İsçi hareketi ne durumda?

Transkript

1 işçi sınıfının kurtuluşu kendi eseri olacaktır BÜTÜN ÜLKELERİN PROLETERLERİ, BİRLEŞİN! S a y ı:9, H aziran 1988 İsçi hareketi ne durumda? Şunun iy i kavranm ası ve hep gözönünde bulundurulm ası g erek iy or. İş ç i s ı n ı f ı s a fla rın d a k i kaynaşm a k ısm i, yöresel ya da sektörel d e ğ il, g e n e ld ir. Hoşnutsuzluk ve h arek etlilik ülke ç a p ın d a d ır. B u zd a ğın ın görünen kısm ı sü rek li yer d e ğ iş tiriy o r. Dün öne çık a n m etal, la s tik, d e ri, kimya iş ç ile r iy d i. Bugün p etrol, kim ya, kömür, b eled iy e iş ç le r id ir. Y arm b aşk a kesim ler, başka sektörler o la c a k t ır. Fakat bu b iz i görünenin, öne ç ık a n ın, p a rla y a n ın ötesine bakm akta n, ötesin i görmekten a lık oym a m a lıd ır. NETAŞ'a, DERBY'ye b a k ıp iş ç i hareketi ile r liy o r -g e r iliy o r d eğerlen dirm eleri yapmak dönem i, b ir ile r i için henüz d eğilse b ile, gerid e kalm ış b u lu n u y or. Y asal ik tis a d i g re v le r, bugünün T ürkiyesinde s ın ı f h arek etinin d üzeyin i belirlem ede b ir çok göstergeden a rtık y a ln ız c a b ir id ir. A y rıca d a, şu an için en önem lisi de d e ğ ild ir. İş ç i hareketinin n a b z ı, y a sa l ik tisadi grevlerd en çok, y a s a d ış ı f i i l i d iren işlerd e kendini orta ya k oyu yor. B a z ıla r ın ın s a n d ığ ı g ib i bunlar y a l n ız c a yemek boykotu v b. "g e r i" biçim lerden ibaret de d e ğ ild ir. H ayır! İş ç i s ın ı f ı n ın e lin d e, grev hakkı o ls u n -o l- m asın tüm sektörlerde k u lla n a b ild iğ i, b izza t kendi in s iy a tif ve y a r a t ı c ı l ı ğ ı n ın ürünü e tk ili b ir d izi yeni sila h v a r. Üretimi çe ş itli y o lla r la y a v a şla t ma, aksatma b u n la rın en ön em lilerin - d en d ir. "G erekirse grevden daha etkin yöntem ler b u lu r, yaşam a g e ç ir ir iz ". Bu söz, grev h a k la r ın ın gaspedilm esine k a r ş ı, d iğ er iş y erlerin d ek i s ın ı f k a rd e şle riy le b ir lik te b ir h a fta d ır direnen ALİAĞA Petro-kim ya işçile rin e a it. B aşbakan ın teh d itle k a r ış ık belir t t iğ i g ib i, bu yöntem ler y a s a d ış ı- d ır. Ama h iç b ir y a sa l güç uygulanm a s ın a engel ola m ıy or. Bir d iğ e ri se rv isle re binilm eyerek işy e r i m ahallindeki toplu y ü rü y ü şlerd ir. Bunlar bazen kilom etreleri b u lu y o r. Göze görünm üyor, anlam ı ve önemi üzerine pek düşünülm üyor ama, bunun y a r m fa b rik a m ahallinden ana ca d d elere, m eydanlara ta şm a y a ca ğ ım, m ilitan gösterilere dönüşm eyeceğini kim gara n ti e d e b ilir. Kitle eylem iyse s ö z - konusu ola n, çoğu kere h esap, p la n, ölçü tanım az; eylem in d in a m iği, mant ı ğ ı yen i b içim leri k en d iliğin d en üretir ve d a y a tır. Bugün serv is a ra b a la r ın a binmemek öfke sergilem eye y e te b i liy o r. Ya y a r m? Bugün b e lirg in ö z e llik le r ta şıy a n b ir iş ç i h areketi v a r orta d a. P a rla mentoda b ir yasa ç ık ıy o r ; ayn ı anda İzm it, K ırık k a le, D iy a rb a k ır ve A lia ğ a da iş ç ile r benzer yöntem lerle ve ayn ı k a r a r lılık la, a yn ı h eyecan la d ir e n iy o r la r. Henüz b e lir li s ın ır la r için d e k a lsa da y a sa ve yasak çiğ n iy o r la r. Nedenleri güncel o la b ilir ama, orta y a konan d a v ra n ış y ılla r ın b irik im in i y a n s ıtıy o r. Bugünün iş ç i hareketi y ıll a r ın b irik im i üzerinde y ü k seliy o r. Bu kend in i ç e ş itli biçim lerd e ve şim dilik ancak b ir ölçüde d ış a r ı v u ru y or. Dün kom ünistlerin ta k tiğ i ola ra k su çlan an genel g revin, bugün yü zb in lerce iş ç i nin coşk u yla h a y k ır d ığ ı m ücadele slo g a n ı h alin e g e ld iğ i h a t ır la n ır s a, iş ç i h areketinin k atettiğ i m esafeyi, s a ğ la d ığ ı b irik im i anlamak k o la y la ş ı r. H oşnutsuzluk, homurdanma, k ıp ır danma ve kaynaşm a g en eld ir, tüm sektörlerd e ve ülke ç a p ın d a d ır. İ ş ç i hareketine günlük d eğerler b iç e n le r, bugünkü h a re k e tliliğ i güncel b a z ı istem ler için c ı l ı z ve g e ç ic i b ir k ıp ır d a m ş sa n a n la r ve sa y a n la r fena y a n ılıy o r la r. İstem ler henüz s ın ı r l ı ve d a r o la b ilir, s ın ı fın kendi g e ç ic i ç ık a r la r ın ın ötesine geçm eyeb ilir, ama

2 2 EKİM Sayı 9 bu istem ler u ğruna gösterilen h arek etlilik y ılla r ın birikim inden kök a lıy o r ve bu istem lerin ötesinde b ir değer t a ş ıy o r. Bu g erçeği kavra yam ayanla r s ı n ı f ve genel devrim ci hareket k a r ş ı sın d a g ö revle rin i k avra yam azla r ve hep gerid e k a lır la r. B ilin ç, örgütlenm e, h a rek e tlilik, eyleme geçme p ota n siy eli v b. a ç ıla r dan büyük f a r k lılık g österiy or olsa b ile, hoşnutsuzluk ve m ücadele iste ğ i g e n e ld ir. Bunun k o şu lla r ım b u rju v a z i nin son 8 y ı l l ı k p o litik a la r ı y a r a ttı. B u rju vazi iş ç i s ın ı fın ın b ir blok ola ra k k a r ş ıs ın a geçm esinin zem inini adeta d öşed i. İş ç i s ın ıfın a dönük s iy a s a l ve ik tisa d i s a l d ı r ı la r ı m gen el, m erkezi ve k atı p o litik a la r o la rak sapta d ı ve u y g u la d ı. Bunu y a p m akla dün genel hoşnutsuzluğu m ayala d ı, bugünkü genel h a r e k e tliliğ i h a z ı r l a d ı. Bugün için b u rju v a zi bu hoşnutsuzluğu tatmin etmek, h a r e k e tliliğ i g id e r mek ola n a k la rın d a n yok su ndur. B irb i rin e b a ğ lı nedenlerin sonucu o la r a k, ne cid d i ik tisa d i ta v iz le r, ne de s iy a s a l ta v iz le r v e r e b iliy o r. Tatmin edem ediği g ib i ezem iyor d a. Sert te d b irle rle ezmek b ir çözümdür ama, bunu o lu r olmaz gündeme g e tirmek b u rju v a zin in kendi ira d e sin i ve te rcih in i a ş ıy o r. Genel b a sk ı ve y a s a k la rın y a m s ır a, ancak cid d iy e a lınam ayan ve y a ln ız c a tep k iy i a le v len d iren teh d itler s a v u r a b iliy o r. Ara rejim ta rtışm a la rı ve fa şist E v re n 'in darbe teh d itleri bunun ö rn ek leri. Ama teh d itler ters son uçla r y a ra tm ış, d ik tatörlü ğü n b a ş ı güç ve gülünç duruma düşm üştür. Tatmin etm ek 'y a da azmek bugünün k o şu lla rın d a o la n a k s ız o lu n ca, ola ğan b a s k ıla r ve y a sa k la r da yetm eyince, g eriy e en e tk ili yöntem o la ra k, o y a la mak, aldatm ak, h ız ım kesmek, ç a p ım daraltm ak, d üzeyin i düşürm ek, h ed efini şa şırtm a k, y a n lış k a n a lla ra a k ıtmak, sahte a ltern a tiflere yöneltmek v b. k a lıy o r. K ısa ca, oyalam a ve p ota n siy e li adım adım eritme ta k tiğ i. Sermayenin bugünkü umudu bu ta k tiğ in b a ş a r ıs ıd ır. Ve bunu u y g u la mada en büyük y a r d ım c ıs ı, b a şta T ü r k -lş merkez yönetim i olmak üzere sen dika b ü r o k ra sis id ir. * * * Bugünkü iş ç i hareketi k a r ş ıs ın d a sen dika b ü rok ra sisin in y e rin i ve rolü nü a ç ık lık la tanım lam ak ön em lid ir, T ü rk -lş yönetim i iş ç i h a k la rı için harekete geçm iş, ya da konum ve m isyon d eğiştirm iş d e ğ ild ir. Kim ileri üstü k a p a lı ve u ta n g a çça, revizyon ist çe v re le r ise daha a çık bunu id d ia e d iy o r la r. A rada b ir önde göründükler i olu y or ama, gerçekte y a ln ız c a dipten gelen d a lg a, sü rek li ve y a y g ın ta zy ik o n la rı öne düşmeye zorlu y o r. Z ir a, koltuğu korum anın d a, d a lg a y ı k ırm an ın da yolu b u d u r. T ü r k -lş yönetim i öne düşerken b ile, bunu geriy e çekm ek, oyalam ak, kontrol a ltın d a tutmak ve geri biçim ler için d e eritmek için y a p ıy o r. T ü r k -lş y ö n e ticile r i bunu zaman zaman itir a f da e d iy o r la r ; b iz olm asak kom ünistler düşer önüne götü rü r, d iy o r la r. Sendika b ü r o k ra tla rın ın tutumu ve k a r a r la n d e ğ işir ama, misyonu d e ğ işmez. Onlar d iy a lo g ve "z ir v e "le rd e a çık ih a n etlerin i sergilerk en de, b a z ı eylem leri iş ç ile rin zoru yla h ayata g eçirirk en de, a yn ı misyonu yerin e g e tir iy o r la r. B irin cisin d e, b a z ı sözde ta v iz le rle aldatm ak, İk in cisin d e, hak savunucusu pozunda oyalam ak g a y re tin d e le r H aziranında T ü rk -lş I.B ölg e T em silciler T o p la n tısı!nda iş ç ile r ta ra fın d a n "Genel G rev 1 ş ia r ı orta y a a t ıla lı b e r i, T ü rk -lş yönetim i bu ik i tutumu, a yn ı amaca dönük, iç iç e ya da peşpeşe serg ilem iştir. Son 6 aya b ir b a k a lım. A ra lık ta "d iy a lo g p o litik a s ı", a rd ın d a n ta ban d a k i büyük tepkinin b a s k ıs ıy la Şubatta "eylem k a r a r la n " ve b a zı eylem ler, ve a rd ın d a n, M ayısta yeniden "z ir v e " ve "d iy o lo g p o lit ik a s ı". Ve tep k iler k a r ş ıs ın d a ek a çık la m a : "eylem ler sü recek!". Sendika b ü rok ra tla rı 4 y ı l d ı r hep d a lg a k ıra n rolü oyn u y or. İş çile r e d e ğ il, serm ayeye hizmet e d iy o r la r. Bu 4 y ı l boyu n ca iş ç ile r i aldatm akta ve oyalam akta b e lir li b ir b a ş a r ı s a ğ la d ı la r ama, iş ç i h areketinin y a y ılm a s ın ı, daha ile r i m evzilere k a y m a sın ı, genel grev istem i konusunda daha iste k li ve ıs r a r lı olm a sın ı en gelley em ed iler. Son "z ir v e " ve y a sa l d e ğ iş ik lik le r manevr a s ın a k a rşı tabanda k abaran öfke de buna k a n ıttır. İsta n b u l m itinginde p atlam ası beklenen bu öfke selin den o n la r ı, g iz li iş b ir liğ i y a p t ık la r ı v a liliğ in y a s a ğ ı k u rta rm ıştır. İs ta n b u l'd a m iting! Bu T ü r k -lş a ğ a la r ın ın korkulu r ü y a s ıd ır. T ü rk -lş yönetim i iş ç i s ın ı f ı n ın

3 H aziran 1988 EKİM 3 eylem ta leb in d en y a k a s ım kurtaram a y a c a k tır. Bugüne kad ar her yan çizm enin a rd ın d a n, iş ç ile r en selerin den tutarak "düşün önümüze" d ed iler a d eta. O nları b e lir li eylem lere zorla-" d ıla r. İş ç ile r bu a yn ı zorlam ayı yine y a p a c a k la r d ır. Tam da bu noktada b ir b ir in i tam am layan ik i önemli görev v a r. B ir in c is i, iş ç i ta b a n ın d a, fa b rik a ve işy e rle rin d e eyleme dönük örgütlenm e le r soru n u du r. Devrimci iş ç ile rin in s i- y a t ifiy le, bu sorun daha şim diden b a z ı fa b r ik a la r d a, Eylem Kom iteleri, İş y e r i Komiteleri şeklinde gündeme g etirilm iş ve b e lir li adım la r a tılm ış t ı r. Bu örgütlenm eler iş ç ile rin in s iy a - t ifi ele alm a, m ücadelenin k ad erin i ç e ş itli kadem elerdeki sen dika b ü rok ra t la r ın ın elin e bırakm am a, m ücadeleyi taban örgütlenm esine dayam a v b., isteğ in in ifa d e s id ir. B ilin ç li b ir içerik k a z a n d ı n l d ı ğ ı, iş le v le r i doğru tanım la n d ığ ı ölçü d e, iş ç i hareketinin ve genel ola ra k m ücadelenin g eleceğ i a çıs ın d a n muazzam önem ta ş ıy o r bu kom iteler. Önemli nokta şu d u r: Bu örg ü tler se n d ik a la rın a lte rn a tifi d e ğ il, s e n d ik a la rı a şa ğ ıd a n y u k a r ıy a d e v - rim cileştirm enin ilk adım ı ve temel basam ağı ola ra k g örü lm elid ir. Sendik a la r ın anti-dem okratik iş le y iş in i ve bü rok ra tik y a p ıs ın ı k ırm a n ın, ta b a n ın devrim ci in s iy a t ifin i, e n e rjisin i ve ira d e s in i yönetime dayatm anın ve önüm üzdeki dönemde bu yönetim leri a la ş a ğ ı etmenin a r a ç la r ı o lm a lıd ır. Bunun k en d isi ik in ci önemli göreve işa ret e d iy o r y ı l ı sen d ik a la rd a genel k u ru lla r dönem idir. Sendika y a s a la r ın d a k i son d e ğ iş ik lik le r, p etrol iş ç ile r in in grev h a k k ım gaspetm iş ama, hain sendika a ğ a la r ın a dört dönem daha seçilm e hakkı ve o la n a ğ ı s a ğ la m ış tır. Sendika a ğ a la r ı "z irv e "d e iş ç ile r i satm ış, k a r ş ılığ ın d a yeniden seçilm e hakkı k a za n m ıştır. İş ç ile r bu a ş a ğ ılık p a z a r lığ ın fa r k ın d a d ır la r ve sen dika yönetim ine k a rşı öfke dolu d urla r. Bu öfk ey i sendika b ü rok ra tla rın a k a rşı m ücadeleye, sen d ik a la rın y a p ı ş ı m, iş le y iş in i ve yönetim ini devrim - cileştirm eye k an a lize etmek, bu göreve a rtık daha yoğun sarılm ak günün g ö r e v id ir. Ve tabanda y a r a tıla c a k iş y e r i ve fa b rik a kom iteleri bunun e tk ili a r a ç la r ı o la c a k tır. Bu, h an gi devrim ci s iy a s a l gru ba yandaş olu rsa olsu n, tüm devrim ci iş ç ile rin ortak ç a b a s ı ve in s iy a tifle b a ş a r ıla b ilir b ir g ö r e v d ir. Sendika b ü ro k ra tla rı serm ayenin iş ç i s ı m f ı için d ek i a ja n la r ıd ır. İş ç i harek etin i dizginlem ek, temel ve v a z geçilm ez m ücadele a ra ç la r ı olan sen d i k a la r ı fe lç etmek ve etkisizleştirm ek o n la rın değişm ez m isyonudur. B u rju vaziy e k a rşı e tk ili ve b a ş a r ılı b ir m ücadele, b aşk a şeylerin y a n ın d a, sen dika b ü rok ra sisin i etk isizleştirm e ve yıkm a ölçü sün de mümkündür. İş ç ile r in d eğişik b u rju v a p o litik ve id e o lo jik g ö rü şle rin, d e ğ e rle rin, in a n ç la r ın etk isin de olm ası ile, b e lir li b ir b u rju v a p o litik p a rtiy e ve lid e re b e lirg in b ir şek ild e b a ğ la n m a sı, umut ola ra k görm esi, a rd ın d a n sürüklenm esi fa r k lı ş e y le rd ir. Geniş iş ç i y ı ğ ı n la r ın ın bugün b u rju v a dünya görüşünün d eğişik b içim lerin in etk isin de olduğu b ir g e rçe k tir. Fakat c id d i soru n la rla k a rşı k a r şıy a olan iş ç i s ı n ı f ı, b u n la r ın çözümünde şu ya da bu p a rti ve lid e re d e ğ il, kendi gücüne d a y a lı m ücadeleye g ü v en iy or. Kendi gücüne güven gelişen iş ç i h areketinin yen i ve en önemli k a z a m m ıd ır. 12 Mart son ra sın d a s a lo n la rı ve m eydanları "umudumuz E cevit" d iye d olduran iş ç ile r, şim di a yn ı s a lo n la rı ve m eydanları "İş ç ile r E lele Genel Greve" ş ia r ıy la d o ld u ru y o rla r. Bu, k im ilerinin k a v ra y a m a d ığ ı önemli b ir g elişm eyi, iş ç i hareketin deki muazzam b ir ilerlem eyi a n la tır. İş ç ile r ik tid a r p a rtisin e ateş p ü s - k ü rü y o rla r. D em irel'i ve DYP1y i kendi öz te crü b e le riy le iy i ta n ıy o r la r. Uyuşuk ve k iş ilik s iz SH P'yi ve onun m ıym ıntı lid e rin e ise güven duym uyorla r. C iddi b ir h a z ır lık y a p ılm ayan ve sapa b ir il olan Sakarya (T ü r k -lş ) m itingine 30 b in coşkulu iş ç i k a t ı l d ı. A ym dönemde İsta n b u l g ib i b ir iş ç i kentinde özel b ir h a z ır lık y a p ıla n SHP m itingine ise y a ln ız c a 10 binden b ir a z fa z la h eyeca n sız b ir topluluk k a t ıld ı. Oysa a y m İs ta n b u l'd a y a p ıla c a k T ü r k -lş m itin gi, y ü zbin lerce ö fk eli işçin in akm ası b ek len d iğ i iç in, hükümet ve T ü rk -İş yönetim inin g iz li iş b ir liğ i ile şim d ilik en g e lle n d i. İ ş ç i lerin T ü rk -İş m itinglerine ilg i s i, kend i gü çlerin e duyulan güvenin gösterg e s id ir. İş ç ile r in bütün d ik k a ti T ü rk - İ ş 't e d i r. T ü r k -lş yönetim inin bunalm a sı da b u n d a n d ır. Dipten gelen d a lg a y ı dizginlem e yükü büyük ölçü de sen dika b ü r o k ra tla rın ın om u zların a b in m iştir. Geçmişte bu iş i, T ü rk -İş ve DİSK yönetim lerinin y a rd ım ıy la E cevit CH P'si y a p ıy o r d u. Şimdi SHP'nin y a r

