaı ilemlerinde detaylı gözlemlerin araziye tekrar çıkılmadan yapılabilmesi için yüksek çözünürlüklü panoramik görüntülere ihtiyaç duyulmaktadır. Elde edilen yüksek çözünürlüklü panoramik görüntü ile hızlı, kullanılabilir, analiz ve gözlemler yapılabilmektedir. Bu ekilde bir panoramik fotorafın üretilmesi aamaları Photoshop CS4 programı ile açıklanmaya çalıılmıtır. Örnek çalımada Gölcük ilçesi Gözlemen tepeden kuzeye doru çekilen 6 adet fotoraf Photoshop CS4 yazılımı photomerge (photo=fotoraf, merge=birlemek) teknii ile otomatik olarak panoramik fotoraf haline getirilmitir (Foto 9). lk olarak deinmemiz gereken unsur birletirilmesi yapılacak fotorafların tek açıdan çekilmi olmasıdır, ayrıca fotorafların tam bittii noktadan deil birbirlerinin iç içe olacak ekilde çekilmitir. Bunun yapılmasının en önemli nedeni yazılımın otomatik olarak panoramik görüntü oluturmasından dolayı sınırların çok önemli olmamasıdır. Fotoraflar 16 mega piksel, VR lens (fotoraf boyutu 4928x3264 piksel, 41,72x27,64 cm ve 300 dipi) ile çekilmitir. Geni objektif ile çekilen fotoraflardan daha detaylı panoramik fotoraflarda elde edilebilir. Fotorafların her birinin yüksek çözünürlüü sahip olması, boyutlarının büyük olması birletirme sonucu elde edilen panoramik görüntünün de oldukça yüksek çözünürlüe sahip olmasını salamaktadır. Foto 9: Çalımada Kullanılan zmit Körfezi Kuzey Kıyılarından 6 Ardı Sıra Çekilmi Fotoraf

11 Panoramik fotoraf elde etmek için ilk olarak, Photoshop C4 yazılımı açıldıktan sonra, file-open ile kullanacaımız fotoraflar yazılımda açılmaktadır (ekil 2). Daha sonra fotorafların üst kısmı sa tu ile tıklanıp image size seçildikten sonra boyutları ve çözünürlüü kontrol edilmektedir. Bu ilem üzerinden fotorafların boyutları ayarlanıp farklı boyutta görüntülerde elde edilebilir (ekil 3). ekil 2: Photoshop Programında Panoramik Fotoraf Olacak Karelerin Açılması ekil 3: Fotorafların Boyut ve Çözünürlüünün Kontrol Edilmesi ve stenen Boyutlarda Ayarlanması Daha sonra panoramik fotoraf elde etmek için sırasıyla File-Automate-Photomerge ilemleri tıklanır ve karımıza photomerge ilemlerinin yapıldıı kutucuk çıkar (ekil 4). Burada eer photoshop yazılımında açık olan fotoraflardan panoramik görüntü üretilecek ise, add-open files tıklanır, baka dosyadan alınacak ise browse tıklanır (ekil 5). Bu ilemde add-open files tıklandıktan sonra, kutucuun solunda panoramik görüntünün nasıl olması gerektiini belirten ilemler bulunmaktadır. Bu kısımdan otomatik, perspektif veya farklı panoramik görüntüler elde etmek için farklı ilemler seçilebilmektedir. Burada auto (otomatik panoramik görüntü elde etmek için) kısmı iaretlendikten sonra sadaki ok tıklanır ve panoramik görüntü elde etme ilemi balar. Kullanılan fotorafların boyutlarına göre ilem biraz zaman almaktadır ancak 3-5 dakika içinde ilem tamamlanır (Bilgisayarın hızına ve kullanılan fotorafların boyutlarına göre ilem süresi deimektedir)

