Yoksulluk Nafakası ve Yoksulluk Nafakasının Süresi Bağlamında Bir Mukayeseli Hukuk İncelemesi*

Transkript

1 Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasının Süresi Bağamında Bir Mukayesei Hukuk İnceemesi* A Comperative Law Study Within The Context of Post Marita Maintenance and The Duration of Post Marita Maintenance Emrah KULAKLI** ABSTRACT The post marita maintenance obiges the spouses financiay continuation of the persona reationship in despite of that the marriage ends. This kind of maintenance, which arises as a concusion of the mutua interdependency responsibiity of the spouses during the post marriage process, is reguated under Artice 175 and the foowing causes of Turkish Code of Civi Law. Under the mentioned artices, the spouse, who sha become impoverished due to the divorce, is entited to request the other spouse to pay maintenance in proportion to his/her own financia power for an indefinite period of time, on the purpose of earning her/his keep; however provided that the spouse, who sha request maintenance, must not have grosser faut than other spouse s one. The constant decision of the Supreme Court, the decision of the Constitutiona Court and the opinions at the ega doctrine with respect to the duration of post marita maintenance have made this topic quite questionabe. The focus point of such discussion is whether or not the judge has a discretion authority about imitation of maintenance with a certain period, in case of that the post marita maintenance is requested without any imitation in terms of period. A further aspect of the discussion is aso the degree of convenience to the rightness of the situation that the post marita maintenance is rued for an indefinite period of time. In this regard, this artice is focused on the examination of the ega provisions under the Turkish Law from past to present within the context of the expanations concerning the aim and eements of the post marita maintenance, which constitutes the basis of our topic, and its period. Subsequenty the artice is aso mentioned about reguations under the comperative aw and contains our determinations concerning the idea aw (de ege ferenda) at the part of concusion subsequent to our evauations regarding the matter. Keywords: impoverishment, post marita maintenance, the terms of post marita maintenance, the duration of post marita maintenance, the discretion authority of judge. * Makae gönderim tarihi: Makae kabu tarihi: Emrah Kuakı, Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasının Süresi Bağamında Bir Mukayesei Hukuk İnceemesi, İstanbu Medipo Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi, Cit 5, Sayı 2, 2018, s ** Dr. Öğr. Üyesi, İstanbu Medipo Üniversitesi Hukuk Fakütesi Medeni Hukuk Anabiim Daı Öğretim Üyesi. İetişim: ekuaki@medipo.edu.tr.

2 238 Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasının Süresi Bağamında Bir Mukayesei Hukuk İnceemesi Giriş - Konunun Sınırandırıması Eviik biriği eşere, birtakım hakarın yanısıra yükümüükeri de doğurur. Buna göre eşer, eviik biriğinin sıhhatini sağamak için karşııkı maddi ve manevi yardım, bakım ve gözetim yükümüüğü atındadırar (TMK. m. 185 vd.). Birçok hukuk sisteminde oduğu gibi Türk Aie Hukuku nda da topumsa ve ahaki saikere kanun koyucu, eviik biriği sona ermiş omasına rağmen eşerin birbirerine karşı mai yardımda buunmasını bir yükümüük oarak düzenemiştir 1. Bu yükümüük TMK. m. 175 vd. hükümerinde ee aınan yoksuuk nafakası dır. Türk Medeni Kanunu m. 175 hükmünde kanun koyucu, yoksuuk nafakasına iişkin gene öçütere yer vermeke yetinmiştir. Hükme göre hakim, taep eden tarafın kusurunun daha ağır omaması koşuuya ve boşanma sebebiye yoksuuğa düşecek oması hainde, diğer tarafın mai gücü oranında yoksuuk nafakası ödenmesine karar verebiir. 743 sayıı eski Medeni Kanun (emk.) un ik metninde yoksuuk nafakasına en faza bir yı süreye hükmediebieceği düzenenmişti. Bu hüküm, 3444 sayıı kanun ie de süresiz oarak nafaka istenebieceği şekinde değiştirimiştir sayıı TMK. m. 175 te de kanun koyucu, yoksuuk nafakasının süresiz oarak istenebieceği hükmünü korumuştur. Yoksuuk nafakasının süresine iişkin Türk Hukukundaki uyguama, 1988 yıında yapıan süresiz oarak istenebieceği yönündeki düzenemeden bu yana gerek hükmün yorumu yönüye teorik oarak, gerek sosya amacına hizmet edip etmediği ve gerekse hakkaniyeti oup omadığı hususarında tartışma konusudur. 1 Hıfzı Vedet Veidedeoğu, Türk Medeni Hukuku Aie Hukuku, C II, İstanbu, 1965, s. 67; S. Suhi Tekinay, Aie Hukuku, İstanbu, 1990, s. 262; Schwenzer, Ingeborg, in: Scheidung Band I: ZGB / Band II: Anhänge, Bern, 2011, Art. 125 N.II; Dieter Freiburghaus, in: Personen- und Famiienrecht ink. Kindes- und Erwachsenenschutzrecht Art ZGB, Peter Breitschmid / Aexandra Rumo-Jungo (Hrsg.), Zürich, 2012, Art.125 N.I.; Bige Öztan, Aie Hukuku, Ankara, 2015, s. 832 vd.; Feyzi Necmeddin Feyzioğu, Aie Hukuku, İstanbu, 1986, s. 397; Ebru Ceyan, Türk ve İsviçre Hukukunda Boşanmanın Hukuki Sonuçarı, İstanbu, 2006, s. 104; Ömer Uğur Gençcan, Boşanma Tazminat ve Nafaka Hukuku, Ankara, 2015, s. 1139; Ahmet Cema Ruhi, Nafaka Hukuku, Ankara, 2010, s. 41; Turgut Akıntürk, Boşanmanın Hukukî Sonuçarı, AÜHF Einci Yı Armağanı, C II, Ankara,1977, s. 191; Ömer Arbek, Boşanmanın Mai Sonuçarı, AÜHFD., C 54, S I, 2005, s. 140; Abdükerim Yıdırım; Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasında Süre Sorunu, Lega Hukuk Dergisi, C XIV, S 157, Ocak 2016, s. 83; Gediz Kocabaş, Eviik Sonrası Dayanışma İkesi ve Bu İkenin Sınırı Oarak Cean Break İkesi Doğrutusunda Yoksuuk Nafakaını Beireyici Öçüter, MÜHFD., C XIX, S I, İstanbu, 2013, s. 360; Mine Uzun, Türk Medeni Kanunu ve Yargıtay Karararı Bağamında Yoksuuk Nafakası (Yayınanmamış YLT.), İstanbu, 2013, s. 13; Gonca Güfem Bozdağ, Türk Hukukunda ve Uusararası Hukukta Nafaka, Ankara, 2015, s. 73.

3 EMRAH KULAKLI 239 Bu bağamda önceike kısaca nafaka kavramına değiniecek, ardından TMK. da ee aınan nafaka çeşiterine değiniecektir. Çaışmamızda inceenecek oan ise gene oarak nafaka ve nakafa çeşiteri deği, eşerin eviik sonrası mai dayanışma yükümüüğünü ifade eden yoksuuk nafakasının miktarı ve bihassa süresine iişkin hususardır. Bu kapsamda yoksuuk nafakasının Türk Aie Hukuku sisteminde ve mukayesei hukukta ee aınış biçimerine değiniecek, yargı karararı bağamında bu hükümerin uyguamasına iişkin eeştiriere, sosya yönden etkierine ve çeşiti öneriere yer veriecektir. I. Türk Hukuk Sisteminde Nafaka ve Nafaka Çeşiteri A. Gene Oarak Aie, topumun en teme sosya yapıtaşıdır ve topumun gene huzurunun temini bakımından öze bir öneme sahiptir. Bu sebepe kanun koyucu aieyi korumak, huzur ve refahını sağamaka yükümüdür. Anayasa m. 41 de bu durum şu şekide ifade edimiştir: Aie, Türk topumunun temeidir ve eşer arasında eşitiğe dayanır. Devet, aienin huzur ve refahı ie özeike ananın ve çocukarın korunması ve aie panamasının öğretimi ie uyguanmasını sağamak için gereki tedbireri aır, teşkiâtı kurar. Anayasa m. 41 in sağadığı hak ve yetkier çerçevesinde kanun koyucu, aie bireyeri arasında maddi ve manevi anamda dayanışma ve yardımaşma yükümüüğünü düzenemiştir. Bu yükümüüğün mai sonuçarından birisi oarak nafaka kurumu, zaruret içerisinde buunan aie bireyerinin teme geçim ihtiyaçarını sağamak, diğer yandan topum düzenini korumak amacıya ouşturumuştur. Bu anamda hem bireyse hem de topumsa bir işeve sahiptir. B. Nafaka Çeşiteri: Bakım ve Yardım Nafakaarı Türk Medeni Kanunu na göre nafaka, gene oarak yardım ve bakım nafakası oarak ikiye ayrıır. Yardım nafakası, hısımık iişkisinden kaynakanan ahakî bir yükümüük oarak düzenenmiştir. Buna göre üstsoy ve atsoy hısımar, yardımda buunumadığı takdirde zaruret haine düşecek oması hainde birbirerine yardım nafakası ödemeke yükümüdürer (TMK. m. 364). Aynı hükmün ikinci fıkrasında ise refah içindeki 2 kardeşerin nafaka yükümüüğü düzenenmiştir. 2 Prof. Dr. EGGER refah içinde buunma haini, mai durumu fevkaade masrafarı karşıamaya everişi, ihtiyarık güneri için tasarrufa imkan sağayan, asgarî geçim haddinin çok üzerinde geire sahip oma şekinde tanımamaktadır. Bkz. Egger, August, İsviçre Medeni Kanunu Şerhi - Aie Hukuku, Zürich 1949, s. 345; Yarg. 2. HD., T E. 1972/5848 K. 1972/5323 sayıı kararından: Geiri, çevresine ve sosya durumuna göre üks sayıabiecek şeyeri sağamaya everişi buunan ve ihtiaçarı dışında bir bouk ve zenginik içinde oan kimse refah hainde sayıır (Hukuk Türk Hukuk Veri Tabanı / ). Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018

