GAYRİ SAFİ MİLLİ HÂSILA VE NÜFUS İLE SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ TÜRKİYE ÜZERİNE BİR UYGULAMA. E. Muhsin DOĞAN 1 Gürkan ÇALMAŞUR 2

Transkript

1 Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 0. Ekoometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, GAYRİ SAFİ MİLLİ HÂSILA VE NÜFUS İLE SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ TÜRKİYE ÜZERİNE BİR UYGULAMA E. Muhsi DOĞAN Gürka ÇALMAŞUR 2 Özet: Bu çalışmaı amacı, Türkiye de Gayri Safi Milli Hâsıla ve Nüfus ile Sivil Toplum Kuruluşları arasıdaki ilişkiyi icelemektir. Bu amacı gerçekleştirmek içi döemide, Gayri Safi Milli Hâsıla ve Nüfus ile Sivil Toplum Kuruluşları arasıdaki ilişkiler, çok değişkeli eş-bütüleşme aalizi, hata düzeltme-geliştirilmiş Grager edesellik testleri ve vektör hata düzeltme modeli kullaılarak ekoometrik açıda aaliz edilmektedir. Aaliz souçlarıa göre, gayri safi milli hâsıla ve üfus ile sivil toplum kuruluşları arasıda karşılıklı edesellik ilişkisii olduğuu göstermektedir. Aahtar Kelimeler: Sivil Toplum Kuruluşları, Gayri Safi Milli Hâsıla, Nüfus, Zama Serisi, Birim Kök, Eş-bütüleşme Aalizi, Grager Nedesellik, VEC Modeli Abstract: The purpose of this paper is to ivestigate the relatioship amog Gross Natioal Product ad populatio ad Civil Society Orgaizatios i Turkey. For this purpose for the period of , the relatioships amog Gross Natioal Product ad populatio ad Civil Society Orgaizatios are aalyzed ecoometrically by employig multivariate coitegratio aalysis, error correctio-augmeted Grager causality tests ad vector error correctio model. Accordig to the results, there is bi-directioal causality amog Gross Natioal Product ad populatio ad Civil Society Orgaizatios. Key Words: Civil Society Orgaizatios, Gross Natioal Product, Populatio, Time Series, Uit Root, Coitegratio Aalysis, Grager Causality, VEC Model I.Giriş Küreselleşe düyada Sivil Toplum Kuruluşları giderek daha büyük bir öem kazamaktadır. Sivil Toplum Kuruluşları, so yıllardaki gelişmelere paralel olarak gördükleri ekoomik, sosyal, kültürel ve siyasal işlevleriyle düya güdemii başlıca aktörleride biri halie gelmiştir. Ülkemiz içi de sivil toplum kuruluşları büyük öem arz etmektedir. İktisadi alada gelişme ve kalkıma kouları başta olmak üzere ekoomik ilişkileri ve orgaizasyoları yapılamasıda öcülük ettikleri görülmektedir. Bu çalışmaı temel amacı, Türkiye de Gayri Safi Milli Hâsıla ve Nüfus ile Sivil Toplum Kuruluşları arasıdaki ilişkiyi icelemektir. Bu amacı gerçekleştirmek içi, döemie ait Gayri Safi Milli Hâsıla ve Nüfus ile Sivil Toplum Kuruluşları verileri kullaılmıştır. Değişkeler arasıdaki Doç. Dr., Atatürk Üiversitesi İİBF, İktisat Bölümü 2 Arş. Gör., Atatürk Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü

2 00 E. Muhsi DOĞAN, Gürka ÇALMAŞUR ilişkiler, çok değişkeli eş-bütüleşme aalizi, hata düzeltme-geliştirilmiş Grager edesellik testleri ve vektör hata düzeltme modeli kullaılarak ekoometrik açıda aaliz edilmiştir. Bu çalışma başlıca beş bölümde oluşmaktadır. İkici bölümde sivil toplum kuruluşlarıı tarihsel gelişimi ele alımıştır. Üçücü bölümde sivil toplum kuruluşlarıı görevlerie değiilmiştir. Dördücü bölümde ise sivil toplum kuruluşları ve ekoomi ilişkisi özetlemiştir. Beşici ve so bölümde ise sivil toplum kuruluşları ile gayri safi milli hâsıla ve üfus arasıdaki edesellik ilişkisi araştırılarak aaliz souçlarıa yer verilmiştir. II. Sivil Toplum Kuruluşlarıı Tarihsel Gelişimi Sivil toplum; göüllü, kedi kedii oluştura, kedi desteklerie sahip, devlette özerk, özel ala ile devlet arasıda aracı bir iteliğe sahip ola örgütlemiş bir sosyal yapılama olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yapı, yasal düze veya ortak kurallar dizisi gibi, özgürlükleri ve özerklikleri güvecesi ola kurumsallaşmış bir temele oturmaktadır. Bu durum, hem devlet iktidarıı sıırlayıcı, hem de o iktidarı, hukuka dayadığı sürece, meşrulaştırıcı bir gücü beraberide taşımaktadır. Dolayısıyla, sivil toplum devlette özerk olmayı içermekte fakat oda yabacılaşmayı zorulu kılmamaktadır (Sarıbay, 2000: 448). Sivil toplumu devlette kopuk olması söz kousu değildir. Sivil toplum ve devlet birbirlerie aayasa ve birii diğerie karşı hak ve sorumluluklarıa vurgu yapa yasalar ve geleekler yoluyla sıkı sıkıya bağlıdırlar. Devlet, sivil toplumu değişik ala veya bölgelerde sahip olduğu özerkliği sıırlarıı belirleye yasalar çıkarmaktadır. Ayrıca, bu özerk alalarda sivil toplumu hareketlerie devleti müdahalesi olamayacağıda ötürü, sivil toplum, devleti hareket alaıı sıırladırmaktadır (Shills, 99: 4). Sivil toplum, ekoomik toplumu içie ala, fakat oda daha geiş ve karmaşık bir orgaizasyolar bütüüdür. Sivil toplum, partileri, siyasi orgaizasyoları ve siyası kamu alalarıı oluşturduğu siyasi toplum da ayrılmakla beraber, üretim, dağıtım, toplama kurumları, şirketler kooperatifler, aracı kurumlar, koseyler vb.de oluşa ekoomik toplum da çok daha geiş bir toplumsal alaa yayılmaktadır. Bu edele, sivil toplum, ekoomik, siyasi ve resmi ala dışıda kala kültürel davraış türlerii de içie ala bir faaliyet alaı olarak karşımıza çıkmaktadır (Diamod, 994: 2). Sivil toplumu doğuşu burjuva sııfıı doğuşuyla eş zamalı olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplumda siyasal yapıı dışıda bir yargı düzeii ortaya çıkması, bilimsel gelişmeler ve özellikle matbaaı icadıyla birlikte kamuoyu oluşmaya başlamıştır. Bütü buları doğal soucu olarak Sivil toplum, siyasal toplumda bağımsız bir yaşam alaı olarak ortaya çıkmıştır (Arsla, 200: 4). Sivil toplum kavramıı bugükü şeklii almasıda 2. yüzyıl ile 9. yüzyıl arasıda Avrupa da yaşaa gelişmeler öemli rol oyamıştır.