12 ekil 4: Photoshop Yazılımında Photomerge Yazılımın Açılması ekil 5: Photomerge Yazılımında Panoramik Fotoraf Yapımı çin Gerekli lemler Panoramik görüntü photomerge ile yapılan ilemlerin sonunda oluturulmutur (ekil 6). Ancak fotorafın çekilen açılarından dolayı bazı kısımlarda boluklar bulunmaktadır. Belirtilen boluklar tools kutucuundan crop aracı ile kesilerek düzeltilebildii gibi, panoramik görüntünün alt-üst-sa-sol tarafların kesilmesi ile de yapılabilmektedir. Bunun için ilk olarak fotorafın üst kısmı sa ile tıklanır image size tıklanır görüntünün boyutunun ve çözünürlüünün oldukça yüksek olduu gözlemlenir. Ancak bize daha düük boyutta bir görüntü lazım olduu için image size kutucuundan width kısmına daha küçük bir genilik yazılır ve fotoraf küçültülür (ekil 7). Daha sonra yine panoramik fotorafın üst kısmı sa tıklanır bu sefer canvas size tıklanır. Bu ilemde panoramik görüntünün alt ve üst kesimindeki boluklar kesilecek ve görüntü bütün halini alacaktır. Bunun için alttaki ok iaretleri yardımı ile kesim ileminin nerden yapılacaı belirlenir ve fotorafın uzunluu height daha küçük boyutların yazılması ile ayarlanır (ekil 8). Bu ilemler sonucu oluturan panoramik görüntü bütün halini almı olacaktır. Fotoraftaki renk düzenlemelerini yazılımın üst dosyalarındaki image-adjustments seçeneinden yapılabilinmektedir. Fotoraftaki bozukluklar ise tools kutucuundan clone stamp tool ile yapılabilmektedir

13 ekil 6: Photomerge Teknii le Elde Edilen Ham Haldeki Yüksek Çözünürlük ve Boyutlara Sahip Panoramik Fotoraf ekil 7: Panoramik Fotorafların Image Size le Boyutlarının Ayarlanması ekil 8: Panoramik Fotorafın Canvas Size le Boluklarının Daraltılması ve Orijinal Görüntü Haline Getirilmesi Belirtilen ilemler yapıldıktan sonra file-save as ile panoramik fotoraf farklı kaydederek kullanmaya hazır hale getirilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, fotorafın jpeg olarak kaydedilmesidir (ekil 9). En son görüntüyü jpeg kaydederken boyutunu ayarlayıp ok tuuna basarak kullanıma hazır hale getirilmektedir (Foto 10). Bu ilemlerin sonucunda kolay, faydalanılabilir herkesin kullanabilecei panoramik fotoraflar elde edilmektedir. Aynı zamanda bu ilemleri yaparken yazılımı Türkçede kullanabilirsiniz, ilemleri daha kolay yapabilirsiniz. ekil 9: Panoramik Fotorafın File-Save as ile jpeg Olarak Kaydedilmesi

14 Foto 10: Photoshop ve Photomerge Yazılımları Kullanılarak Oluturulan Panoramik Fotoraf Corafyada çok ie yarayan ve tek açıdan bütün alanı görebildiimiz panoramik fotorafların yapılması için farklı tekniklerde bulunmaktadır. Fotorafları photoshop yazılımında manuel olarakta birletirebilmek mümkündür ancak bu teknik photomerge tekniine göre oldukça zaman almaktadır. Bunun yanında panoramik görüntüyü anında elde eden fotoraf makineleri, geni açılı objektiflerde kullanılmaktadır. Dier bir teknii ise artık teknolojinin gelimesiyle akıllı telefonlara yüklenen yazılımlar oluturmaktadır. Panoramik fotoraf saladıı imkanlar avantajlar, hızlı ve kolay üretilme süreci ile corafya çalımalarına görsel materyal olmasının dıında analiz ve deerlendirme, bilgi aktarımı materyali olarakta kullanılabilmektedir. Panoramik fotoraflar özellikle jeomorfoloji (Foto 11), hidrografya (Foto 12), ehir