Bulanık Veri Zarflama ile Kuru Kayısı Yetiştiren İşletmelerin Etkinlik Analizi

Transkript

1 Tarı Biieri Dergisi Tar. Bi. Der. Dergi web sayfası: Jora of Agrictra Scieces Jora hoepage: Baık Veri Zarfaa ie Kr Kayısı Yetiştire İşeteeri Etkiik Aaizi Orha GÜNDÜZ a a İöü Üiversitesi Battagazi MYO, Battagazi Yereşkesi, 4420, Maatya, TÜRKİYE ESER BİLGİSİ Araştıra Makaesi Sor Yazar: Orha GÜNDÜZ, E-posta: orhagdz@io.ed.tr, Te: +90 ( / 223 Geiş Tarihi: 02 Hazira 204, Düzeteeri Geişi: 5 Eyü 204, Kab: 09 Eki 204 ÖZET B çaışada, kr kayısı yetiştire işeteeri baık veri zarfaa yöteiye etkiiğii öçüesi aaçaıştır. Tarısa ürüeri geeide odğ gibi kr kayısı üretii de beirsizik şartarıda gerçekeştiriir, doayısıya işeteeri girdi ve çıktıarıa ait verier kesi değerer değidirer. Kesi oaya veriere kasik veri zarfaa aaizi yapıarak ede edie etkiik skorarı yasız ve ttarı oadığıda, güveiir ve sağa soçara aşak içi öerie yöteerde birisi baık veri zarfaa yöteidir. Araştırada Kao & Li tarafıda öerie ve α kesi düzeyerie göre etkiik öçe yakaşı kaııştır. B yakaşı ie etkiik skor tahi etek içi Maatya ii Battagazi içeside kr kayısı yetiştire işetei girdi ve çıktı verieri kaııştır. Baık Veri Zarfaa Aaizi ie işeteeri etkiik sıırarıı arasıda değiştiği beireiştir. Kasik veri zarfaa aaizi okta etkiik skor tahi ettiğide, baık veri zarfaa aaiz ie tahi edie ve sıır değereri ie ifade edie etkiik skorarı, karar aıcıara işetei görei etkiiği hakkıda farkı beirsizik düzeyeri itibariye fikir vere avataıa sahiptir. Aahtar Keieer: Baıkık; α kesi düzeyeri; Üçge üyeik foksiyo; Kr kayısı işeteeri Efficiecy Aaysis of Dried Apricot Fars Usig Fzzy Data Eveopet Aaysis ARTICLE INFO Research Artice Correspodig Athor: Orha GÜNDÜZ, E-ai: orhagdz@io.ed.tr,te: +90 ( / 223 Received: 02 Je 204, Received i Revised For: 5 Septeber 204, Accepted: 09 October 204 ABSTRACT The ai of this research is to easre the efficiecy of dried apricot fars sig fzzy data eveopet aaysis. Dried apricot prodctio, as i a agrictra prodctio, takes pace i a certai eviroet, therefore ipt ad otpt data of fars icde iprecise. Sice the efficiecy scores of covectioa data eveopet aaysis obtaied sig iprecise data are biased ad icosistet, to iprove the reiabe ad robst efficiecy scores, oe of the proposed ethods is fzzy data eveopet aaysis. I the research, the proposed approach by Kao & Li was sed to easre the efficiecy of fars, which ses α ct eves. To estiate the efficiecy scores of fars via this approach, the ipts TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF AGRICULTURAL SCIENCES 2 (

2 Baık Veri Zarfaa ie Kr Kayısı Yetiştire İşeteeri Etkiik Aaizi, Güdüz ad otpt data of dried apricot fars of Battagazi district of Maatya provice of Trkey were sed. Accordig the fzzy data eveopet aaysis, the bodaries of efficiecy scores of fars chaged fro to Sice covectioa data eveopet aaysis is poit estiates, the efficiecy scores of fzzy data eveopet aaysis, which is expressed by bodaries, has advatages givig aor ideas by the differet certai eves o the reative perforace of far to decisio akers. Keywords: Fzziess; α ct eves; Triage ebership fctios; Dried apricot fars Akara Üiversitesi Ziraat Fakütesi. Giriş İşeteeri tekik etkiiğii beireesi içi üreti foksiyo üzeride oasııkı sıır tahii yapıası iteratürde sık kaıa bir yakaşı oaka birikte (Özka et a 20, üreti sıırıa göre etkiiğii öçüü içi geiştirie etotarda birisi oa ve paraetrik oaya Veri Zarfaa Aaizi de (VZA odkça kaıa bir etottr. Doğrsa prograaa tabaı bir etkiik öçe yötei oa VZA, Chares et a (978 tarafıda Farre (957 i etkiik öçüüü esas aarak geiştiriiştir. Ayı aaç ve hedefere sahip Karar Vere Birierii (KVB görei etkiiğii hesapaya VZA, bir işetei etki oasıı, ayı iktar çıktıyı ürete başka işeteeri daha faza girdi kaasıa veya ayı iktar girdiyi kaa işeteeri daha az çıktı üretesi koşa bağı odğ varsaya, deteriistik bir