4 240 Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasının Süresi Bağamında Bir Mukayesei Hukuk İnceemesi Bakım nafakası ise eviik iişkisinin doğurduğu mai yükümüükerdendir. Eşerin birbirerine ve çocukarına karşı oan yükümüükerini içeren bu nafaka türü üç başık atında değerendirimektedir. Bunardan tedbir nafakası, boşanma veya ayrıık sürecinde eşerin birbirerine karşı bakım yükümüğünün devam etmesinin bir sonucu oarak ortaya çıkmaktadır. Bu nafakaya (a) eviik biriği devam ederken eşerden birinin -mai- yükümüükerini yerine getirmemesi nedeniye geriye doğru bir yı ve geecek yıara sari omak üzere, veya (b) boşanma davası ie birikte yargıama süresince hükmediebiir (TMK m /II). Tedbir nafakası boşanma veya ayrıık sürecinde aınan geçici önemer niteiğinde oduğundan, boşanma yahut ayrıık kararının kesineşmesi ie birikte kendiiğinden sona erer 3. Bir diğer bakım nafakası oan iştirak nafakası (TMK. m. 182/II) ise eşerin müşterek çocukarının bakım ve gözetim yükümüüğünden doğmaktadır. Boşanma gerçekeştiğinde veayet hakkı kendisine bırakımayan eş, TMK. m. 327/I uyarınca çocuğun bakımı, eğitimi ve korunması için gereki oan giderere katımaka yükümüdür. Öye ki çocuğun veayetine sahip oan eş, çocuk için iştirak nafakası taep etmediğini açıkça beyan etmedikçe hakim, çocuğun ihtiyaçarını re sen gözetmeidir 4. Bu durum, iştirak nafakasının kamu düzenine iişkin omasından kaynakanmaktadır 5. İştirak nafakası, kura oarak çocuğun ergin oması ie birikte sona erer (TMK. m. 328/I), fakat ergin çocuğun eğiti- 3 YHGK., T E. 2017/ K. 2018/673 sayıı kararından: 4721 Sayıı Türk Medeni Kanunu nun Geçici Önemer başıkı 169. maddesi; Boşanma veya ayrıık davası açıınca hâkim, davanın devamı süresince gereki oan, özeike eşerin barınmasına, geçimine, eşerin maarının yönetimine ve çocukarın bakım ve korunmasına dair geçici önemeri resen aır hükmünü içermektedir. Bu hükme göre hâkimin, bu konuda bir taebin varığını aramaksızın, davanın devamı süresince gereki oan, özeike eşerin barınmasına, geçimine, maarının yönetimine dair geçici önemeri resen aması gerekir. Bu geçici önemerden birisi de tedbir nafakasıdır. Tedbir nafakası taebe bağı omaksızın (esen) takdir ediir ve geçici bir önem oarak davanın başından itibaren, karar kesineşene kadar hüküm atına aınır (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ); Bozdağ, s Yarg. 8. HD., T E. 2017/7442 K. 2018/9860 sayıı kararından: Veayet kendisine tevdi edimeyen taraf, ekonomik imkanarı öçüsünde müşterek çocuğun gidererine katımaka yükümüdür. Diğer taraftan, iştirak nafakası beirenirken ana ve babanın ekonomik durumarı gözönünde tutumaka birikte veayet hakkı kendisine tevdi ounan tarafın bu görev sebebiye emeğinin ve yükendiği sorumuukarın karşıığı oağan harcamaarın da dikkate aınması zorunudur. Mahkemece, nafaka takdir ediirken, çocuğun yaşı, eğitimi ve ihtiyaçarının yanında, ana-babanın geir durumu da gözetimei ve nafaka yükümüsünün (babanın) geir durumu ie orantıı oacak şekide hakkaniyete uygun bir nafakaya hükmedimeidir ; Aynı yönde bkz.: Yarg. 3. HD., T E. 2016/19648 K. 2017/8094 sayıı kararı (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ). 5 Mustafa Dura; Tufan Öğüz; Mustafa Aper Gümüş, Aie Hukuku, İstanbu, 2016, s. 372; Demir, Mecit, Türk Medeni Hukuk Öğreti ve Uyguamasında Yoksuuk Nafakası, İstanbu, 2018, s. 26; Burçak Çitak, Eşer Arasındaki Nafaka Yükümüüğü (Yayınanmamış YLT.), İstanbu, 2016, s. 8; Bozdağ, s. 60.

5 EMRAH KULAKLI 241 mine devam ediyor oması hainde ebeveyn, eğitim sona erinceye kadar iştirak nafakası ödemeke yükümüdürer (TMK. m. 328/II). Buna karşın bakım ihtiyacı devam eden ergin çocuk da eğitim hayatına devam etmemesine rağmen, TMK. m. 364 uyarınca yardım nafakası taebinde buunabiir. II. Yoksuuk Nafakası: A. Gene Oarak Bir diğer bakım nafakası türü oarak yoksuuk nafakası, TMK. m. 175 vd. hükümerinde düzenenmiştir: Boşanma yüzünden yoksuuğa düşecek taraf, kusuru daha ağır omamak koşuuya geçimi için diğer taraftan maî gücü oranında süresiz oarak nafaka isteyebiir. Nafaka yükümüsünün kusuru aranmaz. Çaışmanın esasını yoksuuk nafakası ve süresiz oarak yoksuuk nafakasına hükmedimesi hususarı teşki edeceğinden, bu nafaka türünün ayrı bir başık hainde inceenmesi tercih edimiştir. B. Yoksuuk Nafakasının Amacı, Hukukî Niteiği ve Boşanmaya Davasındaki Tazminat İe İişkisi 1988 yıında 3444 sayıı kanun ie TMK. m. 144 te yapıan değişikik sonrasında yoksuuk nafakasına süresiz oarak hükmedimesine iişkin uyguama ve bu uyguamanın yo açtığı birtakım sorunar, doğa oarak bu hukukî kurumun amacı tartışmaarını da doğurmuştur. Gerçekten de yoksuuk nafakasının süresine iişkin doğru bir sonuca varmak, ancak bu hukukî kurumun amacının doğru bir şekide ortaya koyuması ie mümkün oabiir. Esasen yoksuuk nafakası, boşanma sonrası yoksuuğa düşen eşin destekenmesi, yaşam standardının bu süreçte en az düzeyde etkienmesini sağamak amacıya mevzuatımızda yer amaktadır 6. Kanun koyucu, tıpkı eviik biriği içerisinde eşerin karşııkı yardımaşma ve dayanışma yükümüüğünde oduğu gibi boşanma gerçekeştikten sonra da beiri şartarın varığı hainde bu katkının mai yönüye devamını düzenemiştir 7. Doayısıya eviik biriği içerisinde yoksuuk nafakasına hükmedimesi mümkün değidir; ancak tedbir nafakasına hükmediebiir. Yoksuuk nafakası, aie hukukuna iişkin kanun hükümerinden doğan ve boşanma kararı ie birikte hüküm doğuran kişiye bağı bir yeniik doğuran hak niteiğindedir 8. Yoksuuk nafakasına iişkin eşer arasında yapıan sözeşmenin ancak hakimin onayına bağı oarak hüküm doğurması da bu sebepedir: 6 Bkz. dp Ceyan, s. 105; Azra Arkan Serim, Yoksuuk Nafakası, İÜHFM., C LXV, SI, İstanbu, 2007, s. 285; Ruhi, s. 42; Demir, s Fikret Eren, Borçar Hukuku Gene Hükümer, Ankara 2014, s. 116; ÇİTAK, s. 7; Ruhi, s. 19. Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018