4 4 EKİM Sayı 9 d ım ıy la T ü r k -îş yönetim inin k en disi y a p ıy o r. Aynı T ü rk -İş yönetim i bu yükü hafifletm ek iç in, s ık sık SHP ve D YP'nin k a p ıs ın a d a y a n ıy o r ve bu p a r tile r i iş ç ile re k u rta rıcı ola ra k sunm aya ç a l ış ıy o r. Bu ik i p a rtin in " iş ç i h a k la rı savunucusu" p o zla rın a daha s ık girm esi de bu a yn ı ça b a y ı a n la tıy o r. Bu gerçeğe işa ret etmemiz, iş ç i s ı n ı f ı ü zerindeki b u rju v a etkileri_ küçümsemekten çok, gelişen iş ç i h arek etin i ih t ila lc i b ir iş ç i p a r tis iy le kucaklam anın önemini vurgulam ak i s - tem em izdendir. İş ç i hareketinin mücadelede kendi gücünün fa r k ın a v a r d ığ ı k oşu lla r hem b öyle b ir p a rti inşa etmek için gen iş ola n a k la r su nuyor, ve hem de, bunu a cil ve y a k ıc ı hale g e tir iy o r. Gelişen iş ç i hareketinin g eleceğ i ve k a lıc ı b a ş a r ıla r ı öncü p a rti sorununa s ık ı s ık ıy a b a ğ l ıd ı r. İ ş ç i hareketinin bugünkü temel ih tiy a c ı b u d u r. Bu ih tiy a cı k a rşıla m a k, p r a t ik -s i- y a s i soru n la ra olduğu k a d a r, teorik program atik soru n la ra ilg i gösterm ek, incelem ek, çözmek ölçüsünde o la n a k lıd ır. B u rju v a -k a p ita list T ü r k iy e 'd e, gü çlü ve gürbüz b ir iş ç i s ın ı f ı n ın serm ayeye k a rşı hom urdandığı b ir dönem de, s iy a s a l dem okrasiyi temel b ir stra tejik aşama ola ra k su n a n la rın çokluğu k o şu lla rın d a bu ö z e llik le ön em lidir. E K İM Hain bürokratlar sendikalardan defolsun! T ü r k -lş y ö n e ticile ri işçile rin zoru yla ila n ettik le ri eylem p rogra m ın ın a rd ın d a n yeniden b a ş la ttık la r ı "d iy a lo g " sonucu hükümetle a n la ş tıla r. İ ş ç ile r i düpedüz a ld a ttıla r ve s a tt ıla r. K apitalist d evletin ve k a p ita listle rin istek lerin in kabul e d ilmesi demek olan bu a n la şm a yı, hükümet iş ç ile r le a la y edercesin e "bayram h ed iyes i" ola ra k sundu. Ü cretlerde y a p ıla c a k olan a r tış, önceki y ı ll a r ın k a y ıp la n b ir y a n a, bu y ılk i anflasyonun y a ra ta ca ğ ı k a y b ı b ile k a r ş ı layam ayacak o Üstüne ü stlü k, y a p ıla n anlaşm aya göre ortaya ç ık a n, bu y ı l için % 58'lik ortalam a a r tış o ra n ı Şevket Yılm az ta ra fın d a n %77 ola ra k gösterilm eye ç a l ı ş ı l d ı. B elli k i, bu sahtekar ne s a y ı sa y m a sın ı b iliy o r, ne de dayak y e m iş... Öte yandan, işçile re h iç d a n ışılm a d a n tepeden y a p ıla n bu anlaşm ayla, işçile rin ira d e si ik i y ı l l ı ğ ı n a ipotek a ltın a a lın m ış, sen d ik a la r fiile n devre d ış ı b ır a k ılm ış tır. Üstelik enflasyonun %100'e doğru tırm a n d ığ ı k oşu lla rd a, ik in ci y ı l için %30'luk a rtış peşinen kabul e d ilm iştir. O ysa, T ü rk -lş y ön eticilerin in k en d ilerin in a ld ık la r ı ilk e k a r a r la rın a göre sözleşm e lerin sü resi b ir y ı l l ı k o la c a k tı. Her zam anki g ib i tü k ü rd ü klerin i y a la d ıla r. En önem lisi de, serm aye k a r ş ıs ın d a iş ç i s ın ı fın ın e lin i kolunu b a ğ la y a n, d a rb eci g en era ller ta ra fın d a n tamamen k a p ita lis tle rin istek leri d oğrultusunda y a p ılm ış iş y a s a la r ın d a iş ç ile r tehin h iç b ir c id d i d e ğ işik lik y a p ılm a d ı. T ersine, b u rju v a m eclis, T ü rk -lş y ö n e ticile r i nin yeniden seçilm elerin i önleyen y a s a y ı on la r lehin e d e ğ iş tirip, k a r ş ılığ ın d a 7500 p etrol işçis in e daha grev y a s a ğ ı koydu. T ü r k -lş b ü ro k ra tla rı bu h a y a ti konuda sad ece hükümetin v a a d le riy le y e tin d i, p arlam enterlerin a n la y ış ın a s ığ ın d ıl a r. B urjuva m eclisin S a ğlık ve Sosyal İş le r Komisyonu ise, grev ç a d ır ım b ile teh lik e li b u ld u. T ü rk -lş y ö n e ticile ri serm ayenin, k a p i ta list devletin iş b ir lik ç ile r i o ld u k la r ım b ir kez daha g ö ste rd ile r. İş ç ile r i önce o y a la d ı, sonra s a ttıla r. İş ç ile r bu k ü sta h lığ a, bu a ş a ğ ılık s a tış a gereken ce v a b ı verm elid irler. Derhal harekete geçm eli, işy erlerin d en b a şla y a ra k tepeye doğru p rotesto ve b a s k ıy ı a r tırm a lı, T ü rk -lş y ö n e ticile rin i k a p ita list d evletle v a r ıla n anlaşm anın g e ç e rsiz liğ in i a çık la m a y a, a lm a n ilk e ve eylem k a r a r la r ım uygulam aya zorla m a lıd ır la r. İş ç i s ın ı fın ın istem i genel g r e v d ir. Genel grev k a r a n u y g u la n m a lıd ır. Şu kesin olarak a ç ık t ır : Sermaye iş b ir lik ç is i bu hain ta k ım ım, k o rk a k la n sen d ik a lard a n kovm adan, tepede s a t ış la ra, d a le v e ra la ra olanak veren sen d ik a la r ın bugünkü b ürok ra tik y a p ı s ın ı, tüzükle r in i d e ğ iştirip iş ç ile r i söz ve k a ra r sa h ib i k ıla n dem okratik b ir örgütlenm e ve dem okratik b ir tüzük sağlanm adan bu b öyle sü recek tir. (Devamı s d e)

5 Haziran 1988 EKİM 5 Yasaklar çiğneniyor, direnişler yayılıyor T ürk-iş* in sendika a ğ a l a n, ta b a n ın b a s k ıs ı ile almak zorunda k a ld ık la r ı eylem k a ra rla rın d a n hükümet T ü rk -İş zirv esin d e y a p ıla n anlaşm aya uygun o la rak v a z g e çtile r. Sendika a ğ a la r ı her zaman y a p t ık la r ım y a p t ıla r. K işisel çık a r ve g e le ce k le ri, yeniden sendika yönetim ine seçilm e hakkı uğruna d a, eylem k a r a r la r ım s a ttıla r. Ama iş ç i hareketi d urm adı. Çünkü, iş ç i hareketin i b esleyen ekonomik ve p olitik nedenler ortad a d u ru yor. İş ç i h arek eti, sen dika a ğ a la r ı n ın baltalam a g irişim lerin e rağm en, ile r liy o r, k itle s e lle şiy o r. İş ç i s ı n ı f ı hareketi, ta rih in d e ender görülen b ir tutum la, sendika a ğ a la r ın a, reform cu b u rju v a p a rtile rin e d e ğ il, kendi gücüne gü ven i y o r. G eçenlerde öldürülen İsta n b u l T icaret Odası B aşkam N iyazi A d ıg ü z e l'in "e s k i den işv eren ler girem ezdi fa b r ik a la r a, şim di s e n d ik a cıla r girem iyor" s ö zle ri, iş ç i s ı n ı f ı ile sendika a ğ a la n a ra sın d a k i uçurumu ve g ü v e n sizliğ i a n la tıy o r. İş ç i s ın ı fın ın geniş y ı ğ ı n l a r ı, ö zellik le de ile r i kesim leri sadece sendika a ğ a la r ın a d e ğ il, sosyal-d em okrat program la k a p ita lizm i düze çık a rm a y ı vaadeden reform cu b u rju v a p a rtilere de güvenm iyor. 1701le r - deki hataya düşmemede içgü d ü sel b ir tem kinlilik v a r. İş ç i s ı n ı f ı kaybed ilen h a k la n kazanma ve yeni hak a r a y ış ın d a, düne göre daha fa zla o la r a k, kendi gücüne g ü ven iyor. B u rju vazi ik iy ü zlü lü k le, sin sice iş ç i hareketine yön elik s a l d ı r ı la r ı m sü rdürüy o r. A y la rca, Özal hükümeti iş ç i h a k la r ı nı g en işleteceğiz, gen işletiyoru z d iye dem ogoji y a p t ı, T ü rk -İş b ü rok ra sisi de onun suç orta ğ ı old u. Fakat, sözkonusu ya sa ç ı k t ı, sendika a ğ a la r ın ın yeniden seçilm esini gara n ti a ltın a almak d ış ın d a sen d ik a la ra ve iş ç i hareketine h iç b ir şey getirm edi. A ksine, işçi s ın ı fın ın en direngen kesim lerinden olan p etrol iş ç ile rine yen i y a sa k la r g e tir ild i. Son yasa ile, 7500 p etrol iş ç is i ek ola ra k grev y a s a ğ ı kapsam ına a lın d ı. B öylece grev y a s a ğ ı kapsam ındaki iş ç i s a y ıs ı yarım m ilyona u la ş t ı. İş ç i s ı n ı f ı buna sessiz k alm a d ı, sin eye çekm edi. Henüz geri b içim lerle de olsa d iren iş le rle d e ğ iş ik liğ i protesto e tti. Petrol iş ç ile r i, grev yapm adan, grevden daha e tk ili eylem b içim lerin i a r a ş t ır ıy o r. Grev y a s a ğ ın a a lın a n, A liağa Petkim tesislerin d e ç a lış a n iş ç ile r, "g erek irse grevden daha etkin yöntem ler b ulu r yaşam a g e ç ir ir iz " diyerek bu a la n d a k i k a r a r lılık la r ım d ile g e tird ile r. Petrol iş ç ile r i, zaten a y la r d ır yoğun b ir huzursuzluk iç in d e y d ile r. İşv eren, a y la r d ır ücret düzenlem esi ile, ü cretlere y a p ıla c a k zam ları g e cik tiriy o rd u. Grev y a s a ğ ı, b a r d a ğ ı ta şıra n son damla old u. B aşta, Shell, M obil, BP g ib i em peryalist p etrol tek ellerin d e olmak üzere, tüm Türkiye ça p ın d a 12 bin p etrol iş ç is i d iren işe g e ç ti. İş ç i s ı n ı f ı y a s a d ış ı d iren iş in i çe ş itli eylem b içim leri ile yaşam a g e ç ir iy o r. Yemek boyk otu, v izite y e çık m a, serv is a ra çla r ın a binmeme, iş i yavaşlatm a g ib i p a s if d iren iş b içim lerin in y a m s ır a, k itlesel g österiler g ib i, a k tif d iren iş b içim lerin i de yaşam a g e ç ir iy o r. 30 M ayısta A liağa ra fin e ris i iş ç ile r i, ç ıp la k a yakla 2 k m 'lik b ir yürüyüş y a p t ı. A ym şek ild e, 2 H aziranda Batm a n 'd a 800 Tüpraş iş ç is i ile, 500 Mobil iş ç is i işe gelirk en ve gid erk en, te s is le r den DDY istasyonuna kad ar (y a k la ş ık 2 km) ç ıp la k a yak la yürüyüş y a p a ra k, grev y a s a ğ ın ın gen işletilm esin i protesto e ttile r. Bu d iren işler a n lık b ir ola y ola ra k da b a ş la y ıp bitm edi. B inlerce p etrol iş ç is i gü nlerce eylem lerini çe ş itli b içim lerd e devam e ttird i, e ttiriy o r. Shell p etrol işletm elerindeki d iren iş 13 M ayıstan bu yana devam e d iy o r. Bu süre için d e üretim önemli ölçüde düştü, işveren m ily a rla rca lir a lık za ra ra u ğ r a d ı. Sadece D iyarb a k ır 'd a Shell işçile rin in 20 günlük d iren işi sonucu işveren in 19 m ilyar lir a lık za ra ra u ğ r a d ığ ı a ç ık la n d ı. Y ığ ın s a lla şa ra k g e lişen iş ç i hareketi b u rju v a z iy i k orkutu yor, işv e re n sen d ik a sı TİSK'in Genel Başkan V ekili Refik B aydur, gelişen hareket k a r ş ıs ın d a k i korkusunu, "T ü rk iy e 'd e k i grev y a s a ğ ın ın, devlete de, işveren e de, işçiy e de h a y rı yok. Y asağın olduğu sek törlerd ek i iş yava şlatm an ın m a liyeti, grevden daha fa z la " d iyerek d ile g e tir d i. Sermayenin y a s a k la n, gelişen iş ç i h areketi k a r ş ıs ın d a, kendi a y a k la r ın a d ola n ıy o r. Başbakan Özal ise, ABD g ezisi öncesin d e, ayaküstü v e r d iğ i demeçle gelişen hareket k a r şıs ın d a k i korkusunu, iş ç ile r i tehdit ederek d ile g e tird i. Özal, y a y g ın la şa n y a s a d ış ı d iren işle ri kasted erek, "kanunsuz d iren işin a ğ ır k a r ş ılığ ı v a r d ır " d e d i. Tehdit sökm edi, aksine ters te p ti, bu tehdide rağm en, p etrol iş ç ile r i nin d iren işi devam e d iy o r. Direniş sad ece p etrol iş ç ile r iy le de s ı n ı r l ı k a lm a d ı. Petrol işçile rin in eylem ini, Türkiye şise ve cam fa b r ik a la r ın a b a ğ lı işy e rle rin d e, (Devamı s^o'de)

