SU TEMİNİ VE KANALİZASYON

Transkript

1 SU TEMİİ VE KAALİZASYO SU İHTİYAÇLARII BELİRLEMESİ ÜFUS TAHMİ SU İHTİYAÇLARII BELİRLEMESİ Su İhtyacı Prje Süre Brm Su Sarfyatı Prje Süre Snundak üfu Ercye Ünverte İnşaat Mühendlğ Su İhtyacı İale Hattı Su dağıtma Stem, Şebeke Şehr Su Tafye Te Terf Merkez, Pmpa İtaynu Hazne, Dep Şebeke Ana Bruu Atık Su Kanal Ağı Su ayrım çz Atık Su Tafye Te Baraj Gölü (Hazne) Kaptaj Su Alma Yapıı ehr ehr (a) Kaptaj (u alma) yapıı, (b)tafye (arıtma) te, (c)terf merkez (pmpa taynu), (d) İale (letm) hattı, (e) Hazne (dep), (f) Şebeke ana bruu ve () Şebeke Şehr Su Tafye Te Atık Su Tafye Te Şekl 1.1 Br Su etrme Tenn Genel Şemaı 3 Su etrme ve kullanılmış uları uzaklaştırma (kanalzayn) yapılarının amacı, tabattak mevcut deney bzmakızın uları eknmk şartlarla kaynaklarından alarak, nan tplulukları ve endütr htyaçlarının emrne unulmaı ve kullanılmış ular le brlkte yağmur ularının da uzaklaştırılmaıdır. Su temn teler prje nşaatının tamamlandığı tarhtek ve bu tarhten 5-30 ene nra htyaçlarını karşılayacak şeklde byutlandırılır. İçme uyu telernn planlanmaı çn erekl u mktarının tayn edlmende aşağıdak faktörler öz önüne alınmaktadır. Prje üre Fert başına ünde arf edlen u mktarı (lt./.g) Yerleşm merkeznn prje üre nundak nüfuu (-kş) 4 1

2 Prje Süre Prjenn yapıldığı tarhten tbaren prje şartlarının erçekleştğ tarhe kadar eçen zamana prje üre denr. Ülkemzde u temn çevre ağlığı teler 30 yıl nundak htyaçları karşılayacak şeklde byutlandırılmaktadır. Prje ürenn teptnde aşağıdak faktörler öz önünde bulundurulur. Telern ve dnatım elemanlarının faydalı ve eknmk ömrü Yatırım ve şletme marafları Telern ler yıllardak elştrlmelernn üç veya klay lmaı Elde mevcut mal mkanlar Ten tam kapate le yüklenemedğ yıllardak çalışma durumu (randımanı) Prje üre zarfında paranın atınalma ücündek azalma Brçlanılmaı halnde ödenecek faz mktarı 5 Yapının Tp Özel karaktertkler Prje Süre (yıl) Su etrme Büyük Barajlar ve Büyütmek zr ve pahalı 5-50 Kanallar Kuyular, Su dağıtma şebekeler Fltre Teler Tev Klay üfu Artışı ve Faz Küçük üfu Artışı ve Faz Yükek Kullanılan Suların Uzaklaştırılmaı Tplayıcılar,Ara Genşletleblr zr ve Tplayıcılar maraflı Yağmur Kanalları Tafye Teler Tev Klay üfu Artışı ve Faz Küçük 0-5 üfu Artışı ve Faz Yükek Brm Su Sarfyatı Su temn telernn hzmet edeceğ prje üre tept edldkten nra bu üre nunda tplumun fert başına tüketeceğ u mktarının blnme erekr. Brm u arfyatı larak adlandırılan bu değern teptnde aşağıdak faktörler dkkate alınır. Yerleşm merkeznn nüfuu İklm Şehr uyundan ulanan bahçe ve parkların fazlalığı Başka u kaynaklarının varlığı ve bu kaynaklardan u temn etme mkanları Suyun kalte Hayat tandardı ve eğtm evye Sanay ve tcaret merkezlernn durumu Kanalzayn telernn varlığı Dağıtma temndek baınç Suyun fyatı Su şebekendek kayıplar 7 İnan başına u arfyatının brm L/-G dür. q le öterlr. Burada; L:Ltre, : üfu, G: Gün ü ötermektedr. Yerleşm merkezlerndek brm u arfyatları enenn çeştl aylarında ve ayın farklı ünlernde değşk değerler alır. Ayrıca br ünün farklı aatlernde de değşk değerlerde u kullanılır. Bu değşmeler rt. ünlük, mak. Günlük ve mak. Saatlk arfyatlar larak fade edlr. Br tplumdak rt. ünlük u arfyatını bulmak çn tplumdak nan ayıı le br enede arf edlen u mktarının blnme erekr. Q T = Br yıllık kullanılan tplam u mktarı = Bu uyu kullanan nüfu q rt = Ortalama brm arfyat q rt. QT 365. L/.G 8

