EYALARIN KARAYOLUNDAN ULUSLAR ARASI NAKLYATI ÇN MUKAVELE SÖZLEMES (CMR)

Transkript

1 CMR TÜRKÇE METNLER EYALARIN KARAYOLUNDAN ULUSLAR ARASI NAKLYATI ÇN MUKAVELE SÖZLEMES (CMR) Akit taraflar eyalarn karayolundan tanmas koullarn standartlatrmann, özellikle bu tür tamalarda kullanlan belgeler ve taycnn sorumluluu bakmndan yararlarna inanarak: Aadaki konularda anlamlardr. UYGULAMA ALANI MADDE 1. (1) Bu sözleme, sözlemede belirtildii gibi yükleme yeri ve teslim için belirlenen yerin en az biri akit ülke olan iki ayr ülkede olmas halinde, taraflarn ikametgâh ve milliyetine baklmakszn ücret karlnda yüklerin tat ile karadan tanmasna ait her mukaveleye uygulanacaktr. (2) Bu sözlemenin uygulanmas bakmndan tat sözcüü 19 Eylül 1949 tarihli karayolu trafii anlamasnn 4`ncü maddesinde tanmland gibi motorlu tatlar dizi halinde tatlar, römorklar ve yar römorklar anlamna gelir. (3) Bu sözleme tamann devletler veya kamu kurum veya kurulular tarafndan yapld hallerde de uygulanacaktr. (4) Bu sözleme aadaki durumlarda uygulanmayacaktr. a) Uluslar aras posta anlamalar gereince yaplan tamalarda b) Cenaze tamalarnda c) Ev eyas tamalarnda, (5) Akit taraflar, iki ve ya birkaç arasnda yapacaklar özel anlamalarla bu sözleme hükümlerini deitirmemeyi kabul ederler. Ancak sözlemeyi snr trafiine uygulamamak veya tamamen kendi ülkeleri içindeki tama etkinliklerinde yükler üzerinde hak iddia etmeye yarayan sevk mektubunun kullanlmasna izin vermek gibi durumlar bunun dndadr. MADDE 2. (1) Mal yüklü tat, 14 nücü madde hükümlerinin uyguland haller dnda yolun bir ksmnda deniz, demiryolu, nehir, kanal veya havayoluyla yük boaltlmadan tand hallerinde de bu sözleme tümü için uygulanr. Ancak dier tatlarla yaplan tamalarda ortaya çkan kayp, hasar veya gecikmelerin, karayolu tamacsnn bir fiil veya ihmalinden domayp yüklerin dier tatlarda tanmas srasnda ve nedeniyle oluabilecei kantlanr ise, karayolu taycsnn sorumluluu bu sözlemeye göre eer söz konusu dier tatlar ile yükün tanmas için yasal koullara uygun olarak o tat taycs ile gönderen arasnda bir mukavele yaplm saylr ve o mukavele konulmas geleneklemi hükümlere göre tayin edilir. Ancak konulmu bu gibi koullarn bulunmamas hallerinde karayolu taycsnn sorumluluu bu sözlemeye göre tayin eldir. (2) Eer karayolu tamacs dier tatlar ile de tama yapyor ise sorumluluu bu maddenin 1 inci paragrafna göre tayin edilir. Ancak bu durumda karayolu ve dier tatlar ile tama yapan kimse, iki ayr kii gibi ilem görür. II. TAIMACININ SORUMLU OLDUU KLER MADDE 3 Bu sözlemenin uygulanmas bakmndan tamac çaltrd kiilerin ve tamann yaplmas için hizmetlerinden yararland dier kimselerin görevleri srasnda hareket ve ihmallerinden sanki bu hareket ve ihmalleri kendisi yapm gibi sorumlu olacaktr.