6 242 Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasının Süresi Bağamında Bir Mukayesei Hukuk İnceemesi Boşanma veya ayrıığın fer î sonuçarına iişkin anaşmaar, hâkim tarafından onayanmadıkça geçeri omaz (TMK. m. 184/V). Buna göre hakim, tarafar arasındaki bu sözeşme ie bağı değidir; TMK. m. 175 çerçevesinde yoksuuk nafakasına iişkin koşuarın varığını ve nafaka miktarını değerendirecek, bunun sonucunda sözeşmeyi tarafarın düzenediği şekiye aynen onayayacak veya içeriğini değiştirerek hükme bağayacak veyahut reddedecektir. Bu, nafaka borcunun sözeşmeden deği, kanundan doğan bir borç omasının bir sonucudur 9. Bir diğer yönüye ee aındığında yoksuuk nafakası, hukuki niteiği itibarıya tazminat niteiği taşımaz 10. Nafaka yükümüsünün kusurunun aranmayacağına iişkin TMK. m. 175/II hükmü de bu hususu ortaya koymaktadır: Yoksuuk nafakası taep eden tarafın ise diğer taraftan daha ağır kusuru omaması yeteridir. Buna karşın boşanmaya bağı maddi ve manevi tazminata hükmedimesi, ancak taep eden tarafın kusursuz veya daha az kusuru oması hainde söz konusu oabiir. Doayısıya yoksuuk nafakası ie maddi ve manevi tazminat taebi kusur şartı yönüye birbirinden ayrımaktadır. Yoksuuk nafakası ie boşanmaya bağı tazminat davaarı, amaçarı bakımından da birbirerinden farkıdır. Gerçekten de yoksuuk nafakası boşanma sebebiye yoksuuğa düşecek eşe katkı sağanmasını, tazminat davaarı ise kusuru ie boşanmaya sebep oan eşin verdiği maddi ve/veya manevi zarararının tazminini esas amaktadır. Bu farkıık, yoksuuk nafakası ve tazminat taeperinin aynı boşanma davasında ieri sürüebimesini mümkün kımaktadır. Bu durumda taeperin her biri, tarafarın kusuru ve mai imkanarı hususunda farkı değerendirmeere tabi tutuarak hükme bağanacaktır. Diğer yandan ifade etmek gerekir ki boşanma davasında hükmediecek tazminat miktarı, yoksuuk nafakasının beirenmesinde dikkate aınması gereken bir unsurdur. Şöye ki; yoksuuk nafakası ie birikte tazminat taebinde 9 Yarg. 3. HD., T E. 2017/14312 K. 2017/17373 sayıı kararından: nafaka ve nafakanın artırıması davaarı kanundan doğan bir aacağın tespiti ve tahsii davası niteiğinden oup ; Aynı yönde bkz.: Yarg. 3. HD., T E. 2016/10133 K. 2017/599 sayıı kararı (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ). 10 Akıntürk, s. 191; Demir, s. 45; Çitak, s. 25; YHGK., T E. 2017/ K. 2018/673 sayıı kararından; yoksuuk nafakası, boşanmadan sonra yoksuuğa düşecek oan tarafı koruma amacına yöneik oduğu içindir ki, boşanmış oan yoksu tarafa veriecek oan yoksuuk nafakası, hiçbir surette diğer tarafa yüketien bir ceza veya tazminat niteiğinde değidir. Şayet böye osaydı, sadece boşanmada kusuru oan eşten istenebimesi gerekirdi. Oysa ki, maddede açıkça beirtidiği gibi, kusursuz eş dahi yoksuuk nafakası ödemeke yükümüdür. Yoksuuk nafakası, bir bakıma eviik biriği devam ettiği sürece söz konusu oan karşııkı bakım ve geçindirme ödevinin devam ettirimesi anamını taşımaktadır. ; Aynı yönde bkz. YHGK. T E. 2017/ K. 2018/503 sayıı kararı (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ).

7 EMRAH KULAKLI 243 de buunuan boşanma davaarında hükmedien tazminat miktarının TMK. m. 175 te yer aan boşanma yüzünden yoksuuğa düşme koşuunu ortadan kadırdığı haerde, yoksuuk nafakasına hükmedimemesi isabeti oacaktır 11. C. Yoksuuk Nafakasının Koşuarı Türk Medeni Kanunu m. 175 hükmü ie kanun koyucu, yoksuuk nafakasına iişkin gene öçütere yer vermeke yetinmiştir. Bu itibara hakimin, yoksuuk nafakasına hükmedimesi hususunda TMK. m. 4 ten doğan geniş bir takdir hakkına sahip oduğunu ifade etmek gerekir. Buna göre hakim, TMK. m. 175 te yer aan gene öçüter çerçevesinde tarafarın boşanmaya sebebiyet verme hususundaki kusurarını, yoksuuk nafakası taep eden tarafın boşanma ie yoksuuğa düşüp düşmeyeceğini ve yoksuuğa düşecekse nafakanın miktarını diğer tarafın da mai gücünü dikkate aarak her somut oayda ayrı ayrı değerendirecektir. Yoksuuk nafakasına hükmediebimesi için gereki oan koşuara kısaca değinmekte fayda görüyoruz. 1. Boşanma Gerçekeşmiş Omaı Yoksuuk nafakası, boşanmanın fer i sonuçarı arasındadır. Bir başka ifadeye yoksuuk nafakası boşanmanın gerçekeşmesine bağıdır ve bu nafaka boşanma kararının kesineşmesi ie birikte hüküm doğurur 12. Boşanma davası sürecinde eşer için gereki oan ihtiyaçara iişkin geçici önemer ise hakim tarafından tedbir nafakası ie çözümenecektir 13. Bu iki nafaka türü niteik ve şartarı bakımından birbirinden farkıdır. Diğer yandan, imam nikahı oarak ya da fiii birikteik yaşayan kişierin TMK. m. 175 kapsamında yoksuuk nafakası taep edemeyecekeri, zira bu durumda TMK. anamında bir eviik omadığından boşanmadan da söz ediemeyeceği aşikardır Dura, Öğüz, Gümüş, s. 153; Tekinay, s Yarg. 2. HD., T E. 2011/12586 K. 2012/8165 sayıı kararından: Boşanma davasında bir taraf ehine Türk Medeni Kanununun 169. maddesi gereğince hükmedien tedbir nafakasının dava hakkında verien hükmün kesineşmesine kadar geçeri oacağı ve yoksuuk nafakası da boşanma hükmünün kesineşme tarihinden itibaren karar veriebieceği gözetimeden; tedbir nafakasının hüküm tarihine kadar kararaştırıması, yoksuuk nafakasının da hüküm tarihinden başatıması doğru omamıştır ; Yarg. 3. HD., T E. 2011/8423 K. 2011/14999 sayıı kararından: Davaya konu edien yoksuuk nafakası, boşanmaya dair kararın kesineşmesinden itibaren hüküm ifade edecektir (Hukuk Türk Hukuk Veri Tabanı / ). 13 Yarg. 3 HD., T E. 2017/10036 K. 2017/6463 sayıı kararından: Somut oayda, dava tarihi itibariye kadırıması istenen nafaka tedbir nafakasıdır. Zira, boşanma iamı henüz kesineşmemiş durumdadır (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ). 14 Aynı yönde bkz.: Uzun, s.30. Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018