3 Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 0. Ekoometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 20 0 Burjuvazii ortaya çıkışı ve saayi devrimi ile beraber üretim araçlarıda meydaa gele ilerlemeler bu süreci iki temel diamiğii oluşturmaktadır. Bu süreci souda devleti dışıda bugükü alamıyla sivil toplum ortaya çıkmıştır (Duma, 2003: 348). Sivil toplum terimi, 8. yüzyıla kadar devlet ve siyasal toplumla ayı maada kullaılmıştır. Sivil toplum terimii ilk klasik taımı olarak, Aristo tarafıda siyasal toplumu belirtmek içi kullaıla Politike Koioia ve Çiçero u Societas Civillis kavramları sayılabilir (Tosu, 2003: 30). Aristoteles e göre Politike Koioia ; yurttaşları, ketlileri, politesleri oluşturduğu hak ile haksızlığı ayrıldığı bir politik düze olarak karşımıza çıkmaktadır (Kuçuradi, 998: 28). Çiçero ise Atik Yua ve Roma düşüceside yararlaarak devleti, hem vatadaşları oluşturduğu bir bütü Societas Humaa hem de halkı sahip olduğu bir maevi kişilik Societas Civillis olarak taımlamıştır. Devlet içi ise Res Publica terimii kullamıştır. Res Publica terimi ile aile reislerii egeme olduğu Res Privata terimi birbiride ayrı tutulmuştur. Çiçero ya göre Res Publica, Res Privata karşısıda kesi bir üstülük sahibidir (Doğa, 2002: 2). Aristo u sivil toplumu taımlarke kulladığı Koioia Politike kavramı ile Çiçero u kulladığı Societas Civillis kavramı birbirleri ile birebir örtüşmektedir (Tosu, 2003: 27). Aristo ve Çiçero u sivil toplum alayışıda bahsedildikte sora, sivil toplum kavramıı bugükü moder düyada kazadığı alam itibariyle, esas olarak Batı da 2. yy. ile 9. yy. arasıda yaşaa değişim ve döüşümleri soucu oluştuğu söyleebilir. Sivil toplum kavramı, ketsel bir gelişmei ürüü olarak orta sııfa ketsel yaşamda sağlaa birtakım sivil özgürlükler vasıtasıyla ortaya çıkmış ve merkezi otoritede özerk kurumları şahsıda Ortaçağ ı solarıa doğru biçimlemeye başlayarak batılı bir kavram olarak belli bir tarihsel ve sosyo-ekoomik yerleşimde gelişme sürecii tamamlayarak olgulaşmıştır (Duma, 2003: 348). Orta çağ boyuca Hristiya toplumuda sivil toplum kavramıı taımlamasıda iyi yaşam kavramı öemli bir rol oyamıştır. Buula beraber, kilise doğuşta gele güah doktriii vurgulayarak devleti isalığı kötü doğasıı bir soucu olarak görmüştür. Sadece kilisei rehberliği altıda devlet bu güahı düzeltmede bir rol üstleebilirdi. Ortaçağ da tartışmaları çoğu devleti kiliseye bağımlılığı veya bağımsızlığı sorusua cevap aramaya odaklamıştı (Muukkoe, 2000: 3). 7. yüzyılda itibare batıda, siyasal değerler üzerie yapıla yoğu tartışmalar soucu sivil toplum kavramıa ilişki değişik iddiaları geliştiği görülmektedir. Bu döemde, toplum-devlet ilişkisiyle ilgili temel hipotezler geliştire düşüürler: T. Hobbes, J. Locke, ve J. J. Rousseau dur. Sivil toplum kavramıı Aristoteles ile ayı çizgide fakat siyasal otoriteyi ortaya çıkara kamusal ala biçimide taımlamışlardır. Bu düşüürlere göre, sözleşme öceside tabi durumda buluulduğu içi, bireyleri kedi aralarıda ve siyasal

4 02 E. Muhsi DOĞAN, Gürka ÇALMAŞUR otoriteyle ola ilişkilerii düzeleye kurallar doğal hukuka dayamaktaydı. Bireyler arasıdaki sözleşmede sora, doğal haldeki toplumda koparak sivil toplum yai başka bir ifadeyle medei toplum gerçekleştirilmekteydi. Sivil toplum; ilişkileri hukuksal kurallara göre işlediği, geleeksel toplumdaki aile merkezli özel alaa karşı çıka kamusal ala merkezli siyasal alaı ifade etmektedir (Çaha, 997: 28-29). O sekizici yüzyıla kadar bütü Avrupalı düşüürler, sivil toplum terimii, üyelerii yasalar altıa sokmakla barış ve düzei sağlaya siyasal düze alamıda kullamışlardır. Bu alayış etkisii uzu süre devam ettirmiştir. Nitekim D. Hume, özgürlük sivil toplumu mükemmelleşmesidir, ama yie de otoriteyi tam da bu toplumu var olabilmesii esası olarak alamak gerekmektedir derke bir alamda sivil toplum ve devlet özdeşliğie vurgu yapmaktadır (Keae, 993: 48). 8. Yüzyılda ise Sivil toplum, Batı Avrupa da toplum halide yaşamaı asıl mümkü olacağıı alamaya yöelik aalitik bir araç olarak ortaya çıkmış bir kavramdır (Kalaycıoğlu, 2002: 448). 8. yüzyıl siyasal düşüürleri, politik toplumu eleştirerek sivil toplum kavramıı gelişmesie öemli katkılarda bulumuşlardır. Buu soucu olarak, sivil toplumu gelişmesie katkı sağlaya liberal demokrasiler kurulmaya başlamıştır. Bu yaklaşımlar, soğuk savaş sorası döemde de yeide güdeme gelerek sivil toplum aracılığıyla demokratikleşme arayışıı desteklemiştir (Yıldırım, 2004: 63-64). 9. yüzyıl başlarıda artık sivil toplum terimi ile burjuvaı özgürleşmesi ve feodal alayışıda uzaklaşması alaşılıyordu. Böylece sivil toplum kavramı; devleti doğruda yer almadığı, siyasal faaliyet dışıda bulua, mülk sahiplerii egeme olduğu, sadece ekoomii ve kişii sıırsız mülkiyet özgürlüğüü meşru karşıladığı toplumsal boyut alamıa gelmekteydi (Uzu, 2004: 2). 9 yüzyılı ikici yarısıda itibare sivil toplum kavramı, uzu bir sessizlik döemie girmiştir. Bu tarihlerde sivil toplum kavramı artık fazla üzeride durula bir kavram olmakta çıkmıştır. Demokrasii gerekli bir usuru olarak sivil toplum fikri, 20. yüzyıldaki faşist ve komüist diktatörlükler tecrübelerii soucu olarak daha fazla alam kazamıştır (Beetham ve Boyle, 998: 9). Yaşaa ekoomik ve siyasi gelişmeler sosyal alada ciddi değişmelere sebep olmuştur. İki büyük Düya Savaşıı yaşaması, Sivil Toplum Kuruluşlarıı harekete geçmesie ede olmuştur. Devletleri savaşlarda büyük güç kayıplarıa uğramalarıda dolayı yaşaa sorulara kısa zamada çözüm üretilmesi gerekmekteydi. Buu doğal soucu olarak sivil toplum kuruluşlarıa öemli görevler yüklemiştir. Osmalı Devleti de sivil oluşumlar olarak vakıflar; toprakları imar edilmeside, açları ve yoksulları doyurulmasıa ve giydirilmesie kadar heme her alada faaliyet göstererek ciddi görevler üstlemişlerdir. Moder alamda birer sivil toplum kuruluşu olarak değerledirilmeye bu oluşumlar sosyal güveliği oluşmasıda, toplum içide fakirleri, açları, yolda

