CHERMK: OTEL OTOMASYON SSTEM

Transkript

1 CHERMK: OTEL OTOMASYON SSTEM M. Piri YILMAZ Ahmet ÖZMEN Elektrik-Elektronik Bölümü Mühendislik Fakültesi Dumlupnar Üniversitesi, 43100, Kütahya Anahtar sözcükler:yazlm Otomasyon Sistemleri, Tcl/Tk, Arayüz Programlama, SQL ABSTRACT This paper presents a new hotel automation system that minimizes front-desk operations time. The system has been developed under Linux and can work any other operating system. The data base has been designed using Entity-Relationship model and then coded using SQL. MySQL 5.0 has been used as a data base server which is freely available in the Internet. The system has been supported with functional graphical interfaces which also make learning and usage quite simple. The tools to develop interfaces were Tcl/Tk, and they are also freely available. Different from the conventional systems, V1.0 minimizes reservation and the other front-desk operations time by (1) representing hotel rooms in different colors based on their state and (2) distributing rooms geographically or conceptually in the graphical interface based on their location or type. 1. GR Bilgisayara dayal otomasyon sistemleri turizm sektörünün en önemli bir altyaps haline gelmi)tir. Piyasada bu altyap ihtiyacn kar)lamak üzere birçok yazlm firmas otel otomasyon yazlm sistemleri geli)tirmi)tir [1, 2, 3, 4, 5]. Ancak, otel i)letmecilerinin bu yazlm sistemlerinden beklentileri, temel i)levleri yannda, e2itimsiz ki)iler tarafndan bile kolayca kullanlabilecek düzeyde basit, ki)iye arkada) i)levlerinin bulunmasdr. Bir di2er önemli unsur da, Türkiye'de konaklama endüstrisinde en çok 3 yldzl otellerin bulunmasna ra2men, piyasadaki otomasyon yazlmlar genellikle 5 yldzl oteller için gerçeklenmi) olmasdr. Piyasada 3 yldzl oteller için de geli)tirilmi) otomasyon yazlmlar olmasna ra2men bunlarn kullanm kolay de2ildir [2, 5]. Bu çal)mada, önce mevcut otel yazlm sistemleri titizlikle incelenmi), daha sonra otel i)letmecilerinin taleplerine en iyi cevap veren çok kullancl bir otel otomasyon yazlm sistemi geli)tirilmi)tir. Geli)tirilen otomasyon sistemi, esnek tasarm sayesinde kaplcalardan otellere, tatil köylerinden kamplara kadar çe)itli konaklama i)letmelerine kolaylkla uyarlanabilmektedir. 2. KONAKLAMA YERLERNDE OTOMASYON SSTEMLER Bilgisayarlar otellere ilk olarak 1960'larda girmi)tir, ancak 1970'lerin sonunda bile bilgisayarn kullanlabilmesi için bir otelin tahmini 200 ya da daha fazla odaya sahip olmas gerekliydi. Dü)ük performansl ve pahal olan bu bilgisayarlarn yerini zamanla yüksek performansl ve ucuz ki)isel i) bilgisayarlar alm)tr. 9u anda en küçük i)letmeler bile, kendi bilgisayarlarna sahip olabilmektedir. Teknolojik yeniliklerin sürekli olmas önümüzdeki yllarda daha fazla i)lerin bilgisayarlarda yaplaca2n göstermektedir [6]. Bilgisayarlarn kullanmyla, son yirmi yl içinde artan bilgi miktar, tüm sektörleri oldu2u gibi otelcilik ve turizm sektörünü de etkilemi)tir. Büyüyen bilgi y2nlarnn hzl ve do2ru olarak i)lenebilmesi için, geli)mi) yazlmlara ve güçlü bilgisayar sistemlerine ihtiyaç duyulmu)tur. Günümüzde, oldukça rekabetçi bir ortamda çal)makta olan konaklama sektörünün de bilgisayar teknolojisinin sundu2u hzl bilgi i)leme yeteneklerinden yararlanmas kaçnlmaz hale gelmi)tir. Konaklama yerlerinde misafirlerin kald2 odalar, bazen ayrk binalarda bulunabildi2i gibi (kaplcalarda genellikle böyledir), bazen de tek bir binada bulunabilirler. Ayrk ya da tek binada olsun, bu odalar da kendi aralarnda suit, single, double, triple french, balkonlu, balkonsuz vb. gibi snflandrlrlar. Bunun da ötesinde, odalarn konumlarna göre de ayrca bir snflandrma vardr.

