EMZIRME SURESI UZERINE ETKILERI

Transkript

1 Cilt VII: 1-4, SOSYOKÜLTÜREL VE EKONOMİK FAKTÖRLERİN EMZIRME SURESI UZERINE ETKILERI Necva ŞENSAYı, Gülur TOKUÇ2, Yasemi Akı EKMEKÇiOGLU2, Ahmet ÖZGÜNER3 Sosyokültürel ve ekoomik faktörler emzirme süresii etkilemektedir. Bu çalı ş mada hastaemiz pediatri polikliiğie baş vura aelerde emzirme üzeride etkili ola faktörler ortaya komaya çalışılmış ve 30 yaş üstüdeki aeleri; üç ve üçte fazla çocuk sahibi olaları; sigara içmeyeıeri bebeklerii daha uzu süre emzirdikleri saptamıştır. Ailei maddi durumuu, ae ve bab a ı eğitim düzeyii ise emzirme süresi üzerie etkisi g örülmemi ş tir. SOCIOECONOMIC AND CULTURAL FACTORS AFFECTING BREAST -FEEDING PERIOD Some socioecoomic ad cultural factors affect breast feedig period. I this study, the factors affectig breast feedig were ivestigated amog mothers who applied to our hospital's pediatric outpatiet eliies. Mothers over age 30, those havig three or more childre ad those who did ot smoke were foud to breast-feed their babies for a loger period. No correlatios were foud betwee the breast-feedig period ad ecoomic factors ad parets' educatio level.. Sosyoekoomik ve kültürel faktörleri emzirme üzeride öemli bir yeri vardır. Ketleşme soucu çağdaş yerleşim merkezleride yaşam, aeyi, çeşitli faktörleri etkisiyle emzirmede uzaklaştırmaktadır. Ayrıca, aei öğreim durumu, yaşı, çocuk sayısı, ailei maddi durumu gibi çeşitli faktörleri emzirme süre ve etkiliğii etkileyebileceği ileri sürülmektedir. Bu çalışma, Kartal Eğitim ve Araştırma Hastaesi Çocuk Kliiği ve Sultabeyli semt polikliiğie başvura toplam 401 aei emzirmesi üzerie etkili ola faktörleri ortaya koymak amacıyla plalamıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Bu çalışmaya, polikliiğe çeşitli edelerle başvura, bebeğii daha öce belirli sürelerde emzirmiş, acak çeşitli edelerle meme vermeyi soladırmış toplam 401 ae ve bebeği alımış ve bir aket formu verilerek doldurmaları istemiştir. Akette çocuklarıı öz ve soy geçmişi ve aile fertlerii sosyokültürel durumuyla ilgili çeşitli sorular yer almıştır. Aeleri bebeklerie ayrıtılı fizik iceleme yapılmış, gelişmeleri Neyzi ve arkadaşlarıı hazırladıkları Türk çocuklarıa uyarlam.ış persetil eğrilerie göre değerledirilmiştir. Istatistiksel Karta1 Eğitim ve A raş tırma Hastaesi Çocuk K l iiğ i, l U zma ı, ışef Muavii, Jşefi değerledirmeler ki-kare ve Fisher'i exact kikare testi kullaılarak yapılmış tır. BULGULAR Araştırma kapsamıa alıa aeleri yaşları arasıda değişmekte olup grupladırıldıklarıda: 1. Grup: 20 yaş ve altı 62 ae (%15.5). 2. Grup: yaş ve 259 ae (%64.6) 3. Grup: 30 yaş ve üstü 80 ae (%20). Ae yaşıa göre emzirme süresi icelediğide 3. gruptaki aeleri, bebeklerii diğer gruptakilerde daha uzu süre emzirdikleri saptamıştır (p<o.oo1) (Tablo O. Aeler tahsil derecelerie göre grupla dırıldığıda: 1. Grup: Okuma yazması olmaya 70 ae (%17.45) 2. Grup: İlk ve ortaokul mezuu 266 ae (%66.35). 3. Grup: Lise ve yüksekokul mezuu 65 ae (%16.2). Bu üç grup arasıda emzirme süresi açısıda alamlı bir fark bulumamıştır (p=0.22) (Tablo II). Aeleri sigara kullaımıa göre emzirme süreleri icelediğide sigara içmeye 323 aei (%80.5), sigara içe 78 aeye (%19.5) göre bebeklerii daha uzu süre emzirdikleri saptamıştır (p=0.03) (Tablo III).