odedir (Shokohi et a 200. VZA, çok çıktıı ve çok girdii bir odei çözek, farkı biriere ifade edie değişkeeri ayı odede kaabiek, girdi çıktıara iişki varsayıarda baak gibi avataara sahiptir (Orç Chares et a (978 tarafıda geiştirie VZA odei, öçeğe sabit getiri şartarıda etkiik tahi etekte ike, Baker et a (984, VZA ı öçeğe değişke getiri yakaşııı geiştirişerdir. VZA da etki oaya birieri etki üreti sıırıa aşabieeri içi ayrıca girdiye yöeik ve çıktıya yöeik odeer geiştiriiştir (Coei et a 998. Kasik VZA odeeri, yaızca kaıa girdi ve üretie çıktıarı kesi oarak biidiği drarda ygaabidiğide etkiik skorarı, verierdeki değişie ve verieri güveiiriğie karşı çok hassastır. Veri seti içide babiecek bir ç veya hataı değer, etkiik skor öei öçüde etkieyebiektedir. Go & Taaka (200 ie Kosae et a (2007, b tür veriere tahi edie etkiik skorarıı yasız ve ttarı oaası edeiye tartışaı odğa dikkat çekektedirer. Kasik VZA soçarıı güveiiriğie yöeik eeştirier, farkı yöteeri araştırıasıa ve kaıasıa fırsat yaratıştır. Siar & Wiso (2000; Cazas et a (2002; Baker & Chag (2006; Kosae & Johso (200, farkı etotara VZA yaparak tahi ettikeri etkiik soçarıı yasız ve hooe odğ savaktadır. Verieri kesi oarak ede edieediği drarda etkiik öçüerii yapıabiesi içi kaıa odeerde birisi de baık veri zarfaa aaizi (Baık VZA dir. Baık teoriye, VZA yapıa ik çaışa Segpta (992 ya aittir. B çaışaı ardıda özeike so o yıda birçok Baık VZA odei geiştiriiş ve odkça geiş kaı aaı bştr. Barda e faza biie ve kaıaarı, Kao & Li (2000; Despotis & Siris (2002; Leoet a (2003; Lertworasirik et a (2003; Li (2008 ie We & Li (2009 i geiştirdiği odeerdir. Baık veri zarfaa, Türkiye de de farkı bii daarıda sıırı da osa kaıaya başaıştır. Akyüz (2005; Güeş (2006; Orç (2008; Deiz (2009 ve Şafak (200 tarafıda gerçekeştirie araştıraar Türkiye de Baık VZA ı farkı bii daarıda ygadığı adir çaışaardır. Baık VZA ı tarısa ekooi biiie yöeik ygaaarıı tespit etek içi yapıa iteratür çaışaarıda düyada çok kısıtı çaışaya 526 Tarı Biieri Dergisi Jora of Agrictra Scieces 2 (

3 Efficiecy Aaysis of Dried Apricot Fars Usig Fzzy Data Eveopet Aaysis, Güdüz rastaıış op, Türkiye de heüz kaıaış bir yöte odğ tespit ediiştir. Düyada tarı ekooisi aaıda Baık VZA ie yapıa sıırı çaışaarda biriside, Hadi-Vecheh & Mati (20, bğday yetiştire işeteeri görei etkiiğii, Sefeedpari et a (202a, süt sığırcıığı işeteerii eeri kaııda etkiiğii, yie Sefeedpari et a (202b yrta tavkçğ yapa işeteeri eeri etkiiğii, Mgera (203 süt sığırcıığı işeteerii etkiiğii Baık VZA ie öçüşerdir. B araştırada, daha güveiir soçara aşaya ve poitika öerieri geiştireye ikâ vere Baık VZA yöteii tarı işeteerii etkiiğii öçek içi kaıabieceğii gösterek aacıya, kr kayısı ürete işeteerde tei edie veriere apirik bir çaışa yürütüüştür. Diğer tarısa ürüerde odğ gibi kayısı yetiştiriciiği yapa işeteeri de etkiik aaizide kaıacak verier, süreki değişe tekooi, piyasa şartarı, sıcakık, e, do, do gibi süreki değişkeik göstere birçok faktörü etkisiye yüksek düzeyde beirsizik içerektedir. B drda, üreti girdieri ve ede edie çıktı değereri kesi oaya veriere ifade ediek zorda kaıaktadır. Literatürde Maatya ii kayısı işeteerii etkiiği üzerie yapıış iki çaışaya (Güdüz et a 200; 20 rastaıış op, b çaışaarı, verieri kesi ve beirsiz oadığı varsayııya gerçekeştiridiği görüüştür. Araştırada kaıa odeeri özgüüğü doayısıya, işeteeri etkiiğii öçek aacıya yapıacak soraki çaışaara kayak oası bekeektedir. 