2 SQL veri tabani sunucusu Internet Acenta Restaurant Resepsiyon Yonetici Kat sorumlusu 9ekil-1. Sistemin yapsal görünümü Tüm bu snflandrmalar dü)ünüldü2ünde, klasik sistemlerle misafir taleplerine en uygun bo) oday veya odalar bulup ayrmak, bazen oldukça zahmetli ve zaman alan bir i)tir. Oysa, rezervasyon i)lemleri genellikle )ehirler aras telefon görü)mesi ile yapld2ndan, bu i)lemin en ksa sürede ve hatasz tamamlanmas arzu edilir. Bu çal)mada gerçeklenen sistemde, konaklama tesisinin odalar geometrik veya kavramsal olarak )ekil ve/veya renklerle temsil arayüzlerle donatlm) olan bu sistemde rezervasyon süresi en aza indirilmi) olup, ayrca ö2renilmesi ve kullanlmas son derece kolaydr. 3. CHERMK V1.0 OTEL OTOMASYON SSTEMNN TANITIMI Esnek bir tasarma sahip olan, ba)langçta sadece kaplca otomasyonu için tasarlanm), ancak daha sonra kapsam geni)letilerek 5 yldzl otellerin de kullanabilece2i bir otomasyon sistemine dönü)türülm)tür. Ülkemizin baz yörelerinde kaplcaya çermik denildi2inden projenin ad olarak konulmu) daha sonra sisteminden ve donanmdan ba2msz çal)abilen. 9ekil 1 de gösterilmi)tir. Linux ortamnda ve özgür yazlm felsefesinin ürünleri ile geli)tirilen, yap itibaryla da2tk, çok kullancl bir otel otomasyon sistemdir. SQL veri taban sunucusu etrafnda, Tcl/Tk ile kodlanarak geli)tirilen istemci arayüzlerden olu)an sistem, verilere farkl noktalardan eri)im, de2i)im, rapor üretme imkanlar sunmaktadr. Veri taban sunucusu, istemci arayüzleri ile ayn makinada olabildi2i gibi bu zorunlu arayüzleri, istenildi2inde bir acentaya da verilerek uzak üzerinden sa2lanabilir. Benzer )ekilde, otel içinde farkl birimlere istemci arayüzleri konulabilir (Örne2in; ön-büro, müdür odas, tamir bakm odas gibi) VER TABANI TASARIMI VE SUNUCUSU Tasarm a)amasnda tablolar ve aralarndaki ili)kiler oldukça karma)k bir hal ald2ndan, tutarl bir veri tabann olu)turmak için etkin bir yönteme ba)vurulmas kaçnlmaz olmu)tur. Bu nedenle, tasarmda varlk-ili)ki (Entity-Relationship) modeli kullanlm) ve ak) diyagram ilk planda elde edilmi)tir [7]. 9ekil 2 de gösterilen varlk-ili)ki ak) diyagram daha sonra SQL dilinde kodlanm)tr [8, 9, 10]. KASA ODA-PANSYON TP ÖDEME HALK MESAJ RKET FOLO K ISA MÜTER NORMAL- ACENTA DEPARTMAN RAPOR ÇALIAN ilemtarhi LEM ISA ODA MÜNFERT -GRUP 9ekil 2. Veri taban varlk-ili)ki diyagram REZERV. CHECK-N CHECK-OUT

3 Mevcut sistemde ( V1.0) SQL sunucusu olarak MySQL 5.0 kullanlm)tr [10]. Tüm i)letim sistemlerinde çal)mas ücretsiz olarak temin edilebilmesi nedeniyle, MySQL DBMS i (Data Base Management System) projemize en uygun veri taban sunucu olarak belirlendi. Tasarm srasnda güvenlik de ön planda tutulmu), SQL sunucusunun sa2lad2 tüm güvenlik unsurlarndan ba2lantlar ssh protokolü ile en üst düzeyde güvenlikli olarak sa2lanm), ayrca kullanc ad, )ifre, port, host gibi di2er unsurlardan da yararlanlm)tr. E)zamanl eri)imlerden