ve yerleme (Foto 14-16), arazi-kıyı-mekan kullanımı (Foto 13-15), çevre sorunları, ulaım ve turizm corafyası çalımalarında daha kullanılabilir imkanlar ve olanaklar salamaktadır. Foto 11: Ayvalık ve Adalarının Jeomorfoloji, Yerleme, Arazi Kullanımı Çalımalarında Kullanılabilecek Panoramik Fotorafı Foto 12: Hidrografya ve Jeomorfoloji Çalımalarında Kullanılabilecek Panoramik Fotoraf (Bergama-Kestel Barajı-Akropol Antik Kentinden Çekilmitir) Foto 13: Yerleme, Mekan-Arazi Kullanımı, klim Çalımalarında Kullanılabilecek Panoramik Fotoraf (Bolu-Mengen, Mengen Açılar Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi)

15 Foto 14: ehir ve Yerleme, Ulaım, Ekonomi, Turizm Corafyası Çalımalarında Kullanılabilecek Panoramik Görüntü (Kütahya- Kütahya Kalesinden Çekilmitir) Foto 15: Jeomorfoloji, ehir, Yerleme, Kıyı-Mekan Kullanımı, Hidrografya Çalımalarında Kullanılabilecek Panoramik Fotoraf (zmit ehir Merkezi ve zmit Körfezi Dou Havzası-zmit Orhan Camiinden Güneye Doru Çekilmitir) Foto 16: stanbul un Tarihi Yarımadasının Panoramik Fotorafı (Galata Kulesinden Güneye Doru Çekilmitir) SONUÇ VE ÖNERLER Corafya çalımalarında harita ve fotoraf olmak üzere birçok materyal kullanılmaktadır. Ancak günümüzde teknolojik imkanlar ve CBS nin saladıı olanaklarla haritaların görsel bir bilgi aktarımı malzemesi olması yanında analiz, sorgulama yapan, farklı analizlerle haritalar üreten, bunlarında hızlı ve kullanılabilir olmasıyla corafyaya çok fazla katkı salayan yeni geliim alanı olmutur. Bunun yanında fotoraf kullanımında çok fazla olduu corafya alanında geçmiten günümüze panoramik fotoraflar kullanılmaktadır. Ancak gelien teknoloji ile birlikte yine panoramik fotoraflardan da bilgi aktarımı dıında gözlem ve analiz alanında da yararlanılabilmektedir. Bu durumda bize göstermektedir ki teknolojik imkanlarla oluturulan panoramik fotorafların geçmite de fazlaca kullanılmasına ramen günümüzde ki katkıları daha fazla olmaktadır. CBS nin corafyaya saladıı katkıların dıında geçmiten günümüze fotoraf kullanımın corafya çalımalarında kullanılması ve bunun teknolojik imkanlarla daha kolay, hızlı, kullanılabilir olması, corafyadaki bilgi aktarımını daha kolay ve kalıcı hale getirmektedir. Çalımada elde edilen veriler panoramik fotoraf kullanımın corafya aratırmalarında çok büyük avantajlar saladıını, materyal olarak kullanıldıını ve bilgi aktarımında kolaylıklar, kalıcı örenme saladıını göstermektedir. Panoramik fotorafların günümüz teknolojisi ile kolay üretilmesi, kullanılabilir olması, arazi çalımaları dıında gözlem çalımalarına katkı salaması corafyadaki dier avantajları oluturmaktadır. Çalımada incelenen yayınlarda panoramik fotorafların 70 yıllık bir süreçte toplam 378 kez kullanıldıı tespit edilmitir. Analiz sonucunda dikkat çeken durum ise panoramik fotorafların yarısına yakınının jeomorfoloji alanında kullanılmasıdır (% 49). Özellikle arazi ve yüksek alanlı görüntülerin bu alanda kullanılması, geni açılı görüntülerle yerekillerinin tamamının görüntülenmesi ve yüksek çözünürlüklü fotoraflarla gözlem ve analizlerin yapılması, panoramik fotorafların jeomorfoloji alanında youn ekilde kullanılmasını salamıtır. Jeomorfoloji alanı dıında yerleme corafyası (% 16), turizm corafyası (% 9), tarım, sanayi, madencilik (% 9), arazi-mekan kullanımı, çevre sorunları (% 6) ve dier corafya alt dallarında da panoramik fotorafların kullanıldıı tespit edilmitir. ncelenen veriler

