pecya Okul Fobisi Vakalar ında Depresif Belirti incelemesi*

Transkript

1 Okul Fobisi Vakalar ıda Depresif Belirti icelemesi* Tüli YURTBAY ÖZET Bu araştırmada okul fobisi vakalarıda depresif belirti araştırılm ış, yaş ortalamaları 8.9 ola 8 kız 2 erkek olmak üzere, toplam çocuk di ğer kliik vakalar ve herhagi bir psikiyatrik ta ı almam ış kotrol grubu ile karşılaştırdm ıştır. Çocuklara Birleso çocuk depresyo ölçeği, ebeveylere Beck depresyo ölçe ği uygulam ıştır. Okul fobisi vakalarıda her iki kotrol grubua kıyasla kedileride ve aeleride depresif belirti saptamıştr. Çocukları depresif belirtileri ile aelerii depresif belirtileri arasıda bir korelasyo buluamam ıştır. Bulgular, depresif belirtii okul fobisi vakalarıda etkiliği ve ae-çocuk etkile şimi aç ıs ıda tartışılm ıştır. Aahtar kelimeler: Okul fobisi, depresif belirti, okul fobisi vakalar ıı ebeveyleri Düşüe Adam; (3): SUMMARY It has bee research depressive symptoms i school phobia. For this purpose childre were take as scurıplig uit cosistig of 8 girls ad 2 boys, media age 8.9. School phobia cases were compared with other cliic cases ad ocliic subjects. Depressive symptoms were foud i school phobia cases. Mothers of school phobia were depressive tha two cotrol group mothers. Birleso child depressio scale for childre ad Beck depressio scale for paret were applied to subjects. No correlatio was foud betwee the depressive poits of school phobia with their mothers poits. Fidigs were discussed about elliciecy of depressive symptoms o the school phobia ad mother-child iteractio. Key words: School phobia, depressive symptom, paret of school phobia GİRİŞ Çocuğu ruhsal sağlığıda, kişilik oluşumuu gelişim ve olgula şmas ıda, içide do ğup büyüdüğü aile ve bu diamik yap ıdaki olumlu, olumsuz etkileşimleri rolüü öemi, bugü tart ışılmaks ızı kabul edile bilimsel bir gerçektir. Okul korkusu, karşılıklı hostil bağıml ı patolojik ae-çocuk ili şkisi içide geli şe ve ortak ya şam (sembiyoz) ölçüsüe vara derecede s ıkı bir ilişkidir. Araştıc ılar okul korkusudaki aksiyete kay- ağıı, çocuğu çoğu kez aede (daha az olmak üzere babada) ayr ılma korkusu olduğuu söylüyorlar. Cythia ve ark. "okul fobisi" terimii, kliik literatüre ilk defa 94 y ılıda Johso ve ark. tarafıda geçirildiğii, okula gitmekte kaç ıma ile ilgisi ola aksiyete ile karakterize bir çocukluk sedromu olduğuu söylüyorlar. Yazarlarca bu sedrom okul korkusuda ziyade, ae veya babada ayr ılma korkusu olarak ta ımlaıyor (). XXV. Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kogresi'de tebli ğ edilmiştir (989, Mersi). İstabul Tıp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Bilim Dal ı 40