8 244 Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasının Süresi Bağamında Bir Mukayesei Hukuk İnceemesi 2. Taep Hakim, boşanma davasında yoksuuk nafakasını re sen ee aamaz 15. Türk Medeni Kanunu m. 175 hükmünde bu husus nafaka isteyebiir şekinde açıkça ifade edimiştir. Bu yönüye yoksuuk nafakası, tedbir ve iştirak nafakasında ayrıır 16. Yoksuuk nafakası, boşanma davası ie birikte veya TMK. m. 178 hükmü gereği boşanma hükmünün kesineşmesinden itibaren bir yı içinde ayrı bir dava ie ieri sürüebiir. Bu süre geçtikten sonra taep edimesi hainde davaı, ik itiraz you ie zamanaşımı defiinde buunabiecektir. Yoksuuk nafakası oarak taep edien miktarın açıkça ifade edimesi gerekir 17. Miktar beirtimemişse hakim, nafaka miktarını taep sahibine açıkatmaıdır 18. Ayrıca yoksuuk nafakası miktarına iişkin tarafarın araarında yapacakarı sözü ya da yazıı anaşma da hakimin onayı ie hüküm doğurur. Bu durumda hakimin, koşuarı mevcut osa dahi taep edien veya kararaştırıan nafaka miktarından daha fazasına hükmetmesi mümkün değidir 19. Aynı şekide, yoksuuk nafakasının beiri bir süre için taep edimesi hainde de hakim, HMK. m. 26 daki taebe bağıık ikesi gereği daha faza süre için nafakaya hükmedemez 20. Diğer taraftan, 1988 yıında yoksuuk nafakasının süresine iişkin 3444 sayıı kanuna yapıan değişikikten bu yana Yargıtay ın, beiri sürei veya süresiz oarak nafaka taep edimesi hainde hakimin daha az bir süre için nafakaya hükmedemeyeceği, bu hususta takdir hakkına sahip omadığı yönünde yereşik içtihatarı mevcuttur 21. Bir başka deyişe uyguama, 15 YHGK., T E. 2008/2-51 K. 2008/87 sayıı kararından: Somut oayda; davacıkarşı davaı kadın, yargıamanın hiçbir aşamasında yoksuuk nafakası taebinde buunmamış oup, taep omadığından yoksuuk nafakasına hükmedimesi mümkün değidir (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ); Demir, s Öztan, s. 452; Bozdağ, s. 40, Ceyan, s Yarg. 3 HD., T E. 2017/10036 K. 2017/6463 sayıı kararından: Davaı-karşı davacı kadının usuünce, miktarı da beirtimek suretiye açıkça yoksuuk nafakası taebi buunmadığı hade, taep aşıarak (HMK m. 26) davaı-karşı davacı kadın ehine yoksuuk nafakasına karar verimesi usu ve yasaya aykırı oup, bozmayı gerektirmiştir (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ); Ruhi, s Serap Hevacı; Fuya Erüe, Medeni Hukuk, Medeni Hukuka Giriş, Kişier Hukuku, Aie Hukuku, İstanbu 2018, s. 181; Ruhi, 47; Gençcan, s. 1191; Ceyan, s Arkan Serim, s. 288; Ruhi, s. 51; Uzun, s. 64; Çitak, s Dura, Öğüz, Gümüş, s. 148; Turgut Akıntürk; Derya Ateş Karaman, Türk Medeni Hukuku Aie Hukuku C II, İstanbu 2013; s. 303; Ceyan, s. 116; Demir, s. 64; Yarg. 3 HD., T E. 2005/915 K. 2005/3137 sayıı kararından: Davacı dava diekçesinde TL yoksuuk nafakası isteğinde buunmuştur. Mahkemece HUMK. M. 74 gözardı edierek taep aşımak suretiye yazıı şekide hüküm kuruması isabetsizdir (Gençcan, s. 1189). 21 Yarg. 2 HD., T E. 2012/14283 K. 2012/19487 sayıı kararından: Yasa yoksuuk nafakasını beiri bir süre sınırandırmamış, bu nafakanın süresiz oarak istenebieceğini

9 EMRAH KULAKLI 245 yoksuuk nafakası hususunda hakimin miktar yönünden sahip oduğu takdir hakkına süre yönünden sahip omadığı yönündedir. Bu husus iereyen böümerde ayrı bir başık hainde tartışıacağından, burada bu gene açıkama ie yetiniyoruz 22. Diğer yandan evenirken iyiniyeti oan eş, eviiğin butan sebebi ie sona ermesi hainde bu evenme ie kazanmış oduğu kişise durumunu koruyacağından (TMK. m. 158/I), diğer koşuarın da varığı hainde yoksuuk nafakası taep edebiir 23. Bu sonuç, mutak veya nisbi butan nedeniye eviiğin sona ermesi haerinde, butan kararı veriinceye kadar geçeri bir eviiğin tüm sonuçarını doğuracağına iişkin TMK. m. 156 hükmü ie de uyum içerisindedir. Ayrıca, anaşmaı boşanma davasında yoksuuk nafakası taep etmediğini beyan eden eşin daha sonra bu nafakayı taep etmesi mümkün değidir Kusur Şartı: Taepte Buunanın Diğer Taraftan Daha Ağır Kusuru Omaması Boşanma davasında hakim, boşanma sebebiye yoksuuğa düşecek oan tarafın kusursuz, daha az kusuru veya diğer tarafa eşit öçüde kusuru oması 25 ve diğer şartarın da varığı hainde yoksuuk nafakasına hükmediebiöngörmüştür. Amaç, boşanmadan doayı yoksuuğa düşecek eşin, diğer eş tarafından koşuarı buunduğu sürece ekonomik yönden destekenmesi ve asgari yaşam gereksinimerinin karşıanmasıdır. Bu bakımdan nafaka aacakısı açıkça taep etmedikçe, yoksuuk nafakasının beiri bir süre ie sınırandırıması yasada buunmayan bir unsuru yasaya dahi etmek anamına geir. Kanunun, hakime takdir yetkisi tanıdığı veya durumun gerekerini ya da hakı sebeperi göz önünde tutmayı emrettiği konuarda hakim, hakkaniyete göre karar verir (TMK. m. 4). Kanun, yoksuuk nafakasının süresiye igii hakime herhangi bir takdir yetkisi tanımamış, süresini durumun gerekeri ya da hakı seebperi göz önünde tutarak beiremeyi de emretmemiştir. Kanun, bu nafakanın süresiz omasını açıkça öngördüğüne göre, takdir hakkına sığınarak nafakayı beiri bir süre ie sınıramak kanuna açık aykırıık ouşturur (Gençcan, s. 1206). 22 Bkz.Böüm IV: Yoksuuk Nafakasında Süre Unsuru. 23 Çitak, s. 31; Uzun, s. 26; Arkan Serim, s YHGK., T E. 2012/3-836 K. 2013/306 sayıı kararından: Hukuk Gene Kuruu nun çoğunuğunca, tarafarın boşanma sırasında nihai oarak anaştıkarını bidirdikeri ve nafaka isteğinden feragat edidiği, davacının bu beyanında açıkça yoksuuk nafakasından sözedimemiş ise de kendisini bağayacağı, anaşmaı boşanmanın kesineşmesi ie istenebiecek tek nafakanın çocukar için iştirak nafakası oduğu, somut oayda, davacının boşanma yüzünden yoksuuğa düştüğünden bahise nafaka isteyemeyeceği, yere mahkeme kararının usu ve yasaya uygun oduğu benimsenmiş ve bu nedene direnme kararının onanması gerekmiştir ; Yargıtay 2. HD., T E. 1998/10054 K. 1998/11848 sayıı kararından: Davaının ik oturumdaki maddi manevi ödence ve yoksuuk nafakası isteğim yoktur biçimindeki sözeri, üzerinde tasarruf hakkı doğan ödence isteğinden feragat niteiğindedir.... Haktan feragat niteiğindeki beyandan sonra düşen Medeni Kanun m. 143 ve 144 e dayanan hakkın yeniden dava konusu yapıması veya aynı dava içinde yeniden istenmesi mümkün değidir (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ). 25 Yargıtay 2. HD., T E. 1998/10054 K. 1998/11848 sayıı kararından: Boşanmaya sebebiyet veren oayarda tarafarın eşit kusuru odukarı anaşımaktadır. Ha böye iken davaı-karşı davacı kadının tamamen kusuru kabu edimesi ve bu hataı kusur beiremesine bağı Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018