16 panoramik fotorafların corafyanın her dalında avantajlar saladıını göstermekle birlikte jeomorfoloji ve yerleme corafyası alanlarında daha da farklı imkanlar salayacaını göstermektedir. Panoramik fotoraflarla geni açılı görüntüler salanması, tek bir noktadan alınan birçok fotoraf karesinin birletirilmesi ile yüksek çözünürlüklü görüntülerin elde edilmesi, kullanılabilirliin artması, detaylı gözlem ve analizlerin elde edilmesi, görsel okuryazarlıı artması, görsel duyu organı ile eitim ve öretimde kalıcı örenmeyi salaması, bilginin ilenebilirliinin olması, üretimi kolaylatırması, üretim ve bilgi aktarma sürecini hızlandırması, gerçeklik algısını arttırması panoramik fotorafların özellikleri ve aynı zamanda corafyaya saladıı katkıları da oluturmaktadır. Geçmite manuel olarak üretilen panoramik fotoraflar, günümüzde Photoshop yazılımı bata olmak üzere birçok yazılımla, özel panoramik fotoraf makineleri ile ve akıllı telefonlarla da üretilebilmektedir. Panoramik fotoraf üretiminin bu kadar kolaya indirgenmesi ve saladıı olanaklar ile corafya alanında bata görsel materyal olmak üzere birçok fayda saladıı gözlemlenmitir. Bu nedenle corafya disiplini içinde CBS nin saladıı imkanlar panoramik fotoraf kullanımın saladıı olanakların birletirilmesi, hızlı, kolay üretilen ve ulaılabilen, bilgi aktarımını hızlı ve kalıcı yapan, doru ve realist bilgiler içeren yayınlarında artmasını salayacaktır. Bu nedenle günümüzde corafya alanında panoramik fotoraf kullanımının daha da yaygınlaması alana büyük katkılar salayacaktır. KAYNAKÇA AKÇAY, Ö., ALTAN, O., ERGÜN, B., (2002), Turist Bilgi Sistemi Tasarımı ve Panoramik Görüntü le Entegrasyonu, Selçuk Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendislii Öretiminde 30. Yıl Sempozyumu, Konya AKKAN, E., (1966), ahinkaya Yarma Vadisi, Ankara Üniv. DTCF. Corafya Aratırmaları Enstitüsü Corafya Aratırmaları Dergisi, Sayı 1, s ARI, Y., KAYA,., (2014), Corafya Aratırma Yöntemleri, Corafyacılar Dernei Yayını, ISBN: , stanbul. BAYRAKDAR, C., ÖZDEMR, H., (2010) Kaçkar Daı nda Bakı Faktörünün Glasiyal ve Periglasiyal Topografya Geliimi Üzerindeki Etkisi, Türk Corafya Dergisi Sayı 54, s. 1-13, stanbul. DOANAY, H., (2002), Corafya Öretim Yöntemleri (Ortaöretim Corafya Eitiminin Esasları), Erzurum: Aktif Yayınevi, s EROL, O., (1996), Büyük Menderes Deltasının Foto-Jeomorfolojik ncelenmesi, Ege Corafya Dergisi, Sayı 9, s GOEBEL, A., M., (1933) The Use of Pictures in The Teacing of Geograpy. School Science Mathematics, Vol. 30 (1), No. 5. GÜNGÖRDÜ, E., (2009), Corafyada Bilimsel Aratırma Yöntemleri, Asil yayınevi. HALL, T., (2009) The Camera Never Lies? Photographic Research Methods in Human Geography. Journal of Geography in Higher Education, Vol. 33 (3), pp