6 6 EKİM Sayı Haziran ve sol hareket Haziran D iren işi, iş ç i h areketin i olduğu k a d a r, sol hareketi de derinden e tk ile d i. İş ç i s ın ıfın a g ü v en sizliğ in ve b u rju v a kurum lara umudun ifa d e si teori ve p o litik a la ra büyük b ir darbe in d ir d i. İ ş ç i s ın ıfın a gü ven sizlik T ürkiye sol h areketinin ta rih sel b ir ö z e lliğ i ve gelen e ğ id ir. Her dönem, somut ta rih sel k oşu l la ra b a ğ lı olarak d eğişik teori ve ta h lille rd e ifa d e sin i bulm uş, fakat hep y aşay a g e lm iştir. Şefik Hüsnü ve TKP, işçi s ın ı f ı n a, onun ta rih sel rolü n e, devirm ci güç ve en erjisin e d e ğ il, b a ş la n g ıçta K em alistlere, so n ra la rı ç e ş itli b u rju v a k lik lere b a ğ la m ıştı umudunu son ra sı h ız lı k a p ita list gelişm e, a yn ı zam anda s a fla r ı h ız la gen işleyen b ir iş ç i s ı n ı f ı dem ekti. Sonuçları 16 0 'lı y ılla r d a b e lirg in ola ra k orta ya ç ı k t ı. İş ç ile r kimi zaman k a n lı ça tışm a la ra va ra n eylem lerle m ücadele sahnesine ç ık t ı la r. Oysa bu a yn ı dönem iş ç i s ın ıfın a i n a n ç s ız lığ ın, gerilem ek b ir y a n a, u lu s la r a r a s ı modern revizyonizm den a lın a n taze id e o lo jik destekle teori düzeyine ç ı k a r ıld ı ğ ı y ı ll a r old u. Bir çok noktada a y rıla n solun ik i temel a k ım ı, TİP ve MDD, iş ç i s ın ıfın a gü v en sizlik ve b u rju v a kurum lara bel b ağlam ada b ir le ş iy o rd u. B irinin umudu b u rju v a parlam entosu ve b a r ış ç ıl g e ç iş, ötekinin "Kemalist ordu" ve ask eri d a r b e y d i. B irin cisi b a r ış ç ıl g eçiş d ü şle riy le m ilitan k itle m ü cadelelerin e düşm anlık y a p ıp parlam enter a v a n a k lığ a h ev eslen irken; İk in c is i, " a s k e r -s iv il-a y d m zümre" ve "Kem alist gelen ekler" e d e b iy a tıy la sözde ra d ik a l çözüm ler d ile n iy o rd u. İş ç i s ın ı f ı n ın ta rih sel rolü n e, devrim ci e n e rjisi ve eylem ine g ü ven sizlik ortak p a yd a id i Haziran D irenişi y a ln ız c a b u rju v a ziy e d e ğ il -k i o iş ç i s ı n ı f ı m zaten y eterin ce cid d iy e a lıy o r d u -, fakat ö z e llik le sosyalizm a d ın a konuşan revizyon ist akım lara iş ç i s ın ı fın ın v a r l ı ğ ı m, gücünü devrim ci e n e rjis in i, m ilitan k a ra k terin i y e te rli a ç ık lık ta g österd i. Bununla da k a lm a d ı, b u rju v a kurum ların gerçek n iteliğ in i s e r g ile d i. H içbir id e olojik ça b a, parlam ento ve ordu konusundaki g e r ic i h a y a llere Haziran D irenişinden daha k esin, e tk ili ve sonuç a lıc ı d a rb eler indirem ezd i. Devrimci s ın ı f p ra tiğ in in parlam enter ve d a rb eci g e r ic i teoriler için ç a ld ığ ı ölüm ç a m m, 12 Mart a sk eri d a rb esi k a n lı icra a tı ile tam am ladı. B a r ış ç ıl g e çişi savunanla r soluğu h a p ishanede a ld ıla r. Sermaye ordusuna bel b a ğ la y a n la r onun "b alyoz"u n u y e d ile r, zulmüne u ğ r a d ıla r. '71 Devrimci H areketi, devlete ve b u rju v a kurum lara k a rşı tutum uyla ve b ir süreç için d e b u rju va sosyalizm inden a y r ı ş t ı. Bu a yrışm an ın köklü b ir kopuşa dönüşm esinde Haziran D irenişi özel b ir rol o y n a d ı. MDD kam pının devrim ci ordu teorisi öldürücü b ir darbe y e d i. Fakat bu a yn ı kam pın iş ç i s ın ıfın a g ü v e n sizliğ i teori m ertebesine çıkarm a e ğ ilim i, 171 Devrimci H areketinin şa h sın d a d eğişik b ir biçim e bürünerek y a ş a d ı. Asya ve Latin h a lk ç ılığ ın ın "id e o lo jik ö n d erlik " tezi bu g ü v en sizliğ in yen i k ı l ı ğ ı old u. Bu g ru p la r iş ç i s ın ıfın a d e ğ il, "öncü s a v a şçı "la r a ve k öylü lü ğe güveni esas a ld ıla r. 74 son ra sı dönem b a zı kesim lerde, m aceracı m ücadele a n la y ış ın ın y a m s ır a "id e o lo jik ön d erlik " tezinin de e le ş tir is i dönemi old u. Fakat "k itle le re " gitmek b a ş a r ıs ı gösterenler uzun süre iş ç i s ı n ı fın a gidem ediler. K üçük-burjuva s ı n ı f ortam ı ile h a lk çı teori ve p o litik a la r o n la rı bundan a lık o y d u. İş ç i s ı n ı f ı güçlenen m ü cad elesiyle o n la rı adeta kendine çek tiğin d e ise, iş ç i s ı n ı f ı m " h a lk "- m b ir p a r ça sı ve "h alk devrim i"n in b ir b ile şe n i ola ra k görmekten öteye geçem edile r Haziran D irenişinden bu yana 18 y ı l g e ç ti. Bu 18 y ı l m a rd ın d a n, iş ç i s ı n ı f ı hareketinin o la y la r ın o d a ğ ın a y e r le ş tiğ i bugün, a ttık b ir çok grup iş ç i s ın ı f ı n ın toplum daki y e r in i, rolünü ve önemini kavram ış olm akla ö v ü n e b iliy o r. Ne var k i, gerçek te, iş ç i s ın ıfın a g ü v e n sizliğ in ifa d e si teori ve p ra tik le r büyük d a rb eler yemiş olm akla ve b ir çok m evziyi terketm iş bulunm akla b ir lik t e, *bu g ü v en sizlik h ala y a ş ıy o r. Onun son m evzisi h a lk çı devrim görü şü d ü r. Emekserm aye çe lişk isin in temel çe lişk i olduğu ve toplum sal gelişm enin eksenini olu ştu r duğu b u r ju v a -k a p ita list T ü rk iy e de, Iburju va-dem ok ratik devrim görüşü iş ç i s ı n ı fın a g ü v en sizliğ in son d iren iş m evzisid ir. H a lk ç ılık, Türkiye iş ç i s ın ı f ı n ın, şehrin ve k ır ın em ekçilerini a rd ın a ala ra k serm aye ik tid a r ım d e v ir e b ile ce ğ i, T ü rkiye devrim ini b ir p roleter devrim i ola ra k b a ş a r ıy a u la ş tır a b ile ce ğ in e h ala in a n m ıy or, in a n am ıyor. İş ç i s ın ıfın a gü ven sizlik h ala y a ş ı y o r.

7 H aziran 1988 EKİM Haziran ve isçi hareketi H aziran,! 6 0 'lı y ı lla r boyunca yaşanan b ir b irik im in ürünü, sonucu ve 1970 teki d oru ğu d u r. Türkiye iş ç i h areketi ta rih in d e b ir dönüm n o k ta s ıd ır. i ş ç i s ı m f ı hareketi son raki dönemde, k a tılım, y a y g ın lık, b ilin ç ve örgütlenm e düzeyi v b. b ir çok bakım dan '6 0 'la r d a k i d üzeyin i a ş t ı. Fakat Haziran iş ç i d iren işi aradan geçen 18 y ıla rağm en, h ala iş ç i s ı n ı f ı hareketi ta rih in d ek i en b ü yü k, en m ilitan, ta rih sel ve s iy a s a l s o n u ç la rıy la en önemli iş ç i eylem i olma ö z e lliğ in i k oru yor Haziran y a ln ız c a ik i işçi kentinde toplu b ir üretim i durdurm a eylem i d e ğ il, toplu ve m ilitan b ir sokağa a k ış tır d a. 100 b in i a şk m işçin in her türlü yasa ve y a s a ğ ı çiğ n eyerek, türlü u y a n ve teh d itlere meydan ok u yarak, p o lis, asker ve tank b a r ik a tla r ım aşarak zam anın hükümetine ve parlam entosuna k a rşı k a r a r lı b ir h a y k ır ış ıd ır Haziran D iren işi, sokağa dökülen iş ç i k itlelerin in b ilin cin d e olup-olm am asm dan b a ğ ım sız o la r a k, serm aye diktatörlüğünün tüm k u ru m lan ile m ilitan b ir k a rşı k a r şıy a g e liş tir. işte bu ö z e llik le riy le Haziran D iren işi, m ilita n -k itlesel b ir iş ç i b a ş k a l d ı r ı s ı ola ra k h ala a şıla m a m ıştır Haziran b ir büyük eylem d ir. Her büyük eylem in olduğu g ib i, onun da görünürde ve güncel olan ile derinde ve geçm işten gelen fa r k lı, çok yönlü ama içiç e n edenleri v a r d ır H aziranın görünürdeki nedeni b a z ı sen dikal y a s a la rd a yapılm ak istenen d e ğ iş ik lik le r d i. Bu y a sa l d e ğ iş ik lik le r le, ik tis a d i m ücadelenin ve iş ç ile rin s e n d i- kal-dem okratik h a k la r ın ın nispeten ile r i b ir savunucusu ve yürütücüsü olan ve bu ö z e llik le riy le s ın ıfın ile r i ve m ilitan kesim lerini k u caklayan DİSK ta sfiy e e d ilmek isten iy ord u. İş ç ile r yasa d e ğ iş ik lik lerin e b a ş k a ld ıra ra k DİSK'i sa v u n d u la r. Fakat b u rju v a zi gerçekte DİSK1in şah sın d a iş ç i s ım f ı m n 10 y ı l l ı k m ücadelesine, bu m ücadelenin k a z a m m la n n a s a ld ı r ıy o r d u. Daha son ra, 12 E ylül son ra sın d a, DİSK in şa h sın d a işçi hareketinin son 15 y ılın a sa ld ırm a sı ve onu y a rg ıla m a sı g ib i. DİSK, yönetim inin reform ist konumundan b a ğ ım s ız o la r a k, iş ç ile rin b u rju v a ziy e k a rşı 'O O 'lı y ıll a r boyunca sü r dürdüğü zorlu m ücadelelerin somut b ir k azanım ı ve o günlerde sim g esiy d i. İk tisa d i istem ler ve sen dikal-d em okratik h a k la r için verilm iş m ücadelenin büyük fe d a k a r lık la r la y a ra tılm ış b ir m evzisiy d i. İş ç ile r y ı lla r d ır serm ayenin b a s k ıs ın a ve sömürüsüne k a rşı sü rek li gen işleyen ve d eğişik biçim ler alan b ir d iren iş gösterm işlerd i. Saraçhane m itingi ve KAVEL d ir e n iş iy le b a şla y a n bu sü reç, çok s a y ıd a g re v, d iren iş, fa b rik a iş g a li v b. den geçerek 1970'e d a y a n m ıştı. Aynı dönemde sosyalizm a d ın a ortaya çık a n a k ım la rın tersin e, b u r ju v a z i, iş ç ile r i fa z la s ıy la cid d iy e a lıy o r, iş ç i hareketinin p ota n siy el gücünü görü yor ve ona d iş b iliy o r d u. DİSK1i za y ıfla tm a y ı hedef alan y a sa l d e ğ iş ik lik le r, iş ç i hareketine b ir d iş gösterm eydi. A rkası 12 Martla gelecek b ir sistem li s a ld ır ın ın ilk h a lk a s ıy d ı. İ ş ç ile r o dönem bunu a ç ık lık la a n la y a ca k b ir b ilin çten elbette yok su n d u la r. Ama somut tecrü b elerin in k a tk ısı ve s ı m f s e z g ile r iy le teh lik eyi a lg ıla d ıla r ve d ir e n d ile r. (D irenişin DİSK ta b a n ıy la s ı n ı r l ı kalm a m a sı, T ü r k -İş 'te örgü tlü fa b r ik a la r ın gen iş k a tılım ı da bunu g ö s te r ir ). D irenişin ça p ı ve şid d e ti, y a sa l b ir d e ğ iş ik liğ e g österilen b ir k ız g ın lığ ın çok ötesin d e d ir Haziran 160 lı y ıll a r boyunca süren i r ili u fa k lı ça tışm a la rın u z a n tıs ı, d evam ı, yoğunlaşm ış biçim i ve doru ğu d u r. Bir başka v e sile y le de b e lir tild iğ i g ib i, "b a sk ı ve sömürünün o güne k adar işçile rd e b ir ik tir d iğ i öfke ve hoşnutsuzluğun, hükümetin sen dikal h a k la rı hedef alan k eyfi b ir tutumu k a r ş ıs ın d a, bu tutumun da b a s k ıs ıy la eyleme dönüşm e- s i " d i r H aziran, işçi hareketinde b ir patlam a, b ir s ıç ra m a d ır H aziran, p olitik b ir ön derlik ve yönetim den yoksun, k en d iliğin d en b ir h a rek ettir. D irenişe ön derlik etmek b ir y a n a, dönemin sol a k ım la rın ın is tis n a s ız tümü s ın ı f ı n d ış ın d a v e, b ir kısm ı bunu teori m ertebesine çık a r a c a k k a d a r, tümü de iş ç i s ın ıfın a in a n ç s ız d ıla r. İ ş ç ile r d iren iş esn a sın d a y a ln ız c a d evrim ci öğren ci çevrelerin d en yardım gördü le r. D ireniş k a ra rı b ir ön d erliğ in d e ğ il, tabandan gelen b a s k ın ın ve a çık direnme isteğ in in ürünüydü. DİSK yönetim i iç in, k o ltu k la n korum anın DİSK1i savunm aktan g e ç tiğ i o k oşu lla rd a, ta b a n ın isteğ in e boyun eğmekten ve d iren iş k a r a r m a katılm aktan başka seçenek yok tu. Fakat iş ç ile rin umulmadık boyutta ve şid d ettek i görkem li d ire n işi k a r ş ıs ın d a hemen korku ve p a n iğe k a p ıld ıla r. İş ç ile r sokakta p o lis ve asker b a r ik a t la r ım y iğ itç e

8 8 EKİM Sayı 9 göğ ü slerk en, on la r bu b a r ik a tla rı ören lere k orkakça günah ç ık a r d ıla r ve d ire n işi k ıra ca k önlem leri g örü ştü ler. 16 H aziranda, iş ç ile r i sokakta d ire n d i ği ve üç şehit v e r d iğ i bu görkem li günde, v a lilik te y a p ıla n top la n tıd a yaşanan ih a n eti, dönemin DİSK Genel Sekreteri (Kemal Sülker) şöyle d ile g e tiriy o rd u : "G irişilen ta h rip k a r eylem le b ir ilgim iz o lm a d ığ ın ı İç iş le r i B akanına söyle d ik. Ve k esin lik le de bu ta h rip k a r o la y la r ı ta sv ip etm ediğim izi b ild ir d ik. A y rıca da işçile re de ra d yod a b ir uyarma yapara k kötü cereyan la ra alet olm am alarım is te d ik." Radyo konuşm asını DİSK Genel B aşkam Kemal Türkler y a p t ı. Görkemli iş ç i d iren i şin i k a r a la d ı; sokakta işçile re kurşun sık a n serm ayenin k a n lı ordusunu, "gözb e beğim iz ş e re fli Türk Ordusu" ila n etti; A nayasaya b a ğ l ı l ı ğ ı m b ild ir d i. İ ş ç i s ın ıfın a ihanet, iş ç i h areketin i arkadan vurma y a ln ız c a bugün d e ğ il, o gün de sendika b ü r o k ra tla rın ın değişm ez k a ra k te riy d i. Sendika b ü r o k ra tla rın ın ihanetine ve sık ıyön etim e rağmen iş ç ile r hemen teslim o lm a d ıla r. Türk Demir-Döküm, S ungurlar, D erby, Otosan, Rabak g ib i büyük iş y e r le - rinde^ iş i durdurarak ya da y a v a şla ta ra k g ü n lerce d iren d ile r. DİSK y ö n eticilerin in ik in ci büyük ih a n eti, d iren iş son ra sın d a k i toplu tenkisat s ır a s ın d a y a ş a n d ı. B inlerce işçin in (top lam 6000) işten ç ık a r ılm a s ın a sessiz k a ld ıla r. D ahası, bu m ilitan iş ç i k u şa ğ ı n ın fa b rik a la r d a n, d o la y ıs ıy la da sen d i k alard a n temizlenmesine memnun b ile old u la r. *60'l ı y ı lla r ı kapsayan m ücadelenin e ğ ittiğ i, öne ç ık a r d ığ ı bu iş ç ile r, Haziran D irenişini de sürüklem iş ve yön etm işlerdi. D irenişin v e r d iğ i k ork u yla y a sa l d e ğ işik lik konusunda g erileyen b u r ju v a z i, sonradan in tik a m ım bu öncü işçilerd en a lm ıştı. İş ç i hareketinin p o litik ön d erlik ten, devrim ci b ir s ı n ı f p artisin d en yoksunluğu k o şu lla rın d a, d oğal o la ra k, H aziran D irenişinin y a r a ttığ ı e lv e r iş li ortam dan iş ç i hareketinin p olitik gelişim i ve sen d i k a la r ın d evrim cileştirilm esi doğrultusunda y a r a r la m la m a d ı. Öncü b ir p a rtin in s a fla rın a çe k ileb ilecek b in lerce m ilitan iş ç i sah ip siz k a lıp heba old u H aziran, b u rju v a zin in yü reğin e korku ve kin i içiçe işlem işti. M ilitan b ir iş ç i k u şa ğ ın ın fa b rik a la rd a n temizlenmesi onu y a tış tır a m a d ı. Bu korku ve k in i y ılla r c a yü reğin d e t a ş ıd ı H aziranı her v e s ile y le s u ç la d ı; "solun ih tila l p r o v a s ı" d iye n iteleyerek, Türkiye soluna hiç de haketm ediği d eğerler b iç t i.! 70flerd ek i y a y g ın iş ç i hareketi,^ Hazira n ın a n ıla r ım b u rju v a zi de hep ca n lı tuttu. 12 E ylül so n ra sın d a, nihayet DİSK1i kapatma ve onun şa h sın d a iş ç i hareketin i ya rg ıla m a o la n a ğ ı b u ld u ğ u n d a, suç çetelesin i H azirandan b a ş la ttı. B u rju vazi de H aziranı iş ç i hareketi ta rih in d e b ir dönüm n oktası s a y d ı. Kinini ancak y ılla r son ra, b ira z olsun tatmin e d e b ild i. Fakat bugünün işçi h arek eti, b u rju v a zin in k ısa sü reli huzurunu bozm uş, sevin cin i k u rsa ğ ın d a b ır a k m ış tır. B u rju vazi iş ç i hareketinin 20 y ı l l ı k k a z a m m la rım g a sp etti, DİSK'in şa h sın d a intikam a ld ı ama, bugün iş ç ile r yeni h a k la rla b ir lik te ga spedilm iş o la n la rı geri is tiy o r la r. Serm ayenin sözcü leri y ılla r c a genel g revi DİSK'in ve kom ünistlerin ta k tir i ola ra k o s u çla m ış la rd ı; Şimdi yü zb in lerce iş ç i genel g revi T ü rk -İş b ü rok ra tla rın a d a y a t ıy o r. Dünün "komünist ta k t iğ i", bugün tüm s ın ı fın m ilitan iste ğ i h alin e gelm iştir. T elaşa k a p ıla n sendika b ü rok ra tla rı b u r ju v a z iy i b a zı ta v izlere ikna etmek için geçm işi, h iç kuşkusuz en b aşta H aziran ı, h a t ır lıy o r ve h a t ır la tıy o r la r. Kendinden önceki dönemin b irik im i üzerinde yükselen H aziran D iren işi, kendinden son raki döneme güçlü b ir b irik im a k ta rd ı, onu derinden e tk ile d i. Bugün Türkiye ça p ın d a iş ç ile r için d e derinden derine kaynaşm a v a r. Yasal d e ğ iş ik lik le rle grev h a k la n g a sp ed ilin ce p etrol iş ç ile r i ayn ı anda Türkiye ça p ın d a d ir e n iy o r la r. Sendika b ü r o k ra tla rın ın tüm o y a la m a la rın a ve m a n evra la rın a rağmen genel grev ta leb i m ilitan b ir istek olm aya devam e d iy o r. T ü rk -İş y ö n e ticile rin in İ s ta n b u l'd a, bu Haziran kentinde, m iting yapm aktan ödü k opu yor. İş ç ile r sendika y ö n eticilerin in en gellem elerini a şa ra k, y a s a la r ı ve y a s a k la n çiğn eyerek tabanda d eğişik biçim lerd e d iren iy o rla r v b. Bütün b u n la r ı, iş ç i hareketinin u la ş t ı ğ ı bu d ü zey i, H aziran D irenişinin s a ğ la d ığ ı b irik im, v e r d iğ i ilham, a k ta r d ığ ı gelenekten a y rı düşünmek o la n a k lı m ıd ır?