2 Okul Fobisi Vakalarıda Depresif Belirti icelemesi Bowlby'de ay ı şekilde okul korkusu ola çocuklar, gerçek okul situasyouda korkma ve kaç ımada ziyade bağlı oldukları figürü yokluğu veya kaybıda veya güve duyduklar ı ortamda (ev, vb.) uzak kalmakta korkarlar demektedir (9). Kolvi, Berey, Phates, yeti şki tipi depresyola okul fobisi vakalada rastlad ığı ı ileri sürüyorlar (4). Frommer, Miik izlemie dayaarak fobik depresyou, çocukluk depresyou bir alt kategorisi olarak tarif ediyorlar (I I). Aaly, makaleside here kadar separasyo aksiyete, söylediği gibi okul fobiside majör bir faktör olarak devam ediyorsa da çok daha yei literatür bu rahats ızlıkta depresyou rolü üzeride durmaktadır diyor (). Multifaktöryel edelere ba ğl ı olduğu çe şitli yazarlarca vurgulaa okul fobisi vakalar ıda, depresyo olup olmadığıı araştırmak ve çocukla aile aras ıdaki ruhsal gergili ği etkili olup olmadığıı belirlemek amac ı ile bu ara ştırmay ı yapmayı düşüdük. Bu doğrultuda aşağıda belirtile sorulara cevap araacaktır:. Okul fobisi vakalar ıda, diğer kliik vakalar ve kliik ta ı almaya deeklerle k ıyasladığıda depresif belirti aç ıs ıda farkl ılıklar var m ı? 2. Okul fobisi vakala ı ae ve babalar ı; diğer kliik vakala ve kliik ta ı almaya deekleri ae ve babalar ı ile kıyasladığıda depresif belirti açısıda farkl ılıklar var m ı? 3. Okul fobisi vakalarıda depresif belirti aç ısıda cisiyete bağlı farklılıklar var m ı? 4. Okul fobisi vakalar ıı depresif belirti ile aelerii depresif belirtileri aras ıda bir korelasyo var mı? GEREÇ ve YÖNTEM Öreklem Araştırmaı öreklemi okul fobisi ile kotrol grubu olarak kliiğimiz polikliiğie müracaat ede diğer kliik yaka ve okullarda iceledi ğimiz kliik ta ı almaya çocuk ile okul fobisi ve kotrol ı ı ae ve babalar ı olmak üzere toplam 80 deekte olu şmuştur. a) Okul fobisi vakalar ı : Kliiğimizde okul fobisi ta ısı koa 8 kız, 2 erkek olmak üzere toplam kişidir. Yaş dağılımları aras ıda olup, ya ş ortalamala X=8.92'dir. Ya ş ortalamala, di ğer kliik vakalar ve kliik yaka olmaya deeklerle k ıyasladığıda p>0.0 olu şu ile aralar ıda alamlı bir fark yoktur (Tablo ). IQ'la "S Biet Zeka Testi"e göre IQ=0.33, "Cattell Zeka Testi" e göre IQ=09.0'dur. Diğer Miik vakaları S Biet ve Cattell Zeka Testi bulgula ile k ıyaslad ı- ğıda p>0.0 olmas ı edei ile aralar ıda alamlı bir fark bulumam ıştır (Tablo,2,3,4). Tablo. Okul fobisi, di ğer kliik vakalar ve kliik ta ı almaya deekleri yaş ve okul durumlar ıa göre dağıl ımı Deekler Okul fobisi (=) Diğer kliik vakalar (=) Kliik ta ı almaya deekler (=) Yaş dağıl ım ı Öğreim durumu İlk Orta Tablo 2. Okul fobisi vakaları ı S Biet testie göre IQ ortalamalarıı, diğer kliik vakaları IQ ortalamaları ile karşılaştırılmasi Karşılaşt ır ıla Okul fobisi vakalar ı (S Biet IQ) Diğer kliik vakalar 0 (S Biet IQ) *p>0.0. Tablo 3. Okul fobisi vakalar ıı Cartell testie göre IQ ortalamalarm ı, diğer kliik vakaları IQ ortalamalar ı ile karşılaştırılmas ı Karşı laştırıla t Okul fobisi vakalar ı (Cartell IQ).42* Diğer kliik vakalar (Cartell IQ) *p> * 4

