GİRİŞİMCİLİK Organizasyon Yapısı. Üretim/Hizmet Sistemlerinin Tasarımı ve Kuruluşu

Transkript

1 GİRİŞİMCİLİK Bölüm 6. Üretm Sstemnn Tasarımı Üretm/Hzmet Sstemlernn Tasarımı ve Kuruluşu 1. Organzasyon yapısı 2. Tess yer seçm 3. Kapaste planlaması 4. Malzeme gereksnm planlaması 5. Süreç tasarımı 6. İş Yer düzenleme Organzasyon Yapısı Örgütlern varoluş nedenlern Toplumsal nedenler Yeteneklern gelştrlmes Uzmanlaşma, Değşm Blg brkm Yönetm Tpler Alesel yönetm Syasal yönetm Profesyonel yönetm Yönetmn yükümlülükler Planlama Örgütleme Yürütme Koordnasyon (Eşgüdüm) Denetm 3 1

2 Yönetm Düzeyler (Yönetm Pramd) Genel Müdür Sekreterya G.Müdür Yardımcıları Tepe Yönetm İşletme İşletme Sahpler Yönetm Sahpler Kurulu Üretm Müd. Arge Müd. Orta YönetmK.K. Bölüm Müdürler Müdürü Bölüm Müdür Yrd. Alt Yönetm Kısım şefler Usta başları Gözlemcler Pazarlama Müdürü 4 Yemek Şrket Temzlk Şrket Yönetm türler Örgüt Bçmler İşlevsel Örgüt Yapısı Üretm Temelne Göre Örgüt Yapısı Dkey Örgüt Yapısı Matrs Organzasyonu Yatay Örgüt Yapısı Bölge Temelne Göre Örgüt Yapısı Modüler Örgüt Yapısı 6 2

3 6.2. Tess Yer Seçm ÜRETİM KAYNAKLARI İşçlk Enerj Blg Hammadde Sermaye Bölge Depoları Toptancılar Dağıtım Tedark Üretm Bay, Perakendec, Mağaza Tüketcler, Müşterler 7 Sparş Sparş Depo Seçm Rota Planı + Kapak Fş Yen Ürün Tess Yer Seçm Tess yer seçm problem; Yen br şletme kurma Mevcut tess genşletme Başka br noktada şube açma Çevre krllğn önleyc yasalar İşletme gderlernde oluşan değşm nedenyle yer değştrme Arsa, şgücü, hammadde ve malzeme malyet Talep değşklğ 9 3

4 Tess yer seçm çn faktörler 1. Hammadde kaynağına yakınlık 2. Pazara yakınlık 3. İşgücü malyet ve temn edleblrlğ 4. Su temn durumu 5. Enerj kaynakları 6. Araznn özellkler 7. İklm koşulları 8. Yasal kısıtlamalar 9. Kred ve devlet yardımları 10. Yardımcı hzmetlern mevcudyet 11. Gerekl alt yapının mevcudyet 12. Sosyal tutum 13. Sosyal yaşam koşulları Tess Yer Seçm Sürec Tess seçmnn ana adımları 1. Ölçütlern belrlenmes 2. Alternatflern belrlenmes 3. Alternatflern belrlenen ölçütler karşısında değerlendrlmes ve şartları sağlamayanların elenmes 4. En y alternatfn lgl sayısal yöntem ya da teknklern kullanımı yardımıyla alternatfler arasından seçm Tess Yer Seçmnde Kullanılan Yöntemler 1. Hstogram Teknğ 2. Gelr Oranı Karşılaştırma Teknğ 3. Ağırlıklandırma Yöntem 4. Başabaş Noktası Analz (Sıfır Kar Noktası Analz) 5. Ulaşım MalyetlernnEnküçüklenmes Yöntem Doğrusal Programla Ulaştırma Yöntem En Az Malyet Yöntem 12 4