meydana gelebilecek durum bozukluklarndan veri taban yine SQL'in sa2lad2 i)levlerle korunmu)tur. Yazlm geli)tirilirken tüm a)amalarda editör olarak emacs kullanlm)tr [12] Tasarmda esneklik ve kolay kullanm özelliklerine önem gösterilmi)tir. Modüler bir )ekilde tasarlanm) olan bu sistem, teknolojik yeniliklere ve Türk turizm yatrmcsnn ve profesyonel yöneticisinin yerel taleplerine göre de2i)tirilmeye ve geli)tirilmeye açktr ARAYÜZLER Arayüzler veri tabanna eri)imi kolayla)tran, hatal kullanm en aza indiren ve istenmeyen kullanclar engelleyen istemci programlardr. te arayüzler modüler bir )ekilde tasarlanm) olup, giri) haricinde farkl bölümler için frakl i)levlerle donatlm)tr. Bu projede arayüzleri gerçeklemek için Tcl: Tool Command Language dili kullanlm)tr. Yorumlama temelli, kabuk dili olan (scriptic) Tcl, ö2renilmesi kolay ve hemen çal)trlabilen (on-line) bir dildir. Tcl ile oldukça karma)k veri yaplar da olu)turulabilmektedir. Tcl, X tabanl Tk: Tool Kit ile desteklenmi)tir. Delphi de oldu2u gibi Tcl için de arayüz olu)turma araçlar mevcut olmasna ra2men, ayn arayüz elle kodlanarak daha sade bir )ekilde elde edilebilir. Tcl/Tk in bir di2er özelli2i de yorumlayc kabu2un (wish) ücretsiz ten elde edilebilmesidir. Örne2in bu projede, ActiveTcl kullanlm)tr [11]. Giri' Arayüzü: Çok kullancl olarak tasarlanan otel otomasyon sisteminde, farkl yerlerden ayn anda veri tabanna eri)imek mümkündür. Giri) arayüzü, sistem veri tabanna kullanclarn öntanml yetkileriyle girmesini sa2lar; yetkisiz kullanclarn sisteme giri)ini engeller. Örne2in; üst düzey otel yöneticisi konumunda olan bir ki)i tüm yetkilere sahip olabilmesine ra2men, kat hizmetleri sorumlusu sadece odalarn durumunu izleyip de2i)tirebilmektedir. 9ekil 3 de giri) arayüzü görülmektedir. 9ekil 3. Giri) arayüzü Odalar.n görünümü (Room Rack): Odalarn görünümü arayüzü, ön-büro görevlisinin sürekli ekrannda duracak arayüzdür (Bkz. 9ekil 4). Otelin geometrik durumunu da yanstacak )ekilde ayarlanabilen bu arayüz, odalarn durumlarn (bo), dolu, rezerv, arzal, bugün çkacak, uyandrlacak) renkli olarak yanstmaktadr. Bu )ekilde rezervason, check-in, walk-in, check-out, uyandrma gibi ön büro i)lemleri en ksa sürede ve en az hata ile yaplabilmektedir. 9ekil 4. Odalarn görünümü Rezervasyon Arayüzü: Rezervasyon srasnda herhangi bir tarih ve arzu edilen kal) süresi için bo) odalar geometrik olarak görüntülenir. Bu arayüzden rezervasyon talebine en uygun oda ya da odalar hzl bir )ekilde seçilebilir ve tarih snr olmakszn yaplabilir. Bunun yannda, de2i)ik rezervasyon i)lemleri (münferit, grup, acenta, firma vb.), ve de2i)ik rezervasyon tipleri de tanmlanabilir (opsiyon, kesin, iptal vb.). Gruplar için tek hamle ile odalar bloke edilebilir ve rezervasyon annda depozit alnabilir. 9ekil 5 te bir grup rezervasyon i)lemi srasnda ekrana gelen arayüzlerden biri örnek olarak görülmektedir.