3 Okul Fobisi Vakalarıda Depresif Belirti icelemesi Tablo 4. Okul fobisi vakalarıı yaş ortalamalarıı diğer kliik vakalar ve kliik ta ı almaya deekleri yaş ortalamalarıyla karşılaştırılması Karşılaşt ırıla t Okul fobisi vakalar ı Diğer kliik vakalar * Kliik ta ı almaya deekler *p>0.0. b) Diğer kliik vakalar (kotrol grubu I): Kliiğimiz polikliiğie müracaat ede okul fobisi, depresyo ve psikotik ta ısı almaya, orgaik patoloji ve zeka gerili ği saptamaya uyum ve davra ış bozukluğu göstere vakalar, seçkisiz öreklem yötemi ile seçilerek 8 k ız 2 erkekte olu şa birici kotrol grubuu meydaa getirmi ştir. Yaş ortalamala X=9.0'tir. Okul fobisi ve kliik ta ı almaya deekleri ya ş ortalamaları ile p>0.0 olmas ı edei ile aralgıda alaml ı bir fark yoktur. Ya ş dağılımları 7-.9dur (Tablo -4). S Biet Zeka Testie göre ortal0a, _ IQ=09.0, Cattell Zela Testie göre ortalama. Q=09.0'dir. Okul fobisi vakalar ı ile kıyasladığıda p>0.0 olmas ı edei ile IQ ortalamalar ı aras ıda alamlı bir fark yoktur (Tablo -4). c) Kliik ta ı almaya grup (kotrol grubu II): Kliiğimiz civarıda ola M. Ali Yaşi İlkokulu ile Fıdıkzade Ortaokuluda seçilmi ş olup yaşları 7-2 aras ıda, yaş ortalamalar ı X=8.88'dir. Diğer iki grupla kıyaslad ığıda yaş ortalamaları aras ıda p>0.0 olmas ı edei ile alaml ı bir fark yoktur. 8 kız 2 erkek olmak üzere toplam ki şidir (Tablo - 4). Kliikte çal ışlyör olma, çalışma ko şullarıı s ı- ırlad ırdığıda kotrol grubu ola çocuklara öz değerledirme ölçe ği dışıda başka test uygulaamam ıştır. Öğretme bilgisie başvurarak, okulda ve evde herhagi bir soruu olmaya, s ııfta başarılı ola çocuklar kliik ta ı almaya öreklem olarak kabul edilmi ştir. d) Ebevey deekler: Her grubu aile tipleride büyük bir farkl ılaşma yoktur. Her grup emelde çekirdek aile tipii belirtmekte olup, sosyo-ekoomik durumla ayı düzeydedir. evey detkleri toplam sayısı her grupta 40 deek olmak 'üzere kişidir ve aeleri yaşları 23-47, babaları yaşları aras ıda değişe yeti şki grubuda olu şmaktadır (Tablo,6). Veri toplama araçlar ı Tablo. Ae deeklri ya şlar ıa, eğitim durumlar ıa ve mesleklerie göre da ğıl ım ı Karşılaşt ırıla Okul fobisi vakaları ı aeleri (=) Diğer kliik vakala aeleri (=) Kliik tam almaya deekleri aeleri (=) EĞİTİM DURUMU Yaş dağıl ım ı ilk Orta Lise Yüksek Ev kad ı ı Araştırmada, S Biet-Cattell Zeka Testleri, Rorschach, CAT ve TAT gibi projektif testler ile çocuklara uy- MESLEK işçi Memur Serbest 4 Tablo 6. Baba deekleri yaşlar ıa, eğitim durumlar ıa ve mesleklerie göre dağıl ımı EĞİTİM DURUMU MESLEK Karşılaşt ırıla Yaş dağıl ım ı ilk Orta Lise Yüksek işçi Memur Serbest Okul fobisi vakalarıı babalar ı (=) Diğer kliik vakaları babaları (=) Kliik ta ı almaya deekleri babalar ı (=)

4 Okul Fobisi Vakalar ıda Depresif Belirti icelemesi gulaa Birleso çocuk depresyo ölçe ği ve ebeveylere uygulaa Beck depresyo ölçe ği kulla ılm ıştır. Projektif testler de ği şik yaş ıa göre uyguladığıda ı çok küçük olmas ı edei ile istatistiksel aalize gidilemedi ğide projektif test souçlar ı burada belirtilmemi ştir. Ara ştırmada kulla ıla Beck ve Birleso depresyo ölçe ği ile ta ıtıc ı bilgiler aşağıda özetlemi ştir: a) Beck depresyo ölçe ği (BDÖ) Beck, taraf ıda geliştirilmi ş ve depresif ki şilerde yayg ıl ıkla gözlee güdüsel, bili şsel, duygula ım ve kedilik değerii azalmas ıa ilişki belirtileri ölçmeye yaraya toplam 2 maddede olu şturulmu ştur. Ölçekte al ıa dü şük pualar depresif belirtileri azlığıa, yüksek