2. Materya ve Yöte 2.. Materya Araştıraı verieri, Maatya ii Battagazi içeside kayısı yetiştiriciiği yapa tarı işetesiye yapıa aketerde tei ediiştir. Kası-Araık 202 de gerçekeştirie aketer üreti döeie ait verieri kapsaaktadır Örekee yötei Örek hacii beireesi içi 5 köy (Adagöre, Çoakoğ, Hatsy, Kadıçayırı ve Yarıcaha gayei oarak seçiiştir. Köyerde kayısı yetiştire 624 işete araştıraı aa kitesii oştrştr. Örekee kriteri oarak işeteeri sahip odğ kayısı arazisi geişiği esas aııştır. İşete arazierie ait verier ora ve hooe bir dağıı gösterdiğide, örek hacii beireeside basit tesadüfi örekee yötei kaııştır. Yöte, Eşitik ie ifade ediektedir (Çiçek & Erka N * z * σ = ( N * d + z * σ ( Brada;, örek hacii; N, aa kite sayısıı; z, güve araığı (% 90; σ 2, varyası; d, ortaaada izi verie hatayı (% 0 gösterektedir. Yöte kaıarak örek haci oarak hesapaış ve b işeteerde hagisie aket ygaacağı tesadüfi sayıar tabos yardııya beireiştir Baık VZA yötei İşete düzeyide, özeike tarı işeteeride, etkiik öçek aacıya kaıa girdi ve çıktıara ait verier beirsizik içerekte op, b verier özeike VZA gibi deteriistik bir odee aaiz edidiğide, güveiir ve sağa soçara aşıaaaktadır. Daha güveiir ve sağa soçara aşak içi geiştirie yöteerde birisii Baık VZA odğ ykarıda izah ediiştir. Baık VZA de farkı beirsizik şartarıa göre yg etkiik öçüü yapak içi kaıa verier iteratürde 4 başık atıda topaış op (Orç 2008, b araştırada sııradırıış verier (at ve üst sıır değererii ya da üyeik foksiyo biidiği baık sayı verieri ie kesi değereri biie verierde yararaııştır. Baık VZA, Zadeh (965 i baık küe teoriside yararaaktadır. Zadeh (965, baıkığı izah ederke herhagi bir eeaı bir küeye ya ait odğ veya ait oadığıı sava kasik küe teorisie farkı bir bakış kazadırarak, bir eeaı bir Tarı Biieri Dergisi Jora of Agrictra Scieces 2 (

4 Baık Veri Zarfaa ie Kr Kayısı Yetiştire İşeteeri Etkiik Aaizi, Güdüz küeye aitiğii beiri dereceere ükü odğ ifade etektedir. B dr aaşıır kıak içi gri regii he beyaz he de siyah regie beiri toara sahip odğ öreğii veriştir. Baıkık teorisie göre bir küe eeaı ayı zaada başka küeeri de eeaı oabiir. Baık küe ateatikse oarak ~ Z = {( x, µ ~ z ( x x E} şekide gösteriekte op, E evrese küede yer aa x eeaıı Z ~ baık küesie beiri üyeik derecesi ie ait odğ aaşıaktadır. µ ~ z ( x = ike x eeaı küeye ta ait, µ ~ z ( x = 0 ike x i küe eeaı oadığı ve 0< µ ~ z ( x < ike x i Z ~ küesie beiri dereceerde ait odğ aaşıaktadır (Zadeh 965. Baık küe teoriside baıkık ~ ie sigeeştiriiştir. Baık küeerde bir eeaı küeye üyeik derecesi, üyeik foksiyo taıadığı şeke göre yapıaktadır. Üyeik foksiyoarı baık küe teorisii esasıı teşki etektedir (Güeş Literatürde e çok kaıa üyeik foksiyoarı oarak, üçge, yak ve S biçii oaar göze çarpaktadır. Araştırada üçgese üyeik foksiyo kaıarak kr kayısı yetiştire işeteere ait kesi oaya verier baıkaştırııştır. Üçgese üyeik foksiyoarıı ateatikse for Şeki ve Eşitik deki gibidir (Mgera 203. α 0 π L π π Şeki - Üçgese üyeik foksiyo grafiği Figre - A triagar fzzy ebership fctio U 0, x < π veya x > π x π µ ~ ( x; π, π, π =, π x π A (2 π π π x, π x π π π π Brada;, üyeik derecesi oa ve küeye ta üyeiği göstere orta değeri; π ve π, küeye ta oarak deği, kısi oarak yai beiri dereceere ait oa baık sayıı kaat açıkıkarıı gösterektedir. Araştırada baık sayıı kaat açıkıkarıı beirek içi üçge üyeik foksiyo sietrik şeki tercih ediiştir. B gerçekeştirek aacıya her değişkei stadart hatasıda yararaııştır. Böyeike kaat açıkıkarı içi π veya π = değişke değeri ± stadart hata ie beireiş ve verier baıkaştırııştır. Sietrik baık sayıar ifadeside, e düşük ve e yüksek kaat açıkarıı eşit odğ aaşıaıdır (Eşitik 3. x x = x x = ε (3 i i i i Baık küe teorisi ie ede edie verier baık yai kesi oaya verier odğda, doğrsa prograaa kaak içi verieri baıkıkta krtarıası gerekektedir. B içi Zadeh (965 i geişee presibi ve α kese seviyesi kaıaktadır. α kesi seviyesi baık bir küei eeaarıı küeye aidiyet derecesi içi kaıaktadır. α kese seviyesi, {α (0,]} üyeik dereceeri α ya eşit veya oda büyük oa eeaarı oştrdğ X i kesi at küesidir. B ~ Aα = {( x, µ ~ ( x α / x X } şekide gösteriir. A Bir baık sayı, her α kesi seviyesi içi kapaı araıkta [ L (α, U (α şekide gösterierek kesi değerere döüştürüür. L(α at sıırı, U (α ise üst sıırı verir. Bda doayı, verie α kese seviyeside verieri güve araığı L(α at sıırı, U (α ise üst sıırı gösterek üzere Eşitik 4 teki gibi ifade ediebiir (Kao & Li [ i 528 Tarı Biieri Dergisi Jora of Agrictra Scieces 2 (