2 III. BÖLÜM TAIMA MUKAVELESNN AKDEDLMES VE UYGULANMASI MADDE 4. Tama mukavelesi bir sevk mektubunun düzenlenmesi ile gerçekletirilir. Bu mektubun Yokluu usule aykr oluu veya kaybolmas bu sözleme hükümlerine tabi olacak olan tama mukavelesinin varl ve geçerliliini etkilemez. MADDE 5. (1) Sevk mektubu üç nüsha halinde düzenlenerek gönderici ve tamac tarafndan imzalanr. Sevk mektubunun düzenlendii ülkedeki yasalar izin verdii takdirde, bu imzalar matbaada baslabilir veya onlarn yerine gönderici ve tamacnn mühürleri kullanlabilir. Birinci suret göndericiye verilir. 6kinci yükle beraber gider. Üçüncüsü ise tamac tarafndan saklanr. (2) Tanacak yüklerin baka tatlara yüklenmesi gerektii bunlarn ayr çeit yükler olduu veya ayr partilere bölünmesi durumunda gönderici veya tamac her çeit ve parti yük için ayr bir sevk mektubu isteme hakkna sahiptir. MADDE 6. (1) Sevk mektubu u bilgileri içerecektir. a) Sevk mektubu tarihi ve düzenleme yeri b) Göndericinin ad ve adresi c) Tamacnn isim ve adresi d) Yükün yükleme yeri, tarihi ve teslim için belirlenen yer, e) Yükün gönderildii kiinin isim ve adresi f) Yükün özelliinin tarifi, ambalaj ekli ve tehlikeli yükler söz konusu olduunda bunlarn herkesçe anlalacak ekilde tarifi g) Kaç para olduu ve bunlarn özel marka ve saylar. h) Yükün brüt arl veya baka bir ekilde ifade edilmi ise miktar i) Tama ücretleri (Tama bedeli, ek giderler, gümrük resimleri ve mukavelenin akdinden teslime kadar yaplan ödemeler.) j) Gümrük ve dier formaliteler için gerekli talimatlar k) Aksine olabilecek herhangi bir hükme baklmakszn tamann bu tama sözleme hükümlerine tabi olduunu bildirir not. (2) Gerekli durumlarda sevk mektubu u bilgileri de ayrca içerecektir. a) Aktarmaya izin verilmediini belirten not, b) Göndericinin ödemeyi kabul ettii ödemeler. c) Yükün tesliminde yaplacak ödentilerin miktar d) Yük deerinin beyan ve tesliminde özel faizi temsil eden miktar e) Yükün sigorta edilmesine dair göndericinin alcya verecei direktif. f) Tamann tamamlanmas için anlamaya varlm zaman süresi g) Tamacya verilen belgelerin listesi (3) Taraflar, yarar gördükleri dier hususlar da sevk mektubuna yazabilirler. MADDE 7. (1) Gönderici, aadaki hususlarn hatal veya yetersiz oluundan urayaca zarar, hasar ve yapt ödemelerden sorumludur. a) Madde 6 paragraf 1; b),d),e),f),g),j) de belirtilen hususlar, b) Madde 6 paragraf 2,de belirtilen hususlar, c) Sevk mektubunun düzenlenmesini salamak veya daha baka hususlarn içine yazlmas amacyla göndericinin verecei her türlü dier hususlar ve talimatlar, (2) Göndericinin talebi üzerine tamac bu maddenin 1 nci paragrafndaki hususlar sevk mektubuna yazarsa, aksi kantlanmadkça bunu gönderici adna yapm saylacaktr.

3 (3) Sevk mektubu madde 6 paragraf 1 k da belirtilen beyan içermez ise tamac bu ihmal yüzünden maln kullanma hakkna sahip kiinin bu ihmalden dolay urad zarar hasar ve yapld ödemelerden sorumlu olacaktr. MADDE 8. (1) Yükü teslim ald srada tamac unlar kontrol edecektir. a) Parça says ve bunlarn üzerindeki marka ve numaralar bakmndan sevk mektubundaki beyanlarn doruluu, b) Yükün ve bunlarn ambalajnn görünürdeki durumu, (2) Tamac bu maddenin 1 nci paragrafnda belirtilen beyanlar kontrol etmek için gerekli makul araçlardan yoksun ise sevk mektubuna çekincesini gerekçesi ile birlikte yazacaktr. Ayn ekilde yükün ve ambalajlarn görünürdeki durumu ile ilgili yazaca çekincenin gerekçelerini de belirtecektir. Çekinceler, gönderici sevk mektubunda bu çekincelere bal kalacan açkça kabul etmi olmadkça göndericiyi balayc olmayacaktr. (3) Gönderici, yükün brüt arln veya bunlarn baka türlü ifade edilmi miktarlarn kontrol etmesini tamacdan isteme hakkna sahiptir. Ayrca parçalarn kontrol edilmesini de isteyebilir. Tamac kontrol giderlerini isteme hakkna sahiptir. Kontrollerin sonuçlar sevk mektubuna yazlr. MADDE 9. (1) Sevk mektubu tama mukavelesinin akdine mukavelenin koullarna ve yüklerin tamac tarafndan kabulüne karine tekil eder. (2) Sevk mektubunda tamac tarafndan beyan edilmi çekince yok ise aksi kantlanmadkça tesellümde yükün ve ambalajlarn iyi durumda olduu saylarnn marka ve numaralarnn sevk mektubunda yazl olanlara uyduu varsaylr. MADDE 10. Gönderici kiilere malzemeye ve dier yüklere gelecek zarar ziyan ve hasardan yükün kusurlu olarak ambalajlanmasndan kaynaklanan masraflardan tamacya kar sorumludur. Ancak yükün kabulünde kusur açk seçik ise ve tamac tarafndan biliniyor ise bu hususta bir çekince beyannda bulunmam ise bu hüküm geçersizdir. MADDE 11. (1) Mallarn tesliminden önce tamamlanmas gereken gümrük ve dier formalitelerine yerine getirilmesi için gönderici lüzumlu belgeleri sevk mektubunda ilitirecek yahut ta tamacya verecek ve talep ettii dier bilgileri kendisine salayacaktr. (2) Tamac bu belgelerle verilen bilgilerin doruluunu ve yeterliliini incelemek zorunda deildir. Gönderici bu gibi belgelerin bulunmamas yetersiz olmas veya usule aykr oluundan doacak zarar ziyan ve hasardan tamacya kar sorumludur. Ancak tamacnn hatas veya ihmali görülen durumlar bu hükmün dndadr. (3) Sevk mektubunda belirtilen bu mektuba ekli veya kendilerine verilen belgelerin kaybndan veya hatal kullanlmasndan doacak sonuçlardan tamac, komisyoncu gibi ayn derecede sorumludur. Ancak tamacnn ödeyecei tazminat yükün kaybolmas halinde ödenecek tazminat geçemez. MADDE 12. (1) Gönderici özellikle tamay durdurmasn teslimin yaplaca yeri deitirmesini ve ya sevk mektubunda gösterilen alcdan bakasna teslim etmesini istemek suretiyle yüke tasarruf etmek hakkna sahiptir.