5 Hstogram Teknğ Malyet Su Enerj Verg Ulaştırma İşçlk 0 A B C Alternatfler Gelr Oranı Karşılaştırma Teknğ 1. Pazar x10 3 A B C a. Aylık satışlar b. Satış masrafları 22 21,5 23 c. Net satış gelr 2. Üretm Malyet d. Hammadde 34,5 35,5 31 e. Taşıma 13, ,5 f. Enerj su 6,5 8,5 9 g. Ücretler 32 31,5 30,5 h. Dğer kalemler Sabt malyetler 5,5 5,5 5,5 j. Net üretm malyet 3. Toplam Malyet 4. Yıllık Kar 5. Dönüşüm Oranı Gelr Oranı Karşılaştırma Teknğ 1. Pazar x10 3 A B C a. Aylık satışlar b. Satış masrafları 22 21,5 23 c. Net satış gelr Üretm Malyet d. Hammadde 34,5 35,5, 31 e. Taşıma 13, ,5 f. Enerj su 6,5 8,5 9 g. Ücretler 32 31,5 30,5 h. Dğer kalemler Sabt malyetler 5,5 5,5 5,5 j. Net üretm malyet 3. Toplam Malyet 4. Yıllık Kar 5. Dönüşüm Oranı 15 5

6 Gelr Oranı Karşılaştırma Teknğ 1. Pazar x10 3 A B C a. Aylık satışlar b. Satış masrafları 22 21,5 23 c. Net satış gelr Üretm Malyet d. Hammadde 34,5 35,5 31 e. Taşıma 13, ,5 f. Enerj su 6,5 8,5 9 g. Ücretler 32 31,5 30,5 h. Dğer kalemler Sabt malyetler 5,5 5,5 5,5 j. Net üretm malyet ,5 3. Toplam Malyet 4. Yıllık Kar 5. Dönüşüm Oranı Gelr Oranı Karşılaştırma Teknğ 1. Pazar x10 3 A B C a. Aylık satışlar b. Satış masrafları 22 21,5 23 c. Net satış gelr Üretm Malyet d. Hammadde 34,5 35,5 31 e. Taşıma 13, ,5 f. Enerj su 6,5 8,5 9 g. Ücretler 32 31,5 30,5 h. Dğer kalemler Sabt malyetler 5,5 5,5 5,5 j. Net üretm malyet ,5 3. Toplam Malyet ,5 115,5 4. Yıllık Kar 5. Dönüşüm Oranı Gelr Oranı Karşılaştırma Teknğ 1. Pazar x10 3 A B C a. Aylık satışlar b. Satış masrafları 22 21,5 23 c. Net satış gelr Üretm Malyet d. Hammadde 34,5 35,5 31 e. Taşıma 13, ,5 f. Enerj su 6,5 8,5 9 g. Ücretler 32 31,5 30,5 h. Dğer kalemler Sabt malyetler 5,5 5,5 5,5 j. Net üretm malyet ,5 3. Toplam Malyet ,5 115,5 4. Yıllık Kar 12 10,5 14,5 5. Dönüşüm Oranı 18 6

7 Ağırlıklandırma Yöntem Yer Seçm Faktör Alternatfler A B C D E İş gücü bolluğu İş gücü kaltes Toplumsal çevre Bölgenn gelşm Sosyal tessler Toplam Sıralama Matematksel Modelleme Depo, Müşter, Tedarkç TM x n E n E A A n E 2 2 BM * YM * ( x x ) ( y y ) n E 1/ BM * YM * x BM * YM * y A, y n E BM * YM BM * YM A A TM: Toplam malyet BM: Brm malyet YM: Taşınan yük mktarı 2 20 Örnek Tessler Yıllık Taşınan Yük Mktarı (Ton) Xa 50 2 Xb 30 2 Xc 40 YM 1 Xd 20 3 Xe 30 2 Brm Taşıma Malyet (TL/tonkm) BM 21 7

8 6.3. Kapaste Planlama Belrl br zamandak üretm mktarı Yen br tess kurulmadan önce verlmes gereken öneml stratejk kararlardan brdr. Brden fazla ürün üreten br tesslerde kapaste belrlemek zordur Kapaste Planlama Üretm Mktarı Fl Kapaste (FK) < Pratk Kapaste(PK) < Teork Kapaste(TK) Teork Kapaste: Eldek kaynaklarla üretleblecek en yüksek üretm mktarı Pratk Kapaste: Hazırlık, bekleme, bakım gb sürelern göz önünde alındığında üretleblecek en yüksek üretm mktarı Kullanılamayan Kapaste Fl Kapaste: Hesaplanmayan durumlar nedenyle gerçekleştrlen üretm mktarı 23 Kapaste Türler 6.3 Kapaste Planlama Kapaste kullanım oranı (Atölye Etknlğ)=FK/PK Atölyenn Verm=FK/TK Örnek: Ufak br atölye, günde 1 vardya, haftada 5 gün çalışmakta ve her vardyada en fazla 500 adetlk br üretm yapablmektedr. Geçmş deneymlerden üretken zamanın %10 unun önleyc bakım ve hazırlık çn ayrıldığı ğ bl blnmektedr. Atölyede gerçekleşen 1 hf haftalık lk üretm sonucunda 2000 adetlk çıktı elde edldğne göre Atölyenn teork, pratk ve fl kapastelern belrleyerek kapaste kullanımoranını ve atölye vermn hesaplayınız. 24 8