9 H aziran 1988 EKİM 9 tzmir-auaöa Iş kazası ve direniş (*) Ülkemizde son dönemde toplumun her kesim inde özellik le de iş ç i s ı n ı f ı iç e r is in de yen i b ir canlanm a v a r. F a b rik a la rd a ta rtışm a sız gün geçm iyor. İş ç ile r ö fk eli ve her v esile ile düzene k a rşı te p k ile rin i, b ir şeylerin y a p ılm a sı gerek tiğ in i d ile g e tir iy o r la r. Sermaye de 12 E ylülün a rd ın d a n daha da yoğunlaşa n sömürüyü sürdürebilm ek, daha fa z la kar edebilm ek için her y ola b a şv u ru y or, iş ç ile rin can g ü v e n liğ in i dahi hiçe s a y a b iliy o r. A liağa yöresin de b ir d em ir-çelik fa b r i k a sın d a ta rih in d e 1900 s ıc a k lık ta kaynayan o ca ğ ın p atlam ası serm a yenin o çirk e f yüzünü b iz iş ç ile r e b ir kez daha g österd i. Sermayenin u ş a k lığ ım yapan v a rd iy a sorum lusu, v a rd iy a d e ğ iş i mi s ır a s ın d a o ca ğ ın d e lin işin i gördüğü h a ld e, 1900 kaynam ış s ıv ı çelikten b ir döküm daha fa zla alabilm ek için gereken önlemi a lm a d ı. İş çile r in y a şa m la rıy la o y n a d ı. O cağın p a tla m a sıy la üç a rk a d a ş ım ız a ğ ır biçim de ve pek çoğu da la v la r la y a r a la n d ı. Şu anda ik i k işi b itk ise l hayatta ve yaşam a şa n sla rı hemen h iç yok. Kaza mucize ola ra k b ir k atliam a dönüşm edi. O layın a rd ın d a n iş ç ile r iş i tamamen durdurup fa b rik a n ın ç ı k ış k a p ıs ın a g e l d ile r. Kendi a ra la rın d a ça lışm a sistem i nin d ü zen sizliğ in d en, işy e rin in gereken te d b irle ri a lm a d ığın d a n ve ça lışm a güv e n liğ i olm a d ığ ın d a n s ö z e d iy o r la r d ı. O s ır a d a v a rd iy a sorumlusunun h eyeca n lı ve te la ş lı b ir biçim de işçile r in y a n ın a g elerek ; b u rad a neden top la n ıy o rsu n u z,n e ler konuşuyorsunuz, ne oldu sözle ri k a r ş ıs ın d a b ir işçin in sa b rı tükendi: "Daha ne olsu n, herkesin mi ölm esi g erek iy ord u. Y eterince ölen ve sakat k alan v a r, ve bu patlam an ın tek sorumlusu s iz sin iz" d ed i. Bunun üzerine v a r d i ya sorum lusu işçin in üzerine yürüyerek onur k ı r ı c ı sözler sa rfetti ve o la y ın nedeninin işçile rin h a ta sı olduğunu sö y le yerek sorum luluğu işçile re yüklem eye k a l k ış t ı. Oysa patlam anın nedeni a yn ı ocaktan peşpeşe döküm a lm m a s ıy d ı. Üst üste ikiden fa z la döküm alınm aya k a l k ış ıld ı ğ ın d a o ca ğ ın patlam a teh lik esi orta ya ç ık ıy o r d u. Ancak s ıc a k durum daki ocakta hurda erken e riy o r ve üretim de fa z la olu y ord u. Ve her a y b a ş ı, daha çok döküm olan v a rd iy a sorum lusu k a p a lı b ir za rf ile ö d ü lle n d iriliy o rd u. T a rtışm anın a rd ın d a n bu b ilin ç li iş ç i v a rd iy a am irini yakasın d a n tutup orta y a çek erek, gereken d ersi v e r d i. Y a ra tıcı ve n a s ır lı e lle r i bu serm aye u ş a ğ ın ın su ra tın d a p a tla d ı. Sonra işçile re dönüp 15 d a k ik a lık b ir konuşma y a p t ı: B izler kim iz, n için b u r a d a y ız ; b iz le r i b ir a ra ya getiren k oşu lla r n eler; fa b r ik a la r ı ç a l ış tır a n la r, üretenler kim ler; emek n ed ir, serm aye n ed ir, d evleti oluştu ran g ü çler k im lerdir ve k a p ita listle rin devlet için d e ki rolü n edir? v b. A rdından da 1 M ayıstan sözetti. Ş a şk ın lık için d e bakan v a rd iy a am iri y a ln ız c a bu adam n eler söylü y or d iy e b ild i. Ertesi gün v a rd iy a am irinin tuttuğu tutanak yüzünden bu işçin in k a rtı fa b r i ka müdürü ta ra fın d a n a lın a ra k d is ip lin k uruluna v e r ild i. Bu a ra da ra p or alan bu b ilin ç li iş ç i her gün fa b rik a y a gelerek d iğ e r v a r d iy a la r la da görüşme o la n a ğ ım b u ld u. Sonuçta bu k a r a r lı iş ç i işten a t ı l d ı. İş ç ile r 28 Nisanda top la n arak ç e ş itli ta le p le r i tespit ettiler ve yemek boykotu k a ra rı a ld ıla r. Yemek boykotu 29 N isanda y a p ı l d ı, tek b ir iş ç i dahi yemek yem edi. İ ş ç ile r fa b rik a y a ç a ğ ır d ık la r ı g a z e te cile re s o ru n la rım ve işg ü v e n lik le rin in olmad ığ ı m a n la t tıla r. Yem eklerini a ld ık ta n sonra b ir b irin e k a r ış t ır ıp d ış a r ı ç ı k t ı la r. Yemekhanenin önünde yarım saatten fa z la oturan iş ç ile r kendi a ra la rın d a 1 M ayıs ve önemini t a r t ış t ıla r. F abrika müdürü de b a s m a yemek boykotunun y a n lış b ir k a ra r olduğunu ve s iy a s i am açla y a p ı l d ı ğ ı m, ancak iş ç ile rin ta le p le rin i en k ıs a zam anda yerin e g etireceğin i sö y le d i. 4 M ayıs günü fa b rik a d a n a tıla n işçin in geri alın m ası için imza kampany a s ı yü rü tü ld ü. 600 k iş ilik işy erin d en 545 imza to p la n d ı. İm za la rı gördüğünde adeta ç ıld ır a n müdür; "Bu adam kim olu y or da herkes bunu is tiy o r. Bu k adar iş ç iy i nereden ta n ıy o r, n a s ıl samimi o lu y o r. Ben fa b r ik a y ı d u rd uru r, ama bu adam ı işe almam" d iyerek korkusunu a ç ığ a vu ru y ord u. Sonuçta iş ç i g eri a lın m a d ı. Ancak üretim in her a la n ın d a a zim li, k a r a r lı ve b ilin ç li b ir iş ç i s ı n ı f ı g e liş m ektedir. Devrimci işçile r in fa b rik a d a n a tılm a sı m ücadeleyi engelleyem eyecek, a tıla n la r ın y e rle rin i y e n ile ri d old u ra ca k t ı r. A.ÇAKMAK - A.NADİR ( * ) EKİM* in notu: Konuyla i lg i li iş ç i ok u yu cu la rım ızd a n ik i a y rı mektup a ld ık. B irleştirerek y a y ın lıy o r u z.

10 10 EKİM Sayı 9 a n k a r a 1 MAYIS HABERLERİ İSTANBUL B u rju vazi geçen 1 M a yısla rd a olduğu g ib i bu 1 M ayısta da y a sa l to p la n tı, m iting v b. kutlama g irişim le rin i, istek kimden ve h angi çevreden g e lirse gelsin geri ç e v ir d i c Öyle ki salon kiralam ak is ten d iğin d e v erilen ce v a p ; "önce v a lilik ten izin a lın g e lin, sonra konuşuruz" o - luyorduo SHP'nin A n k a ra 'd a, H arp-iş sa lonunda sadece kendi ç a ğ ır a c a ğ ı insa n la r la yapm ayı düşündüğü 1 M ayıs top la n tıs ın a ve b a z ı d e rg ile rin top la n tı ve mitin g için y a p t ık la r ı b a şv u ru la ra izin verilm ed i. A ld ığ ım ız b ilg ile r e g öre, O tom obil-iş' - in Ankara şu besi T ü r k -lş 'e b a ğ lı H arp- Iş, A ğ a ç -lş, B a s ın -Iş g ib i sen d ik a la rla 1 M a y ıs'ta ortak top la n tı ya da m iting için b ir a r a y a gelme girişim in de bulunm uşsa d a, bu girişim k a r ş ılık s ız k a lm ıştır. Y asaklam aların y a m s ır a, d ik tatörlü k daha 1 M ayıs öncesinde A n k a ra 'd a yoğun "g ü v en lik önlem leri" a lm ış tı. Buna 28 Nisanda İs ta n b u l'd a y a p ıla n öğren ci g e n çliğ in eylem i de eklen in ce a lm a n önlem ler b ir kat daha a r t ı r ı l d ı. Kendilerin in deyim iyle "kuş b ile uçurtulm uyord u ". Fakat tüm bu yoğun "önlem lere" rağm en, 1 M ayıs A n k a ra 'd a devrim ci iş ç i ve öğren ci kesim leri ta ra fın d a n d eğişik biçim lerd e k u tla n d ı. Bu kutlama fa b rik a la r d a, a la n la rd a ve k itlesel b ir biçim de y a p ıla m a d ı. F a b rik a la rd a s ı m r i ı da olsa b ir şeyler y a p ıla b i lir d i, ama 1 M a yısın p a za r gününe ra stla m a sı bunu e n g e lle d i. Ama b ild ir ile r le, a fiş le r le, p a n k a rtla rla, p u lla r la ve dar da olsa iş ç ile rin ve ö ğ ren cilerin b ir a r a y a g e ld iğ i to p la n tıla r la, iş ç ile rin k a n ıy la y a ra tıla n "1 M ayıs gelen eği" serm ayenin tüm yasak ve engellem erine k a r ş m sü rd ü rü ld ü. / B izler de 1 M ayıs ön cesi merkezi ola ra k h azırlanan "İş ç i a rk a d a ş! 1 M ayıs g e liy o r!" b a ş lık lı b ild ir iy i b aşta iş ç ile r olmak üzere toplumun d iğ er kesim lerine d a ğ ıt t ık. A y rıca "u ygun" y o lla r la d evrim - ci-dem okrat k işi ve k u ru lu şla ra y a y ın o r g a n la r ın a, sen d ik a la ra u la ş t ır ıld ı. B ild ir i s a y ıs ın d a k i y e te r s iz liğ i ö z e llik le fa b rik a la r d a ve işy e rle rin d e elden ele d o la ştıra ra k giderm eye ç a lış t ık. Bazı fa b rik a ve işy erlerin d e 1 M ayıs b ild irile r im iz le daha gen iş b ir kesime ulaşm a im kanı b u ld u k. B ild irile rin elden d a ğ ıtılm a s ı, in s a n la rın d ü şü n celerin i ilk elden öğrenmemizi s a ğ la d ı. B ildirim iz iş ç i çevrelerin d e gerek iç e r iğ i, gerekse d ili a çısın d a n olumlu bulu n du. B öylece b ild i rim iz sadece "p rop a g a n d a " ve "a jita sy o n " iş le v iy le s ı n ı r l ı k a lm a d ı. Daha sağlam ve k a lıc ı iliş k ile r in y a ra tılm a sın ın da zemin in i h a z ır la d ı. 1 M ayıs p roleterlerin b ir lik ve d a y a nışm a günü, tüm dünyada şa rte lle rin k a p a t ıld ığ ı ve p roleterlerin b a y ra m la rım kutlamak için b ir a ra ya g e ld ik le r i günd ü r. D ünyanın pek çok ülkesinde yasak olm ayan 1 M ayıs iş ç i bayram ı ülkem izde d ik ta törlü k ta ra fın d a n y a s a k la n m ış tır. Fakat bu y ı l d iktatörlü ğü n y a s a k la n sökm edi. Yine p ro le te rle r, ö ğ re n cile r ve d evrim ciler sa b a h ın erken sa a tlerin d e Taksim a la n ın d a b u lu ştu la r. O gün b iz le r dik ta törlü ğü n bütün y a s a k la r ım çiğ n ed ik ve şa n lı 1 M ayıs b a y ra m ım kutlam ak için tek b ir yürek tek b ir yumruk o ld u k. İs ta n b u l'u n dört b ir yan ın d a n gelen le r k ıs a b ir sürede S ıra se lv ile r ca d d esin i d old u rd u. Sabahın çok erken sa a tlerin d e Taksim a la n ın ın g ir iş ve ç ı k ış l a r ı d ik ta törlüğün p a r a lı a sk erlerin ce s ık ı denetim a ltın a a lın m ış tı. S ıra se lv ile rd e toplanan ve nerdeyse 3 bin k iş iy i aşan k itle k a r a r lı a d ım la rla Taksim a la n ın a girm eye ç a lış t ıy s a d a, bu g erçek leştirilem ed i. Alana girem edik, ancak o gün b ir a rada olm anın o şa n lı günü kutlam anın gururunu d uyu yord u k. D iktatörlüğün tüm y a sa k la r ım çiğn em iş, sesim izi yükseltm iştik. Hep b ir a ğ ızd a n "Y a şa sın 1 M a y ıs!", "K ahrolsun E m peryalizm!", "Y aşa sın Sosy a liz m!" s lo g a n la r ım h a y k ır d ık. Çok geçmeden d ik tatörlü ğü n vurucu tim leri, s a ld ır ıy a g e ç it. Cadde b ir anda sa v a ş a la n ın a dönm üştü. P olis ta ra fın d a n - a lın a n b ir çok a rk a d a şım ızı ellerin d en alm ayı b a ş a r d ık. Tüm ek sik lik lerim ize rağmen 1 M ayısı k u tla d ık. Gelecek y ılla r d a 1 M ayısı daha gür b ir sesle, daha güçlü ve k itlesel b ir biçim de k u tla y a ca ğ ım ıza yürekten in a n ı y oru z. 1 M ayıs günü Taksim M ey d a n ı'n a işçile rd e n çok öğ ren cilerin g e ld iğ i b ir g erçek. Bu, en önemli e k sik liğ im izi orta y a koyu yordu. Bir grup Ekim t a r a ft a n B ild irile rin d ış ın d a s ın ı r l ı s a y ıd a da o ls a, iş ç i ve öğ ren cilerin b ir a ra ya g e ld iğ i to p la n tıla rd a E kim 'in 7.s a y ıs ın d ak i "1 M a y ıs"la i lg i li y a z ıla r okundu, günün önemi ve anlam ı ü zerine k on uşu l d u. İ ş ç i ta ra fta rla rım ız ın da k a t ıld ığ ı SHP'nin Yenim ahalle K on g resi'n d e, "Y aşas ın 1 M a y ıs", "1 M a yısla r Engellenem ez" ve "Y a şa sın Ö zgürlük, Y aşasın Sosyalizm " slo g a n la r ı a t ıl d ı. A.Aykut