5 Efficiecy Aaysis of Dried Apricot Fars Usig Fzzy Data Eveopet Aaysis, Güdüz [ 0 :], A = [ L = α( π π + π, U = π α( π π ] (4 α α B araştırada ykarıda beirtie hssar gözetierek Baık VZA ie kr kayısı işeteerii etkiikerii öçek içi Kao & Li (2000 tarafıda, göze değererii baık sayıar odğ değişkeer içi α kese seviyesi ve Zadeh i geişee presibii kaarak etkiik skorarıı üyeik foksiyoarıı ede etek içi geiştirdikeri etotta yararaııştır. Kao & Li (2000 odei ie sııradırıış ve kesi değeri biie veriere VZA ygaabiektedir. Baık VZA içi, girdieri ~ x (,, i = xi xi xi ve çıktıarı ~ y (,, r = yr yr yr üçgese baık sayıara gösterie kesi oaya değerere sahip odğ varsayıı ie hareket ediekte ve girdi ve çıktıara ait verieri kesi araıkara döüştürek içi girdi ve çıktı seviyeeri ~ L U x i [ xi, xi ] [ ] ve ~ L U y r yr, y gibi sıırı araıkar içerisie r döüştürüektedir. Kasik VZA odeie ait doğrsa prograaa odei, α kese seviyesi ve Zadeh i geişee presibi yardııya baık veriere düzeediğide Eşitik 5 deki Baık VZA odei oştrş or. Brada; x~ i,., işetei i. baık girdisii; y~ r,., işetei r. baık çıktısıı; λ, ağırıkarı gösterektedir. Mi Z = θ [ θ ( αx x, θ ( αx x ] [ θ ( αy y, θ ( αy y ] λ 0 io ro io ro io ro io ro = = λ ( αx λ ( αy i r x, i y, r = = λ ( αx λ ( αy i r xi i y r r (5 Araştırada etkiik öçüü, işeteeri eksik rekabet koşarıda doayı öçeğe sabit getiri ie çaışadıkarı varsayıarak öçeğe değişke getiri yakaşıı ie yapııştır. Ayrıca, işeteeri ede edie çıktıara üdahae edeeyeceği, acak girdi kaııda değişikik yapabiecekeri gözetierek girdiye yöeik etkiik öçe ode kaııştır. Araştıraı verieri girdier ve çıktı şekide ayrıış op, 6 girdii ve tek çıktıı bir odee etkiik öçüüştür. Araştıraı girdieri, kayısı arazi varığı (da, işgücü (saat da -, yakıt (L da -, azot (kg da -, iaç asrafı (TL da - ve kükürt (kg da -, çıktı ise kr kayısı verii (kg da - dır. İşetei kayısı arazisi kesi değer içerdiğide b değişke içi baıkaştıra yapıayarak kesi değer kaııştır. Diğer girdi ve çıktı değişkeeri stadart hataarıda yararaıarak kaat açıkıkarı beireiş ve b yoa veriere beirsizik yükeiştir. Ykarıda ateatikse for gösterie 3 araı Baık VZA odei, girdier ve çıktıya ait kısataara açık bir şekide Eşitik 6 ve 7 de gösteriiştir. Tekik etkiiği üst sıır skorarı içi; Aaç foksiyo Mi Z = θ θ ( αkaio KAio λ ( αkai KAi = θ ( αigio İGio λ ( αigi İGi = ( αyak io YAK io λ ( αyak i YAK i θ = θ ( αaz + ( ( + ( io α AZio λ αazi α AZi = ( αilcio İLCio λ ( αilci İLCi θ = θ ( αkkrio KKRio λ ( αkkri KKRi = ( α KVio λ ( αkvi KVi θ KVio = λj 0, 0 θ Kısıtayıcıar (6 Tarı Biieri Dergisi Jora of Agrictra Scieces 2 (

6 Baık Veri Zarfaa ie Kr Kayısı Yetiştire İşeteeri Etkiik Aaizi, Güdüz Tekik etkiiği at sıır skorarı içi; Aaç foksiyo Mi Z = θ θ ( αkaio KAio λ ( αkai KAi = θ ( αigio İGio λ ( αigi İGi = θ ( αyakio YAKio λ ( αyaki YAKi = θ ( αaz + ( ( + ( io α AZio λ αazi α AZi = θ ( αilcio İLCio + λ ( αilci ( α İLCi = θ ( αkkrio KKRio λ ( αkkri KKRi = θ ( αkvio KVio λ ( αkvi KVi = λj 0, 0 θ Kısıtayıcıar (7 Brada; KA, kayısı arazisi; İG, işgücü; YAK, yakıt; AZ, azot; İLC, ücadee iacı; KKR, kükürt ve KV, kayısı veriii ifade etektedir. α, afa kesi seviyeerii; θ, etkiik skor ve λ, girdi ve çıktıarı ağırık düzeyii ifade etektedir., ve ise değişke değerii sağ kaat, so kaat ve erkez değererii ifade etektedir. Kayısı arazisi kesi değer oarak aıdığıda at, üst ve erkez değereri kaıaıştır. Üçgese üyeik foksiyoarıya beiree araık değerere etkiik öçüü içi 0 ie araığıda α kese seviyeerie göre etkiiği at ve üst sıır değereri beireiştir. α kese seviyeeri 0 da başayarak e kadar 0. adı araığıda arttırıarak her bir at ve üst sıır içi er adet etkiik skor ede ediiştir. Etkiik skorarıı tahiide Schee (2000 tarafıda geiştirie EMS