9 6.4. Malzeme Gereksnm Planlaması (Meterals Requrement Plannng :MRP) Malzeme Gereksnm Planlama Hammaddeler İşlenmş endüstryel ürünler (Yarı mamul veya ana ürünler) Yardımcı maddeler (Boya, katkı maddeler, ambalaj malzemeler) Tess kullanım malzemeler (temzlk malzemeler, yağlar, bor yağı) Yardımcı kullanım kaynakları (Elektrk, gaz, su, akaryakıt) Süreç Tasarımı Süreç tasarımı; Süreç tasarımında şu sorulara yanıt aranır Üretlmes düşünülen ürünün özellkler Çıktı Mktarı Donanım veya teknoloj htyacı Malyet Süreç emeğe, sermaye ya da teknolojye m bağlı olacak? Süreç Tasarımı Başarılı br sürecn avantajları nelerdr? Süreç Tasarım Modeller Ürüne dayalı Sürece dayalı Grup teknolojs 27 9

10 Ürüne Dayalı Süreç Tasarımı Hammadde Hammadde İşlem İşlem 2 4 Avantajları: 1) Akış = Açık ve düzgün 2) Envanter 3) Brm başına üretm zamanı 4) Malzeme elleçleme 5) Ntelkl ç gücü 6) Üretm planlama ve kontrol Son montaj İşlem Alt montaj Montaj Standart 6 parçalar İşlem Ürün Dezavantajları: 1) Br maknenn bozulması 2) Esneklk 3) Üretm hızı 4) Sermaye malyet 5) Tekrarlı hareketler Ürüne Dayalı Süreç Tasarımı Sürece Dayalı Süreç Tasarımı 30 10

11 Grup Teknolojsne Dayalı Süreç Tasarımı Sstemde benzer parçalar belrl hücrelerde toplanır ve hücrelerde toplanan maknalar ve şçler tarafından şlenr Grup Teknolojsne Dayalı Süreç Tasarımı Sstemde benzer parçalar belrl hücrelerde toplanır ve hücrelerde toplanan maknalar ve şçler tarafından şlenr İşyer Düzenleme İş Yer Düzenleme; Amaç: Malyet Düşürmek Toplam üretm süresn azaltmak Malzeme taşıma mesafesn ve süresn azaltmak Bekleme sürelern azaltmak Mekan, tessler ve şgücünden azam yararlanma Planlamayı kolaylaştırmak İş güvenlğn sağlamak Malzeme ve nsan hareketlernn bastleşmes 33 11

12 6.6.1.İşyer Düzenleme Nedenler Yen br tessn kurulması Yen br alana veya bnaya taşınması Yen br ürün tasarımı/süreç tasarım değşklğ Yen tess/makne alımları Ergonomk çalışma koşulları İş güvenlğ önlemler İş yer alanından optmum yararlanma İşyer Düzenlemey Etkleyen Faktörler 1. Malzeme: Hammadde, şlenen ürün, btmş ürün, yardımcı malzeme, bakım malzemeler Ürünün bçm ve özellğ Malzemenn fzksel ve kmyasal hareketllğ Ürün veya malzemenn mktarı ve türü Bleşen parçaları veya malzemeler İşyer Düzenlemey Etkleyen Faktörler 2. Makna Faktörü Makna, donanım ve takımın bçm Kullanılan üretm yöntem Makne kullanımı Makne ve Yönteme lşkn htyaçlar 36 12

13 İşyer Düzenlemey Etkleyen Faktörler 3. İnsan Faktörü İş güvenlğ ve çalışma koşulları İş gücü türü Dğer özellkler (Ücret, pskolojk durum gb) İşyer Düzenlemey Etkleyen Faktörler 4. Hareket Faktörü İş akış türü Hareket alanı Taşıma yöntem Taşıma donanımı İşyer düzenleme 5. Bekleme (Stoklama) Faktörü Stok bölgelernn yerleşm Stoklama yöntem Stoklama süres 39 13