5 Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 0. Ekoometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, kalmışları, yetimleri ve kimsesizleri barıdırılması, giydirilmesi ve doyurulmasıda devleti hizmet göstermediği alalarda hizmetler üstleerek öemli görevler başarmışlardır (Uslu, 997: 37-38). Sivil toplum, Türkiye açısıda yei bir olgudur. Kavram, 980 li yıllarda gülük hayata girmiş ve üzeride tartışılmaya başlamıştır. Acak Batı daki alamda ve işlevde sivil toplum örgütlerii oluşumu içi gerekli ola sosyoekoomik koşullar daha yei oluşmaya başlamıştır (Biber, 2002: 55-73). Türkiye de sivil toplum tartışmalarıı, özellikle so yıllarda yoğulaştığı söyleebilmektedir. Bu tartışmaları edeleride biri, düyadaki tartışmaları ülkemizde de yakı bulmasıdır. Fakat asıl öemli ede, ülkemizde ilk örekleri 940 lı yıllarda görüle, acak 980 li yıllarda sora büyük bir gelişim göstere sivil toplum örgütlerii sosyal yaşamda ve kamusal alada etkili olmaya başlamasıdır (Erca, 2002: 69-79). Sivil toplum kedii birçok araç ile temsil etmektedir. Sivil Toplum Kuruluşları bu vasıtaları içide e öemlisidir. Sivil Toplum Kuruluşları hayatı her alaıda faaliyet gösterebile, faaliyet alaları geiş ve kousu sıırsız ola kuruluşlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Sivil Toplum Kuruluşları e devlet karşıtı olabilir; e de devlete alteratif oluşturabilir. Çükü devlet, oları kedie ait politika ve programları içie dâhil etmiştir. Başka bir ifadeyle, Sivil Toplum Kuruluşları devlette bağımsız değildirler ve devlet örgütleri de değildirler. Hiçbir durumda, devleti üzeride de olamamaktadırlar. Bu açıda bakıldığıda, Sivil Toplum Kuruluşlarıı ortaya çıkışı e devleti yokluğuu, e de zayıflığıı varsaymaktadır. Çükü, Sivil Toplum Kuruluşları devlet faaliyetii uzatısı olarak karşımıza çıkmaktadır (Sharma, 200: 52). Sivil toplum kuruluşlarıı ortaya çıkışları temel olarak iki edee dayadırılmaktadır. İlk olarak; düya üzerideki ilk Sivil Toplum Kuruluşu olarak taımlayabileceğimiz ve 863 yılıdaki Solferio savaşı sorasıda kurula Kızıl Haç örgütüde olduğu gibi savaşlardır. İkici ede ise özellikle 2. Düya savaşı yıllarıda sora yoğuluk kazaa ve çok sayıda sivil toplum kuruluşuu kalkıma ile ilgili sorular üzeride yoğulaşmasıa sebep ola sömürgeleri özgürlüklerii kazama sürecidir. Buula birlikte özellikle sekseli yıllar ile birlikte düyadaki sivil toplum kuruluşlarıı sayısıda büyük bir patlama meydaa gelmiştir. 945 yılıda uluslar arası alada faaliyet göstere yalızca 40 sivil toplum kuruluşu bulumakta ike, 970 yılıda bu sayı 400 e yükselmiştir. 990 yılıda ise bu sayı tam iki katıa çıkarak 800 e ulaşırke, güümüzde uluslararası alada faaliyet göstermekte ola yaklaşık olarak 200 adet sivil toplum kuruluşu olduğu bilimektedir (Aguito, 2005: 268). III. Sivil Toplum Kuruluşlarıı Görevleri Sivil toplum kuruluşları ulusal ve uluslararası alada farklı alamlara sahiptirler. İgilizce o-govermetal orgaizatio olarak ifade edile ve hükümet dışı kuruluşlar alamıa gele Sivil Toplum Kuruluşları kavramı çok değişik şekillerde ifade edilmektedir. Sivil Toplum Kuruluşlarıı ifade etmek

6 04 E. Muhsi DOĞAN, Gürka ÇALMAŞUR içi, üçücü sektör, göüllü kuruluşlar, hükümet dışı kuruluşlar, kâr amacı gütmeye kuruluşlar gibi ifadeler kullaılmaktadır (Göel, 998: ). Bir kuruluşu Sivil Toplum Kuruluşu olarak kabul edilebilmesi içi dört temel özelliğe sahip olması gerekmektedir. Bular (Tekeli, 2000: 4); Yapıla faaliyeti göüllülük esasıa dayaması ve özel alada fedakârlık yapılmasıa dayaa bir faaliyet olması Nihai amacı, topluma bir şeyler sumak, toplumsal iyiliğe katkıda bulumak olması. Bu özellik ayı zamada amaç içide hiçbir şekilde başkaları üzeride iktidar oluşturma arayışıı bulumamasıı ve faaliyetlerde hiçbir şekilde dayatma bulumamasıı da gerektirmektedir. Yatay ilişkileri ö plâa çıkarılması ve hiyerarşik ilişkileri yadsıması. Bu özellik sivil toplum kuruluşlarıda beklee demokrasii güçledirilmesi işleviyle yakıda ilişkili bir özelliktir. Açık ve belli kouda uzmalaşmış oluması. Bu özellik, sivil toplum alaıı iktidar çatışması alaı halie gelmesii egelleye ve çeşitlemeye fırsat vere bir özelliktir. Sivil toplumu taşıyıcı usuru ola sivil toplum kuruluşları, otoriter yöetimde demokrasiye geçişler sırasıda demokrasi kültürü yaymaları ve ou işlevsel hale getirmeleri açısıda öemli bir rol oyamaktadırlar (Erdoğa, 998: 226). Sivil toplum kuruluşlarıı temel özellikleri altı aa başlık altıda toplaabilmektedir (Ak, 2005: 99): Toplumsal soruları çözümü içi çalışmak, Toplumsal soruları çözümüde devletle işbirliği yapmak, Devlet yöetimii etkili, verimli, sorumlu, şeffaf bir hâl alması içi çalışmak, Herkesi aktif vatadaş olarak yöetime katılmasıı sağlamak, Herkesi demokratik ve şeffaf bir yöetim alayışı etrafıda toplamak, Toplum devlet-birey ilişkileride hak ve sorumlulukları adaletli dağılımıa yardımcı olmaktır. Sivil toplum kuruluşlarıı altı bezer özelliği bulumaktadır (Salamo, 999: 0-): Biricisi, her şeyde öce sivil toplum kuruluşlarıı tamamı bir şekilde kurumsallaşmıştır. Eformel ve geçici bir şekilde isaları bir araya gelmesi, Sivil toplum kuruluşları kapsamıda değerledirilemez. İkicisi, bu kuruluşları özel sektörde faaliyette bulumaları gerekmektedir. Dolayısıyla, buları devlette ayrı olması