2 596 Kartal Eğitim ve Araştırma Kliikleri Tablo i. Ae Yaşıa Göre Emzirme Süresi Ae yaşı 0-3 ay 3-6 ay 6-9 ay 9-12 ay 12 ay ve üstü Toplam 20 yaş ve altı (38.70) (19.35) (17.74) (16.13) (8.06) yaş (36.67) (22.0) (18.14) (12.74) (10.42) 30 yaş ve üstü (20) (20) (16.25) (17.5) (26.5) X'=20.1S p<o.ool Tablo II. Ae Tahsilie Göre Erzirme Süresi Ae tahsili 0-3 ay 3-6 ay 6-9 ay 9-12 ay 12 ay ve üstü Toplam Okumayazma yok İlk ve ortaokul Lise ve üstü 19 (27.1) 93 (35) 23 (35.4) 11 (15.7) 57 (21.4) 17 (26.2) 13 (18.6) 45 (16.9) 13 (20.0) (15.7) (22.9) (14.7) (12) (10.8) (7.7) X'=LO.54 p=o.22 Araştırıla 401 ailei 299'u (%74.6) bir veya iki çocuklu, 102'si (%25.4) ise üç ve daha fazla çocuklu ailelerdi. Çok çocuklu ailelerde aeleri erzirme süresi, az çocuklu ailelerdekide daha uzu buludu (p<o.ool) (Tablo IV). Babalarda 261'i (%65) ilkokul, 113'ü (%28.3) ortaokul ve lise, 27'si ise (%6.7) yüksekokul mezuuydu. Baba tahsil derecesii bebekleri emzirilme süreleride etkili olmad ığı görüldü (p=0.33) (Tablo V). Çalışmamızdaki 401 ailei 156's ıı (%39) maddi durumu kötü, 169'uu (%42) orta, 76'suu (%19) ise iyiydi. Ailei maddi durumuu emzirme süresii etkilemediği görüldü (p=0.26) (Tablo VI). İcelee bebekleri yaş dağılımları: 0-6 aylık: 77 bebek (%19.2), 6-12 aylık: 186 bebek (%46.4), 12 ay üstü: 138 bebek (%34.3) idi. Bu bebekleri 227'si (%56.6) erkek, 174'ü (%43.3) ise kızdı. Bebekleri ae sütü alma süresie göre dağılımları şu şekildeydi: 0-3 ay: 134 bebek (%36.6), ~ 3-6 ay: 85 bebek (%21.2) 6-9 ay: 71 bebek (%17.7), 9-12 ay: 57 bebek (%14.2), 12 ay ve üstü: 53 bebek (%13.3). Bebekler ağırlık ve boy persetillerie göre grupladırılıp ae sütü alma süreleri icele- Tablo III. Aerıi Sigara Kullaımıa Göre Emzirme Süresi Sigara kullaımı 0-3 ay 3-6 ay 6-9 ay 9-12 ay 12 ay ve üstü Toplam İçiyor (43.6) (20.5) (17.9) (3.8) (14.1) İçmiyor (31.3) (21.4) (17.6) (16.7) (13.0) X'=LO.23 p=o.03

3 Cilt VII: 1-4, Tablo IV. Yaşaya Çocuk Sayısıa Göre Erozirme Süresi Çocuk sayısı 0-3 ay 3-6 ay 6-9 ay 9-12 ay 12 ay ve üstü Toplam II II II II II II 1 ve (37.1) (21.4) (19.1) (13.0) (9.4) 3 ve fazlası (23.5) (20.6) (13.7) (17.6) (24.5) X"=l9.75 p=o.ool TabloV. Baba Tahsilie Göre Erzirme Süresi Baba tahsili 0-3 ay 3-6 ay II İlkokul (34.5) (18.4) Ortaokul ve lise (32.7) (28.3) Yüksek 8 5 (29.6) (18.5) 6 9 ay 9 12 ay 12 ay ve üstü Toplam II II II II (17.2) (14.2) (15.7) (16.8) (13.3) (8.8) (25.9) (18.5) (7.4) X 2 =9.05 p=o.33 diğide, emzirme süreleri ile perseti11eri arasıda bir bağlatı bu lumamıştır (p=0.07 ve p=0.09) (Tablo VII ve VIII). Akete alıa 401 aei erzirmeyi soladırma sebepleri şulardır: 1. Süt yetmezliği (%41.8) 2. Bebeği emmeyi reddetmesi (%22.7) 3. Aei emzirmeye egel olacak sağlık veya sosyal durumu (%19.5) 4. Sütü hiç gelmemesi (%8) 5. Meme başıı o lmaması (%5) 6. Aei yeide hamile ka lması (%3) TARTIŞMA Bilerce yılda beri sütçocuğu beslemeside ae sütü e öemli kayak olmuştur. Bua karşı 1960'lı yıllarda çok çeşitli süt formüllerii (adapte sütler) piyasaya sürülmesi ve buları yoğu reklamlarıı