11 H aziran 1988 EKİM 11 Halkçı devrim anlayışı (Zorunlu bir cevap-3) A. AZAD PROLETER DEVRİMİN MADDİ KOŞULLARI Y öneticim izin bizim b ir p roleter d e v rimi ön gören, hedefleyen platform um uza yön elik it ir a z la r ım ele alm aya devam ed iy o ru z. Şöyle y a z ıy o r : "Devrim in n ite liğ in i b e lirle y e n ş e y, ülkenin sosyo-ekonom ik y a p ı s ı, s ın ıfla r ın konumu, g ü çle ri ve b ir b ir le r iy le olan iliş k ile r id ir. T ü rk iy e 'n in g erçeğ i y a ln ız c a ik tid a rd a em peryalizm e b a ğ ım lı büyük b u rju v a zin in ve büyük toprak s a h ip lerin in o lm a s ı, orta seviyed e gelişm iş b ir k a p ita lizm, feodalizm in büyük ölçü de ta sfiy e oluşu v b. d e ğ il, fak at a yn ı zam anda n icel ve n itel ola ra k doğrudan sosy a lis t devrim i gerçek leştireb ilecek ölçüde g e liş memiş b ir iş ç i s ı n ı f ı, devrim ci b ir durumda mutlaka önemli b ir söz söylem e kudretine sahip olan köyün ve şehrin dem okratik öğele ri (şeh ir küçük b u rju v a z is i ve k ö y lü lü k ), y a ln ız c a k a p ita list söm ürüden, işgücünün h ayvanca b ir h ır s la y a ğ m a la n d ığ ı ça lışm a k oşu lla rın d a n d e ğ il, fak at a yn ı zam anda, h a lk ın tümüyle b ir lik te dem okratik b ir cum huriyetin olm a y ışın d a n kaynaklanan a c ıla n, da çeken iş ç i s ı n ı f ı d ı r, v b... " ( a g y., s. 9-10) Önce b ir n ok tayı saptam ak g e re k iy o r. B urada, T ü r k iy e 'n in orta derecede g e liş miş k a p ita list b ir ülke old u ğ u, fe o d a liz min k a p ita list gelişm e ta ra fın d a n, k a lın t ı la r ı d ış ın d a, ta sfiy e e d ild iğ i görüşü kabul edilm iş o lu y o r. B öylece, y ılla r c a dem okratik devrim p rogra m ın ın b a ş lıc a gerek çesi y a p ıla n ve yöneticim izin "g e r i k a lm ış " lığ ım n a y n a s ı, ama kendince ünü alm ış yürüm üş, h ala herkese ilham k a y n a ğ ı olan ve bu yüzden de yen i b a s k ıla r ı y a p ıla n (şa k a d e ğ il!) şu "! 84 K ararlar ı "na da g e ç ir d iğ i " y a n -fe o d a l T ürkiye" tezi terkedilm iş o lu y o r. A la, bu da b ir ile r le m e d ir!! ) ; her ne k ad ar bu tezi h ala sa v u n a n la r şim di a rtık sad ece topluma toplumun g eri kesim lerinin b a k ış a ç ıs ıy la bakm aya devam eden TKP-ML, TDKP g ib i b ir kaç gruptan ib a retse d e... A ncak, bizim p roleter devrim in maddi k o şu lla rın a iliş k in s a y d ık la r ım ız sadece bundan ib a ret d e ğ ild i. Yöneticim iz, z a y ıf konumundan d o la y ı, " v b." ifa d e sin in kudretine s ığ ın a r a k b u n la rın çoğunu g e ç iş tiriv e rm iş. "Platform T a s la ğ ı"n d a, "İk tis a d i Y apı ve T ü rk iy e 'd e K apitalist Gelişmenin Ana Ç iz g ile r i" ve "Sosyal ve S iyasa l Y a p ım n Ana Ç iz g ile r i" b a ş lık lı ilk ik i bölüm de, program atik tezler ola ra k kaleme a lın m ış b ir metin için yer yer a y r ın t ılı s a y ıla b i lecek b ir biçim de -k i bu ik i bölüm metnin ta krib en üçte ik is in i tu tu y o r-, ta rih sel evrim i içe risin d e T ü rk iy e 'n in sosy o -e k o n o - mik y a p ış m a ; s ın ıfla r ın durum una, s iy a sa l y a p ıy a iliş k in görüşlerim iz a ç ık la n m ıştı. T a sla ğ ı inceleyen okuyucunun k ola y ca g ö re b ile ce ğ i g ib i, bu ik i bölüm, devrim in ve program ın n it e liğ i, stra te ji ve ik tid a r v b. soru n la rı kapsayan "T ürkiye D evrim i- nin K arakteri" b a ş lık lı üçüncü ve son bölümün gerek çesi n ite liğ in d e d ir. "T ürkiye Devrim inin K arakteri: "Bu soru c e v a b ım, ülkenin somut ta rih se l k o şu lla rın d a, ik tisa d i ve toplum s a l gelişm enin d ü zeyin d e, s ın ı f iliş k ile rin d e, p ro le te ry a n m gelişm e ve örgüt düzeyinde ve bütün b u n la rın u lu s la ra ra s ı k o şu lla rla b ir lik te ele a lın m a sın d a b u lu r" d enildikten son ra, ilk ik i bölümde v erilen olgular^ top lu ca özetlen iy or. Özetle şu n la r: * İk i b u rju v a devrim i (1908,^ 1920) g eçiren T ü rk iy e 'd e b u rju v a s iy a s a l k adrola r ın ve b u rju v a zin in 1920 d evrim iyle ik tid a rd a a ğ ır lığ ı sağla m asından son ra, cum huriyet dönemi boyunca yaşan an e v r i min kapitalizm in her ala n d a h akim iyetin i, b u rju v a zin in ik tisa d i ve s iy a s i p la n d a ç ıp la k egem enliğini yara tm ış olm a sı, * U lu sla ra ra sı mali serm ayeyle iç iç e geçm iş d evlet tek elleri ve özel tek ellerin ve ülkede doğrudan fa a liy e t gösteren u lu s la ra ra s ı tek ellerin üretim in ve serma

12 12 EKİM Sayı 9 yenin en büyük bölümü elin d e tu tm a sı; tekelleşm enin ile r i b o y u t la r ı, * Nicel ve n itel ola ra k güçlü b ir p ro le te ry a n ın, p roleterlerd en ve y a r ı-p r o - leterlerd en oluşan dev b ir emek ordusunun v a r l ı ğ ı, * Ü cretli emek sömürüsünün ik tisa d i h ayata d am gasın ı vuran b a ş lıc a olgu o lm a s ı, temel çelişm enin em ek-serm aye (p r o le ta ry a -b u r ju v a z i) çelişm esi olm a sı, * Sosyalizm için a sg a ri sa n a yi temelin v a r l ı ğ ı, * İ ş ç i s ın ı f ı n ın ön d erliğ in d ek i b ir devrim in k a çın ılm a z ola ra k ik tid a rd a k i b u rju v a zin in egem enliğini yık m ak, u l^s_ la r a r a s ı mali serm ayenin cep h esin i Türk iy e de y a r ıp d ış ın a çıkm ak zorunda o l ması. m r p roleter devrim in maddi k o şu lla rı için s a y ılm ış o lg u la r işte b u n la r d ır. Bu o lg u la r ın b ir teki b ile tartışm a götürm ez. Bir p roleter devrim in maddi k o şu lla rı bak ım ın d an daha neler g e rek lid ir? T ürkiye bunun için g erek li a sg a ri k oşu lla rd a n daha fa z la s ın a sahip d eğil m idir? D a h ası, T ü r k iy e 'n in, ü retici g ü çlerin d ü zeyi; sa n a yin in ve ta rım m gelişm e d ü zeyi, p roleterlerin nüfus için d e k i n icel gü cü, genel eğitim düzeyi b a k ım ın d a n, Demokratik Almanya v b. g ib i özgü n lü k leri olan b a z ı ta rih sel örn ek ler d ış ın d a, bugüne k adar sosyalizm i kurma işin e girişm iş ü lk elerin tümünün b a ş la n g ıç n ok ta la rın d a n daha ile r id e olduğu t a r t ış ma götü rü r mü? Bir ü lk ed e, n a s ıl ve h an gi yoldan olu rsa olsu n, k a p ita lis t gelişm e ik tis a d i ve s iy a s a l p la n d a b u rju v a iliş k i ve k u ru m la n n egem enliğine y ol a çm ış, e - m ek-serm aye ç e liş k is i temel ç e lişk i h alin e gelm iş, sosyalizm için a sg a ri b ir sa n a y i temel oluşm uşsa, o ülkede s o sy a list d evrim gündeme girm iş dem ektir. Bugün ile r i k a p ita list ü lk elerin d ış ın d a, orta kuşak k a p ita lis t ü lk elerin tümünde ve daha g eri k a p ita list ü lk elerin çoğunda p roleter devrim in maddi ön k o şu lla rı oluşm uştur. Tarih yerin d e s a y m ıyor. Bugün yeryüzünde u lu sa l kurtuluş ve b u rju v a devrim sü reçleri önemli ölçü de tam am lanm ıştır. K apitalizm y ü z y ılın b a şın d a n bu yana bütün yeryüzünde genişlem esine ve derinlem esine g e lişm iştir. Sorun, p ro le ta ryanın ve d iğ er devrim ci g ü çlerin b ir p roleter devrim için h a z ır lanm ası ve z a y ıf h a lk a la r ın k ır ılm a s ı soru n u du r. Diğer şeylerin y a m s ır a, s o y a - lis t sistem in b ozu lm a sı, y o z la ş m a sı, g e r i ye dönüş ve evren sel ça p ta egemen sözde Marksizmin ik i yorum unun, r e v iz y o n is t-r e - form ist ve p o p ü list yorumunun dünya ü lk elerin in iş ç i ve devrim ci h arek etin i g eri g ö re v le re, g eri p rogram lara mahkum etm esi, p roleter devrim sü recin i k esin tiye u ğ ra ta n, gecik tiren en önemli e tk en lerd ir. Ama yön eticim iz, T ürkiye iş ç i s ı n ı f ı n ın n icel ve n itel bakım dan b ir sosy a lis t devrim i g erçek leştireb ilecek ölçüde g e liş memiş olduğunu ile r i sü rü y or. A ncak, bunu ile r i sürerken h erhangi b ir b ilg iy e mi d a y a n ıy o r? K esin lik le. Z ira s ıra d a n b ir incelem e dahi bunu söylem eyi ola n a k s ız k ıla r. B esb elli k i, eski teori ve program ı kurtarm ak iç in, ya g erçeğ i kasten görm ezlikten g e liy o r, ya da deyim i hoşgörü n, düpedüz sa v u ru y or. İ lg in ç t ir ; Türkiye iş ç i s ı n ı f ı m ve kom ünistlerini geri görevlere mahkum etmek istey en ler, g eri p ro g ra m la rım g e - rekçelendirm ek için iş ç i s ın ı f ı n ın gelişm e d ü zey in i g eri gösterm eye ç a lış ıy o r la r. B urjuva dem okrasisini kendine program edinen TKP ve onun lid e r i H.Kutlu b öyle y a p t ı. Demokratik d evrim cilerim iz a y m şeyi y a p tı (TKP-ML H areketi). Yöneticim iz ise, s ır f b ize k a rşı olmak h ır s ın ın y a r a ttığ ı k örlü k le, bu konuda h iç b ir incelem eye dah i girişm ek sizin sad ece sö y lenen i te k r a r lıy o r. T ürkiye iş ç i s ın ı fın ın toplum için d ek i n icel gücünü ve n itel d ü zey in i, s ır f bu k onudaki ça rp ıtm a la r ve ö z e llik le de solun h a lk çı kesim inde y a y g ın olan b ilg i s iz lik yüzünden, b ir platform a pek uygun gitmemesine rağm en, am açlı ola ra k a y r ın t ı l ı verm iştik. Hangi ista tistiğ e ve in celemeye b a k ılır s a b a k ıls ın, verd iğim iz rakam lar ve b ilg ile r e k sik tir ama fa z la d e ğ ild ir. A ile le riy le b ir lik te h a s a p la n d ı- ğ m d a iş ç ile rin nüfusu 20 m ilyonu a ş ıy o r. Buna y a r ı-p r o le te r le r ek len d iğ in d e orta y a çık a n büyük emek ordusunun toplam nüfusun en büyük bölümünü oluşturduğu g ö rü lü r. Öncü p ro le ta ry a n ın p roleter devrim ine k a za n a b ileceği ve kazanm ası zorulu olan serm aye ta ra fın d a n ezilen ve sömürülen şeh ir ve k ır k ü çü k -b u rju v a z is i- nin yoksu l emekçi kesim leri, ü cretli işg ü cü kullanm ayan geçim lik işletm elerin sa h ib i küçük k öylü ler (orta k öylü ler d e ğ il) de gözönüne a lın d ığ ın d a, b u n la rın p ro le ta r y a y la b ir lik te nüfusun e z ic i çoğunluğunu oluşturduğu a p a ç ık t ır. İşte p roletery a devrim inin za fe ri p ro le ta ry a n ın nüfusun bu kesim leriyle ittifa k ın d a n geçec e k tir. Bu da p roleta ry a devrim inin ve p ro le ta ry a ik tid a r ın ın tem inatı dem ektir. İşte b iz bu nedenle P roleterya devrim inin z a fe ri kentlerde ve k ır la r d a güvence a ltın d a o la c a k tır dem iştik. L e n in 'in, Marks ve E n g e ls e d ayanarak g e liş tir d iğ i ve ta rih sel p ra tik ta ra fın d a n doğru lan m ış s o sy a list devrim te o risi de bunu ön görü r. Saf b ir p roleter devrim k a tık s ız b ir ü to p y a d ır; iş ç ile rin çoğunluğu oluşturm a s ın ı şart koşmak veya beklemek ise ya devrim den h iç b ir şey anlam am anın y a da gerçekte b öyle b ir am acın o lm a d ığ ın ın

13 H aziran 1988 EKİM 13 k a n ıt ıd ır. İ ş ç i s ın ı fın ın n itel düzeyine g e lin ce; yöneticim izin bundan a n la d ığ ı n ed ir, a n la ş ılm ıy o r ; ama b iz bununla b izza t k apitalizm in s ın ıfa v e r d iğ i eğitim i, onu büyük işletm elerde top la y a ra k örgütlem esin i, s ı n ı f ola ra k şekillen d irm esin i v b. k a sted iy oru z. Ki, bunun düzeyinin b e llib a ş lı tip ik g österg elerin i verm iştik. Genel eğitim d ü zey i, örneğin Ekim devrim ini gerçek leştiren Rusya p r o le ta r y a s ım n k in - den çok ile r id ir, k ıyasla n am a z b ile. Sadece okuma yazma o ra n ın ın y ü k sek liğ i ne d e ğ il, Türkiye iş ç i s ı n ı f ı içe ris in d e, o rta, lis e ve meslek o k u lla rı m ezu n la rın ın o r a n ın ın y ü k sek liğ in e ve bu ora n ın giderek a r tış ın a işa ret etmek y eter. Ancak buna k a r ş ılık, sosy a lis t b ilin ç ve örgütlenm e düzeyi b ak ım ın d an ne y a z ık k i korkunç derecede g e r id ir. Bunu yaratm ak da öncü kom ünistlerin iş id ir. İşte sü b jek tif etkenin rolü burada orta ya ç ık ıy o r. Komünistlerin rolü ne? Ama düşününüz k i, o n y ılla r d ır sosyalizm, komünizm a d m a ortaya ç ık a n la r ın s ın ıfa t a ş ı d ı ğ ı, b ir tür b u rju v a sosyalizm i ile b ir lik te reform ist, b u rju v a dem okratik ö n y a r g ıla r ya da b u la n ık sosyalizm fik ir le r iy le k a r ış ık b u rju v a dem okratik vey a devrim ci dem okratik fik irlerd en b aşk a b ir şey d e ğ ild ir. Yeri gelm işken; program iş ç i s ın ı fın ın s iy a s a l b ilin ç ve örgütlenm e düzeyine göre saptanm az. P op ü listlerim iz, L en in 'in R u sy a 'd a dem okratik devrim den s o sy a list devrim e k esin tisiz g eçişin koşulu ola ra k b e lir le d iğ i p ro le ta ry a n ın b ilin ç ve örg ü t lenme düzeyi sözlerin i y a n lış yorum layarak ya da ç a r p ıta r a k, T ürkiye p r o ta ry a - s ın m s iy a s a l b ilin ç ve örgütlenm e düzey in in g e r iliğ in i dem okratik devrim p ro g ra m ın ın gerek çesi h alin e g e tir iy o r la r. Bu b öyle o ls a y d ı, bugünkü k oşu lla rd a ile r i k a p ita list ü lk elerd e, A v ru p a 'd a dahi sosy a lis t devrim p rogra m ıy la orta y a ç ık mak o la n a k s ız olu rd u. Bu teorik ola ra k saçm a, p ra tik ola ra k b u rju v a b ilin cin önünde boyun e ğ iş tir. Program, çok k ıs a o la r a k, için d e bulunulan ta rih sel ça ğ ve ekonom ik-toplum sal gelişm enin d ü zeyi ta ra fın d a n b e lir le n ir. Ve tu ta rlı devrim ci p a rti p rogra m ım buna göre b e lirle y ip iş ç i s ı n ı f ı m bu p rogram ın düzeyine çık a rm a y a ç a lış a n p a r tid ir. B uraya kadar sorunu yöneticim izin b a k ış a ç ıs ı çerçevesin d e, k apitalizm in ve iş ç i s ın ı fın ın n icel ve n itel gelişm e düzeyi bak ım ın d an ele a ld ık. Ancak sorun ü retici gü çlerin d ü zey i, iş ç i s ı n ı f ı n ın s a y ıs a l çoğunluğu v b. çerçev esin e h apsedilem ez. Sorunu bu çerçev e y e h ap setmek, ç a ğ ım ız ı, ça ğ ım ız ın k a p ita lizm in i, e şitsiz gelişm ey i, iş ç i s ın ı fın ın bütün sömürülen k itle le ri harekete g e ç ir ic i "öncü" yeten eğ i, ta rih sel misyonunu anlam a mak dem ektir. Bu konuda ça ğ ım ız ın nesnel gerçeğin d en ve ta rih sel d en ey lerden ç ık a r ıla n, ve yine ta rih sel d eneyler ta ra fın d a n d oğrulanan Leninist devrim te o risi b ilin iy o r. Ama bu unutulmuş görü n ü yor, unutturuluyor ya da yeniden tartışm a konusu e d iliy o r. Biz de b u rju v a dem okrasisini kendine program edin en lerin ve dem okratik devrim cilerim izin y ı l önceki ta r tış m a la r ı, ya da benzer ta r tış m aları yeniden a çm a la rı, K au tsk istlerin, M enşeviklerin te orilerin e s a r ılm a la rı ya da y a k ın la şm a la rı d ikkat ç e k ic id ir. Biz de gösterm ekle, yeniden h a t ır la t m akla yüküm lüyüz. S ta lin, 1924'd e II.E n tern a syon a l op ortü n istlerin in teorik d ogm a la rım e le ş tir ir ken, "p ro le ta ry a n ın ik tid a ra geçiş koşu l la r ın a iliş k in " o la m h ak k ın d a şu n la rı y a z ıy o r d u : "O p ortünistler, p ro le ta r y a n ın, ülkenin çoğunluğunu meydana getirm eden ik tid a r ı ele geçirem eyeceğin i ve geçirm em esi g erek tiğ in i s ö y le r le r. Bunun k a n ıtı yok tu r; çünkü bu saçma tezi, ne teorik, ne de p ra tik ola ra k h a k lı göstermek o la n a k s ız d ır. Lenin, bu İk in ci E nternasyonal b a y la r ın a, p e k a la, d e d iğ in iz i k abul edelim, d iy o r, ama nüfusun a z ı n lığ ı m oluştu ran p ro le ta ry a, emekçi k itle le rin büyük çoğunluğunu kendi çevresin d e topla y a b ild iğ i (s a v a ş, tarım b u n a lım ı v b. g ib i) b ir ta rih sel durum m eydana g e lin ce, n için ik tid a r ı ele geçirm esin? P roleta ry a, serm ayenin cep h esin i yarm ak ve genel gelişm eyi h ızla n d ırm a k için e lv e r iş li u lu s la ra ra s ı ve iç durumdan n için y a ra r lan m asın? M arx, daha 1850 y ılla r ın d a "k öylü s a v a ş ın ın b ir çeşit ik in ci b a s k ıs ı" p ro le ta ry a devrim ine yard ım e d e b ilir s e, A lm a n ya'd a devrim in "mükemmel" k oşu lla r s a ğ la y a c a ğ ın ı söylememiş m iydi? O zaman, A lm a n ya'd a p roleterlerin s a y ıs ın ın, örneğin 1917'd e R u sy a 'd a k i p roleter s a y ıs ın dan daha az olduğunu bilm eyen v a r m ı?" (Leninizm in S oru n la rı, s. 19, Sol Y a y ın la r ı ) 1917'd e R u sy a 'd a k i p roleterlerin s a y ı s ın ın bugünün T ü rk iy e'sin d en daha az oldu ğu n u, toplam ülke nüfusuna o ra n ın ın ise bugünün T ü r k iy e 's iy le k ıy a s b ile götürm eyeceğini bilm eyen v a r m ı? Rusya b ir k ü çü k -b u rju v a la r ü lk e siy d i. Şimdiye kad ar bu Türkiye için de s ö y le n ir d i. Ancak bu doğru d e ğ ild ir, gerçeğ in ancak b ir y a n m ı y a n s ıta b ilir ; şim di a rtık T ürkiye b ir p ro le te rle r, y a r ı-p r o le te r le r ü lk e sid ir de, denm elidir. Stalin a y m eserinde şu n la rı da y a z ı y ord u : "... genel kural o la r a k, em peryalist cephenin z in c ir i, h a lk a la r ın en z a y ıf oldu ğu noktada k ır ılm a lıd ır ; ve bu