10 246 Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasının Süresi Bağamında Bir Mukayesei Hukuk İnceemesi ecektir. Bir başka ifadeye yoksuuk nafakası taep eden tarafın, boşanmaya iişkin kusurunun daha ağır omaması gerekir (TMK. m. 175). Bu yönüye de boşanma davasına bağı oarak taep edien maddi ve manevi tazminattan ayrıır. Gerçekten de TMK. m. 174, boşanmaya bağı tazminatın ancak kusursuz veya daha az kusuru oan tarafın taep edebieceğini düzenemektedir. Bunun sebebi, boşanmanın bir diğer mai sonucu oan yoksuuk nafakasının aksine, boşanma sebebiye taep edien tazminatın cezaandırıcı bir işeve sahip omasıdır. Yoksuuk nafakası ise eşerin eviik sonrası karşııkı dayanışma ikesinin bir sonucu oarak ortaya çıktığından, tarafarın boşanma sebebiye yoksuuğa düşmesini önemeyi amaçamaktadır. Diğer taraftan kanun koyucu, yoksuuk nafakasını tarafarın kusurundan tamamen bağımsız şekide değerendirmemiş, boşanmada daha ağır kusuru tarafın nafaka taep edemeyeceğini düzenemiştir. Bu itibara kanun koyucu, daha ağır kusuru ie boşanmaya sebebiyet veren tarafın adeta ödüendirimesinin önüne geçmek istemiştir. Bu anamda hüküm ie hakkaniyet ikesinin gözetidiği iddia ediebiirse de, yoksuuk nafakasının tarafarın kusuru ie iişkiendirimesinin bu nafakanın amacı ie uyum içerisinde oduğunu söyemek de kanaatimizce pek mümkün gözükmemektedir Taepte Buunanın Boşanma Sebebiye Yoksuuğa Düşecek Oması Eviik biriğinin sona ermesine rağmen eşerin karşııkı dayanışma yükümüüğünün devamı ie, boşanma sebebiye yoksuuğa düşecek tarafın korunması amaçanmaktadır. Yoksuuk nafakasının ceza veya tazminat niteiğinde omamasının atında yatan da budur 27. Mevzuatta yoksuuğun tanımına yer verimemiştir. Gene bir tanım yapmak gerekirse, geiri ve mavarığı ie teme ve zorunu ihtiyaçarını ve geçimini sağayamayan kişinin yoksuuk içerisinde oduğu kabu ediir 28. Yargıtay ise boşanma sebebiye yeme, giyinme, barınma, sağık, uaşım, kütür, eğitim gibi bireyin maddi varığını geiştirmek için zorunu ve gereki görüen harcamaarı karşıayacak düzeyde geirinin omaması hainde yoksuuk nafakası oarak boşanmaka yoksuuğa düşeceği anaşıan davaı-karşı davacı kadının yoksuuk nafakası isteğinin reddine karar verimesi ve erkek ehine manevi tazminata hükmedimesi doğru omayıp bozmayı gerektirmiştir (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ). 26 Nitekim ZGB düzenemesinde de eviik sonrası eşerin karşııkı destek yükümüüğü değerendiriirken, nafaka taep eden tarafın kusuru oup omaması önem teşki etmez. Bu durumun istisnası, nafaka taep eden tarafın aiesinin geçimini ağır biçimde iha etmesi veya bierek yoksuuğa düşmesi gibi haerde; nafaka taep etmesinin hakkaniyete aykırı kabu edidiği haerdir. Bkz. ZGB Art Bkz. dp Dura, Öğüz, Gümüş, s. 149; Ruhi, s. 44; Uzun, s. 33.

11 EMRAH KULAKLI 247 taebinde buunabieceği görüşündedir 29. Bu görüş, herkesin yaşama, maddi ve manevi varığını koruma ve geiştirme hakkına sahip oduğunu düzeneyen Anayasa m. 17/I hükmü ie de paraedir. Yoksuuğu topumun sosya ve ekonomik dinamikerinden bağımsız değerendirmek ebette mümkün değidir. Buna karşıık bu ogunun, devetin beirediği asgari ücret, emeki maaşı, du ve yetim ayığı gibi birtakım geir düzeyeri ie de eşdeğer tutmamak gerekir 30. Hatta nafaka taep eden tarafın sahip oduğu geirin yoksuuğu ortadan kadırmadığı haer de söz konusu oabiir; geirinin yetersiz oduğunun tespiti hainde hakim, diğer şartarın da varığı hainde yoksuuk nafakasına hükmedecektir 31. Bu sebepe boşanma sebebiye yoksuuğa düşme hususunu değerendirirken her somut oayda hakimin, tarafarın yaşarı, sosya ve ekonomik durumarı ve yaşam standartarı gibi sübjektif unsurarın yanısıra, topumun gene ekonomik durumunu ve piyasa koşuarı gibi objektif unsurarı da dikkate aması gerekir 32. Nitekim Anayasa Mahkemesi de yoksuuk nafakasının amacı nafaka aacakısını zengineştirmek değidir. Yoksuuk nafakasıya, boşanma sonucunda yoksuuk içine düşen eşin asgari yaşam gereksinimerinin karşıanması düşünümüştür 33 şekindeki ifadesi ie yoksuuk nafakasının tarafara iişkin oduğu kadar topumun ekonomik durumu ie de iişkii oduğunu vurguamıştır 34. Yoksuuk nafakası ie nafaka aacakısına eviik sırasındaki geir düzeyi deği, zorunu ihtiyaçarını karşıayacak düzeyde bir yaşam standardı sağanması amaçan- 29 YHGK. T E. 2007/2-275 K. 2017/275 sayıı kararı (Kazancı Biişim İçtihat Bankası / ) 30 Yarg. 3 HD., T E. 2016/10920 K. 2017/996 sayıı kararından; Davaının yoksuuğunun ortadan kaktığının kabu ediebimesi için; asgari ücret düzeyinin üzerinde geirinin buunması ve geirinin devam etmesi gerekmektedir. Nafaka aacakısı kadının eine geçen yetim ayığı miktarı, onu yoksuuktan kurtaracak mahiyette değidir. Davaının öen babasından doayı adığı maaş nafakanın kadırımasına deği, azatımasına etki edecek oguardandır. ; YHGK., T E. 2001/ K. 2001/1185 sayıı kararından; asgari ücret seviyesinde geire sahip ounması yoksuuk nafakası bağanmasını oanaksız kıan bir ogu kabu edimediği gibi asgari ücretin üzerinde geire sahip ounması da yoksuuk nafakası bağanmasını oanaksız kıan bir ogu değidir (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ); Arkan Serim, s. 289; Uzun, s. 38 vd.; Bozdağ, s Mustafa Şahin, Türk İsviçre Medeni Kanunarına Göre Evik Sonrası Katkının (Yoksuuk Nafakasının) Şartarı (TMK. m. 175 ZGB m. 125), Gazi ÜHFD., C XXI, 2017, S III, s. 81; Dura, Öğüz, Gümüş, s. 149; Gençcan, s. 1155; Kocabaş, s Arbek, s. 143; Yıdırım, s. 69; Kocabaş, s. 375 vd.; Ruhi, s AYMK., T E. 2011/136 K. 2012/72 sayıı kararından (Resmi Gazete: T S ). 34 Aynı yönde bkz.: YHGK., T E. 2007/2-275 K. 2007/275 sayıı kararından: Yoksuuk durumu günün ekonomik koşuarı ie birikte, tarafarın sosya ve ekonomik durumarı ve yaşam tarzarı değerendirierek takdir edimeidir (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ). Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018