4 (2) Sevk mektubunun ikinci nüshas alcya verildii veya alc, madde 13 paragraf 1 de belirlendii gibi hakkn kulland zaman göndericinin tasarruf hakk ortadan kalkar. O andan itibaren tamac alcnn emirlerine uyacaktr. (3) Bununla beraber, gönderici tarafndan sevk mektubuna o yolda bir not yazlm ise, sevk mektubunun düzenlenmesinden sonra tasarruf hakk alcya aittir (4) Tasarruf hakkn kulland srada alc yükün dier bir kiiye teslimini emretmi ise bu dier kii baka alclar gösterme hakkna sahip deildir. (5) Tasarruf hakkn kullanma aadaki koullara baldr. a) Gönderici veya bu maddenin 3 nücü paragrafnda öngörülen durumda bu hakk kullanmak isteyen alc tamacya verilen yeni talimatn bulunduu sevk mektubunu sunmal ve bu talimat yerine getirmenin gerektirdii bütün masraf zarar ve ziyan ödemelidir. b) Bu talimatn yerine getirilmesi onlar yerine getirecek kiinin eline geçtii anda mümkün olmal ve ne tamacnn normal ilerine engel olmal ne de gönderilen dier yüklerin gönderici veya alclarna zarar vermelidir. c) Bu talimat gönderilen yükün bölünmesine yol açmamaldr. (6) Bu maddenin 5 (b) paragrafnda öngörülen hükümlerden dolay tamac ald talimat yerine getirmez ise bu talimat kendine veren kiiye derhal bilgi verecektir. (7) Bu maddede öngörülen koullara göre verilen talimat tamac yerine getirmemi veyahut ta bunlar sevk mektubunun birinci nüshasn istemeden yerine getirmi ise bu olaydan oluacak zarar ve ziyan için istekte bulunma hakkna sahip kiiye kar sorumlu olur. MADDE 13. (1) Yükün teslim için belirtilen yere varndan sonra alc, makbuz karlnda kendisine sevk mektubunun ikinci nüshasn ve yükü teslim etmesini istemek hakkna sahiptir. Yükün kaybolduu saptanr veya 19 uncu maddede öngörülen zamann bitiminden sonra ulamaz ise tama sözlemesinden doan haklar, alc kendi adna tamac ya kar kullanmak hakkna sahiptir. (2) Bu maddenin 1 inci paragrafnda kendisine salanan haklardan yararlanan alc, sevk mektubundan doan ödemeleri ödemekle yükümlüdür. Fakat bu konuda bir anlamazlk çktnda tamac, alc tarafndan teminat gösterilmedikçe yükü teslim etmek zorunda deildir. MADDE 14. (1) Yük teslim yerine varmadan önce mukaveleyi sevk mektubunda öngörülen koullara göre uygulamak herhangi bir nedenle imkansz hale gelirse, tamac 12 nci madde gereince, yüke tasarruf etme hakkna sahip olan kiiden talimat isteyecektir. (2) Bununla beraber koullar yükün sevk mektubunda öngörülenlerden farkl bir ekilde tanmasna olanak salyor ise ve tamac 12 nci madde hükümleri gereince yüke tasarruf etme hakkna sahip kiiden uygun bir zaman içinde talimat alamam ise, yüke tasarruf etme hakkna sahip kiinin yararlarna en uygun görülen önlemleri almakla yükümlüdür. MADDE 15. (1) Yükün teslim yerine varndan sonra koullar bunlarn teslimine engellendii hallerde tamac göndericiden talimat isteyecektir. Eer alc yükü kabul etmezse, gönderici sevk mektubunun birinci nüshasn vermeden yük üzerinde tasarruf etme hakkna sahiptir.