7 Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 0. Ekoometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, gerekmektedir. Acak bu husus, bu kuruluşları devlette maddi destek alamayacağı alamıa da gelmez. Üçücü olarak, elde edile kârı sosyal amaç doğrultusuda dağıtılması gerekmektedir. Yai, bu kuruluşlar, özel işletmelerdeki gibi kârı kurucular arasıda paylaştıramamaktadırlar. Dördücüsü, bağımsız bir yöetimi varlığı dır. Kedi faaliyetlerii kedileri plalar ve uygularlar. Dışarıda başka bir kişi ya da kurum bu kuruluşlara müdahalede bulumamalıdır. Beşicisi, Sivil toplum kuruluşları göüllü bir şekilde ortaya çıkmalıdır. Geelde yöetim kurulu göüllüdür, acak, çalışaları bir kısmı göüllü olmayabilir. Soucusu ise, Sivil toplum kuruluşları kamusal amaçlı faaliyetlerde bulumalıdır. Toplumu oluştura bireyler, çeşitli ilgi ve mefaatleride daha etkili olabilmek içi diğer bireylerle dayaışmaya ihtiyaç duymaktadırlar. Bu ihtiyaçta dolayı isalar, sivil toplum kuruluşlarıda bir araya gelebilmektedirler. Sivil toplum kuruluşları da bu üyeleri sorularıı, gereksiimlerii, istem ve taleplerii topluma iletmektedir. Bu açıda sivil toplum kuruluşları her şeyde öce, ilgili koularda, toplumda kamuoyu oluşturma gibi bir görevi üstlemektedir. Sivil toplum kuruluşları toplumu soru ve taleplerii topluma iletmekle beraber, gerek siyasal otoritei aldığı kararlar veya gerçekleştirdiği uygulamalara, gerekse pazar ekoomisii sosyal faydada uzak uygulamalarıa karşı muhalefet etmektedirler. Bu yüzde bazı olumsuz politikalar, sivil toplum kuruluşlarıı muhalefeti karşısıda kaldırılmakta veya yumuşatılabilmektedir. Bu açıda sivil toplum kuruluşlarıı, toplumla devlet arasıda tampo olma görevii gördükleri söyleebilmektedir (Özer, 2008: 92). Sivil toplum kuruluşlarıı eğitim, sağlık ve sosyal hizmetler gibi kamu hizmetlerii suumu, yerel ekoomik gelişmei desteklemesi, sosyal ve ekoomik açıda dışlaa birey ve grupları toplumla bütüleşmesii sağlaması biçimide doğruda katkıları söz kousudur. Diğer tarafta, dolaylı olarak da toplumu, rekabet ve ekoomik büyümeye yöelik tutumuu olumlu yöde etkileye dolaylı katkıları da bulumaktadır (Alagöz vd., 2004: 47). Sivil toplum kuruluşları ayı zamada katılımcıları düşücelerii, eylemlerii ve değerlerii demokratik yöde biçimledirmeleri ve bua bağlı olarak sivil toplumu temel özesi ola aktif yurttaş ile siyasal partileri demokratikleşmeside yöetimi şeffaflaşmasıa, isa haklarıda yasal reformları takipçiliğie kadar pek çok kouda doğruda etkilik göstermektedirler (Tosu, 200: 54). Sivil toplum kuruluşlarıı e öemli özelliği, kedisii sürekli yeileyebile, diamik ve her duruma adapte olabilecek hareket kabiliyetie sahip olmalarıdır. Kedilerii yeileyemeye, yei durumlara yei çözümler

8 06 E. Muhsi DOĞAN, Gürka ÇALMAŞUR üretemeye yapılamalar, kedilerii her e kadar sivil toplum kuruluşu olarak kabul etseler bile, bu alam ve göreve sahip bulumamaktadırlar (Egi, 2002: 29). IV. Sivil Toplum Kuruluşları ve Ekoomi Çağdaş demokrasiler başlıca üç temel sektöre dayamaktadır. Bular; Kamu Sektörü (birici sektör), Kâr Amaçlı Özel Sektör (ikici sektör), Kâr Amacı Gütmeye ve Kamu Yararıa Çalışa Vakıflar ve Derekler (üçücü sektör) olarak karşımıza çıkmaktadır. Güümüzde katılımcılığı ve çoğulculuğu sağlamada üçücü sektöre büyük görevler düşmektedir (Baloğlu, 994: 8-9). Kâr amacı olmaya hae halkıa özel hizmet vere kuruluşları faaliyetleri devlet hizmetlerie bezemektedir (Hae halkıa yapıla bu özel hizmetleri amacı kâr değildir). Bu kuruluşlar, belirli faaliyetleri yerie getirmek içi göüllü bir araya gele kişileri kurdukları kâr amacı olmaya kuruluşlardır. Bu kuruluşları yaptıkları faaliyetler ise; kültür hizmetleri, sağlık hizmetleri, dii ve sosyal hizmetlerdir. Bu kuruluşları mal ve hizmet satışıda elde ettikleri gelir tamame kuruluşu faaliyetleride kullaılmaktadır. Faaliyetlerii büyük bir kısmı üye aidatları, hükümeti, kişileri ve üyeleri yaptığı yardım ve bağışlar ile emlak gelirleride fiase edilmektedir. Kâr amacı olmaya özel hizmet kuruluşları yedi sııfa ayrılmaktadır ( - Ticaret odaları, saayi odaları, ticaret ve saayi odaları, ticaret borsaları 2- Sedikalar, federasyolar ve kofederasyolar 3- Derekler a) Mesleki derekler b) Okul derekleri c) Dii amaçla kurula derekler d) Kalkıma ve güzelleştirme derekleri e) Kültür derekleri f) İşyerleride kurula yardımlaşma ve dayaışma derekleri g) Araştırma ve bilim derekleri - Profesyoel ve amatör sporcu çalıştıra spor kulüpleri 2- Barolar 3- Partiler 4- Vakıflar Kâr amacı gütmeye kuruluşları katma değer hesabı gelir yoluyla hesaplamaktadır. Tablo de döemi içi kâr amacı gütmeye kuruluşları gayri safi milli hâsıla içerisideki payları yer almaktadır.

9 Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 0. Ekoometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, Tablo : Kâr Amacı Gütmeye Kuruluşları GSMH İçerisideki Payları Yıllar Kâr Amacı Olmaya Özel GSMH GSMH Hizmet Kuruluşları İçerisideki (Cari fiyatlarla) (Milyo TL) Pay (%) Milyo TL 968 Mil 48,0 TL 0, , ,9 0, , ,8 0, , ,2 0, , ,9 0, , , 0, , ,7 0, , ,0 0, , ,9 0, , ,8 0, , ,0 0, , ,7 0, , ,2 0, , ,4 0, , ,3 0, , ,7 0, , ,5 0, , , 0, , ,5 0, , ,4 0, , ,3 0, , ,6 0, , ,9 0, , ,0 0, , ,0 0, , ,3 0, , , 0, , ,2 0, , ,0 0, , ,0 0, , ,0 0, , ,0 0, , ,0 0, , ,0 0, , ,0 0, , ,0, , ,0 0, , ,0 0, , , 0, ,8 Kayak:

10 08 E. Muhsi DOĞAN, Gürka ÇALMAŞUR Tablo e bakıldığıda, kâr amacı gütmeye kuruluşları yıllar itibariyle GSMH içerisideki payı yılları arasıda %0.3, yılları arasıda % 0.4, 992,993 yıllarıda %0.3, yılları arasıda %0.2, civarıda sabit bir seyir izlemiştir. 999 yılıyla birlikte bir ivme kazaarak 2000 yılıda %0.4, 200 yılıda %0.5, 2002 yılıda %0.6, 2003 yılıda ise %.0 düzeyie ulaşarak GSMH içerisideki e yüksek payıa ulaştığı görülmektedir yılıda %0.8 ve 2005 yılıda %0.6 ile gerileme gözlemiştir yılıda %0.8 ile 2005 yılıa göre artış göstermiş fakat 2004 yılı ile ayı pay oraıda bir gerçekleşme sergilemiştir. Miktar olarak icelediğimizde ise 2004 yılı ve 2005 yılı hariç diğer yıllarda hep artış olduğu görülmektedir. Kâr amacı gütmeye kuruluşları ekoomideki payıı 999 yılıda bir ivme kazamasıı edei 999 Depremii olmasıdır. 999 Depremiyle birlikte kâr amacı gütmeye kuruluşlar seferber olmuş, ortak biliç ile sorulara etki ve etkili çözümler getirmeye çalışmışlardır. Bu değişim, kâr amacı gütmeye kuruluşları payıa da yasımıştır. Ayı zamada 999 yılıdaki Helsiki Zirvesi de kâr amacı gütmeye kuruluşları GSMH içerisideki payıı artış göstermesie katkıda bulumuştur. Tablo 2 de 40 ülkede faaliyet göstere sivil toplum kuruluşlarıı GSMH içideki payları yer almaktadır. Tablo 2: Sivil Toplum Kuruluşlarıı Gayri Safi Milli Hâsıla İçerisideki Payları Ülkeler GSMH İçideki Pay % Ülkeler GSMH İçideki Pay % Almaya (995) 4 İtalya (999) 3, Amerika (995) 7,5 Japoya (995) 5 Arjati (995) 5, Kaada (2003) 6,7 Avustralya (995) 5,4 Keya (2000) 2,5 Avusturya (995) 3 Kolombiya (995) 2, Belçika (995) 8,4 Kore (997) 4,8 Brezilya (995),5 Macarista (995) 2,8 Çek Cumhuriyeti (995),7 Meksika (995) 0,5 Daimarka (995) 6,6 Mısır (999) 2 Filipiler (997),5 Morokko (999) 0,8 Filadiya (995) 3,9 Norveç (995) 3,7 Frasa (995) 3,8 Pakista (2000) 0,3 Güey Afrika (998),3 Peru (995) 2,2 Hidista (2000) 0,6 Poloya (997),3 Hollada (995) 5,5 Portekiz (2002) 4,2 İgiltere (995) 6,8 Romaya (995) 0,3 İrlada (995) 8,4 Şili (995),5 İspaya (995) 4 Slovakya (996),4 İsrail (995) 2,7 Tazaya (2000) 2,9 İsveç (992) 4, Ugada (995),4 Kayak: Johs Hopkis Comparative Noprofit Sector Project ( h/coutry.html)

11 Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 0. Ekoometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, Tablo 2 deki verilere göre Sivil toplum kuruluşlarıı 995 yılı itibariyle GSMH içerisideki paylarıa göz atıldığıda e yüksek paya sahip ile %5.5 orala Hollada ike e düşük pay ise %0.5 ile Meksika olduğu görülmektedir. Türkiye de ise 995 yılıda Sivil toplum kuruluşlarıı ekoomideki payı %0.2 olarak gerçekleşmiştir. Literatürde makroekoomik değişkeler ile Sivil Toplum Kuruluşları arasıdaki edesellik ilişkisii iceleye çalışmalara pek rastlaamamaktadır. Fakat, Sivil Toplum Kuruluşlarıı fiasal büyüklüklerii iceleye birçok çalışmaya rastlamak mümküdür (Aheier ve Seibel, 990, Kedall ve Kapp, 993, Archambault, 993, Barbetto, 993, Kuti, 996, Gidro ve Katz, 998, Veldheer ve Burger, 999, Les, Nalecz ve Wygaski, 2000, Cario, 200, Kim ve Hwag, 2002, Fraco, 2005, vb.). V.Türkiye Ekoomiside Sivil Toplum Kuruluşları ile Gayri Safi Milli Hâsıla ve Nüfus Arasıdaki Nedesellik İlişkilerii Ekoometrik Aalizi Bu çalışmada kullaıla değişkelere ait veriler Türkiye İstatistik Kurumuu Resmi Web siteside temi edilmiştir. Aalizlerde Eviews 5. ekoometrik aaliz paket programı kullaılmıştır. Çalışmada kullaıla veriler aşağıdaki gibi kodlamıştır. GSMH: Gayrisafi Milli Hâsıla (987 sabit fiyatlarıyla) NUF: Nüfus STK: Kâr Amacı Olmaya Özel Hizmet Kuruluşlarıı Gayrisafi Milli Hâsıla İçerisideki Katma Değeri (Milyo TL) döemie ilişki olarak yıllık değerleri ile aalize tabi tutula değişkeler, logaritmik değerleri ile ele alımıştır. Çalışmada, yılları arasıdaki döemde Sivil toplum kuruluşları ile Gayri Safi Milli Hâsıla ve Nüfus arasıdaki ilişkii yöüü belirlemek içi Hata Düzeltme Geliştirilmiş-Grager edesellik testi uygulaacaktır. Uygulamada edesellik testlerii yapılabilmesi içi öcelikle bu değişkelere ait serileri durağa olması gerekmektedir. Bu edele de öcelikle değişkelere ait serileri durağa olup olmadıkları araştırılacaktır. A. Durağalık Aalizi (Phillips-Perro Birim Kök Testi) Zama serisi aalizleride durağalık kavramı büyük öem arz etmektedir. Bir zama serisii durağa olması içi, ortalaması ile varyasıı zama içide değişmiyor olması ve iki döem arasıdaki kovaryası bu kovaryası hesapladığı döeme değil de yalızca iki döem arasıdaki uzaklığa bağlı olması gerekmektedir (Gujarati, 999: 73). Grager ve Newbold, durağa olmaya zama serileriyle çalışılması halide sahte regresyo problemiyle karşılaşılabileceğii göstermiştir. Bu durumda regresyo aaliziyle elde edile souç gerçek ilişkiyi yasıtamamaktadır. Durağa olmaya zama serileriyle yapıla regresyo aalizleri, sadece bu seriler