3 Brm u arfyatına öre heap yapılıra, nüfuu da dkkate almak erekr. Örneğn; 3 Deb (Q ) m /ün rt. Q max. Q rt. Q 500 m 3 /ün ve = kş lun. O zaman, 3 500( m / ün ) 3 qrt m /.G 100 L /.G 5000( kş ) 5000 O Ş M M H T A E E K A AYLAR q max. 1.50x L /.G Su arfyatının br yıl çndek değşm (rakamlar ratele verlmştr) max. Q rt. Q 1..0 katıdır. İller bankaı bu değer 1.50 almaktadır İller Bankaı Tarafından Tavye Edlen İhtyaç Değerler üfu q rt (lt/.g.) < Makmum ünlük u arfyatı, rtalama ünlük u arfyatının yaklaşık 1..0 katıdır. İller bankaı bu değer 1.50 almaktadır. Makmum aatlk arfyat, en fazla u kullanılan ünün en fazla u arf edlen aatndek brm u arfyatını öterr (q mak ). mak. Günlük arfyatın blnme halnde aşağıdak eştlk le bulunur. (q mak. ( )(q ) 4 ) mak. L/.aat İller Bankaı bu değer 1.50 almaktadır. Max. q max. değer en ıcak ayın en ıcak ününün en çk u tüketlen aatndek arfyat değerdr. Buna makmum aatlk arfyat denr. Bu fadeler araında; mak.q mak. 1,5xq mak. 1,5x(1,5xq rt. ),5xq rt

4 Hayvan Su İhtyacı Büyük şehrlerde erek yka da köy ve küçük kaabalarda hayvan u htyacı öneml mktar tuttuğundan nun ayrıca heaba kulmaı erekr. Hayvan htyacı larak: Büyük baş hayvan çn 50 lt/hayvan-ün Küçük baş hayvan çn 15 lt/hayvan-ün değerler kullanılır. Hayvan htyacı larak belrleyebleceğmz deb e aşağıdak frmül le heaplanır. Q ha b 50 k 15 lt / n Q ha = hayvan htyacı b = Büyük baş hayvan aded k = Küçük baş hayvan aded 13 Sanay Su İhtyacı Sanay uyu htyacı büyük anaynn yer aldığı ranze anay bölelernde Q BS = lt/n Ha (Hektar), küçük anaynn yer aldığı telerde Q KS = lt/n Ha mertebende lmaktadır. Çk büyük ve münfert anay telernde e htyacı üretm cn ve mktarına öre tahmn etmek erekr. 14 İletm Deb Kentn htyacı çn depya letlme ereken u mktarı nan, hayvan ve özel u htyaçlarının tplamıdır. Q letm Q nan Q hayvan Q özel (lt / n) Prje yapılan kentn yakınındak br yerleşme yerne u letlme planlanıyr e erekl u deb özel deb larak letm debnn heabında öz önüne almak ve kent çıkışında da uç deb larak heaplara dahl etmek erekr. İletm deb bulunduktan nra yuvarlatılmak tenre İller Bankaı özel şartnamene öre aşağıdak tabldak değerlere öre yuvarlatma yapılmalıdır. Q letm Yuvarlatma değer Lt/n Q le < < Q le < < Q le 5 Örneğn: Q le = 5.15 lt/n e 5.50 lt/n ye Q le = lt/n e lt/n ye Q le = lt/n e lt/n ye yuvarlatılablr