versiyo.3 yazıııda yararaııştır. Görei oarak e iyi karar vere biriii beireesi içi baık etkiik skorarıı sıraaası Che & Kei (997 i aa öçüü etod ie yapııştır. Che & Kei (997 etod ateatikse gösterii Eşitik 8 deki gibidir. U (( E αi c i= I =, (8 U L ( (( E αi c ( (( E αi d i= i= U Brada; I, Che & Kei ideksii; ( E α i, L üst sıır etkiik skor; ( E α i, at sıır etkiik skor; c bütü karar vere birierii α kese seviyeerii at sıırıı e düşük değerii; d, bütü karar vere birierii α kese seviyeerii üst sıırıı e yüksek değerii;, α kese sayısıı ifade etektedir. I değeri daha yüksek oa karar vere birieri görei oarak etkidirer. Çaışada Che & Kei (997 etod ie yapıa sıraaa, kasik VZA ie ayı etkiik skor sağaya α= seviyesie ait soçarıı sıraaası ie Speara sıra koreasyoa tabi ttarak iki sıraaa arasıda istatistikse oarak farkıık odğ hipotezi test ediiştir. 3. Bgar ve Tartışa Baık VZA ie daha güveiir ve sağa etkiik skorarıı ede ediesii aaçaya b apirik çaışaı girdi ve çıktıarı ie işeteeri bazı özeikerie ait taıayıcı istatistiker Çizege de veriiştir. Çizege iceediğide, öreğe gire işeteeri girdi ve çıktıarıa ait verieri yüksek düzeyde varyasyo içerdiği görüektedir. Özeike girdi kaııda yüksek düzeyde varyasyo varığı, işetecieri irrasyoe kayak kaııa işaret etektedir. B verier dikkate aıdığıda işeteeri üretide ta etkiiği yakaayaadığı aaşıaktadır. İceee işeteer, ortaaa 7.66 dekar kayısı araziside dekara 38 kg kr kayısı ede etektedirer. B veri düzeyii sağaak içi 03 saat da - işgücü, 5.43 L da - yakıt, 5.97 kg da - gübreeede azot 56.7 TL da -, ücadee iacı ve krta işei içi 3.0 kg da - kükürt kaaktadırar. B araştırada kaıa verieri, Güdüz et a (200 tarafıda Maatya ii Darede içesi içi yapıa bezer bir çaışaı girdi ve çıktıarıa yakaşık odğ tespit ediiştir. Güdüz et a (200 çaışasıda, işeteeri dekara 79 saat işgücü, 6 itre azot ve diğer değişke asrafar içi 83 TL kaarak 226 kg da - kr kayısı ede ettikerii beireiştir. Kr kayısı bakıı içi gübre kaııda iceee işeteeri taaıı azot gübre kadığı tespit ediiştir. Potasy, fosfor ve çiko gübre kaa işeteer de evct op, VZA i bütü işeteeri ayı girdiyi 530 Tarı Biieri Dergisi Jora of Agrictra Scieces 2 (

7 Efficiecy Aaysis of Dried Apricot Fars Usig Fzzy Data Eveopet Aaysis, Güdüz Çizege - Araştıra verieri ie işeteye ait taıayıcı istatistiker Tabe - The descriptive statistics of saped fars Çıktı E küçük E büyük Ortaaa Stadart sapa Veri (kg da Girdier Kayısı arazisi (da İşgücü (saat da Yakıt (L da Azot (kg da Mücadee iacı (TL da Krta işei içi kükürt (kg da İşete ve işeteci özeikeri Aie büyüküğü EİG ciside aie işgücü Topa işete arazisi Parse sayısı Traktör sahipiği (0 yok, var Bitkise ürü sigortası (kayısı içi 0 yok, var İşetecii eğiti düzeyi (yı İşetecii yaşı (yı İşetecii tecrübesi (yı Kr kayısı satış fiyatı (TL kg kaaarı gerektiği varsayııda doayı b girdiere ait verier odee değişke oarak ekeeiştir. Kr kayısıda hastaık ve zararıara ücadeede, fgsit ve isektisiter her işete tarafıda kaıakta ike herbisit kaa işete sayısı çok sıırıdır. Mücadee iacıa iişki verier iktar oarak deği biri fiyat ciside odee ekeiştir. Yie, kr kayısı yetiştiriciiğide kaıa birçok diğer girdiye ait verier her işetede evct oadığıda ortaya çıka sıfır göze probei edeiye etkiik aaizi odeie dâhi edieiştir. İceee aaıda kr kayısı yetiştire işeteere ait beiri özeikere ait verier yie Çizege de veriiştir. İceee işeteer, ortaaa 7 kişide oşakta ve Erkek İş Gücü (EİG ciside kaıabiir aie işgücü 4.33 kişi op, b veri Güdüz (2002 i yöre içi tespit ettiği 4.63 EİG ye odkça yakıdır. İşeteerde, ortaaa işete geişiği 29.3 dekar op,.48 parsede oşaktadır. Güdüz (2002 çaışasıda ortaaa işete geişiğii dekar, parse sayısıı ise 2.27 ve kr kayısı dikii arazi büyüküğüü dekar oarak beireiştir. İceee işeteeri % 30 kayısıda do ve do riskie karşı bitkise ürü sigortası yaptırıştır. İşetecieri ortaaa eğiti düzeyi 7, yaşarı 49 ve kayısı üretiideki tecrübeeri 2 yıdır yıı kr kayısı satış fiyatarı iceee işeteer içi TL kg - oarak gerçekeşiştir. Baık veriere işete düzeyide etkiik skorarı Baık VZA ie tahi ediiştir. Kao & Li (2000 yakaşııya hesapaa etkiikeri at ve üst sıır skorarı içi Çizege 2 ve Çizege 3 düzeeiştir. Tarı Biieri Dergisi Jora of Agrictra Scieces 2 (