pualar ise çokluğua işaret etmektedir. Ölçekte al ıabilecek e dü şük pua O, e yüksek pua 63'tür (). Ölçeği Türk kültürüde geçerlik ve güveirlik çalışmaları Teği (6), Hisli (3) tarafıda yap ılmıştır. Test tekrar, test güveirlik say ısı 0.6, ölçe ği iç tutarl ılığı iki yarım (split-half) korelasyo yötemi ile 0.78 olarak bulumu ştur. Teği, ölçeği üiversite öğrecileri içi geçerlik ve güveirlik çal ışmalarıı yapmış ve ölçeği depresif ve depresif olmaya üiversite ö ğrecilerii geçerli ve güveilir bir şekilde ayırt edebi/diğii belirtmi ştir (6). b) Birleso depresyo ölçe ği (depressio fatig scale) (DSRS): Birleso tarafıda 7-3 eyaş grubu çocuklarda depresif bozukluk ta ısı fçi liştirilerek uygulaa ve 8 itemlik k ısa formuu depresif bozuldukla ay ırt edilmeside geçerli ve güveilir olduğu bildirile (8) ; ayrıca Asorov ve Carlso'u araştırmasıda da ay ı bulgular destekleye souçlar elde edilmiştir (2). Ölçek çocukları kedileri tarafıda "çoğu zama", "baze", "hiç bir zama" şeklide değerledirilmektedir. Ölçe ği Türkçeye uyarlamas ı Aydı ve ark. tarafıda yapılm ış, test, tekrar test güveirlik katsay ısıı r=0.86 olarak bulumas ı, ölçeği araştırıla kouda güveilir olduğuu göstermi ştir (4). işlem Testler ve ölçekler, okul fobisi vakalar ı ile diğer kliik vakalara ve olar ı ebeveylerie bireysel olarak uygulam ış, her deekte sosyal aamez al ı- mıştır. Okulda, çocuklara ve olar ı ebeveylerie ölçekler grup halide uygulam ıştır. BULGULAR Araştırma ı birici amac ı, okul fobisi vakalar ıı depresif belirti aç ısıda diğer kliik vakalar ve kliik taı olmaya deekler ile k ıyaslamakt ı. Bu edele Birleso çocuk depresyo ölçe ğie ait ortalama pualar, tek yölü varyas aalizi, Tukey çoklu karşılaştırma yötemi kulla ılarak aaliz edildi. Okul fobisi vakalarıda depresif belirti pualar ıı diğer kliik vakalara ve kliik ta ı almaya deeklere k ıyasla daha yüksek oldu ğu görüldü. lar aras ıdaki fark p<0.00 seviyeside çok alaml ıdır (Tablo 7). Araştırmaı ikici amac ı okul fobisi vakalar ıı ae ve babalarıı depresif belirti aç ısıda diğer kliik vakalar ve kliik ta ı almaya deekleri ae ve babalar ı ile karşılaştırmakt ı. Bu, edele Beck depresyo ölçe ğie ait ortalama pualar tek yölü varyas aalizi Tukey çoklu karşılaştırma yötemi kulla ılarak aaliz edildi. Okul fobisi vakalarıı aelerii depresif belirti pualar ı ı diğer kliik vakala ve kliik ta ı almaya deekleri aelerie kıyasla daha yüksek olduğu göz- Tablo 7. Okul fobisi vakalar ı ı Birleso depresyo ölçeği ortalamaları ı diğer kliik vakalar ve kliik taı almaya deeklerle karşılaştırılmas ı Karşılaştırıla F Okul fobisi vakalar ı Diğer kliik vakalar Kliik ta ı almaya deekler *p<0.00i * ' 7:' Tablo 8. Okul fobisi vakalar ı ı aelerii Beck depresyo ölçeği ortalamalarıı diğer kliik vakalar ve kliik taı almaya deekleri aeleri ile karşılaştırılmus ı Karşılaştırıla Okul fobisi vakalar ıı aeleri Diğer kliik vakala aeleri Kliik ta ı almaya deekleri aeleri *p<0.00i F.79* 43