14 14 EKİM Sayı 9 noktanın ille de kapitalizm in en gelişm iş old u ğu, p roleterlerin yüzde şu, k öylü lerin yüzde bu k adar olduğu b ir ülke olm ası şart d e ğ ild ir. "Bundan d o la y ı, p roletery a devrim i sorunu k arara b a ğ la n ırk e n b e lir li b ir ülkenin p ro le ta r y a sın ın genel nüfusa o ra m h akkın d a ista tistik h esa p la ra, em peryalizm in ne olduğunu anlam am ış olan ve devrim den tıp k ı vebadan k orkar g ib i korkan ik in c i E nternasyonal yorum cula r ın ın v e rd ik le ri özel önem tam am iyle büyütülm üştür, ( a g e., s. 31) 1946'da y a y ın la n a n Tüm Y a p ıt la r 1ım n b ir in c i cild in e y a z d ığ ı ng iriş,!te ise bu konuda daha net b ir a çıklam a v a r: " kapitalizm in Avrupa ve A m erik a' d aki daha son raki gelişm esi, em peryalizm -ön cesi kapitalizm den em peryalist k a pitalizm e g eçiş ve n ih a yet, L e n in 'in fa r k lı ü lk elerd ek i eşit olm ayan ik tis a d i ve s iy a s a l gelişm e y a s a s ım b u lm a s ı... sosyalizm in z a fe rin in, kapitalizm in henüz en yüksek gelişm e n ok tasın a erişm ediği ve p ro le ta ryanın henüz nüfusun çoğu n lu - nu o lu ştu rm a d ığ ı, ama k a p ita list cephenin p roleta ry a ta ra fın d a n k ır ıla c a k ölçü de z a y ıf olduğu tek tek ü lk elerd e, peka la o la n a k lı olduğunu orta ya k oydu. Len in ist sosy a list devrim te o r is i, sosy a list devrim in, m utlaka kapitalizm in en çok g e liş tiğ i ülkelerde d e ğ il, ama esas o la rak k a p ita list cephenin z a y ıf old u ğ u, p ro le ta ry a n ın bu cep h eyi k ırm a sın ın kola y old u ğ u, kapitalizm in, diyelim ancak orta b ir gelişm e düzeyine u la ş tığ ı ülkelerd e zafere u la şa c a ğ ı tezinden y o la ç ı k a r." (A ktaran: Ed. Anarşizm mi? Sosyalizm m i?, s. 56, Sol Y a y ın la r ı) 1928'd e kabul edilen III.E n tern a sy on a l P rogram ı da a yn ı b a k ış a ç ıs ıy la kaleme a lın m ış tır. P rogram ın V.bölüm ünün "Dünya P roleta ry a D iktatörlüğü İçin M ücadele ve B a şlıca Devrim T ip leri" b a ş lık lı 8.maddesin d e, "p rogram ın b a ş lıc a s iy a s i ta le b i p roleta ry a diktatörlüğüne doğrudan d oğru ya g e ç iş tir" denilen ile r i k a p ita list ülkelerden son ra, kapitalizm in orta düzeyde g e liş tiğ i ü lk eler için şu n lar y a z ı l ı : "Y a n -fe o d a l ilişk ile r in tarım da büyük ölçü de v a r l ığ ım sü rd ürd üğü, ancak buna rağmen sosyalizm in in şa sı için g erek li maddi ön k oşu lla rın b e lli ölçü lerd e v a r old u ğ u, b urju va-d em ok ra tik devrim in ta m am lanm adığı, kapitalizm in gelişm esinin orta düzeyde olduğu ü lk eler (Is p a n y a, P ortek iz, P olon ya, M acaristan, B alk an lar v b. ) : Bu ü lkelerden b a z ıla r ın d a b u rju v a dem okratik devrim old u k ça h ız lı b ir şek ild e gelişerek so sy a list devrim e dönüş e b ilir, d iğ erlerin d e ise b u rju va-d em ok ra tik devrim in g örevlerin d en b ir çoğunu yerin e getirm ek zorunda olan p roleta ry a devrim i tip lerin e gerek d u y u la c a k tır." (Komünist E nternasyonal P rogram ı, s. 74, A y d ın lık Y a y ın la n ) Şimdi, bugünkü T ü r k iy e 'n in, sözü ed ilen ü lk elerin o günkü gelişm e seviy e sinden daha g eri oldu ğu n u, p roleter devrim in maddi ö n k o şu lla rın ın yetersiz olduğunu kim id d ia e d e b ilir? Örneğin T ü rk iy e 'n in sa n a y isin in ve p r o le ta r y a s ı n ın bugünkü gelişm e d ü zeyin in o günkü İsp a n y a, P ortekiz v b... ü lkelerden çok daha ile r olduğu tartışm a götürür mü? T ü rk iy e 'd e tarım da y a n -f e o d a l iliş k ile r in büyük ölçüde v a r l ığ ım sürdürm esi b ir y a n a, ta li, önemsiz olduğu tartışm a götürür mü? Okuyucuya şunu h atırla tm ak iste riz k i; am acım ız Marksizmi onun m etinlerini ta rtışm a sız b ir isp at a ra cı ola ra k k u lla n mak d e ğ il. T ersine, b iz p rogram ım ızı ve stra tejim izi, teorinin ı ş ığ ın d a, ama y a şa d ığ ım ız toplumun nesnel gerçeğin d en ç ı k a r d ık. Burada gösterm eye ç a lış t ığ ım ız, sad ece bunun, b ilin en teoriye de u ygu n lu ğu d u r. DEMOKRASİ SORUNU Yöneticim iz, dem okrasi, dem okratik cum huriyet d iy o r, b u n la rı a tlıy o rsu n u z, dem okrasi sorunu da d a h il her şeyi sosy a lis t devrim e b a ğ lıy o rsu n u z, d iy o r. B izi, dem okrasiyi, dem okratik cum huriyeti program edinm ediğim iz için gerçek lerd en kopm akla, teoriden sapm akla su çlu y o r. Ve dem okrasi üzerine b a z ı g e lişig ü z e l sözle r, oradan buradan b irk a ç a lın t ı; ama y a z d ık la rın d a n a n la ş ıla n odur k i, yön eticim iz, bu kavra m la rın somut, b ilim s e l, ta rih sel içeriğ in d en b ih a b e rd ir, bu konuda s ıra d a n b ir teorik b ilg iy e ve k a v r a y ış a dah i sahip d e ğ ild ir. Bir kaç noktayı hatırlatm ak g erek i y o r. B ir in c is i, s ı m f içeriğ in d en sözetm eksizin genel ola ra k dem okrasiden sö z e d ile - mez; h an gi dem okrasi, n a s ıl b ir dem okras i, bu nokta a çık seçik k o n m a lıd ır, tersi iş ç ile r in s ın ı f b ilin c in i b u rju v a zi y a r a r ı na bozm ak, o n la rı aldatm ak o lu r. "M antık ve ta rih le a la y etm edikçe, a y rı a y rı s ın ı f l a r v a rold u ğ u sü rece...y a lm zca s ı n ı f sa l dem okrasiden sözed ile b ile ce ğ i a ç ık t ır " diyord u Lenin. Ve e k liy ord u : "T arih feod a liten in y e rin i alan b u rju v a dem okrasi ile, b u rju v a dem okrasisinin y e rin i alan p roleter dem okrasiyi b i l i r." (P roleter Devrim ve Dönek Kautsky, s. 26,27, Bilim ve Sosyalizm Y a y ın la n ) İk in c is i, "Demokrasi b ir devlet b içim i d i r... " Ve gerek b u rju v a d e v le tle r, gerek

15 H aziran 1988 EKİM 15 p roleter d evletler çe ş itli biçim ler a lır la r. Demokratik cum huriyet k a p ita list toplumun d evlet biçim lerin den b ir id ir ; dem okratik cum huriyet d e d irin iz b u rju va cum huriyett ir. Örneğin İs v iç r e, F ran sa, F.Alm anya, şim diki Yunanistan b ir e r dem okratik cumh u riy e ttir. Demokratik cum huriyet k a p ita lis t toplumun en id ea l devlet b iç im id ir. Ama E n g e ls'in kendi y ü z y ılın d a k i dem okratik cum huriyetlerden sözederken b e lir ttiğ i g i b i, "zen g in lik ik tid a r ım dem okratik cumh u riyette, d o la y lı ama b ir o k adar da gü ven li b ir biçim de g ö s t e r i(r )." "Demokratik cum huriyet, kapitalizm in o la n a k lı olan en iy i p o litik b içim id ir; çünkü serm aye,... ik tid a r ım öyle savlam, öyle gü ven li b ir biçim de kurar k i, b u rju v a dem okratik cum huriyetindeki h iç b ir k iş i, kurum ya da p a rti d e ğ iş ik lis i, onu sa rsa m a z." (L en in, Devlet ve İ h tila l, s. 24, Bilim ve Sosyalizm Y a y ın la n ) B a k ın ız k a p ita list dünyad ak i dem okratik cum huriyetlere, gözlerim izin önünde cereyan eden tastamam b u d u r. Ç a ğ ım ızd a, tek eller ç a ğ ın d a, b u rju v a zin in ik tisa d i k u d reti, tek elci kapitalizm ön cesi döneme göre öylesine* dev b oyu tla ra u la şm ıştır k i, tek ellerle d evlet öylesin e k aynaşm ış, öylesin e içiçe geçm iştir k i, m ilitarizm ve b ü rok ra si ö y lesin e güçlenm iştir k i, k a p ita list toplum - la rd a dem okratik cum huriyet, dem okrasi, kelim enin gerçek a n lam ıyla b ir aldatm a ca y a dönüşm üştür. "B iz" diyordu Lenin; "p roleta ry a iç in, k a p ita list rejim de en iy i devlet b içim i ola ra k dem okratik cum huriyetten y a n a y ız ; ama unutmaya da h ak k ım ız yoktur k i, hatta en dem okratik b u rju v a cum huriyetinde b ile, h a lk ın n a s ib i, ü cretli k ö le lik ten b aşk a b ir şey d e ğ ild ir." ( a g e., s. 31) "Çok küçük b ir a z ın lık için dem okras i; zen gin ler için dem okrasi: K apitalist toplumun demokratizm'i işte b u d u r." ( a g e., s. 116) B urjuva dem okrasisi şek li-b içim sel ve şa rta b a ğ l ıd ı r. B u rju v a zi, ik tisa d i gü cü y le, elin d e tuttuğu ya da sa tın a ld ığ ı b a s ın, radyo^ televizy on v b., bugün dev ölçü lere u la ş m ış, p rop agan d a a y g ıt la r ıy la, ç e ş itli renkten p a r tile r i, eğitim, kültür kurum lan, d in i kurum lar a r a c ı lığ ıy la v b. egem enliğini teminat a ltın a a lır. Y ığ ın la r ı b u n a ltır, a lık la ş t ır ır, y a b a n c ıla ş t ır ır, yönetim işle rin e, siy asete "boş v e rm e "le rini s a ğ la r. Her şey adeta dört beş y ıld a b ir k u lla n ıla n ve serm ayenin egem enliğinin k ılın a b ile dokunmayan genel o y a, seçim lere in d irg e n ir. Ve b izd e pek k ıt olmuş olm asından d o la y ı, fa rk ın d a ola ra k vey a olm ayarak o k adar id e a lle ş tir ile n, program edinm ediğim iz için k ın a n d ığ ım ız, dem okratik cum huriyetlerde olan işte b u d u r. Demokratik cum huriyetler bu ça ğ d a sad ece y o zla şm a y ı, çürüm eyi, y a b a n c ıla ş - m a y ıt g e r ic iliğ i temsil e d iy o r la r; b u rju v a dem okrasisi ik iy ü zlü d ü r, b içim s e ld ir. Ş a r t lıd ır, bu k a d a rı dahi şarta b a ğ l ıd ı r ; egem enliği teh lik eye g ird iğ in d e serm aye tereddütsüz ç ıp la k d ik ta törlü ğ e, faşizm e b a şv u ru r, biçim sel dem okratik k u ru m lan da ortadan k a ld ır ır. Bizim g ib i ü lk eler b ir yana "dem okrasinin b e ş iğ i" A v r u p a 'n ın ta rih i de b izza t b u nun k a n ıt ıd ır. Y a ln ızca sosyalizm, y a ln ız c a p ro le ta r ya ik tid a r ı, sömürücü b ir a z ın lık b a s k ı a ltın d a tutulm akla b ir lik te, halk iç in, nüfusun e z ici çoğunluğu için gerçek ve doğrudan b ir dem okrasiyi g e rçe k le ştire b i l i r. Nüfusun çoğunluğunun d evlet iş le rin e, yönetim işlerin e doğrudan ve a k tif k a t ı l ı m ım s a ğ la y a b ilir. Bu ça ğ d a, k a p ita lis t b ir ülkede, iş ç i p a r tis i, ancak bunu, p roleter dem okrasiyi / sosy a lis t cum huriyeti ("h a lk dem okrasisi" / "h alk cum huriy e ti" denilen şey de bunun b ir b iç im id ir) program e d in e b ilir. B urjuva dem okrasisin i, dem okratik cum huriyeti program e d in mek ta rih sel ve siy a sa l bakım dan g e r ic i lik t ir. Y öneticim izin k a fa sı dem okrasi, cumhuriy et kavra m la rı konusunda a çık d e ğ ild ir ya da k a r m a k a rış ık tır. Bu yüzden a çık b ir tam m yapm aktan k a ç ın ıy o r. Sadece Rusya devrim ine ilişk in form ü la sy on la n a k ta r ıy o r. "B irin ci a ş a m a...", "ik in c i a ş a m a..." Hepsi bu! B olşevik lerin h ed efled ik le r i türden b ir "iş ç i köylü d ik ta törlü ğ ü n ü n T ü rk iy e 'n in bugünkü ta r ih s e l-to p - lum sal gerçeğ in e uygun düşm ediğini daha önce a ç ık la m ış tık. T arihsel ola ra k ender ve g e ç ic i b ir durum ola ra k ihtim al d a h ilin d e olsa da - k i, T ürkiye g ib i modern s ın ıfla r ın oldu k ça gü çlü olduğu b ir ülkede son derece z a y ıf b ir o l a s ılık t ı r - iş ç i p a rtisin in kendi ik tid a r ım d e ğ il de, b a z ıla r ın ın ile r i sürdüğü g ib i "k ü - çü k -b u rju v a dem okratik ik tid a r" türünden b ir şeyi hedeflem esi a k ıl almaz b ir ş e y d ir. Bu daha baştan p ro le ta r y a y ı k ü çü k -b u rju v a s iy a s a l p a rtile rin yed eğin e sokmak dem ektir. Geriye b u rju v a dem okras is i, dem okratik cum huriyet k a lıy o r. Ama savunulan program, bütün h a lk ç ı, demokra tik devrim ci program lar g ib i, y ü rü rlü k teki b u rju v a ik tid a r ı devirm eyi h ed efled i ğine göre yerin e g e çirile ce k şey "b u r ju v a - z is iz b u rju v a dem okrasisi" türünden b ir şey ("b u r ju v a z is iz k apitalizm " türünden b ir şey g i b i!) olm asın? Yöneticim iz ik id e b ir RSD İP'in, B olşev ik le r in p rogram ın a gönderme y a p ıy o r. O nlar önce dem okratik b ir cum huriyeti h e d e fle d ile r, bunu a tla m a d ıla r, d iy o r. Tek serm ayesi b u. Ama b ir kez d ah a ; Ç a rlık R usyası gerid e k a ld ı, 2 0.y ü z y ılın son çeyreğin d e b u rju v a T ü rk iy e 'd e y a ş ı y o ru z. Ç a rlık R usyası feod a l s ın ı f ı n