yapılması ve çalışa aeleri sayısıı artmas ı, batı ülkeleride ae sütü ile besleme oraıda azalmaya yol açmıştır 'li yıllarda ise bilimsel ça lışmalarla ae sütüü biyolojik ve biyokimyasal üstülükleri kaıtlamış, hiçbir edüstriyel sütü ae sütüü iteliklerie erişemeyeceği gösterilmiştir. Böylece, ae sütü ile besleme batı ülkeleride yeide yaygıl aşmıştır. Gelişmekte ola ülkelerde ise yapay sütlerle besleme daha yakı yıllarda yayı lmaya başlamış ve so yılda moda halii almıştır. Bu, bebeği gelişimi ve aile ekoomisi açısıda çok olumsuz bir durumdur. Tablo V I. Ailei Maddi Durumua Göre Erzirme Süresi Maddi durum 0-3 ay 3 6 ay 6 9 ay 9-12 ay 12 ay ve üstü Toplam II II II II II II Kötü (34.5) (23.5) (16.7) (10.3) (17.6) Orta (32.5) (21.9) (17.2) (18.9) (9.5) İyi (34.2) (21.1) (21.1) (11.8) (11.8) x 2 = ıo.oo p=o.26

4 598 Kartal Eğitim ve Araştırma Kliikleri Tablo VII. Kilo Persetillerie Göre Erzirme Süresi Kilo persetil 0-3 ay 3-6 ay 6-9 ay 9-12 ay 12 ay ve üstü Toplam eğrileri (%L (%L (%L (%L (%L 3 persetil ve altı (48.15) (11.11) (24.07) (5.55) (11. 11) 3-10 persetil (26.78) (19.64) (8.93) (21.43) (23.21) persetil (32.65) (24.49) (16.32) (12.24) (14.29) persetil (28.97) (23.36) (21.50) (14.95) (11.21) 50 persetil ve üstü (36.05) (22.09) (16.28) (16.28) (9.30) X' =24.48 p=o.07 Tablo VIII. Boy Persetillerie Göre Emzirme Süresi Boy persetii 0-3 ay 3-6 ay eğrileri 3 persetil ve altı 15 3 (41.66) (8.33) 3-10 persetil 13 8 (40.62) (25) persetil (37.5) (20.83) persetil (34.51) (19.47) 50 persetii ve üstü (29.07) (24.42) 6-9 ay 9-12 ay 12 ay ve üstü Toplam (19.44) (8.33) (22.22) 3 O 8 32 (9.37) (25) (16.66) (16.66) (8.33) (15.04) (15.93) (15.04) (20.93) (16.28) (9.30) Yapıla çalışmalar, ae sütü ile beslemei özellikle ketlerde giderek azaldığıı doğrulamakta ve buda etkili ola faktörler irdelemektedir. Emzirmeyi etkileye öemli faktörlerde birii ae yaşı olduğu göze çarpmaktadır. Birçok araştırmada küçük ae yaşıı yetersiz emzirmeyle paralel gittiği gösterilmiş, bu da geç aeleri tecrübe ve bilgi yetersizliğie bağlamıştır (2,4-7). Bizim çalışmamızda da 30 yaşı üstüdeki aeleri bebeklerii daha uzu süre emzirdikleri görülmüştür. çalışmamız büyük ölçüde aeleri beyaıa dayalı olduğu içi bazı bilgileri doğruluğuda şüphe edilebilir. Bu koudaki çalışmalarımız aeleri eğitimii de ö plaa alarak devam etmekte, daha güveilir veriler elde edilmeye çalışılmaktadır. Sigara, ae sütü sekresyouu azaltmakta, böylece emzirme süresi kısalmaktadır (2,5,9-12). Bizim çalışmamızda da, sigara içe aeleri bebekleride ae sütü alma süresi, sigara içmeye aeleri bebeklerie göre daha kısa bulumuştur. Bu çalışmada ailei çocuk sayısıı emzirme süresii etkilediği; çok çocuğu ola aeleri bebeklerii daha uzu süre emzirdikleri görülmüştür. Arta çocuk sayısıyla, gelişe emzirme tecrübesii artışı, ayrıca maddi soruları büyümesiyle mama yerie erzirmei tercih edilmesi bu souçta sorumlu tutulabilir. Acak çalışmamızda ailei maddi durumuyla emzirme süresi arasıda bir bağlatı bulumamıştır. Aksoy C yılıda yaptığı çalışmada gelir düzeyi düşük ola gruplarıda emzirme süresii daha uzu olduğuu saptamıştır (13). ABD' de yapıla bir çalışmada so yıllarda geelolarak emzirme isidasıda iki kat artış