12 0 E. Muhsi DOĞAN, Gürka ÇALMAŞUR arasıda bir eş-bütüleşme ilişkisi bulumaktaysa gerçek ilişkiyi yasıtabilmektedir (Gujarati, 999: 73). Zama serilerii durağalığıı araştırılmasıda çok kullaıla iki yötem Dickey-Fuller tarafıda geliştirilmiş ola geişletilmiş Dickey-Fuller (Augmeted Dickey Fuller) birim kök testi ve Phillips-Perro tarafıda geliştirile Phillips-Perro testleridir. Bu çalışmada serileri durağalık düzeyleri sırasıyla Phillips-Perro birim kök testi ile belirlemeye çalışılmıştır. Phillips-Perro birim kök testide kullaıla geel deklem aşağıda verilmiştir. Deklem de t, tred değişkeii; ε hata terimii ve T toplam gözlem sayısıı ifade etmektedir. t ΔYt = 0 + α t T / 2) + α 2Yt ΔYt α ( + ε () Durağalık testi yapılmada öce bütü değişkeleri logaritması alımıştır. Tablo 3: Phillips-Perro Birim Kök Testi Souçları Değişke Düzey Hali I(0) Birici Fark Hali I() Sabitli Sabitli-Tredli Sabitli Sabitli-Tredli LGSMH () () (0) a (0) a LNUF (9) (9) (4) a (2) a LSTK (2) () (3) b (3) b Kritik Değerler a = % b = % c = % * LGSMH; Gayrisafi Milli Hâsılaı logaritmasıı, LNUF; Nüfusu logaritmasıı ve LSTK; Kâr Amacı Olmaya Özel Hizmet Kuruluşlarıı Gayrisafi Milli Hâsıla İçerisideki Katma Değerii logaritmasıı göstermektedir. ** Tabloda paratez içideki değerler, içsel bağıtıı olmadığı optimum gecikme uzuluklarıı göstermektedir. *** a, b ve c ilgili katsayıı sırası ile %, %5 ve %0 alamlılık düzeyide alamlı olduğuu göstermektedir. Tablo 3 te değişkeleri Phillips-Perro testi kullaılarak elde edile birim kök testi souçları gösterilmektedir. Tabloda görüleceği gibi Phillips- Perro testie göre bütü değişkeler kedi seviyeleride durağa olmadıkları halde, birici derecede farkları alıdığıda LGSMH ve LNUF değişkeleri % alamlılık düzeyide ve LSTK değişkei ise %5 alamlılık düzeyie göre hepsi de durağa hale gelmiştir. Böylece test souçlarıa göre bu değişkeleri birici derecede bütüleşik oldukları söyleebilir. Değişkeleri birici derecede bütüleşik olduklarıı saptamasıda soraki adım ise bu değişkeleri eşbütüleşik olup olmadıklarıı tespit edilmesidir. t

13 Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 0. Ekoometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 20 B. Eş-Bütüleşme Testi Tüm seriler ayı derecede bütüleşik olduğu içi seriler arasıda eşbütüleşme ilişkisii varlığı test edilebilir. Eş-bütüleşme ilişkisii aalizi amacıyla Johase ve Juselius tarafıda gerçekleştirile eş-bütüleşme testi kullaılacaktır. Gecikme sayısı belirleirke otokorelasyo problemii olmadığı gecikme sayısıı seçilmesi büyük öem arz etmektedir. Optimal gecikme sayısıı belirlemeside Akaike Iformatio Criterio (AIC), Schwarz (SC), Fial Predictio Error (FPE) ve Likelihood Ratio (LR) gibi bilgi kriterlerii miimum yapa gecikme uzuluğu göz öüde buludurulmaktadır. Bu sebepte ötürü optimal gecikme uzuluğu 4 olarak belirlemiştir. Yapıla eşbütüleşme testii souçları Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4: Çok Değişkeli Eş-Bütüleşme Aalizi Souçları Değişkeler Max. Öz Eş Bütüleşme Öz İz İstatistiği Değer Hipotezi Değer İstatistiği H o H o LSTK * * r=0 r=0 LNUF r r LGSMH r 2 r 2 Kritik Değer %5 İz. %5 Max. Souç LSTK Red LNUF Kabul LGSMH Kabul * %5 öem alamlılık düzeyide test istatistiğii alamlı olduğuu göstermektedir. Tablo 4 de LSTK, LNUF ve LGSMH değişkeleri arasıda yapıla eşbütüleşme aalizi souçları görülmektedir. Yapıla aaliz souçlarıa göre değişkeler arasıda bir eş-bütüleşme vektörüü buluduğu görülmektedir. Bu durum değişkeler arasıda uzu döemli bir ilişkii var olduğuu göstermektedir. C. Hata Düzeltme-Geliştirilmiş Grager Nedesellik Testi Seriler arasıda eş-bütüleşme ilişkisii varlığıa karar verilirse, seriler arasıda e azıda tek yölü bir edesellik ilişkisii olması gerekmektedir. Seriler eş-bütüleşik olduğu içi, edesellik aalizide Hata Düzeltme Modeli (VECM) kullaılmıştır (Grager, 988: 99). Değişkeler VECM modelie durağa halleri ile dâhil edilmektedirler. Modeldeki bir diğer öemli gösterge ise bir gecikmeli haliyle modele dâhil edile hata düzeltme katsayısı (ECT) olmaktadır. İki değişkei durağa ve eş-bütüleşik olması durumuda hata düzeltme modeli aşağıdaki deklemlerle ifade edilmektedir: t 0 + β iδx t + β 2iΔYt + β 3i ECTt ΔY = β + e (2) i

14 2 E. Muhsi DOĞAN, Gürka ÇALMAŞUR t 0 + αiδyt + α 2iΔX t + α 3i ECTt ΔX = α + e (3) Hata düzeltme modeli ile edeselliğe karar verebilmek içi 2 ve 3 umaralı deklemlerde yer ala bağımsız değişkeleri katsayılarıı alamlılığı test edilmektedir. Y değişkeii bağımlı değişke olduğu birici dekleme göre yapıla Grager edesellik aalizide temel hipotez Y veri olmak kaydı ile X, Y i Grager edei değildir biçimide oluşturulmaktadır. Temel hipotezi sıamasıda X değişkeii gecikmeli değerlerii alamlılığı F testi ile sıamaktadır. İlk deklemdeki β parametreleri toplu halde alamlı buluursa temel hipotez reddedilmektedir ve X i Y i Grager edei olduğua karar verilmektedir. X değişkeii bağımlı değişke olduğu ikici dekleme göre yapıla Grager edesellik aalizide ise temel hipotez X veri olmak kaydı ile Y, X i Grager edei değildir şeklide oluşturulmaktadır. Bu temel hipotezi sıamasıda ise Y değişkeii gecikmeli değerlerie F testi uygulamaktadır. İkici deklemdeki α parametreleri toplu halde alamlı buluursa temel hipotez reddedilmektedir ve Y i X i Grager edei olduğua karar verilmektedir. Bu şekilde yapıla edesellik aalizi ile değişkeler arasıdaki kısa döem edesellik ilişkisi araştırılmaktadır. Katsayıları alamlılığıı test etmede kullaıla Wald testie hata düzeltme terimi ola ECT i katsayısı da dâhil edilir ise değişkeler arasıda uzu döem edesellik ilişkisi aaliz edilmiş olmaktadır. Çalışmada ele alıa değişkelere uygulaa hata düzeltme modeli aşağıdaki deklemlerle ifade edilebilmektedir: i 0 + β iδlgsmht + β 2iΔLNUFt + β 3iΔLSTKt + β4 iectt ε i ΔLSTK= β + (4) 0 + α iδlstkt + α 2iΔLNUFt + α 3iΔLGSMHt + α4 iectt ε i ΔLGSMH= α + 2 (5) 0 + δ iδlstkt + δ 2iΔLGSMHt + δ 3iΔLNUFt + δ4 iectt ε i ΔLNUF= δ + 3 (6)