4 9ekil 5. Rezervasyon srasnda hzl oda blokaj Misafir Kabul Arayüzü (Check-In): Geli)tirilen sistem rezervasyonlu veya rezervasyonsuz olsun misafir kabulünü mümkün klmaktadr. Rezervasyonsuz, direk otele gelen misafir kabulüne walk-in denilmektedir; sistem bu tür misafirleri kabul edecek arayüzlerle donatlm)tr. Harcamalar (Folio) Arayüzü: Misafirlerin ve sradan vatanda)larn otelin çe)itli departmanlarda yaptklar harcamalara folio denilmektedir. Konaklama tesisinin herhangi bir bölümünde yaplan harcamalar srasnda misafirler para ödemek zorunda de2ildir; sistem onlarn hesabna harcamalarn borç olarak kaydeder. 9ekil 6. da folio arayüzü görülmektedir. 9ekil 7. Check-out arayüzü görmek için hegzagon.dumlupinar.edu.tr/chermik adresinden yararlanabilirsiniz. 4. SONUÇ Bu çal)mada, ö2renilmesi ve kullanm kolay, i)evsel arayüzlerle donatlm), standart bir veri tabanna dayal, i)letmenin ihtiyaçlarna göre ayarlanabilen esnek tasarma sahip bir otel otomasyon sistemi gerçeklenmi)tir. Linux ortamnda geli)tirilen sistem platformdan ba2msz olarak di2er i)letim sistemlerinde de kusursuz çal)abilmektedir. Otel odalar geometrik veya kavramsal olarak renk ve )ekiller kullanlarak temsil edilmi)tir. Bu ö2renilmesini ve kullanlmasn kolayla)trm) ve önbüro i)lem sürelerini azaltm)tr. KAYNAKLAR 9ekil 6. Folio arayüzü Misafir Ç.k.'. (Check-Out): Misafirler konaklama tesisinden ayrlrken, harcamalrn detayl raporunun çkarlmas i)lemlerine check-out denilir. check-out i)lem süresini minimum tutacak i)levsel arayüzlerle donatlm)tr. 9ekil 7. de check-out arayüzü görülmektedir. Di?er Arayüzler: Geli)tirilen sistem, konaklama tesislerinin sorunsuz, hzl ve do2ru bir )ekilde i)letilmesini sa2layacak birçok arayüzle donatlm)tr. Ancak, yer sknts nedeniyle di2er arayüzleri burada göstermek mümkün olamam)tr. Di2er arayüzleri [1] FidelioXpress Front Desk Man. System, [2] Sis-Par, Ön Büro Program, [3] Delux, /YAZILIM/sentez/delux.htm [4] AKÇAM Otel Kimlik Bildirim V2.3, [5] Elektra Otel Yönetim Sistemi, [6] Kozak, S., Önbüro Yönetimi, Anadolu Üniversitesi, Eski)ehir: 1995 [7] Silberschatz, A., Korth, H., Sudarshan, S., Database System Concepts: McGraw-Hill,1997 [8] Uysal, M.: Veri Taban Sorgulama Dili, Beta Basm Yaymevi, 1994 [9] Groff, J.R., Weinberg, P. N., Herkes için SQL, Alfa 2003 [10] MySql Manual: [11] The industry-standard Tcl distribution, [12] Extensible, customizable, self-documenting real-time display editor, software/emacs/

5