12 248 Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasının Süresi Bağamında Bir Mukayesei Hukuk İnceemesi maktadır 35. Bu yaşam standardının herkes için farkı oacağı kuşkusuzdur. Diğer taraftan hakim, yoksuuğa düşme ie boşanma arasında uygun nedenseik bağının mevcut oup omadığını da gözetmeidir 36. Örneğin, eviik sırasında da yoksuuk içerisinde oduğu tespit edien veyahut savurganık ve ticari işeri sebebiye yoksuuğa düşen eşerin nafaka taep etmesi mümkün değidir. Aynı zamanda nafaka taep eden tarafın gerçek bir yoksuuk içerisinde oması, bir diğer ifadeye kendi isteği ie yoksuuğa düşmemiş oması gerekir 37. Örneğin, işten çıkartıan veya ayrımak zorunda kaan 38 taraf yoksuuk nafakası taebinde buunabiecekken, çaışarak iyi bir geir ede ettiği hade işinden kendi iradesi ie ayrıan 39 taraf yoksuuğa düştüğü iddiası ie nafaka taebinde buunamayacaktır 40. Bu, hakkaniyetin bir gereğidir. Bu durum ZGB. Art. 125/III te, yoksuuğa bierek sebebiyet vermiş oan tarafın nafaka taep edemeyeceği veya bu sebepe miktarın indiriebieceği şekinde ayrıca düzenenmiştir. Yoksuuk nafakasına, boşanmanın kesineşmesi anındaki şartara göre karar verimesi gerekir. Tarafarın mevcut tüm geirerinin yanısıra, boşanma davasıya birikte ma rejminin tasfiyesi sonrasında ouşacak katıma aacakarı ve mirasçıık durumarı da bu değerendirmede esas aınmaıdır 41. Hatta yoksuuk nafakası taep eden taraf ehine boşanma davasında takdir edien maddi ve/veya manevi tazminat miktarının yoksuuğu sona erdirmesi hainde de yoksuuk nafakasına hükmediememeidir 42. Zira bu durumda ediniecek mavarığı zaten nafaka ie amaçananı sağayacaktır. Aksi yöndeki Yargıtay ka- 35 Tekinay, s. 264; Feyzioğu, s. 398; Dura, Öğüz, Gümüş, s. 150; Akıntürk, Ateş Karaman, s. 304; Çitak, s Veidedeoğu; s. 261; Feyzioğu, s. 397; Ruhi, s. 43; Demir, s. 36: Ceyan, s. 108; Arkan Serim, s Ceyan, s. 108; Uzun, s Yarg. 2 HD., T E. 2005/11920 K. 2005/14360 sayıı kararından: Davacının, işveren tarafında iş akdi feshedierek işten çıkarıdığı anaşımaktadır. İşini kaybetmesi işverenin akdi feshi sebebiye oduğuna ve başka bir geiri ve mavarığı da buunmadığına göre davacı yararına yoksuuk nafakasına hükmedimesi gerekirken isteğinin reddi usu ve yasaya aykırı oup bozmayı gerektirmiştir (Gençcan, s. 1152). 39 Yarg. 2 HD., T E. 2003/7790 K. 2003/8775 sayıı kararından: Davaı (kadın) bir teksti firmasında çaışırken yargıama sırasında tarihinde istifa suretiye işten ayrımıştır. Yoksuuk durumunu kendi iradesi ie yaratmıştır. Gerçekeşen bu durum karşısında yoksuuk nafakası ie igii isteğin reddi gerekirken yazıı şekide hüküm kuruması usu ve yasaya aykırıdır (Karar Ara Hukuk Portaı / ). 40 Öztan, s. 502; Ruhi, s. 43; Çitak, s. 33; Demir, s Öztan, s. 503; Arkan Serim, s. 290; Çitak, s Tekinay, s. 265; Akıntürk, Ateş Karaman, s. 304; Dura, Öğüz, Gümüş, s. 150; Akıntürk, s. 193; Yıdırım, s. 63; Şahin, s. 87, Ruhi, s. 44; Uzun, s. 10.

13 EMRAH KULAKLI 249 rararına ise katımak mümkün değidir Nafaka Miktarının, Nafaka Yükümüsünün Mai Gücünü Dikkate Aınarak Beirenmesi Gereği Yoksuuk nafakası miktarının beirenmesi bakımından önem teşki eden öçüterden bir diğeri de nafaka yükümüsünün mai gücüdür. Hakim, yoksuuk nafakasının miktarını beirerken nafaka aacakısının yoksuuktan kurtuması ie nafaka yükümüsünün mai gücü arasında adi bir denge kurmaıdır 44. Anayasa Mahkemesi kararında da bu husus açıkça ifade edimiştir: Yoksuuk nafakasına hükmediebimesi için nafaka taep eden eşin boşanma nedeniye yoksuuğa düşecek omasının yanı sıra, nafaka taep edien eşin de nafaka ödeyebiecek ekonomik gücünün buunması gerekmektedir 45. Söz geimi, nafaka taep eden taraf yoksuuğa düşecek osa dahi diğer tarafın mai gücü nafaka ödemeye evermediği takdirde yoksuuk nafakasına karar veriemez 46. Diğer taraftan, nafaka yükümüsünün mai gücü everişi osa dahi hakimin nafaka taep eden taraf için yoksuuğu giderecek miktardan daha fazasına hükmedemez 47. Zira yoksuuk nafakasının amacı nafaka aacakısının asgari yaşam standartarını sağamak oup, eviik sırasındaki yaşantısının devamını sağamak değidir YHGK., T E. 2007/2-275 K. 2007/275 sayıı kararından: 4721 sayıı TMK. m. 174 e göre, mevcut veya bekenen menfaateri boşanma yüzünden zedeenen kusursuz veya daha az kusuru tarafın, kusuru taraftan uygun bir maddi tazminat isteyebieceği, boşanmaya sebep oan oayar yüzünden kişiik hakkı sadırıya uğrayan tarafın, kusuru oan diğer taraftan manevi tazminat oarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebieceği öngörümüştür. Yine aynı kanun m. 175 te ise, boşanma yüzünden yoksuuğa düşecek tarafın kusuru daha ağır omamak koşuuya, geçimi için diğer taraftan mai gücü oranında süresiz oarak nafaka isteyebieceği, nafaka yükümüsünün kusurunun aranmayacağı açıkanmıştır. Görüeceği üzere davacı kadın yararına hükmedien maddi ve manevi tazminatarın hukuksa dayanağı ie yoksuuk nafakasının hukuksa dayanağı birbirinden farkıdır. Biri diğerinin yerine ikame ediemeyeceği gibi, birini aanın diğerini aamayacağının ieri sürümesi yasa mevzuat karşısında mümkün görümemektedir. Aynı yönde bkz.: YHGK., T E. 2009/2-500 K. 2009/557; YHGK., T E. 2009/2-73 K. 2009/118; Uzun, s Feyzioğu, s. 398; Demir, s. 60; Ruhi, s. 45; Şahin, s AYMK., T E. 2011/136 K. 2012/72 sayıı kararından (Resmi Gazete: T S ). 46 Kocabaş, s. 371; Karar (Gençcan, s. 1217). 47 Dura, Öğüz, Gümüş, s. 149; Serim, s Gençcan, s. 1217; AYMK., T E. 2011/136 K. 2012/72 sayıı kararından: Yoksuuk nafakasıya, boşanma sonucunda yoksuuk içine düşen eşin asgari yaşam gereksinimerinin karşıanması düşünümüştür ( T S. RG.); Yarg. 2 HD., T E. 2012/222 K. 2012/19507 sayıı kararından; Yoksuuk nafakasının amacı, boşanma sonucunda yoksuuğa düşecek oan ve boşanmada daha faza kusuru buunmayan eşin, asgari yaşam gereksinimerinin karşıanmasıdır. Davacı emeki oup, düzeni ve süreki emeki maaşının buunduğu ve kendisine ait iki konutunun oduğu topanan deierden anaşımaktadır. Davacının mevcut geiri ve mavarığı dikkate aındığında boşanma yüzünden Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018