8 Baık Veri Zarfaa ie Kr Kayısı Yetiştire İşeteeri Etkiik Aaizi, Güdüz Çizege 2- Baık veriere tahi edie etkiik skorarıı at sıır değereri Tabe 2- The ower bod of efficiecy scores of fars estiated by fzzy data İşete L At sıır etkiik skorarı ( E α i arası α kese seviyeeri Ortaaa Ortaaa Tarı Biieri Dergisi Jora of Agrictra Scieces 2 (

9 Efficiecy Aaysis of Dried Apricot Fars Usig Fzzy Data Eveopet Aaysis, Güdüz Çizege 3- Baık veriere tahi edie etkiik skorarıı üst sıır değereri Tabe 3- The pper bod of efficiecy scores of fars estiated by fzzy data İşete U Üst sıır etkiik skorarı ( E α i arası α kese seviyeeri Ortaaa Ortaaa Tarı Biieri Dergisi Jora of Agrictra Scieces 2 (

10 Baık Veri Zarfaa ie Kr Kayısı Yetiştire İşeteeri Etkiik Aaizi, Güdüz İşeteeri her α kese seviyesi içi ayrı ayrı etkiik skor tahi edebiek içi at sııra ait, üst sııra ait farkı VZA odei oştrştr. Her bir ode birbiride bağısız oarak çözüüş ve etkiik skorarı tahi edierek aşağıdaki çizegeere aktarııştır. Çizegeeri so sütda işeteeri ayrı ayrı etkiikerii ortaaası, so satırıda bütü işeteeri her α kese seviyesi içi ortaaa etkiikeri yer aaktadır. At sıır etkiik skorarı, α kese seviyeeri arttıkça (0 da e doğr artakta ike, üst sıır etkiik skorarı ta tersi bir reaksiyo göstererek α kese seviyeeri arttıkça azaaktadırar. İceee işeteeri ortaaa üst sıır etkiikeri arasıda değişekte ike, at sıır ortaaa etkiik skorarı arasıda değişkeik gösterektedir. İşeteeri at sıır ve üst sıır değereri birikte ee aıdığıda etkiik skorarıı arasıda değiştiği beireiştir. Mgera (203 çaışasıda süt sığırcıığı işeteerii üreti etkiiği içi b araığı oarak tahi etiş ike, Sefeedpari et a (202a yie süt sığırcıığıda eeri kaı etkiiği içi oarak tespit etiştir. İgii iteratürerde de etkiik skorarıı at ve üst sıır değereri arasıda farkııkar odğ, acak farkı düzeyii b araştıraı soçarı gibi yüksek oadığı görüektedir. Araştıra aaıda iceee işeteeri 23 taesi bütü α kese seviyeeri içi ta etkiiği ( θ = sağaışardır. α= kese seviyesi ora 0 veriere ede edie yai kasik VZA soçarıı da yasıtaktadır. α= içi at ve üst sıır etkiik skorarı birbirie eşittir. Diğer α kesi seviyeeride etkiiği at ve üst sıır değereri arasıda farkııkar ortaya çıkaktadır. B farkıığı e yüksek odğ seviye α= 0 dır. Araştıra soçarıa göre etki oaya işeteer etkiik skor e düşükte başaak üzere 32, 35, 8, 4, 34, 44, 0, 26, 43, 23, 2 ve 6 araı işete şekide sıraaaktadır. Etki oaya işeteerde e düşük etkiik skora sahip oa 32 araı işetei etkiik skorarı at sıır içi araığıda, üst sıır içi ise araığıda değişektedir. Etki oaya 32 araı işetei α= 0 kese seviyeside at sıır etkiiği 0.567, üst sıır etkiiği ise dir. B işete beirsiziği e yüksek odğ düzeyde girdierii at sıır içi ortaaa % 43.3 ve üst sıır içi ortaaa % 40.4 oraıda azatarak ta etki çaışa düzeyii yakaayabiir. Brada harekete diğer işeteeri baık etkiik skorarı ayı şekide yoraabiir. Yie işeteeri etkiik skorarıı üçgese üyeik dağıııı gösterek aacıya Şeki 2 çiziiştir. Şekide, 32 araı işetei α kese seviyeeri bazıda etkiik skorarıı grafikse dağııı görüektedir. Şeki iceediğide işeteeri beirsizik düzeyeri itibariye et bir etkiik skora sahip oadığı, asıda etkiikerii beiri araıkara değiştiği gözeeektedir. Üyeik derecesi 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0, 0 0,565 0,570 0,575 0,580 0,585 0,590 0,595 0,600 Baık etkiik skorarı Şeki 2- İşete 32 içi üçgese üyeik foksiyoya tahi edie etkiik skorarı Figre 2- The estiated efficiecy scores of far 32 sig triagar ebership fctio α kese seviyeeri yakaşııya üçgese üyeik foksiyo Baık VZA kaıarak çözüü ie ede edie etkiik skorarı açısıda görei oarak e iyi perforası göstere işeteeri sıraaası aacıya Che & Kei ideksi hesapaıştır. Daha sora Che & Kei ideksi ie Kasik VZA (α= ie ede edie etkiik skorarıı sıraaası yapıış ve Çizege 4 te gösteriiştir. 534 Tarı Biieri Dergisi Jora of Agrictra Scieces 2 (