5 Br u temn temnde, kaptajdan depya kadar kıım q mak. değerne öre heaplanır. Depdan nrak kıımlarda e (şebeke ana bru ve şebeke) mak.q mak. deb dkkate alınır. Kaynak Su alma yapıı Arıtma te Su temn tenn elemanı Kaptaj teler Hazne ve ale hattı Su ve kanal şebeke Pmpa tayn kapatelernn Tafye te kapate İşletme malyet heabı Mn. Hızların kntrlü Terf merkez İale hattı q max. Prjelendrme deb Dep Prjelendrme deb Mak. q ün Mak. q ün Mak. q ün Mak. q ün Mn q ün ve Mak. q ün Ort. q ün Mn. q ün Şebeke Ana bru max. q max. Şebeke 17 üfu Dağılım ve Yğunluğu Br yerleşm bölende uyun dağıtılmaı nüfu yğunluğunun ve böley teşkl eden çeştl tpten alanların kan durumunun veya kullanılma şeklnn tahmn edlmen erektrr. Bu amaçla nüfu yğunluğu enel larak hektar başına düşen nan ayıı larak fade edlr. Buna öre alanların ınıflandırılmaı ve beklenen nüfu yğunlukları Tabl 1. Yerleşm Bölelernn İmar Durumuna Bağlı üfu Yğunlukları Hektar Başına Düşen üfu 1- Oturma Böleler a- Tek alel kametahlar, büyük pareller b- Tek alel kametahlar, küçük pareller c- Çk alel kametahlar, d- Apartman veya kra evler İş ve tcaret böleler Endütr böleler Park ve yun ahaları ÜFUS TAHMİ METOTLARI İçme ve kullanma uyu ve atıku teler belrl br üre nrak htyacı karşılayacak şeklde prjelendrlrler. Bu üre prje üren fade etmekte lup enellkle 0-30 yıl larak alınmaktadır. Su temn ve Çevre Sağlığı telernn byutlandırılmaında ea alınacak deb, teten htyacını karşılayacak nüfu le fert başına br ünde kullanılan u mktarının çarpılmaı uretyle bulunablr. Bunun çn öz knuu yerleşm merkeznn prje üre nundak nüfuunun erçeğe yakın tahmn edlme erekmektedr. Grafk Mett Bu mettta yerleşm merkeznn eçmş yıllardak nüfuu zamana bağlı larak br rafk üzernde öterlr. Tahmn yapacak lan mühend tecrübelernden yararlanarak rafğ uzatır. Gelecek yıllardak nüfuu tahmn etmeye çalışır. Ü F U S Gelecektek nüfu değernn heaplanmaı çn çeştl mettlar vardır. Bunlardan bazıları aşağıda verlmştr. 19 Geçmş Yıllar Gelecek Yıllar Y I L L A R Grafk mettla nüfu tahmn 0 5

6 Artmetk Artış Metdu Bu mettta tplum nüfuunun brm zamandak artışının zamanla abt kaldığı kabul edlmştr. Brm zamandak nüfu artışı; : lk : n : nüfu t: zaman (yıl) k a : artmetk artış hızı (teğetn eğm) t, t : nüfu ayımının yapıldığı yıllar, : bu yıllardak nüfu ayıları t : elecektek nüfu yılı : elecektek nüfu ayıı k t - t - t t t a ka ( t t) t t 1 Gemetrk Artış Metdu Bu metda çğu kez lartmk artış metdu da denr. Bu mdele uyun br nüfu artışında, brm zamanda, nüfu ayıındak değşme, yan nüfu artış hızı, andak nüfu ayıı le rantılıdır. k ln ln ln t t ln ln t t k ( t t ) Ü F U S Y I L L A R İller Bankaı Frmülü Halen nüfu tahmnler İller Bankaı İçme Suyu Talmatname ne öre yapılmaktadır. Yürürlükte lan Talmatnameye öre şehr ve kaabaların çme uyu ve kanalzayn prjelernde ea alınan nüfu heabı aşağıdak b yapılmaktadır. Bu mett, artış hızı ınırlanmış br emetrk artış yöntemdr. Benzer Şehrlerle Karşılaştırma Metdu Herhan br şehrn elecektek nüfuu, öz knuu şehrn buünkü ve elecektek büyümene benzer tarzdak br elşmey eçmş yıllarda ötermş lan daha büyük şehrlern nüfu zaman eğrler kullanılarak belrlenr. a: İlk ve n nüfu yılları araındak farktır. a= t - t P a P<1 e P=1 alınır. P>3 e P=3 alınır. 1<P<3 e P=P alınır. P t t 3 Ü F U S A B Y I L L A R D C 4 6

7 Ljtk () Eğr Yöntem Gelecektek nüfu, y L y ' b.t 1 m.e ; burada L=dyunluk ayıı, m ve b=katayı, t =elecektek yıl lk yıl. y L t t t1 t1 t 0 0 y1 y y1 ( y0 y) y0 y y1 L y m y y (L y ) b.ln 0 1 t y1(l y0 ) ÖDEV-1 Br yerleşm merkeznn 190, 1940, ve 1960 yıllarındak nüfuları ıra le 30000, ve 9000 dr. Ljtk eğr yöntemn kullanarak bu yerleşm merkezne at; (a) Dyunluk derecen, (b) İll katayıları, (c) Sayım netcelerne uyan ljtk eğr denklemn, ve (d) 1965 yılı nüfuunu heap ednz. üfu değşm eğrn çznz. 5 6 ÖDEV- Br şehrn nüfu ayımı netceler aşağıda verlmştr. Bu şehrn 010 ylındak nüfuunu; a) Artmetk artış yöntemne öre, b) Gemetrk artış yöntemne öre ve c) İller Bankaı yöntemne öre belrleynz. ÖDEV-3 Br şehrn 1 an 1975 nüfu ayım nucu ve 1 an 1985 nüfu ayım nucu kş e, 1 Temmuz 1980 ve 1 Temmuz 1994 nüfularını artmetk artış yöntemne öre belrleynz. Seneler üfu