14 250 Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasının Süresi Bağamında Bir Mukayesei Hukuk İnceemesi D. Yoksuuk Nafakasının Ödenme Biçimi ve Uyaranması Yoksuuk nafakası toptan ya da irat şekinde ödenebiir (TMK. m. 176/I). Tarafarın araarında ödenme biçimini kararaştırmaarı da mümkündür, ancak bu anaşma hakimin onayı ie hüküm doğurur 49. Uyguamada, tarafarın anaşması omaksızın hakimin de yoksuuk nafakasının toptan ödenmesi yönünde re sen hüküm kurduğu istisnaen görümektedir. Bununa birikte hakimin, nafakanın ödenme şekine karar vermeden önce, somut oayda tarafarın ekonomik ve sosya durumarı ie ödeme gücü ve istekerini de göz önünde buundurması gerekir 50. Özeike ifade etmek gerekir ki; süresiz oarak taep edien yoksuuk nafakaarında mahkemeerin beiri sürei oarak bu nafakaya hükmetmesini bozma gerekçesi kabu eden yereşik Yargıtay uyguaması karşısında, süresiz oarak yoksuuk nafakasına hükmedimesinin doğuracağı adaetsiz sonuçarın önüne geçmek amacıya bu tür kararar veridiğini görmekteyiz. Zira bu ihtimade, hüküm atına aınan toptan yoksuuk nafakası tutarı ödenmek suretiye nafaka borcu ie birikte tarafar arasındaki zorunu iişkinin de sona ermesi sağanmış oacaktır. İrat şekinde ödenen yoksuuk nafakasında, tarafarın geirerinde ve ihtiyaçarında önemi değişikikerin ouşması hainde açıacak davada hakim, hakkaniyet öçüsünde nafaka miktarının artırımasına, azatımasına veyahut tamamen kadırımasına karar verebiir (TMK. m. 331). Bu durum, tarafarın anaşmaarı ie miktarı beirenen ve hakimin onayı ie hükme bağanan yoksuuk nafakası için de geçeridir 51. Aksi yönde yapıan sözeşmeer ise emredici hukuk kuraarına aykırıık sebebiye hükümsüzdür. Diğer yandan taep hainde hakim, irat şekinde ödenmesine karar verien nafakanın geecek yıarda tarafarın topumsa ve ekonomik durumarına göre ne miktarda ödeneceğini de karara bağayabiir (TMK. m. 330/II). III. Yoksuuk Nafakasında Süre: Türk HukukundakiDüzenemeer ve Uyguama Önceike beirtmek gerekir ki yoksuuk nafakasının süresine iişkin tartışyoksuuğa düşeceği kabu ediemez. Bu husus gözetimeden yetersiz gerekçe ie davacı yararına yoksuuk nafakası takdir edimesi doğru buunmamıştır (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ). 49 Yıdırım, s. 70; Dura, Öğüz, Gümüş, s. 150; Arbek, s Yarg. 2 HD., T E. 2016/6543 K. 2017/11911 sayıı kararından; 4721 sayıı Türk Medeni Kanun nun 176. Maddesinin birinci fıkrasında, yoksuuk nafakasının toptan veya durumun gerekerine göre irat biçiminde ödenmesine karar veriebieceği öngörümüştür. Yoksuuk nafakasının irat biçiminde ödenmesine karar veriebimesi için, tarafarın ekonomik ve sosya durumarı ie ödeme gücü ve istekerinin göz önünde buunduruması gerektiği açıktır (Karar Ara Hukuk Portaı / ). 51 Ruhi, s. 56.

15 EMRAH KULAKLI 251 ma, ancak irat şekinde ödenmesine hükmedidiği haer için mevcuttur. Bir başka deyişe yoksuuk toptan ödenmesine karar verimesi hainde bu tartışmadan söz konusu omayacaktır. Yoksuuk nafakası, hukukumuzda ik oarak 743 sayıı emk. m. 144 te düzenenmiştir. Buna göre kabahatsiz oan karı yahut koca, boşanma neticesi oarak büyük bir yoksuuğa düşerse, diğeri boşanmaya sebebiyet vermemiş osa dahi kudreti ie mütenasip bir surette bir sene müddete nafaka itasına mahküm ediebiir. Hükümden açıkça anaşıdığı üzere yoksuuk nafakası, boşanmadan itibaren bir yı süre için hükmediebimekteydi. Müga emk. m. 144 düzenemesi, yoksuuk nafakasının bir yı süreye sınırandırımasının maddenin amacı ie bağdaşmadığı gerekçesiye eeştirimiştir 52. Bunun üzerine hüküm, 3444 sayıı değişikik kanunu ie şu şekide değiştirimiştir: Boşanma yüzünden yoksuuğa düşecek eş, kusuru daha ağır omamak şartıya geçimi için diğer eşten mai gücü oranında süresiz oarak nafaka isteyebiir. Ancak, erkeğin kadından yoksuuk nafakası isteyebimesi için, kadının hai refahta buunması gerekir. Nafaka yükümüsünün kusuru aranmaz. Yoksuuk nafakasına iişkin yapıan değişikikte, süreye iişkin düzenemenin yanısıra başka hususarda da farkııkar göze çarpmaktadır. Bunardan birisi; önceki düzenemede yoksuuk nafakası taep eden eşin kusursuz oması gerektiği hade, yapıan değişikik sonrası kanun koyucunun kusuru daha ağır omayan eşin de yoksuuk nafakası taep edebieceğinin düzenenmiş omasıdır. Doayısıya yeni düzeneme sonrasında boşanmada kusuru osa dahi diğer taraftan daha ağır kusuru omaması, eşin yoksuuk nafakası taep edebimesi için yeteridir. Bu sebepe, boşanmada kusuru omayan eşerden yoksuuğa düşecek oan eş de yoksuuk nafakası taep edebiir. Nitekim bu husustaki tartışmaara son vermek için kanun koyucu, nafaka yükümüsünün kusurunun aranmayacağı hususunu düzenemiştir. Bir diğer farkıık ise, yoksuuk nafakası taep ediebimesi için önceki düzenemede yer aan boşanma sebebiye eşin büyük bir yoksuuğa düşecek oması öçütünün yumuşatıarak yoksuuğa düşmesinin yeteri görümüş omasıdır. Ayrıca, her iki hükümde de eşerin diğer taraftan yoksuuk nafakası taep edebieceği düzenenmişse de, yapıan değişikik sonrası kocanın ancak kadının refahı hainde yoksuuk nafakası taep edebimesi, bir önceki düzeneme- 52 Büent Köprüü; Seim Kaneti, Aie Hukuku, İstanbu, 1986, s. 196; Tekinay, s. 264; Feyzioğu, s. 399; Akıntürk, s Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018

16 252 Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasının Süresi Bağamında Bir Mukayesei Hukuk İnceemesi nin aksine kadın-erkek eşitiği ikesine aykırı omuştur sayıı TMK. da ise yoksuuk nafakası m. 175 te düzenenmiş, 3444 sayıı değişikik kanunu sonrası emk. m. 144 ün son hai büyük oranda yeni hükümde de korunmuştur: Boşanma yüzünden yoksuuğa düşecek taraf, kusuru daha ağır omamak koşuuya geçimi için diğer taraftan mai gücü oranında süresiz oarak nafaka isteyebiir. Nafaka yükümüsünün kusuru aranmaz. Görüdüğü üzere mevcut hükümde de yoksuuk nafakası süresiz oarak taep ediebiecek şekide düzenenmiştir. Buna karşın emk. da yer aan erkeğin nafaka taep edeimesi için kadının refah içerisinde oması şartına yer verimemiş, madde gerekçesinde de beirtidiği üzere kadın - erkek eşitiği ikesine ters düştüğü için düzenemeden çıkarımıştır. Yoksuuk nafakasının süresini boşanmadan itibaren bir yı ie sınırandıran 743 sayıı emk. m. 144 ün düzenemenin amacı ie bağdaşmadığı ve hakkaniyeti omadığı yönündeki eeştirierin 53 ardından, 1988 yıında yapıan değişikike kabu edien ve sonrasında TMK. m. 175 te aynen yer aan yoksuuk nafakasının süresiz oarak taep ediebieceğine iişkin düzeneme de bu defa nafaka yükümüsünün hayatı boyunca bu sorumuuğu taşımasının hakkaniyeti omadığı yönünde eeştiriere konu omuştur. Nitekim bu sebepe Anayasa Mahkemesi ne yapıan başvuruda, TMK. m. 175 ie nafaka yükümüüğüne iişkin şartarın ayrıntıı biçimde düzenenmemiş omasının katı yargı içtihatarının da etkisiye hakkaniyete aykırı sonuçar doğurmakta oması sebebiye önceike maddenin tümden, bunun kabu edimemesi hainde ise hükümde yer aan süresiz oarak ibaresinin iptai taep edimiştir. Başvuruda özete 54, süresiz oarak ibaresinin nafaka yükümüsünü ömür boyu sürecek bir mai sorumuuk atına soktuğu, nafakaya hükmedimesi ve nafakanın iptai ie tarafarın ekonomik koşuarının değerendirimesine iişkin öçüterin beirsiz oduğu, süresiz oarak hükmedien yoksuuk nafakasının boşanan eşerin yeniden evenmeerini engeeyici bir niteiği haiz oduğu ve hatta ömür boyu nafaka yükümüsü oma korkusu ie sorunu eviikere katanmaya zorandığı, süreki mahiyetteki yoksuuk nafakasının boşanan eşeri çaışmamaya sevkettiği, ömür boyu nafaka uyguamasının insan hakarına aykırı oduğu, ayrıca sosya ve ekonomik sonuçarının yanısıra nafaka borcunun İcra İfas Kanunu m. 344/I çerçevesinde hürriyeti bağayıcı bir sonucunun da oduğu gerekçeeriye Anayasa nın sosya hukuk deveti (m. 2), kadın-erkek eşitiği (m. 10) ve aienin korunması (m. 41) ikeerine aykırı oduğu ieri sürümüştür. 53 Feyzioğu, s. 399; Akıntürk, s. 193; Köprüü, Kaneti, s Anayasa Mahkemesi ne yapıan başvuruya iişkin itirazın gerekçesi ve karar metninin tümü için bkz.:

17 EMRAH KULAKLI 253 Anayasa Mahkemesi konuya iişkin T. 17/5/2012 E. 2011/136 - K. 2012/72 sayıı kararında 55 ; TMK. m. 175 te yer aan süresiz oarak ibaresinden nafaka aacakısının her zaman öünceye kadar yoksuuk nafakası aacağının anaşıamayacağı, bu ifade ie boşanma sonucunda yoksuuk içine düşen eşin asgari yaşam gereksinimerinin şartarı buunduğu sürece diğer eş tarafından karşıanmasının amaçandığı, ayrıca yoksuuk nafakasına hükmediebimesi için nafaka taep eden tarafın boşanma nedeniye yoksuuğa düşecek omasının yanı sıra nafaka taep edien tarafın da ödeyebiecek ekonomik gücünün buunmasının gerektiği, yoksuuk nafakasının özünde eviik biriğinde eşer arasında geçeri oan dayanışma ve yardımaşma yükümüüğünün eviik biriğinin sona ermesinden sonra da kısmen devamını sağayan ahâki değerer ve sosya dayanışma düşüncesinin yer adığı, bu sebepere koşuarı buunduğu sürece herhangi bir süre sınırı omaksızın yoksuuk nafakasına hükmedimesinin sosya hukuk deveti ikesinin gereği oduğu gerekçeeri ie oyçokuğuya 56 ipta taebinin reddine karar vermiştir. Beirtmek gerekir ki 1988 sonrası 3444 sayıı kanun ie değişik emk. m. 144 ve TMK. m. 175 hükümerinde, mehaz eski İsviçre Medeni Kanunu (ZGB) nda yer aan yoksuuk nafakasının süresine iişkin düzeneme esas aınmıştır 57. Gerçekten de eski ZGB Art. 152 de nafakanın süresine iişkin bir sınırama söz konusu değidir. Buna karşın İsviçre Federa Mahkemesi uyguaması, birtakım öçüter çerçevesinde bu nafakayı her zaman beiri sürei oarak uyguamak T S. RG. 56 Anayasa Mahkemesi üyeerinden Hicabi DURSUN, süresiz oarak ibaresinin iptainin reddine iişkin karşı oy yazısında özete, süresiz oarak yoksuuk nafakasına hükmedimesinin Anayasa m. 2 de yer aan sosya hukuk deveti ikesi ie bağdaşmadığını; insanarın boşanarak araarındaki hukuki iişkiyi bitirmiş omaarına rağmen eviik biriğinde var oan sorumuukarının ömür boyu devam etmesinin hakkaniyete aykırı oduğunu; boşanmadan kaynakanan bir nafaka aacağının varığının bei koşuar atında, nafaka borçusunun veya nafaka aacakısının yaşamı boyunca, sanki mükiyet hakkıymış gibi süreki oması, hak düşürücü süre ve zaman aşımı kavramarının kabu edidiği bir hukuk sisteminde adaet duygusunu zedeediğini; yoksuuk nafakasının süresiz oması bu nafakayı aan tarafın, karşı tarafı ömür boyu cezaandırmak amacıya geir getirici bir işte çaışmama ve eviik ekti yapmadan birikte yaşama gibi davranışara itebieceğini; yoksuuk nafakasının süresiz uyguanmasının ahaki ve sosya gerekçeere açıkanamayacağını; mevcut yapısa durumun değişmesi için sosya poitika aanında işev gören bir dizi kurumun varığını gerektirdiğini; Anayasa nın 2. maddesinde yer aan sosya hukuk deveti ikesini buna hizmet etmesi gerektiğini; devetin aktif oarak mücadee etmesi gereken yoksuuğun sorumuuğunun, boşanan tarafardan birisinin üzerine ömür boyu yükenmesinin sosya devet ikesine, hakkaniyete ve mantığa da uygun bir çözüm omadığından bahise iptai gerektiğini ifade etmiştir T s. Değişikik Kanunu m. 6 gerekçesinden: Mevcut metindeki kusursuz eşin boşanma davası neticesinde yoksuuğa düşmesi hainde diğerinin ona bir sene süre ie nafaka ödemeye mahkum edieceği hükmü değiştirierek bir yıık kaydın adaete uygun düşmediği nazara aınıp, kaynak İsviçre Medeni Kanununun 152 nci maddesine uygun oarak süresiz nafaka mecburiyeti esası kabu edimiştir Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018

18 254 Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasının Süresi Bağamında Bir Mukayesei Hukuk İnceemesi eğiiminde omuştur. Nitekim tarihinde yürürüğe giren ZGB de eviik sonrası nafakanın süresine iişkin bu husus, Art. 125 ie aynı yönde yeniden düzenenmiştir 58. Buna karşın Yargıtay ın görüşü ise, 1988 yıında yapıan değişikikten bu yana boşanan eşin süresiz oarak yoksuuk nafakası taep etmesi hainde nafakanın beiri bir süre ie sınırandırıamayacağı ; bu taep karşısında hakimin süre yönünden takdir hakkına sahip omadığı yönündedir 59. Bir başka ifadeye, Yargıtay a göre tarafarın süresiz oarak taep etmesi hainde hakimin yoksuuk nafakasını re sen beiri bir süre ie sınırandırması mümkün değidir. Buna göre yoksuuk nafakasının beiri bir süre ie sınırandırıması ancak hakimin onayına tabi omak kaydıya tarafar arasında yapıan anaşma ie veya nafakanın beiri bir süre için taep edimesi hainde söz konusu oabiecektir 60. Yoksuuk nafakasına iişkin Yargıtay ın bu yakaşımı, kanaatimizce değişikik sonrası emk. m. 144 ve TMK. m. 175 hükümerinin sat afzî yorumundan harekete varımış bir sonuçtur. Habuki bu hükümerde yer aan süresiz oarak taep ediebimesi ifadesinden; kanun koyucu tarafından yoksuuk nafakasının süresi yönüye bir üst sınır beirenmediği, buna karşın beiri sürei yoksuuk nafakasına hükmedimesine de enge teşki etmediği; tıpkı yoksuuk nafakasının miktarının beirenmesinde oduğu gibi süresi hususunda da somut oayın özeikeri doğrutusunda hakime takdir yetkisi tanındığı sonucuna varımaması için hiçbir gerekçe mevcut değidir. Yoksuuk nafakasının amacı ie birikte değerendiridiğinde, bu ifadeden nafaka aacakısının eviik sonrası hayatına uyum sağaması için gereki oan süre anaşımaıdır 61. Nitekim değişikik sonrası emk. m. 144 hükmü doktrinde, yapıan düzeneme ie kanun koyucu tarafara her ne kadar süresiz oarak yoksuuk nafakası taep edebime imkanı tanımış osa da hakimin yoksuuğa düşecek oan eşin yetenekerini, çaışma gücünü dikkate aarak nafakayı beiri bir süre ie sınırayabieceği, bu süre içinde nafaka aacakısı eşin mai ve sosya durumundaki değişikik oması 58 Konuya iişkin düzenemeer hk. bigi için bkz. Böüm V. Yoksuuk Nafakası ve Süresine İişkin Mukayesei Hukuk Düzenemeerine Gene Bakış 59 Yarg. 2 HD., T E. 2012/14283 K. 2012/19487 sayıı kararı (Gençcan, s. 1206). Kararın içeriği için bkz. dp YHGK., T E. 1990/2-111 K. 1990/261 sayıı kararından; 3444 sayıı Kanuna değişik Medeni Kanunun 144. maddesi uyarınca, istek hainde ve özeike taep hakkının doğumuna iişkin şartar varsa, süresiz oarak yoksuuk nafakası takdir ounur. Davaı yoksuuk nafakası istemeye hak kazanmış ve süresiz nafaka istemiştir. Öye ise süresiz nafaka takdiri gerekirken, atı ay süre ie yoksuuk nafakası verimesi usu ve kanuna aykırıdır... Hukuk Gene Kuruunca da benimsenen öze dairenin yoksuuk nafakasına iişkin bozma kararına uyuması gerekirken, önceki kararda direnimesi usu ve yasaya aykırı oduğundan bozumaıdır (Kazancı Biişim İçtihat Bigi Bankası / ). 61 Kocabaş, s. 364; Şahin, s. 88.