16 16 EKİM S ayı 9 egemen olduğu otokratik b ir ü lk eydi; kast sistem inin k a lın t ıla r ın ın h ala v a r l ığ ım sü rd ü rd ü ğü, tarım da fe o d a l, y a n -f e o d a l toprak m ülkiyetinin egem enliğini sü rd ü r düğü b ir ü lk eyd i. Orada devrim, d oğal o la r a k, önce ik tisa d i y a p ıd a ve s iy a s a l ü sty a p ıd a feod a l rejim i y ık m ayı b u rju v a gelişm enin önündeki e n g elleri tem izlem eyi, b öylece sosy a lis t devrim in yolunu açm ayı h e d efled i. Ve bu k oşu lla r a ltın d a, M arksis tle rin b u rju v a toplum un, sosy a lis t devrim sa v a şım ın a girecek p roleta ry a için de o la n a k lı en iy i p olitik b içim i olan dem okratik cum huriyeti hedeflem eleri, onu program edinm eleri son derece d o ğ a ld ı. Lenin, A v ru p a 'd a k i b u rju v a devrim lerin ta rih i tecrü b elerin i ve Marks ve E n g e ls 'in 1850'den sonra g e liş tir d ik le r i ta k tik le ri gözönüne a la ra k, RSDÎP p rogra m ın ın mant ık i sonucudur d iyerek "İk i T aktik"te orta ya a t t ığ ı, b e lir li b ir s iy a s a l kurum, b ir "düzen örgütü" ola ra k d e ğ il d e, "sa vaş örg ü tü ", ya n i b izza t s ila h lı p ro le ta r ya ve k öylülüğün f i i l i egem enliği ola ra k n ite le d iğ i "p roleta ry a ve köylülüğün devrim ci dem okratik d ik ta törlü ğü " ile is e, b u rju v a zin in t u t a r s ız lığ ım, ih a n etin i ve ilk fır s a tta p ro le ta ry a y ı s ila h s ız la n d ır m aya, devrim i durdurm aya, k a z a m m la n m gaspetm eye ç a lış a c a ğ ım gözönüne a la ra k, b u rju v a devrim i son n ok tasın a k adar götürm eyi ve bu e lv e r iş li noktadan sosy a lis t devrim e geçm eyi h ed efliy ord u. Ama Lenin, ik tisa d i toplum sal iç e r iğ i (b u rju v a ) n ed en iyle, ik tisa d i p la n d a b u r ju v a z iy i, serm ayeyi hedeflem ek, z a y ıflatm ak b ir y a n a, tersin e, dem okratik devrim in ve dem okratik cum huriyetin b u r ju v a z iy i, onun egem enliğini g ü çlen d ireceğin i döne döne v u r g u la d ı. Peki ya b izd ek i k oşu lla r n edir? Örneğ in, " y a n -fe o d a l Türkiye" tezi de te r k - e d ild iğ in e göre, b izd e dem okratik d e v rimin ik tis a d i, toplum sal temeli n edir? Demokratik d evrim cilerim iz bu tem eli göstermek z o ru n d a d ır la r. Bu temel g ö s te r ilm eksizin dem okratik devrim p rogram ın d a ıs r a r etmek ' düpedüz s a ç m a lık tır. Her program için d e bulunulan ta rih sel ç a ğ ın ve b e lir li b ir ik tisa d i-top lu m sa l gelişm e nin ifa d e s i olmak zorunda d e ğ il m idir? P op ü listlerim izin (ve yön eticim izin ) s ık s ık başvu rd u ğu "İk i T aktik"te Lenin şu n la rı da y a z ıy o r d u : "...M a r k s is t a çıd a n devrim n edir? Yeni üretim iliş k ile r in e uygun düşmeyen ve bu iliş k ile r in ifla s ın a yol a ç t ığ ı eskim iş s iy a s a l ü s ty a p ın ın, b e lli b ir anda, zor y o lu y la y ık ılm a s ıd ır. O tokrasi ile k a p ita list R u sy a 'n ın tüm y a p ıs ı a ra sın d a k i ç e lişk i ve R u sy a 'n ın b u rju v a dem okratik gelişm esin in bütün gereksinm e le r i, bu çelişk in in ya p a y b ir biçim de uzun b ir dönem sürdürülm üş olm ası yü zünden, şim di çok şid d e tli b ir biçim de onun y ık ılm a s ın a yolaçm ış bulunm aktad ı r." ( s. 153, Sol Y a y ın la r ı) Ya b izd e sorun n edir? Bizde "esk i" üretim iliş k ile r i n ed ir; k a p ita list üretim iliş k ile r in in ta ken disi d eğil m idir? A O B u nların yerin e geçm esi gereken "yen i" üretim iliş k ile r i so sy a list üretim iliş k ile rinden b aşk a b ir şey o la b ilir mi? Yoksa "dem okratik k apitalizm " ya da "yen i dem okratik ekonomi" g ib i b ir şey olm asın? Bizde y ık ılm a s ı gereken s iy a s a l ü styapı b u rju v a ü s ty a p ı, b u rju v a d evlet d eğil m idir? Orda çözülm esi gereken b a ş lıc a çelişm e fe od a l-otok ra tik R u sy a 'y la b u r ju - v a -k a p ita lis t Rusya a r a s ın d a y d ı. Bizde n e d ir; em ek-serm aye, b u r ju v a z i-p r o le ta r y a ç e liş k is i d eğil m idir? Bizde ö zellik le solun h a lk çı kesim i, teorin in ve ta rih in d en ey leri ış ığ ın d a y a ş a d ığ ı ç a ğ ın ve toplumun somut ta h lili y e rin e, y e rsiz ta rih sel p a r a le llik, kötü ta k lit ve ordan burdan a lın t ıla r la sözüm - ona çizg i-p rog ra m kurm aya ç a lış m ış t ır. Yirmi y ı l d ı r sürdürülen bu yöntemden h ala b ir adım öteye g id ilm ed i. Ya Rusya d evrim i, ya Çin devrim i, ya da Küba devrim i ta k lit e d ilir. Yöneticim iz ise bu gelen eğin sonradan görme z a v a llı b ir k a rik a tü rü d ü r. İş i ifr a ta, kom ediye v a r d ır ıy o r. L e n in 'i okuy o r, ondan sad ece p a rla k cüm leler b u lu y o r. Onun Rus ed ebiy a tın d a n a lıp y a z ıla rın d a k u lla n d ığ ı tip le ri aynen k u lla n ı y o r ; üstüne üstlük okuyucuyu aptal y erin e k oyara k, bu tip le r için ed itörlerin sonradan düştü kleri d ip n otla rı aynen a lıp kendi y a z ıla r ın a dipnot ola ra k düşü y o r. F ra n sızca b ilm iy or, ama L e n in 'in y a z ıla r ın d a k i F ra n sızca cüm leleri b ize F ra n sızca a k ta rıy o r! B öylece derin (! ) kültürünü, te o riy le, ed eb iy a tla ne k adar h a ş ır n eşir olduğunu gösterm eye ç a l ı ş ı y o r... Eh, deyim i h oşgörün, "h a p isa n e kültü rü" ile bu kadar o l u r... Daha önce b ir örn eğin i verm iştik. İşte b ir i d ah a : Bulmuş yine L en in 'd en p a rla k b ir cüm le: "Somut s iy a s a l am açlar, somut k oşu lla r içe risin d e b e lirle n m e lid ir. Her şey g ö r e lid ir, her şey a k ıp g id e r, her şey d e ğ iş ir." İ y i de, d iy a lek tik m ateryalizm in n efis b ir anlatım ı olan bü sözlerin anlam ı üzerine h iç k afa yordunuz mu bayım? D a h ası, h iç olm azsa, L en in 'in bu s ö z le ri, okuduğunuz metinde h angi am açla s a r fe t- tiğ in e, bu sözleri takip eden cüm lelere h iç d ikkat ettin iz mi? Sözkonusu p a r a g r a f ı olduğu g ib i a k ta rıy o ru z: "Somut s iy a s a l am açlar, somut k oşu lla r içe risin d e b elirle n m e lid ir. Her şey g ö r e lid ir, her şey a k ıp g id er ve her şey d e ğ iş ir. Alman sosy a l-d em ok ra sisi, cumhuriy e t istem ini program ın a koym uyor. Alm a n y a 'd a durum ö y le d ir k i, bu sorun p ra tik te sosyalizm sorunundan a yrıla m a z (E n g els, Almanya iç in, 1891 Erfurt P rog

17 H aziran 1988 EKİM 17 ra m ın ın ta s la ğ ım yorum larken cum huriyetin ve cum huriyet için sa v a şım ın öneminin küçümsenmesine k a rşı u y a r ıla r d a bulu n muş o lsa b i l e! ). Rus sosy a l-d em ok ra sisin - de cum huriyet istem inin program ve a jita sy on d ış ı b ır a k ılm a s ı d iye b ir sorun h iç b ir zaman olm am ıştır b ile, çünkü ülkem izde cum huriyet sorunu ile sosyalizm sorunu a ra sın d a a yrılm az b ir b ağ olduğu sorunu b izd e sözkonusu edilem ez in Alman sosy a l-d em ok ra tım n cum huriyet sorununa özel b ir a ğ ır lık vermemiş olm ası oldu k ça d o ğ a ld ı ve b u, ne b ir ş a ş k ın lığ a ve ne de b ir suçlam aya neden o la b ilir. Ama 1848'd e cum huriyet sorununu arka p la n a iten b ir Alman sosy al-d em ok ra tı düpedüz b ir devrim h ain i o lu rd u. Soyut gerçek d iye b ir şey yok tu r. Gerçek, her zaman som uttur." (Demokratik Devrimde S osyal-dem okrasinin İk i T a k tiğ i, s. 100) İşte b iz de bunu anlatm aya ç a lış m ış t ık. Demek k i, dem okratik cum huriyet sorunu, dem okrasi sorunu (b ir devlet durumu ola ra k ) mutlak b ir şey d eğilm iş; a tla n a b ilirm iş, b aşk a k oşu lla rd a p ra tik te sosyalizm sorununa b a ğ la n a b ilirm iş, bu yüzden de program d ış ı b ır a k ıla b ilir m iş... Hatta E ngels başka türlü düşünmüş o lsa b ile! (Lenin s ık ı b ir M arksistti; ama Marksizmin la fız m a d eğil özüne, bilim sel yöntemine s a r ıl d ı. O toritelerin sa rf e ttiğ i her sözün önünde b ir d in d ar g ib i boyun eğm edi, o n la rın m etinlerini b ir din k ita b ı g ib i ele a lm a d ı, değişen ta rih sel k oşu lla r ı da gözönüne a la ra k, e le ş ir ic i b ir gözle in c e le d i, eskim iş tezlerin i b ir kenara atmaktan geri d u rm a d ı, Marksizmi g e liş t i r d i.) Ve 1918 Kasım d evrim iyle Alman M onarşisi y ık ılır k e n, Kari Liebknecht k ra liy e t şatosunun balkonundan s o sy a list cum huriyeti ila n ederken, Scheidemann d a, parlam entoda dem okratik cum huriyeti ila n e d iy o r d u!.. T ü rk iy e 'd e s iy a s a l g e r ic ilik doğrudan serm aye egem enliğinden, serm aye ik tid a rın d a n k a y n a k la n ıy o r. Bizde s iy a s a l g e r ic iliğ in, faşizm in tem silcisi ik tid a rd a k i b u r ju v a z id ir. Bu yüzden de, dem okrasi sorunu, serm ayenin egem enliğinin d e v rilmesi sorununa, y a n i p ra tik te sosyalizm sorununa, b ir p roleter devrim ine ve d o la y ıs ıy la p roleter dem okrasisi sorununa b a ğ la n m ış tır. Öte yandan k a p ita list b ir ülkede, dem okrasi / dem okratik-cum huriyet p ro g ramı ta rih sel ve s iy a s a l bakım dan g e r ic i b ir p rogra m d ır. Demokratik istem leri iç in, b u n la rın d erhal gerçekleşm esi için s a v a şım a evet, ama dem okrasiyi program edinm eye h a y ır! Sermaye düzeninin ve serm aye ik tid a r ın ın hüküm sürdüğü b ir ülkede dem okrasi M arksist b ir iş ç i p a r tisin in program ı olam az. Demokrasi sorununun iş ç i s ı n ı f ı b a k ı m ından önemi a ç ık t ır. Ve iş ç i s ı n ı f ı ancak dem okrasi sa v a şım ı için d e sosy a list devrim e h a z ır la n a b ilir ; ama d em okrasiyi, program edinerek d e ğ il. P opülistlerim iz bunu şöyle a n lıy o r la r : iş ç i s ı n ı f ı ik tid a rd a k i b u r ju v a z iy i d evirecek, önce b ir dem okratik cum huriyet kuracak ("b u r ju v a - zisiz b u rju v a d e m o k ra sisi"!? ), sonra "bu okulda okuyup" s o sy a list devrim e geçecek. B asitleştirm em izi h oşgörün, ama aynen b ö y le! O ysa, iş ç i s ı n ı f ı önceden b eri ve şim diden dem okrasi sa v a şım ı v e r iy o r, bu okulda şim diden ok u yor; k a p ita list toplum için d e dem okratik istem lerin gerçekleşm e s i, s iy a s a l özgü rlü k lerin elde edilm esi için s a v a ş ıy o r. B u rju v a ziy i d e v ird iğ in d e ise, ( M enşeviklerin, Scheidem annlarm peşinden yürüm ezse) dem okratik cum huriyeti d e ğ il, s o sy a list cum huriyeti, sosy a lis t dem ok rasiyi kurm ası gerek ecek. İşte yöneticim izin kendisine k a m t ola ra k a k ta r d ığ ı, L e n in 'in, "K apitalizm ve em peryalizm ancak ik tisa d i devrim le d e v - r ile b ilir ; en 'id e a l' dem okratik dönüşümle rle b ile d evrilem ez. Ne v a r k i, demokra s i sa v a şım ı okulunda okumamış olan b ir p ro le ta ry a, ik tis a d i devrim yapm a yetisin e sahip d e ğ ild ir." sözlerin in a n la mı b u d u r. Yöneticim izin işin e gelm ediği için bu sözlerin g e r isin i aktarm am ış; daha önce örn ek lem iştik, bu g ib i durumla rd a tam b ir a h la k s ız lık örn eği v e r iy o r. Lenin bu p a s a jd a devam la, k apitalizm in ortadan k a ld ırılm a s ı iç in, halk y ı ğ ı n la r ın ın dem okratik b ir biçim de örgütlenm e le rin in ve devlet işlerin e k a tılm a la rı için seferb er edilm elerinin önemini v u r g u la y ıp, bu sorunu y a n i dem okrasi sorununu sosy a lis t devrim sorununa, sosyalizm ve p ro le ta ry a d ik ta törlü ğü sorununa b a ğ la r ve dem okrasinin giderek y a v a ş y a v a ş sönmesine k ad ar u z a tır. Ele a ld ığ ı sorun ise, genel ola ra k k a p ita list toplum larda dem okrasi sa v a şım ı sorunudur. (Bkz. Marksizm in B ir K arikatürü ve E m peryalist Ekonomizm, s , Sol Y a y ın la n ) Ve devam la, bu sorunun M arksist ele a l ı n ı ş ın ın mükemmel b ir özetin i v e r ir : "Demokr a s i sorununun M arksist çözümü, p ro le ta r y a n ın, b u rju v a zin in d evrilm esin i ve kendi za fe rin i h azırlam ak üzere, bütün dem okratik k u ru m lan ve bütün özlem leri kendi s ı m f sa v a şım ın d a seferb er e tm esid ir." ( a g y.) G a rip tir, T ü rk iy e 'd e "L enin ist" ola ra k orta y a ç ık a n la r, ta rih in t a n ıd ığ ı en büyük kom ünistlerden b ir in i, b u rju v a dem okrasisinden o k adar tik sin tiy le sözeden L e n in 'i b ir "dem okrat", adeta b ir "demokra s i s a v a ş ç ıs ı" olarak su n u y orla r. Onda k a p ita lizm i, b u r ju v a z iy i d evirip kom üniznji kurma üzerine ola n ı b ir kenara itip "dem okrasi" üzerine olan a s ık ı s ık ıy a s a r ılıy o r la r.