5 Okul Fobisi Vakalarıda Depresif Belirti icelemesi Tablo 9. Okul fobisi vakalar ı ı babalar ı ı Beck depresyo ölçeği ortalamalar ıı diğer kliik vakalar ve kliik ta ı almaya deekleri babalar ı ile kar şılaşt ır ılmas ı Karşılaşt ır ıla Okul fobisi vakalar ı ı babaları Diğer kliik vakalar ı babalar ı Kliik ta ı almaya deekleri babalar ı *p> F 0.03* Tablo 0. Okul fobisi vakalar ı ı Birleso depresyo ölçeği ortalamaları ile aelerii Beck depresyo ölçeği ortalamalar ı aras ıdaki korelasyo katsay ısı Karşılaşt ırıla Birleso depresyo ölçeği Beck depresyo ölçe ği Tablo. Okul fobisi vakalar ıda k ız-erkek çocuklar ı Birleso depresyo ölçe ği ortalamalar ıı karşılaşt ır ılmas ı Karşılaştır ıla Kız Erkek *p> * ledi. Ortala -ıalar aras ıdaki fark ı p<0.00 seviyeside çok alamlı olduğu görüldü (Tablo 8). Okul fobisi vakalar ıı babaları ı Beck depresyo ölçe ği pualarıı, diğer kliik vakaları ve kliik ta ı almaya deekleri babalar ıı puaları ile kıyasladığıda p>0.0 olu şu ile alaml ı bir fark buluamad ı (Tablo 9). r t Araştırma ı üçücü amac ı, depresif belirti aç ı- s ıda cisiyet değişkeie göre fark ı saptamakt ı. Bu amaçla okul fobisi ola k ız ve erkek deekler "t testi" kulla ılarak karşılaştırıldığıda p>0.0 olu şu ile kız ve erkekler aras ıda depresif belirti aç ısıda alaml ı bir fark saptaamam ıştır (Tablo ). Araştırma ı dördücü amac ı, okul fobisi vakalar ı- ı depresif belirtileri ile aelerii depresif belirtileri aras ıda bir korelasyo olup olmad ığıa bakmaktı. Okul fobisi vakalar ıı Birleso depresyo ölçeği puala ı ortalamaları ile aelerii Beck depresyo ölçeği pualrıı ortalamalar ı aras ıdaki korelasyo katsay ısıı r=0.006 olmas ı ile iki grup aras ıda depresif belirti aç ısıda bir korelasyo buluamadı (Tablo 0). Ara şt ırma ile ilgili di ğer bulgular Okul fobisi ola çocukla ba şvuru şikayetlerie baktığım ızda dikkati çeke belirgi bulgular s ıras ı ile okula gitmek istememe % 80, ae ile okula gitmek isteme % 0, karal ık korkusu % 30, aeye aşırı dü şkülük % 2, okulda ağlama % 2, mide bulat ısı %, gece alt ıı ıslatma %, evde ağlama %, bayılma %, yal ızlık korkusu %, aei ölümüde korkma %, t ırak yeme % 'dir (Tablo 2). Okul fobisi vakalar ıı özgeçmi ş ve soygeçmi şleride diğer kliik vakalara luyasla dikkate de ğer bir bulguya rastlamam ıştır (Tablo 3). Kliik ta ı almaya kayda de ğer bulgulara rastlamad ığı içi ayrı tablolar aç ılmamıştır. Tablo 2. Okul fobisi vakalar ı ile diğer kliik vakalar ı belirgi ola başvuru şikayetlerii yüzde (%) da ğıl ım ı Şikayet OKUL FOBİSİ VAKALARI (=) Şikayet DIĞER KLİNİK VAKALAR (=) Okula gitmek istemiyor 6 6 Karde ş problemi 8 40 Ae ile okula gitmek isteme 0 0 Okul başarıs ızl ığı 4 Karal ık korkusu 6 6 Karal ıkta korkma 4 Okulda ağl ıyor Ağlama 4 Aeye aşırı düşkülük Aşırı hareketlilik 3 Mide bulatısı 4 4 Tırak yeme 3 Gece altıı ıslatma 4 4 Evde ağlama 4 4 Bayılma 4 4 Yal ızl ık korkusu 4 4 Aei ölümüde korkma 3 3 Başağr ıs ı 3 3 Tırak yeme