14 İşyer düzenleme 6. Hzmet Faktörü İnsana lşkn hzmetler (Sağlık, yemekhane, ısıtma, soğutma, tuvalet, park alanı, ışıklandırma, bürolar) Malzemeye lşkn hzmetler (Kalte kontrol, üretm kontrolü, dğer kontrol, taşıma) Makneye lşkn hzmetler (Bakım, onarım) İşyer düzenleme 7. Bna Faktörü: İşyer düzenleme 8. Değşm Faktörü 42 14

15 İş Akış Tpler İş akışı: İş akışının temel amacı; İş Akış Tpler A. Yatay İş Akış Tpler İş Akış Tpler A. Yatay İş Akış Tpler 45 15

16 İş Akış Tpler Düşey Temel İş Akış Tpler 46 Mller Ml İşleme Ml Rotor Montajı Kalte Kontrol Levhalar Rotor Döküm Motor Gövdes Motor Montajı Uç Kapaklar Stator İşleme Boya Sargı Br Elektrk Motoru Montaj Hattından İş Akışı

17 İşyer Düzenleme Türler Prosese (sürece) göre yerleştrme İşyer Düzenleme Türler Ürüne göre yerleştrme TORNA MATKAP FREZE BOYA DEPO PLANYA FREZE PLANYA MATKAP TAŞLMA DEPO İşyer Düzenleme Türler Sabt Konumlu Yerleştrme 51 17

18 Makna Düzenleme Modeller a) Düz Hat Şeklnde Düzenleme Makna Düzenleme Modeller b) Çapraz (Dagonal) Düzenleme 1.65m Makna Düzenleme Modeller c) Daresel Düzenleme 54 18

19 Makna Düzenleme Modeller d) Dar Açılı (dk açılı) Düzenleme Alan Hesabı Gerekl Bna Alanı= Ofs Alanları+İmalat Sstem Alanı İmalat Sstem Alanı= Makna Alanları+Yardımcı Donanım Alanları+Depo Alanları+Serbest Alanlar+Maknalar arası ara yollar İş Merkez Alanı M j m 1 P T j C j M j : j. Makne sayısı P j : nc ürünün j nc maknada üretm sayısı T j : nc ürünün j nc maknada üretm süres C : j nc maknanınçalışma süres m: Üretlen ürünün şlem gördüğü makna sayısı 57 19

20 İş Merkez Alanı Malzeme alanı: İşlem önces veya sonrası tezgahın önünde malzemelern bekledğ alan Stok alanı: Hammadde veya ürünün bekledğ alan Kordor alanı: Taşıma araçlarının hareket ettğ veya bekledğ alan Yardımcı hzmet alanları: Takımın blendğ, bakım yerler gb alanlardır Serbest alanlar: İş merkezleryle duvar ve kolonlar arasında bırakılan alanlardır Büro alanları: Yönetc alanları, muhasebe, satın alma, toplantı alanları gb hzmet brmlernn kapladığı alanlardır Personel htyaç alanları: Personeln htyaç duyduğu yemekhane, dnlenme, soyunma, park alanı, banyo ve WC gb alanlar 58 Uygulama: P2 P23 A P3 P1 a. Ürüne ve sürece göre yerleşm düzenn oluşturunuz b. Tezgah sayılarını her k yerleşm düzen çn ayrı ayrı hesaplayınız. NOT: Dönemlk çalışma saat 2400saattr Parça Makna İşlem Süres(dk) P1 Döküm Üntes 125 Planya üntes 35 Torna üntes 20 Polsaj üntes 60 P2 Taşlama üntes 105 Matkap üntes 90 Torna üntes 60 P3 Döküm üntes 235 Taşlama üntes 250 Matkap üntes 50 Planya üntes 30 Polsaj üntes Ürüne Göre Yerleşm D1 Ta1 D2 Ta2 P1 T1 M1 T2 P2 Po2 M2 K3 Po1 K1 K2 Mt1 Mt

21 Sürece Göre Yerleşm D1 D2 Ta1 Ta2 P1 T2 P2 T1 M1 Po1 M2 Po2 K3 K2 K1 Mt2 Mt1 61 Makne Sayıları Makne Adı Sürece Göre Ürüne Göre Döküm Üntes 7 8 Taşlama 7 7 Matkap 3 3 Planya 2 2 Torna 2 3 Polsaj