HALVERSON, L. H. (1929), Pıctures In The Teachıng Of Geography, Journal of Geography, Vol. 28 (9), pp KARAKU, U., (2013), ehir Corafyası Öretiminde Fotoraf Kullanımı, Zeitschrift für die Welt der Türken, Journal of World of Turks, Vol. 5, No 1, s KAYA, M., F., (2011), Örencilerde Görsel Okuryazarlık Becerilerinin Gelitirilmesine Yönelik Corafya Öretmenlerinin Görü ve Uygulamaları, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/2 Spring 2011, p KAYAN,., (1971) Gökova ve Çevresinde Fiziki Corafya Aratırmaları Ankara Üniv. DTCF. Corafya Aratırmaları Enstitüsü Corafya Aratırmaları Dergisi, Sayı 3-4, s KOPAR,., SEVND, C., (2013), Tortum Gölü nün (Uzundere-Erzurum) Güneybatısında Aktüel Sedimantasyon ve Siltasyona Balı Alan-Kıyı Çizgisi Deiimleri, Türk Corafya Dergisi, Sayı 60, s.49-66, stanbul. LAHN, E., (1945) Anadolu da Neojen ve Dördüncü Zaman Volkanizması Türk Corafya Dergisi, Syaı 7-8, s.37-49, stanbul. KOÇ, H., (2009), Corafya Öretiminde Fotoraf Kullanımı, Türkiye Sosyal Aratırmalar Dergisi, Sayı 13 (3), s ÖZDAL, I., (2008), Panoramik Fotorafın Kökenleri ve Türkiye Örnekleri, Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Sayı 1, s , Ankara. ÖZDEMR, H., (2015) Türk Corafya Dergisindeki Yayınlar Hakkında ( ), Türk Corafya Dergisi, Sayı 62, s , stanbul. POLAT, S., ELMASTA, N., (2005), Tekman-Kiı Hazman (Çimenözü) Termal Su Kaynakları (Erzurum) Dou Corafya Dergisi Sayı 14, s , Erzurum. POLAT, S., GÜNEY, Y., (2013), Uak li Arazisinda Karstik ekiller, Marmara Corafya Dergisi, Sayı 27, s , stanbul. ROSE, G,. (2000), Practising Photography: An Archive, A Study, Some Photographs and A Researcher, Journal of Historical Geography, Vol. 26 (4), pp ROSE, G,. (2008), Using Photographs As Illustrations in Human Geography, Journal of Geography in Higher Education, Vol. 32 (1), pp SANDERS, R,. (2007), Developing Geographers Through Photography: Enlarging Concepts, Journal of Geography in Higher Education, Vol.31 (1), pp SARI, F., ERD, A., KIRTILOLU, O., S., (2011), Kampus Bilgi Sistemi Oluturma Çalımaları ve Panoramik Görüntüler: Konya Selçuk Üniversitesi Örnei, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara. SIDAWAY, J. D,. (2002). Photography as Geographical Fieldwork. Journal of Geography in Higher Education, 26 (1), SHAWARTZ, J., M., (1996), The Geography Lesson: Photographs and the Construction of Imaginative Geographies, Journal of Historical Geography, Vol. 22, Issiu 1, pp SUNKAR, M., TONBUL, S., (2010), Batman ehrinin Kurulu ve Gelimesi, stanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi, Corafya Bölümü Corafya Dergisi, Sayı 21, s.18-38, stanbul. AHN, C., ERGÜN, B., (2012), Panoramik Görüntü ve Kullanım Alanları, IV. Uzaktan Algılama ve Corafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, Bildiri Özetleri, s , Zonguldak. AHN, C., UYGUR, Ö., ERGÜN, B., (2013), Panoramik Görüntülemede Yansımalı Sistemlerin Matematik Modelleri, Harita Dergisi Sayı 149, s ÜÇIIK, S., ÜNLÜ, M., ÖZEY, R., (2002), Corafya Eitim ve Öretiminde Fotorafların Önemi, Marmara Corafya Dergisi, Sayı 5, s. 1-8, stanbul