15 Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 0. Ekoometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 20 3 Tablo 5: Hata Düzeltme-Geliştirilmiş Grager Nedesellik Testi Souçları Bağımlı Değişke Bağımsız Değişke F İstatistiği P Değeri Hata Düzeltme Parametresi t İstatistiği Δ LSTK () ( ) a Δ LSTK Δ LGSMH (3) ( ) a ( ) a Δ LNUF (7) ( ) a Δ LGSMH () ( ) ΔLGSMH Δ LSTK () ( ) b ( ) Δ LNUF (2) ( ) a Δ LNUF () ( ) Δ LNUF Δ LSTK (2) (0.025) b ( ) ( ) a değişkelerii öüdeki paratez içi değerler, ilgili değişkei Akaike Bilgi Kriterie göre gecikme uzuluğuu, a, b ve c ilgili katsayıı sırası ile %, %5 ve %0 alamlılık düzeyide alamlı olduğuu göstermektedir. Δ LGSMH (3) * Δ LSTK, ΔLGSMH ve ΔLNUF Tablo 5 de yapıla edesellik aalizi souçları görülmektedir. Modelde hata düzeltme parametresi sadece (4) o.lu deklemde % öem düzeyide istatistiksel açıda alamlı olarak bulumuştur. Bu durum Δ LSTK deklemide hata düzeltme terimii, Δ LSTK ı ΔLGSMH ve Δ LNUF değişkelerideki değişmeye göre düzeltildiğii göstermektedir. Tablo 5 de yer ala hata düzeltme-geliştirilmiş Grager edesellik testi souçları icelediğide, gayri safi milli hâsıla ve üfus ile sivil toplum kuruluşları arasıdaki ilişki açısıda, % öem düzeyide sivil toplum kuruluşlarıda gayri safi milli hâsıla ve üfusa doğru edesellik ilişkisii olduğu gözlemektedir. Ayrıca, % öem düzeyide gayri safi milli hâsıla ve üfusu sivil toplum kuruluşlarıa ede oldukları gözlemektedir. Aaliz souçları, gayri safi milli hâsıla ve üfus ile sivil toplum kuruluşları arasıda karşılıklı edesellik ilişkisii olduğuu göstermektedir. VI. Souç Güümüz iktisadi sistemleri başlıca üç temel sektöre dayamaktadır. Bular; Kamu Sektörü, Özel Sektör ve Sivil Toplum Kuruluşları olarak karşımıza çıkmaktadır. Sivil Toplum Kuruluşları, ekoomik, sosyal, kültürel ve

16 4 E. Muhsi DOĞAN, Gürka ÇALMAŞUR siyasal işlevleri sayeside giderek daha büyük bir öem kazamışlardır. Ülkemiz içi de sivil toplum kuruluşları büyük öem arz etmektedir. Bu çalışmada Türkiye ekoomisi içi, döemi verileri yardımıyla, Gayri Safi Milli Hâsıla ve Nüfus ile Sivil Toplum Kuruluşları arasıdaki ilişki, çok değişkeli eş-bütüleşme aalizi, hata düzeltmegeliştirilmiş Grager edesellik testi kullaılarak ekoometrik olarak icelemiştir. Çalışmada bu ekoometrik metodoloji bağlamıda değişkeler arasıdaki uzu döem ilişkileri araştırılmada öce tüm değişkeleri durağalığı Phillips-Perro Birim Kök Testi yardımıyla sağlamıştır. Birim kök test souçları değişkeleri birici farklarıda durağa olduklarıı ortaya koymuştur. Tüm değişkeleri birici derecede durağa oldukları saptadıkta sora, Johase eş-bütüleşme yötemi ile değişkeler arasıdaki uzu döem ilişkisi araştırılmıştır. Eş-bütüleşme test souçları, sivil toplum kuruluşları ile diğer değişkeler arasıda tek bir eş-bütüleşik vektörü varlığıı göstermiştir. Daha sora Hata Düzeltme-Geliştirilmiş Grager Nedesellik Testi yardımıyla değişkeler arasıdaki kısa ve uzu döemli edesellik ilişkisi araştırılmıştır. Çalışmada kısa döemli edesellik ilişkilerie bakılacak olursa, 4 o.lu deklemde kısa döemde % öem düzeyide hem gayri safi milli hâsılaı ve % öem düzeyide hem de üfusu sivil toplum kuruluşlarıı edei olduğu, 5 o.lu deklemde % öem düzeyide hem sivil toplum kuruluşlarıı ve % öem düzeyide hem de üfusu gayri safi milli hâsılaı edei olduğu ve 6 o.lu deklemde %5 öem düzeyide sivil toplum kuruluşlarıı ve % öem düzeyide ise gayri safi milli hâsılaı üfusu edei olduğu görülmektedir. Bu bulgularda hareketle kısa döemde gayri safi milli hâsıla, üfus ve sivil toplum kuruluşları arasıda karşılıklı edesellik ilişkisi olduğu söyleebilmektedir. Ayrıca, çalışmada elde edile bulgulara göre, uzu döemde gayri safi milli hâsıla ve üfus ile sivil toplum kuruluşları arasıda ilişki olduğu görülmektedir. Hata düzeltme modeli çözümü soucuda hata düzeltme parametresi, sivil toplum kuruluşları deklemi dışıda alamlı bulumazke; değişkeler arasıdaki edesellik ilişkilerie bakıldığıda ise gayri safi milli hâsıla ve üfus ile sivil toplum kuruluşları arasıda karşılıklı edesellik ilişkisii olduğu söyleebilmektedir. Kayakça AGUİTON, C. (2005), Bu Düya Bizim: Başka Bir Küreselleşmei Aktörleri, Çevire: Umut Kouş, Burcu Oar, Tarih Toplum Kuram-37, İthaki Yayıcılık. AK, B. G. (2005), Türkiye i Avrupa Birliği e Katılım Sürecii Sivil Toplum Kuruluşlarıa Etkileri ve Katkıları, II. STK Kogresi. ALAGÖZ, M., UÇTU, R. ve ALODALI, M. B. F. (2004), Tekolojik Değişimi Maliyeti Bölgesel Gelişmişlik Farklılıkları ve Sivil Toplum Kuruluşlarıı Yeide Yapılaması,. Ulusal Sivil Toplum