11 Efficiecy Aaysis of Dried Apricot Fars Usig Fzzy Data Eveopet Aaysis, Güdüz Çizege 4- Farkı odeere ede edie etkiik skorarıa göre işeteeri sıraaası Tabe 4- Rakig of fars by estiated efficiecy scores sig differet ethods Sıra arası İşete arası* Che-Kei ideksi Kasik VZA (α= etkiik skorarı *, speara rho; 0.99 (P<0.0 Che & Kei ideks değereri ie kasik VZA ı etkiik skorarıa göre işeteeri sıraaası arasıda farkıık oadığı çizegede aaşıaktadır. İki sıraaa arasıda farkıığı oadığı istatistikse oarak Speara sıra koreasyo (r s = 0.99 ie de test ediiştir (P<0.0. Kasik VZA etkiik skorarı ie Che & Kei ideks değereri ie yapıa sıraaa Şeki 3 te de görüektedir. Etkiik skor / ideks,000 0,800 0,600 0,400 0,200 0, Che-Kei ideksi İşete o Baık BCC ode skorarı Şeki 3- Che-Kei ideks skorarı ie kasik VZA etkiik skorarıı sıraaasıa ait grafik Figre 3- The figre of rakig of efficiecy scores estiated by Che-Kei ad covectioa DEA 4. Soçar Tarısa üretii süreki risk ve beirsizik koşarıda gerçekeştiriesi edeiye üretie ait girdi ve çıktı verieri de beirsizik içerektedir. Güüüze kadar işeteeri etkiiği üzerie yürütüüş çaışaarı çoğda böyesi verier kaııştır. Özeike paraetrik oaya yöteere etkiik tahii yapa ve b verieri kaa odeeri soçarı yasız ve ttarı oaaaktadır. Güveiir ve sağa etkiik soçarıa erişek içi geiştirie odeerde birisi Baık VZA dır. Baık VZA ie ede edie etkiik skorarı karar vere birierie görei perforasarı hakkıda daha sağıkı bigier sağar. B araştırada Baık VZA i tarısa işeteeri etkiiğide kaıabiiriğii ortaya koyak ve güveiir soçara aşak aacıya Maatya ii Battagazi içeside faaiyette ba adet kr kayısı yetiştire işetei verieri ie etkiik aaizi yapııştır. Araştırada iceee Tarı Biieri Dergisi Jora of Agrictra Scieces 2 (

12 Baık Veri Zarfaa ie Kr Kayısı Yetiştire İşeteeri Etkiik Aaizi, Güdüz işeteeri ortaaa kayısıı arazi geişiği 7 dekar op, dekara 38 kg kr kayısı ede etektedirer. İşeteer çıktıyı ede etek içi çeşiti ve yoğ girdi kaakta op, kaıa girdi iktararıı varyasyo odkça yüksek oası etkiike igii probeerii odğ gösterektedir. Araştıra socda, Baık VZA ie tahi edie etkiik sıırarıı arasıda değiştiği beireiştir. B araık değerer, deteriistik acak paraetrik oaya bir etot oa VZA ı güve araıkarı şekide değerediriebiir. B soçar kasik VZA soçarıa azara daha sağa soçar oarak değerediriektedir. Araştırada başarıı bir şekide ygaa odeeri tarı ekooisi aaıda etkiik kosda yapıacak çaışaara rehber oacağı düşüüektedir. B ve bezeri çaışaarı soçarı karar vere ekaizaarıa, poitika geiştiriciere daha esek ve daha sağa bigier sacaktır. Kayakar Akyüz M H (2005. Tedarikçi seçii probeie bir baık veri zarfaa aaizi yakaşıı. Yüksek Lisas Tezi, Gaatasaray Üiversitesi FBE Edüstri Mühedisiği Aabii Daı (Basıaış, İstab Baker R D & Chag H (2006. The sper-efficiecy procedre for otier idetificatio ot for rakig efficiet its. Eropea Jora of Operatioa Research 75(2: Baker R D, Chares A & Cooper W W (984. Soe odes for estiatig techica ad scae iefficiecies i data eveopet aaysis. Maageet Sciece 30(9: Cazas C, Fores J P & Siar L (2002. Noparaetric frotier estiatio: A robst approach. Jora of Ecooetrics 06(: -25 Chares A, Cooper W W & Rhodes E (978. Measrig the efficiecy of decisio akig its. Eropea Jora of Operatioa Research 2(6: Che C B & Kei C M (997. A sipe approach to rakig a grop of aggregated fzzy tiities. IEEE Tras Systes Ma ad Cyberetics-Part B: Cyberetics 27(: Coei T, Rao D S P & Battese G E (998. A Itrodctio to Efficiecy ad Prodctivity Aaysis. Kwer Acadeic Pbishers, Bosto, USA Çiçek A & Erka O (996. Tarı