5 Cilt VII: 1-4, 1996 olmasıa karşı, sosyoekoomik seviyesi düşük grupları yerleştiği bölgelerde ve zecilerde bu artışı olmadığı görülmüştür (14). Bu çalışmada bebekleri gelişim persetilleri ile ae sütüyle beslee süreleri arasıda istatistiksel öemi ola bir bağlatı saptamamıştır. Oysa ki, Akara'ı Çubuk bölgeside yapıla bir çalışmada malutrisyo isidası ile erzirme süresi arasıda alamlı bir ilişki bulumuş, çok kısa ve çok uzu süre emzirile bebeklerde malutrisyo oraıı arttığı görülmüştür (15). Geelolarak emzirmei erke soladırılmasıda e öemli etke süt yetersizliği olarak öe sürülmektedir. Yetersizlik emzirme hatalarıa veya yorguluk ve strese bağlı olabilir. Süt yetersizliklerii acak %5'i gladular laktasyo dokusuu yetersizliğie bağlıdır. E sık karşılaşıla durum aei sütüü yetersiz zaedip bebeğie ek mama vermesidir. Bu olayı da hastaede taburcu edile aeye verile mama reçeteleri provoke etmekte, elide mama bulua ae ilk fırsatta buu deemekte ve ae sütü giderek azalmaktadır. Bizim çalışmamızda da ae sütüü erke soladırılmasıa sebep olarak e fazla "süt yetersizliği" bildirilmiştir. KAYNAKLAR 1. Brow RE. Breastfeedig i moder times. Am J Cli Nutr 26: , Sjoli S, Hoffader Y, Hillervik e. Factors related to early termiatio of breast feedig. Acta Ped Scad 66: , Martiez GA. Milk feedig patters i the Uited States durig the first 12 moths of life. Pediatrics 68: 863-7, Köksal G. Ae sütüü verimi. Besleme ve Diyet Dergisi 11:40-60, Michaelse KF, Larse PS, Thomsel BL, et al. Duratio of breast feedig. Which factors are sigificat? Ugeskr Laeger 17: , Peterso CE, Da-Vazo J. Why are teeagers i the Uited States less likely to breast-feed tha older wome? Demography 29 (3): , Amadar M, Hermelo MP, Coetti JE, et al. Adolescet mothers: do they breast-feed less? Acta Paediatr Hug 32 (3): , Chia SF. A survey of breast feedig practices i ifats. Med J Malaysia 47(2): 34-8, Orlebeka JF, Kol OL, Verhulst Fe. Icrease i child behaviour problems resultig from materal smokig durig pregacy. Arch Eviro Health 52(4): , Clemets MS, Mitchell EA, Wright SP, et al. Iflueces o breast feedig i southeast Eglad. Acta Paediatr 86(1): 51-6, Erikse W. Breastfeedig, smokig ad the presece of the child's father i the household. Acta Paedriatr 85(11): , Owe MJ. Boldwi CD, Swak PR, et a L. Relatia of ifat feedig practices, cigarette smoke exposure ad group child care to the oset ad duratio of otitis media i the first three years oflife. J Pediatr 123(5): , Aksoy e. Emzikli aei besleme durumuu sütü bileşimi üzerie etkisi ye ilk üç aylık döemde bebeği büyüme durumu H. U. Sağlık Bilimleri Fak. Uzmalık Tezi, Akara, Jacobso SW, Frye KF. Icidece ad carrelates of breast feedig i socioecoomically disadvataged wome. Pediatrics 88(4): , Şesoy F, Akgü B, Egeme A, ve ark. Çubuk bölgeside 0-48 aylık çocuklarda malutrisyo preva Ias!. Besleme ve Diyabet Dergisi 20: 9-19, 1991.