6 Okul Fobisi Vakalarıda Depresif Belirti icelemesi Tablo 3. Okul fobisi vakalar ı ile diğer kliik vakalar ı özgeçmişleri ve soygeçmi şlerii dağıl ımı OKUL FOBISI VAKALARI (=) Olay ve hastal ık Özgeçmiş Çocuk hastal ıklar ı Vakum doğum Havale Trafik kazas ı Uzu doğum travmas ı Allerjik ast ım Yüksek duvarda dü şme soucu kafa travmas ı Soygeçmi ş Baba diabet Teyze diabet Babaae kalp hastas ı Ae diabet Aei teyzesii oğlu kalp hastas ı Aei halas ıı oğlu kalp hastas ı Aei teyzesii oğlu geri zekal ı Dede kalp hastası Day ılar kalp hastas ı Aeae kalp hastas ı Day ı eüretik Baba kalp hastas ı Aeae şizofre Day ı siir hastas ı Tablo 4. Okul fobisi ola çocuklarda kliik tabloyu ba şlata görüür sebepler Görüür sebep Yak ı çevrede birii hastal ığı, kaybı Öğretme değişmiş Eve h ırs ız girmi ş Öğretme dövmü ş Tablo. Okul fobisi ve di ğer kliik vakaları kardeş sıras ıdaki yeri Kardeş s ıras ı Okul fobisi Diğer kliik vakalar Tek çocuk Birici çocuk 6 30 İkici çocuk 3 3 Üçücü çocuk Okul fobisi ola çocuklarda Miik tabloyu olu ştura görüür sebepleri da ğılım yüzdelerie baktığım ızda e belirgi ola ı % ile yakı çevrede birii hastalığı ve kayb ı eticeside aeyi kaybetme korkusua kapılma olduğuu görüyoruz (Tablo 4). Okul fobisi vakalar karde ş s ıras ıdaki yerie bak- Özgeçmiş Çocuk hastal ıkları Maçta dü şüp bay ılma Orta kulak iltihab ı Kafa travmas ı Köpek ıs ırmas ı Pömoi Sar ı l ık Broşit Tbc Havale DİĞER KLINIK VAKALAR (=) Olay ve hastal ık Soygeçmi ş ' Babaae kalp hastas ı Baba diabet Aeae diabet Aeae,kâlp hastas ı Büyükbaba kalp hastas ı Ae diabet Ae siir hastas ı Aei teyzesii k ızı siir hastas ı Hala şizofre Day ı şizofre Baba alkolik 7 8 tığım ızda % 4'ii üçücü çocuk, di ğer Miik vakala ise karde ş s ırasıdaki % ile birici çocuk olarak yer ald ıklarıı, her iki grupta ortalama karde ş sayısıı bir olduğuu görüyoruz (Tablo ). TARTIŞMA Araştırma ı birici amac ı kapsam ıda icelee okul fobisi vakalar ıda depresif belirtii her iki kotrol grubua k ıyasla alaml ı olmas ı, okul fobisi ola çocuklarda depresif belirtii bir etke oldu ğuu göstermektedir ki, literatür de bulgulam ızı desteklemektedir. Atkiso, Quarrigto, Atkiso; 00 okul fobisi ile yaptıkları çal ışmalarda bezer bulgulara rastlam ışlardır (3). Kolvi, Semey, Phate; ya şları 9-4 aras ı okul fobisi ola çockuta depresyo te şhisi ve klasifikasyouda okul fobisi ola çocuklarda depresyo saptam ışlardır (4). Araştırma ı ikici amac ı kapsam ıda icelee okul fobisi vakalar ıı aeleride ve babalada depresif belirti, kotrol grubua k ıyasla özellikle 4

7 Okul Fobisi Vakalar ıda Depresif Belirti icelemesi yalız okul fobisi vakalarıı aeleride alaml ı olmas ı, aelerii depresif belirtilerii, okul fobisi ola çocuklarda etke oldu ğuu göstermektedir ki, literatür de bulgulam ızı desteklemektedir. Billigs, Moos; 33 depresif ebeveyle yapt ıkları çalışmada çocuklarda depresyo saptam ışlardır (7). Berstei, Garfi; okul fobisi vakalar ı ı aileleri ile yaptıkları çalışmada, diğer kliik vakalar ı aileleri ile karşılaştıldıklada okul fobisi ola çoculda birici derecede yak ılarıda depresyo bulmu şlardır (6). Araştırma ı üçücü amac ı kapsam ıda icelee okul fobisi vakalarıda depresif belirti pualar ı arasıda bir korelasyo bulumama edeii, aei depresyouu okul fobiside bir etke olmakla