Ekooiside Araştıra ve Örekee Yöteeri. Gaziosapaşa Üiversitesi Ziraat Fakütesi Yayıarı: 2, Ders Notarı Serisi: 6, Tokat Deiz N (2009. Türkiye deki ieri kayak kaıarıa göre görei etkiikerii kasik ve baık veri zarfaa aaizi yöteeri ie beireesi. Yüksek Lisas Tezi, Aado Üiversitesi FBE İstatistik Aabii Daı (Basıaış, Eskişehir Despotis D K & Siris Y G (2002. Cotios optiizatio data eveopet aaysis with iprecise data. Eropea Jora of Operatioa Research 40(: Farre M J (957. The easreet of prodctive efficiecy. Jora of the Roya Statistica Society, Series A Geera 20(3: Güdüz O (2002. Maatya ii erkez içede kayısı yetiştiriciiği yapa işeteeri ekooik aaizi üreti ve pazaraa sorarı. Doktora Tezi, Gaziosapaşa Üiversitesi FBE Tarı Ekooisi Aabii Daı (Basıaış, Tokat Güdüz O, Ceyha V, Esegü K & Dağdevire M (200. Kayısı yetiştiriciiği yapa işeteerde ekooik etkiik: Darede içesi öreği. Türkiye IX Tarı Ekooisi Kogresi (I, Eyü, Şaırfa, s Gdz O, Ceyha V & Eseg K (20. Measrig the techica ad ecooic efficiecies of the dry apricot fars i Trkey. Jora of Food Agrictre & Eviroet 9(: Güeş T (2006. Baık veri zarfaa aaizi. Yüksek Lisas tezi, Akara Üiversitesi FBE İstatistik Aabii Daı (Basıaış, Akara Go P & Taaka H (200. Fzzy DEA: A Perpeta Evaatio Method. Fzzy Sets ad Systes 9(: Hadi-Vecheh A & Mati R K (20. A appicatio of IDEA to wheat farig efficiecy. Agrictra Ecooics 42(4: Kao C & Li S T (2000. Fzzy efficiecy easres i data eveopet aaysis. Fzzy Sets ad Systes 3(3: Tarı Biieri Dergisi Jora of Agrictra Scieces 2 (

13 Efficiecy Aaysis of Dried Apricot Fars Usig Fzzy Data Eveopet Aaysis, Güdüz Kosae T & Johso A L (200. Data eveopet aaysis as oparaetric east sqares regressio. Operatios Research 58(: Kosae T, Post T & Schotes S (2007. Noparaetric tests of prodctive efficiecy with errors i variabes. Jora of Ecooetrics 36(: 3-62 Leo T, Lier V, Riz J L & Sirvet I (2003. A fzzy atheatica prograig approach to the assesset of efficiecy with DEA odes. Fzzy Sets ad Systes 39(2: Lertworasirik S, Faga S C, Joies J A & Ntte H L W (2003. Fzzy data eveopet aaysis (DEA: A possibiity approach. Fzzy Sets ad Systes 39(2: Li S (2008. A fzzy DEA/AR approach to the seectio of fexibe afactrig systes. Copters & Idstria Egieerig 54(: Mgera A W (203. Measrig techica efficiecy of dairy fars with iprecise data: a fzzy data eveopet aaysis approach. Astraia Jora of Agrictra ad Resorce Ecooics 57(4: Orç K O (2008. Veri zarfaa aaizi ie baık ortada etkiik öçüeri ve üiversiteerde bir ygaa, Doktora Tezi, Süeya Deire Üiversitesi SBE (Basıaış, Isparta Özka B, Hatırı S A, Öztürk E & Aktaş A R (20. Ataya iide serada doates üretiii kâr etkiiği aaizi, Tarı Biieri Dergisi 7(: Schee H (2000. Efficiecy Measreet Syste Versio 3 ( es Sefeedpari P, Rafiee S H, Akra A & Mosavi-Avva S H (202a. Appicatio of fzzy data eveopet aaysis for rakig dairy fars i the view of eergy efficiecy. Jora of Aia Prodctio Advaces 2(6: Sefeedpari P, Rafiee S H & Akra A (202b. Seectig eergy efficiet potry egg prodcers: a fzzy data eveopet aaysis approach. Iteratioa Jora of Appied Operatioa Research 2(2: Segpta J K (992. A fzzy syste approach i data eveopet aaysis. Copters ad Matheatics with Appicatios 24(8-9: Shokohi A H, Hatai-Marbii A, Tavaac M & Saati S (200. A robst optiizatio approach for iprecise data eveopet aaysis. Copters & Idstria Egieerig 59(3: Siar L & Wiso P W (2000. A geera ethodoogy for bootstrappig i o-paraetric frotier odes. Jora of Appied Statistics 27(6: Şafak İ (200. Ora işeteerii etkiik düzeyerii kasik ve baık veri zarfaa aaizi ie değerediriesi (Deizi, İzir ve Mğa Ora Böge Müdürüğü Öreği, Ege Oracıık Araştıra Müdürüğü Yayı No: 63, İzir We M & Li H (2009. Fzzy data eveopet aaysis (DEA: Mode ad rakig ethod. Jora of Coptatioa ad Appied Matheatics 223(2: Zadeh L A (965. Fzzy sets. Iforatio ad Cotro 8(3: Tarı Biieri Dergisi Jora of Agrictra Scieces 2 (