18 18 EKİM Sayı 9 Yöneticim iz b ize müthiş b ir suçlam a y ö n e ltiy o r: "B ir ta ra fta n s iy a s a l özgü r lü k ler için m ücadelenin önem inden, y a n - feod a l k a lın t ıla r ın tem izlenm esinden, a n - ti-em p ery a list ve a n ti-fa ş is t m ücadeleden v b. b a h sed iy o r la r, d iğ er ta ra fta n bu soru n la rı k eyfi b ir ta rzd a sosy a list devrim sorununa b a ğ lıy o r la r." ( a g y., s. 10) Biz bu suçlam ayı memnuniyetle k abul ed e riz. Biz sosy a list devrim sa v a şım ın ı güçlendirm ek için s iy a s a l özgü r lü k lerin mevcut b u rju v a toplum a ltın d a d erh a l, hemen, şim di gerçek leştirilm esi için s a v a ş ılm a s m ı, bu sa v a şım ın sosy a lis t devrim e b a ğ la n m a sın ı ve s o sy a list dem okrasinin gerçek leştirilm esin e k ad ar u za tılm a sın ı istiy o ru z. Her türlü anti-em pery a lis t, a n ti-f a şist eylem i sosy alizm e, serm eyenin egem en liğinin devrilm esi hedefine yöneltm eye, buna b ağlam aya ç a lış ıy o r u z ; ve a y r ıc a, k a p i ta list b ir ülkede b ir M arksist için anti-em pery alizm in a n ti-k a p ita lizm, y a n i sosyalizm demek olduğu n u, faşizm de d a h il her türlü b u rju v a d evlet biçim in in tek gerçek a ltern a tifin in sosy a list demokra si oldu ğu n u, faşizm in ik tisa d i-top lu m sa l tem elinin serm aye olduğunu ve bu tem el, serm aye devrilm eden faşizm de d a h il her türlü s iy a s a l g e r ic iliğ in kökünün k a z m a - m a y a ca ğ ım söylü y oru z v b. "T a sla ğ ın y a z a r la r ı, dem okrasinin ö - nemi üzerine çok şey s ö y lü y o r la r ", d iy or yön eticim iz, "Ama bu önem, onu doğuran toplum sal maddi g ü çlerin gücü ve ta le p le r iy le b ir lik te, devrim im izde o y n a y a ca ğ ı rolü de dikkate a la ra k program atik b ir ifa d e bulm azsa, boş b ir söz derekesine d ü ş e r." ( a g y., s. 14) B e llib a ş lı bütün dem okratik istem ler, ta sla k ta, program atik ifa d e sin i bulm uştur; b izza t yöneticim izin b ir önceki p a ra g ra fta a k ta rd ığ ım ız sözleri de onu y a la n lıy o r. Ama b iz b u n la rın tümünün tu ta rlı çözümünün serm ayenin egem enliğinin devrilm esinde ifa d e sin i bula c a ğ ım ifa d e ettik. Yöneticim iz devam la şu n la rı da y a z ı y o r. "P roleta ry a n ın dem okrasi okulunda okum ası y a z a r la rıfn ız m dem okrasi d erslerin i dinlem esine in d irg e n iy o r. Bu durum, b ir y ön ü yle, d a rb eyle b ir lik te memlekette dem okrasi a d ın a ne v a rsa onun ır z ın a geçtikten son ra, her v e sile y le m illete dem okrasinin fa z ile tle r i üzerine nutuk çeken Kenan E v re n 'in durumunu h a t ır la t ı y o r." ( a g y., s. 14) Şimdi b u rad a ne s ö y le n e b ilir? Kişi b ir kez b a y a ğ ıla ş m a y ı- v e rsin, s ı m n o lm u y o r... Ve son b ir nokta d ah a ; yön eticim izin bütün a çm a zım, dem okratik devrim p ro g ra m ın ın t u t a r s ız lığ ım, toplumun maddi gerçeğ in in ifa d e s i o lm a d ığ ım, çiz g in in k ü çü k -b u rju v a dem okratik özünü b izza t onun a ğ zın d a n a ç ığ a vuran b ir nokta. İ ş ç i s ın ıfın a program ola ra k sunduğu dem okrasi sorununun, eğer b ir devrim olm azsa, "b e lk i de y ı lla r son ra" b u rju v a zi ta ra fın d a n zorunlu ola ra k reform lar y o lu y la çözüme k a v u ştu ru la b ileceğin i söylü y or ve şöyle devam e d iy o r: "Ama b iz kahin d e ğ iliz ve çe ş itli -varsa yım la ra dayanarak p o litik a y a p a m a y ız. S iyasa l hedef ve eylem im izde toplumun maddi g erçeğ in i hesaba katmak zoru n d a y ız. Demokrasi sorunu bugün c a n a lıc ı b ir sorundur ve b iz bu sorunu devrim ci b ir y o lla (p role ta ry a n ın ön d erliğin d e demokra tik b ir devrim ile ) çözm eyi savunuyoru z. Ama İs p a n y a 'd a, P o r te k iz 'd e, Yunan is ta n 'd a v b. olduğu g ib i, fa ş ist d ik ta törlü k ler b ir d izi iç ve d ış etmenin b ir a r a y a gelm esi sonucu, y e rin i b u rju v a dem okrasisine reform vey a d a rb eler y o lu y la da b ır a k a b ilir." ( a g y., s. 14) O zaman ne o la c a k tır? B u rju vazin in m a n evra la rıy la gelen b u rju v a dem okrasisinden sonra şüphesiz yön eticim iz, şefi oldu ğu grubunu b ir olağanüstü "gen el top la n tı "y a ç a ğ ıra ra k sosy a list devrim p rogra m ım ön erecek tir -h e r ne k adar k ü çü k -b u rju v a zi olduğu yerde d uru yorsa d a! -. Sonra iş ç ile r bu dem okratik ortam ı b ir sosy a lis t devrim için kullanm aya k a lk ış ır d a, yen i b ir d arbe daha g e lirse -gelm eyeceğ in i kim gara n ti e d e b ilir? -, yön eticim iz, h iç kuşkusuz yeni b ir o la ğanüstü "gen el top la n tı "y a g id ile re k, program d e ğ iş ik liğ in e g id ilm esin i, demokra si ya da dem okratik cum hutiyeti yen i den program olarak ön erecek tir. Z ira program "toplumun maddi g erçeğ i üzerine kurulm ak z o ru n d a d ır"! Ve b u rju v a d evletin / rejim in her biçim d e ğ işik liğ in d e yeniden y a z ılm a l ıd ı r... Daha önce de a yn ı v e sile y le ya zm ışt ık, yinelem ek z o ru n d a y ız: P rogram ın ve onun ta ra fın d a n b elirlen en stra tejin in köklü ta rih sel d e ğ iş ik lik le ri öngören b e lir l i b ir ta rih sel dönemi kapsam ası gerek irk en, görüldüğü g ib i b ize nesnel ik tis a - d i-top lu m sal k o şu lla rım ızın ifa d e s i ola ra k sunulan dem okratik devrim p rogram ı ve s tr a te jis i, b u rju v a rejim in b ir m anevras ıy la, ya da b u rju v a devletin şu vey a bu nedenle biçim d eğiştirm esiyle ısk a rta y a ç ık a b ilir ; ya da yeni b ir biçim d e ğ iş ik liğ iy le, örneğin b ir ask eri d arbe n eden iyle yeniden gündeme g e le b ilir!... İş ç i p a r tis i, p rogra m ım b u rju v a r e jimin a la ca ğ ı s iy a s a l b içim ler tem eline oturtam az; bu sadece ta k tik le i lg i li b ir soru n du r. Ö rneğin, faşizm dönem inde Komintern ve şu b eleri bu nedenle program ve stra te ji d e ğ iş ik liğ in e g itm ed iler. Türkiye k a p ita lizm i, iş ç i s ın ı fın a, komünizme k a p a lı b ir çerçe v e y i d ahi k a ld ıra m ıy o r. Son otuz y ı l m ta rih i ve (Devamı s.23' de)

19 H aziran 1988 EKİM 19 &m!b_ ü r e t e n Biziz, y ö n e t e n d e b î z o l m a l i y i z Ben T ü r k -İş 'e b a ğ lı b ir sen d ikanın y ön eticisiy im. Bugün, gelişen iş ç i s ı n ı f ı hareketi k a r şıs ın d a sendika a ğ a l a n, hakim s ın ıfla r la anlaşm anın her yolunu deneyerek iş ç i s ın ı fın ın m ücadelesini p a sifize etmeye, serm ayenin ç ık a r la r ı d oğrultusunda o n la rı oyalam aya ç a l ı ş ı y o r. Yemek boykotunun b a ş a r ılı geçm esi iy i b ir o la y d ı, ancak sendika a ğ la r ın ın elinden g e lseydi, bu k a d a rı b ile olm a zd ı. O nların am acı iş ç i s ı n ı f ı m oyalam ak ve genel grevden uzak tutm ak. T ü r k -İş 'in sü rek li ola ra k söy le d iğ i şu : G idişat iy i d e ğ il, hükümet önlem a lm a lı, yoksa kom ünistler iş ç ile r i - yön len d irecek. Bu Amerikan u şa ğ ı s a n s e n d ik a cıla r en d işelerin d e gerçekten de h a k lıla r! Nitekim b u rju v a zi de son ya sa d e ğ iş ik liğ i ta s a r ı s ı ile "iy ileştirm e" a dı a ltın d a bu önlem leri alm aya ça lış m a k ta d ır. T ü rk -İş a ğ a la n a rtık a çık ta n devrim ci s e n d ik a c ıla r ı M İT'e şik a yet etm ektedir. İz m ir'd e b ir sen d ik a cı a rk a d a şım ızın b a zı ön erilerin d en son ra, Şevket Yılm az b u rju v a b a s ın a ve istih b a ra t şeflerin e dönerek "Özal b u n la rı görem iyor, bizim endişem iz de budur" d iyerek a çık ta n ih b a rd a bulunm uştur. İ ş ç i a rk a d a şla r, bizim tek ç ık a r yolumuz v a r. Bu, kendi s ın ıfım ız ve tüm em ekçiler iç in, sosyalizm u ğrun a m ücadele d ir. Onun d ış ın d a altern atifim iz yok tu r. Sendika a ğ a la r ın a k a rşı örgü tlen elim, devrim ve sosyalizm m ücadelesi için s ın ı f s e n d ik a la rım ız ı y a ra ta lım. İş ç i a rk a d a ş la r, bunun yolu s a ğ lık lı b ir örgütlenm eden, doğru b ir düşünceden g e çer. Yani bunun yolu M arksizm i-l eninizmi kavram aktan g eçer. EKİM bu soruna ış ı k tutmuş, sosyalizm in m eşalesini y a k m ış, s ım f a yön elm iştir. Ülkemizin orta düzeyde gelişm iş, em peryalizm e b a ğ ım lı k a p ita list b ir ülke olduğu tesp iti y e r in d e - d ir. T ersin i söy leyen ler san ki ülkem izde y a şa m ıy o rla r. Temel çelişk in in em ek -sermaye ç e liş k is i olduğu da gün g ib i a ç ık t ır. İş ç i a rk a d a şla r; b u rju v a y a s a la r ın denetim inde ç a lış a n la r ı, m a c e r a c ıla r ı, s ın ı f ı n d ış ın d a s ın ı f a d ın a hareket e d e n le ri, geçm işinden ders çık a rm a y a n la rı kendi h a llerin e b ır a k a lım. EKİM'e dört elle s a r ıla lım, ok u yalım, ok u talım. S ın ıf m ücadelesine omuz verelim. Bizim m ücadeleden uzak k a lış ım ız sad ece hakim s ı n ı f la r ın işin e y a r a r. Biz iş ç ile r a rtık fiz ik s e l yaşam ım ızı zor sü rd ü rü yoru z, h a k la rım ız her geçen gün g eriy e g id iy o r. H ayatı üreten b iz iz ; üreten olduğum uz g ib i yöneten de b iz o lm a lıy ız. Sendika a ğ a lığ ın a son Kahrolsun Sermayenin F aşist D iktatörlüğü Y a şa sm Sosyalizm N.Ç aylı a n k a r a isçi sınıfı her alanda mücadele etmelidir İlk ok u l mezunu b ir işçiyim (Şu an işs iz im ). Ş iir, tiy a tro g ib i san a tsa l ça lışm a la rla u ğraşıy oru m. İş ç i s ın ı f ı n ın b ir ü yesi ola ra k b iliy oru m k i, sanat ve ed eb iy a t, b ir takım b u rju v a "ok u m u ş"la - n n tekelin de d e ğ ild ir. P ekala iş ç ile r de san a tsa l fa a liy e tle re k a t ıla b ilir le r, k a t ılm a lıd ır la r d a. Çünkü sanat ve ed ebiyat p roleter s ı m f m ücadelesinin önemli a ra ç la rın d a n b ir id ir. Devrimin d üşm anlarına k a rşı sa v a şırk e n bu s ila h ı e tk ili ve gerek tiğ i g ib i k u lla n m a lıy ız. Bir iş ç i o la r a k ; y e n iy i, g ü zeli, d oğru yu tem sil eden p roleta ry a n ın b ir ü yesi ola r a k ; a ltın d a n k a lk a m a yaca ğım ız, çö z e - meyemeceğimiz b ir sorunun o lm a d ığ ım b iliyoru m. Yeterki k a r a r lı o la lım, ken dimize güvenelim. H ayatın her a la n ın d a m ücadeleye a tılm a y ı göze a la lım. P a letleri g ı c ı r g ı c ı r b ir tankla y ır t ık p a b u çla rım ız a ra sın d a k i ilişk in in k a ra k terin i çözm ek, b ir sonuca götürm ek, bizim vazgeçem eyeceğim iz b ir h a k k ım ız d ır. Demek ki b ir s ı m f o la r a k, kurtulm ayı hedefleyen b ir s ı m f o la r a k ; kendim izi ve kurtuluşum uzun önündeki en g e lle ri bilm ek zoru n d a y ız. M ücadeleyi b ir bütün ola ra k k a v r a m a liy iz. B u rju vazi kültür ve sa n a tı y ı ğ ın la r ı etkilem e, devrim den ca ydırm a a ra cı o la rak k u lla n m a k ta d ır. Ö zellikle de son on y ı l d ı r "y oz" inşan tip in i yaratabilm ek için bu alanda büyük ça b a la r sarfetm iş, b e lli ölçü lerd e g e ç ic i de o lsa b a ş a r ılı olm uştur. Kuşkusuz onun bu "b a ş a r ı" s ın d a rev izyon ist sa n a tın da p a y ı b üyüktü r. P roletarya p a rtisin in y a ra tılm a sı görev in i büyük b ir ça b a y la sürdüren örg ü tümüzün bu konuya da özenle e ğ ile c e ğ in den em iniz. Devrim ön cesi s ı n ı f ı etkilem e, eğitm e, örgütlem e ve m ücadeleye sevk etmede ve devrim son ra sı s o sy a list yaşam ı örgütlem ede kültür ve sa n a tın çok önemli b ir iş le v i olduğunu b iliy o r u z. Komünist insan tip in in y a ra tılm a sı p roleter kültü rle mümkündür. Ahmet Can

20 20 EKİM Sayı 9 ANKARA Birlik olunca bizi yıkamazlar A n k a ra 'd a metal işkolun d a s en d ik a sız ça lış a n 500 işçid en b iriy im. Tüm iş ç i a r k a d a şla r sözleşm eli ola ra k işv eren in is tek leri d oğrultusunda işe g ir d ik. Şimdiye kadar ik i kez sen d ik a lı olmak için u ğ r a ş tık. İş ç i ola ra k tek -vü cu t ola m a d ığ ım ız iç in, sendika işin e önayak o la n la rı işveren işten a t t ı, işten a tıla n a rk a d a ş la rın işe geri alın m ası için h iç b ir eylem y a p ıla m a d ı. Her yerde olduğu g ib i, k a p ita listin u şa k la rı iş ç ile r a ra sın d a k i b ir liğ i bozmak için her y ola b a ş v u r a b iliy o r. İşveren "Bu işy erin d e herh angi b ir sen d ik a l fa a liy e t görürsem önce sorum lula r ı - k i bu sorum luları işveren gösterm e lik ola ra k kendi aram ızdan s e ç tir d i- işten a tarım, sonra da bu fa b r ik a y ı k a p a tır giderim " d iye gözd a ğ ı v e r iy o r. Yemek ve sosy a l yaşam k o şu lla rı çok b ozu k. G eçenlerde suyunu içtiğim iz ku yu da b ir köpek le şi görü ld ü. Bu durumu ilg ilile r e b ild ird iğ im izd e, "s iz herhalde işten atılm ak istiyorsu n u z, v b." türünden sert ç ık ış la r o ld u. Bu o la y ı takiben yed i gün sonra yemekten tümümüz zeh irlen d ik. İy ileştik ten sonra 2 gün yemek boykotu ve iş i yavaşlatm a eylem ine g ir d ik. İşveren san ki ç ıld ır a c a k t ı. A rk a d a şla rla b ir lik te gördük k i, b ir lik olunca işv eren lerin y a p a b ile ce k le ri h içb ir şey y ok. Genelde 60 bin ile 90 bin lir a a ra sın d a ücret a lıy o r u z. Ü cretlerim iz de doyurucu b ir a r tış ın olm ası için patronun u ş a k la r ım, g ö r e v lile ri sü rek li u y a r ıy o r duk. Onlar b ize %40-50 d o la y ın d a zam y a p ıla c a ğ ım s ö y lü y o r la r d ı. A ybaşın d a ü cretlerim izi a ld ığ ım ız d a gördük k i, %10 zam y a p ılm ış. Bir anda tüm iş ç ile r yem ekhanede top lanarak ik i gün iş b ır a k t ık. F abrika sa h ib i g eld i ve tahminen k işiy e hitaben "Siz de mi? Siz benim adam larım d e ğ il m isiniz? K arganın k a r n ı nı d oyu r, oysun gözü n ü." Ne kad ar b a ğ ır ıp ç a ğ ır d ıy s a kimse yerin den oyn a m a d ı. Görüldü k i, işçin in doğru b ir liğ in i kimse yık am a z. Bu k oşu lla r a ltın d a işim izin ne kadar zor olduğunun b ilin c in d e y iz. Kurtuluş yolumuz b ilim sel sosy a list te o riy i k a v ra mak, p ra tiğ e geçirm ek, s ın ı f m ücadelesine destek ola ca k sen d ik a la r yaratm ak, sen d i k al m ü cadeleyi, s iy a s a l m ücadeleyle b ir leştirerek sosyalizm e doğru ilerlem ekten g e ç iy o r. C. Gölcük (Baştarafı s.5 'd e ) Yasaklar çiğneniyor 2300 işçin in eylem i takip e tti. Cam iş ç ile r i toplu sözleşm eden doğan h a k la r dan yeterin ce y a ra rla n a m a d ık la rı gerekçesi ile p a s if d iren işe geçerek gelişen h arek ete*gü ç k a tt ıla r. Daha da önem lisi, Ö z a l'm teh d id in e cevap v e rirce sin e, 4 büyük kentin b e le d i yelerin d e ç a lış a n 51 bin işçin in d iren işe geçm esiyd i. B elediye iş ç ile r i, a y la r d ır işv eren ler sen d ik a sı TÜHIS in toplu sözleşme görü şm elerin i çık m aza sokan tutumunu protesto etmek için iş y a v a şla ta ra k d iren işe g e ç tile r. B öylece son gü n lerd eki d iren işe geçen iş ç i s a y ıs ı 70 bine y a k la ş t ı. Gerek 1987'd ek i, gerekse de bu y ı l ı n ilk 5 a y ın d a k i iş ç i h areketinin ta rtışm a s ız orta y a koyduğu gerçek şu du r: Yeni dönemde, genel devrim ci yü k selişte iş ç i s ın ı f ı n ın rolü ve eylem lerinin kapsam ı, 1970'lerdeki devrim ci y ü k selişin ilk y ı l la r ın a göre k ıy a s kabul etmez b ir şek ild e daha ile r id ir. Yoğun b ir y a sa k la r z in c ir i ne, bu y a s a la r la grev yapılm az k a n ıs ı n ın y a y g ın lığ ın a rağm en, geçen y ı l 324 işy erin d e 28 bin iş ç i greve g itti (bu s a y ı, 1986'da 6691'd i ), bu y ı l is e, ilk 5 ayda greve giden iş ç i s a y ıs ı 10 bin c iv a r ın d a. F akat, g revci iş ç i s a y ı s ı, iş ç i hareketinin boyutunu ve d e rin liğ in i yeterin ce y a n sıtm ıy o r. Bu dönem de, a s ıl eylem ler y a s a d ış ı olarak g e liş ti. Ö rneğin, bu y ı l m, sadece Ocak ve Şubat a y ın d a y a s a d ış ı d iren işe k a tıla n iş ç ile rin s a y ıs ı 50 b in c iv a r ın d a y d ı. Son gü n lerd eki eyleme ise 70 bin civ a r ın d a iş ç i k a t ıld ı. İş ç i h areketinin gelişm e e ğ ilim in i, bu rakam lar yeterin ce verm ektedir. F akat, iş ç i s ı n ı f ı için d ek i k a y n a şm a y ı, savaşım eğilim in i bu rakam lar da tam ola ra k y a n sıtm ıy o r. Bu eylem lerin, genel huzursuzluğun ön b e lir tis i, b u z d a ğ ın ın görünen kısm ı olduğunu söylemek b ir abartm a d e ğ il, sadece gerçeğin teslim ed ilm esid ir.