17 Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 0. Ekoometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 20 5 Kuruluşları Kogreside Suula Bildiri, 4-6 Hazira, ÇOMÜ, Çaakkale. ANHEİER, H. K., SEİBEL, W. (990), The Third Sector: Comparative Studies of Noprofit Orgaizatios, Walter de Gruyter. ARCHAMBAULT, E. (993), Defiig the Noprofit Sector: Frace, Comparative Noprofit Sector Project, Workig Paper: 7, The Johs Hopkis Uiversity Istitute for Policy Studies. ARSLAN, Ö. (200), Kuramsal ve Tarihsel Aşamalarıyla Sivil Toplum ve Türkiye Gerçeği, Bayrak Yayıları, Birici Baskı, İstabul. BALOĞLU, Z. (994), Türkiye Üçücü Sektör Raporu-Sorular ve Çözüm, İstabul: Türkiye Üçücü Sektör Vakfı Yayıı, No:. BARBETTO, G. P. (993), Defiig the Noprofit Sector: Italy, Comparative Noprofit Sector Project, Workig Paper: 8, The Johs Hopkis Uiversity Istitute for Policy Studies. BEETHAM, D. ve BOYLE, K. (998), Demokrasii Temelleri, Çev: Vahit Bıçak, Liberte Yayıları, Akara. BİBER, A. (2002), Sivil Toplum Örgütlerii İşlerlik Kazaması Açısıda Halkla İlişkiler, Gazi Üiversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, G.Ü. İletişim Fakültesi Yayıı, Akara, ss CARİNO, L. V. (200), Defiig the Noprofit Sector: The Philippies, Comparative Noprofit Sector Project, Workig Paper: 39, The Johs Hopkis Uiversity Istitute for Policy Studies. ÇAHA, Ö. (997), 980 Sorası Türkiye side Sivil Toplum Arayışları, Yei Türkiye, Yıl:3, Sayı:8, ss DİAMOND, L. (994), Toward Democratic Cosolidatio, Joural of Democracy, Vol: 5, No: 3, ss DİCKEY, D. A., ve FULLER, W. A. (98), Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Uit Root, Ecoometrica, 49, 98, ss DOĞAN, İ. (2002), Özgürlükçü ve Totaliter Düşüce Geleeğide Sivil Toplum, Alfa Bası Yayım, İstabul. DUMAN, F. (2003), Sivil Toplum, Türköe, M. (Ed.), Siyaset, Lotus Yayıevi,. Basım, Akara. ENGİN, Y. (2002), Sedikacılık, Sivil Toplum ve Yei Duruşlar, Öz-İplik İş Sedikası Eğitim Yayıları, Akara. ERCAN, H. (2002), Türkiye de Sivil Toplum Tartışmaları Üzerie, Cumhuriyet Üv. Fe-Edb. Fak. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:26, No:, ss ERDOĞAN, M. (998), Liberal Toplum Liberal Siyaset, Siyasal Kitabevi, Akara. FRANCO, R. C. (2005), Defiig the Noprofit Sector: Portugal, Comparative Noprofit Sector Project, Workig Paper: 43, The Johs Hopkis Uiversity Istitute for Policy Studies.

18 6 E. Muhsi DOĞAN, Gürka ÇALMAŞUR GİDRON, B. ve KATZ, H. (998), Defiig the Noprofit Sector: Israel, Comparative Noprofit Sector Project, Workig Paper: 26, The Johs Hopkis Uiversity Istitute for Policy Studies. GÖNEL, A. (998), Öde Gele STK lar, Türkiye Ekoomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayıı, İstabul. GRANGER, C.W.J. ve NEWBOLD P. (978), Spurious Regressios i Ecoometrics, Joural of Ecoometrics, 2, 88, ss GUJARATİ, D.N. (999), Temel Ekoometri, (Çev. Ü. Şeese & G.G. Şeese), Literatür Yayıları, İstabul. JOHANSEN, S. ve JUSELİOUS, K. (990), Maximum Likelihood Estimatio ad Iferece o Coitegratio-with Applicatio to the Demad for Moey, Oxford Bulleti of Ecoomics ad Statistics, 52, ss KALAYCIOĞLU, E. ve SARIBAY, A. Y. (2002), Türkiye de Politik Değişim ve Moderleşme, Alfa Yayı, İstabul. KEANE, J. (993), Despotizm ve Demokrasi Sivil Toplum ile Devlet Arasıdaki Ayrımı Kökeleri ve Gelişimi, Sivil Toplum ve Devlet, (Çevire: Levet Köker), İstabul, Ayrıtı Yayıları. KENDALL, J. ve KNAPP, M. (993), Defiig the Noprofit Sector: The Uited Kigdom, Comparative Noprofit Sector Project, Workig Paper: 5, The Johs Hopkis Uiversity Istitute for Policy Studies. KİM, I. ve HWANG, C. (2002), Defiig the Noprofit Sector: South Korea, Comparative Noprofit Sector Project, Workig Paper: 4, The Johs Hopkis Uiversity Istitute for Policy Studies. KUÇURADİ, İ. (998), Sivil Toplum ve Sivil Toplum Kuruluşları, Üç Sempozyum: Sivil Toplum Kuruluşları, Türkiye Ekoomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayıları. KUTİ, E. (996), Defiig the Noprofit Sector: Hugary, Comparative Noprofit Sector Project, Workig Paper: 3, The Johs Hopkis Uiversity Istitute for Policy Studies. LES, E., SLAWOMİR, N., ve WYGNANSKİ, J. (2000), Defiig the Noprofit Sector: Polad, Comparative Noprofit Sector Project, Workig Paper: 36, The Johs Hopkis Uiversity Istitute for Policy Studies. MUUKKONEN, M. (2000), Traditio-Historical Study of The cocept Civil Society, Presetatio to the Civil society Workig Group i Aual Meetig of Fiish Sociologists Turku, < eframewi.htm, S. E. T ÖZER, M. H. (2008), Güümüz İtibariyle Sivil Toplum Kuruluşlarıı İktisadi ve Sosyal Foksiyoları, Elektroik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:7, Sayı:26, ss PHİLLİPS, P.C.B.ve PERRON, P. (988), Testig for a Uit Root i Time Series Regressio, Biometrika, 75, ss

19 Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 0. Ekoometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 20 7 SALAMON, L. M. (999), America s Noprofit Sector: A Primer, New York: The Foudatio Ceter. SALAMON, L. M., GELLER, S. L. ve SOKOLOWSKİ, S. W. (2008), Florida's Noprofit Sector: A Ecoomic Force, Johs Hopkis Noprofit Ecoomic Data Project, Noprofit Ecoomic Data Bulleti Number 29. SARIBAY, A. Y. (2000), Türkiye de Demokrasi ve Sivil Toplum, Türkiye de Politik Değişim ve Moderleşme, İstabul. SHARMA, K.L (200), Hit Devleti ve STÖ ler: Bazı Düşüceler, Sivil Toplum Örgütleri Neoliberalizmi Araçları mı, Halka Dayalı Alteratifler mi?, (Çevire: Işık Ergüde) içide, Düya Yerel Yöetim ve Demokrasi Akademisi (WALD) Yayıı, Demokrasi Kitaplığı Açılımlar Dizisi: 2, İstabul. SHİLLS, E. (99), The Virtue of Civil Society, Govermet ad Oppositio, Vol: 26, No:, ss TEKELİ, İ. (2000), Kuramsal Yaklaşımlar, Sivil Toplum Kuruluşları ve Yasalar-Etik-Deprem, Türkiye Ekoomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayıı, İstabul. TOSUN, G. E. (200), Demokratikleşme Perspektifide Devlet-Sivil Toplum İlişkisi (Türkiye Öreği), Alfa Yayıları, İstabul. TOSUN, G. E. (2003), Sivil Toplum, Muhitti, A. ve Hüseyi, Ö. (Ed.), Çağdaş Kamu Yöetimi I, Nobel Yayıevi,. Baskı, Akara. USLU, S. (997), Türkiye de Sedikalar Sivilliği Nereside?, Yei Türkiye, Yıl 3, Sayı 8, ss UZUN, G. (2004), Sivil Toplum Kavramı ve Kurumu, Siyasi Muhalefeti Temsil Eder mi?, Haksöz Dergisi, Sayı:64. VELDHEER, V. ve BURGER, A. (999), History of the Noprofit Sector i the Netherlads, Comparative Noprofit Sector Project, Workig Paper: 35, The Johs Hopkis Uiversity Istitute for Policy Studies. YILDIRIM, İ. (2004), Demokrasi Sivil Toplum Kuruluşları ve Yöetişim, Seçki Yayıları, İstabul.