beraber, depresyo art ışıda bir ede olmad ığı, okul fobisi edelerii multifaktöryel olduğu şeklide düşüebiliriz. Araştırmam ızda diğer bulgulara bakt ığım ızda, belirgi başvuru şikayetleri aras ıda yer ala ve s ıkl ık sırasıa göre mide bula ısı, bayılma, başağrısı, kusma gibi şikayetleri literatür taraf ıda da desteklediğii görmekteyiz. Colber ve ark. somatik şikayetleri depresyoda ve okul fobiside geel bir semptom olduğuu (0); Gree, Thompso'da bu tip şikayetleri birço ğuu orgaik rahats ızlıklarda ziyade psikolojik edelerde oldu ğuu ileri sürmektedirler (2). Diğer bulgular aras ıda yer ala ve dikkati çeke bir başka okta da okul fobisi vakalar ı ı karde ş sıras ıda üçücü çocuk olarak yer almalar ı, aşırı korumuş ve sembiyotik ilişkiye itilmiş olabileceklerii dü şüdürmektedir. Bulgularımızı yorumua göre okul fobisi ola çocuğu aile ve toplum içide karşılaştığı durumlar gözöüe al ıdığıda daha ziyade patolojik ae-çocuk ilişkisie özgü bir yo ğuluk dikkati çekmektedir. Çalışmpmızı ebevey ve ö ğretmeleri e ğitilmesi gibi ileriye yöelik koruyucuu programlarda yararl ı bir kayak olabilece ğie ve bu çal ışma ı gei ş kapsamlı ala çalışmaları ile desteklemesi gerekti ğie ia ıyoruz. KAYNAKLAR. Aaly E: School phobia, the importace f prompt itervetio. J School Health 0:433, Asorov JR, Carlso G: Depressio self-ratig scale, utility wih child psychiatric i patiets. J Cosul Cli Psychol 4:49-99, Atkiso L, Quar igto B-CYR, Atkiso FV: Differetial classificatio i school refusal. Br J Psych :9-9, Aydı C, Doğa L: Normal prepubertal çocuklarda depresif bulgula ara ştılmas ı. XXVI. Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kogresi, 9-23 Eylül, Akara, Beck AT: Assessmet of depressio: The depressio ivetory. Phomocopsychiatry 7:-69, Berstei AG, Garfi DB: Pedigrees, fuctioig ad psychopathology i families of school phobic childre. Am J Psychiatry :70-74, Billig GA, Moos HR: Compariso of childre of depressed ad odepressed paret, associal evirometal prospective. J Aborm Child Psychology 4:463-86, Birleso P: The validaty of depressive disorder i childhood ad the developmet of a self-ratig scale: a research report. J Child Psychol Psychiat 22:73-88, Bowlby J: Attachmet ad loss, separatio axiety ad ager. Newyork, Basic Books, Colbert P, Newma B, Ney P, et al: Learig disabilities as a symptom of depressio i childre. J Lear Dis 6:333-36, 982..Frommer EA: Depressive illess i childhood. Br J Psychiat (Special Publicatio o:2):7-36, Gree JW, Thompso W: A physicia/psychologist team approach to childre ad adolescets with recur et somatic complaits. Sch Psychol Rev 2:4-0, Hisli N: Beck depresyo evaterii üiversite ö ğrecileri içi geçerliliği, güveirliği. Psikoloji Dergisi 23:3-3, Kolvi I, Berey PT, Phate S: Classificatio ad diagosis of depressio i school phobia. Br J Psychiatry 4:347-7, 984..Last C, Fracis G, Hers M, et al: Separatio axiety ad school phobia: A compariso usig DSM-II[ criteria. Am J Psychiatry 44: Teği B: Depresyoda bili şsel şemalar. Yay ılamam ış Doktora Tezi. Hacettepe Uiv Psikoloji Bölümü,