5 (2) Alc yükü kabul etmemi bile olsa tamacya göndericiden aksine talimat gelmedikçe bunlarn teslimini isteyebilir. (3) Alc Madde 12 paragraf 3 gereince haklarn kullanarak yükün baka bir kiiye teslimine dair emir verdikten sonra bunlarn teslimini engelleyici koullar ortaya çktnda, alc gönderici imi ve dier kii alc imi gibi bu maddenin 1 ve 2 nci paragraflar uygulanr. MADDE 16. (1) Tamac talimat istemiyle yapt ödemelerle bu talimat yerine getirmenin gerektirdii masraflar geri alma hakkna sahiptir. Ancak, bu masraflar tamacnn kendi kusur ve ihmali yüzünden yaplmam olmas gerekir. (2) Madde 14 paragraf 1 de ve madde 15 de öngörülen durumlarda tamac yükü onlar tasarruf etme hakkna sahip olan kii hesabna derhal boaltlabilir. Bunun üzerine tama ii sona ermi saylr. Ondan sonra tamac mal bu hakka sahip kii adna koruma altna alr. Bununla beraber bunlar üçüncü bir kiiye verebilir. Bu takdirde üçüncü kiinin seçiminde tedbirli davranmak dnda hiçbir sorumluluu kalmaz. Sevk mektubuyla ilgili ödemelerin tahakkuku devam eder. (3) Mal çabuk bozulan cinsten ise veya durumlar öyle gerektiriyor ise yahut ta depolama ödemeleri maln deeri ile uyumlu deilse tamac yüke tasarruf etme hakkna sahip kiiden talimat beklemeden onlar satabilir. Ayrca makul bir süre bitiminde bu mallar tasarruf etme hakkna sahip kiiden üstesinden gelebilecei aksine talimat almam ise baka durumlarda da maln satna kalkabilir. (4) Eer mallar bu madde gereince satlm ise, sattan elde edilen para yüke ait ödemeler çktktan sonra geriye kalan ksm bunlar tasarruf etme hakkna sahip kiiye verilir. Dayet bu ödemeler sattan elde edilen paradan fazla ise tamac aradaki fark tahsil etme hakkna sahiptir. (5) Sat halinde takip edilecek usul, mallarn satld yerin kanun ve geleneklerine göre saptanr. TAIMACININ SORUMLULUU MADDE 17. (1) Tamac, yükü teslim ald andan, teslim edinceye kadar, bunlarn ksmen veya tamamen kaybndan ve doacak hasardan sorumludur. (2) Eer kayp, hasar veya gecikme istek sahibinin hatas veya ihmalinden, tamacnn hatasndan deil de, istek sahibinin verdii talimattan, yüke has bir kusurdan yahut ta tamacnn önlemesine olanak bulunmayan durumlardan ileri gelmi ise, tamac sorumlu tutulamaz. (3) Tamac tamay yapmak için kulland kusurlu tatlar, bu tat kiralad kiinin veya vekilinin yahut ta çalanlarnn hata ve veya ihmallerinden dolay sorumludur. (4) Madde 18 paragraf 2 ila 5 e uygun olmak üzere kayp veya hasar durumlar aada belirtilen koullardan bir veya birkaçnn doal sonucu olan özel risklerden domu ise, tamac sorumlu tutulamaz. a) Kullanlmasnda anlamaya varlm ve sevk mektubunda açkça belirtilmi olduu üzere, madeni levha ile kullanlm açk tatlar kullanlmas. b) Ambalajlanmadklar veya kötü ambalajlandklar zaman, özellikleri gerei fire veren veya hasara urayan mallarn ambalajlanmamas veya hatal ambalajlanm olmas,

6 c) Yükün gönderici, alc veya bunlar adna hareket eden kiiler tarafndan alnmas, tanmas, yüklenmesi, ylmas veya boaltlmas, d) Özellikle krlma, paslanma, çürüme, kuruma, normal fire yahut ta güve haarattan ksmen veya tamamen zarar görebilecek mallarn özellii, e) Sandk veya paketlerin üzerindeki marka veya numaralarn yetersiz veya hatal oluu, f) Canl hayvan nakli, (5) Kayp, hasar ve gecikmeye neden olan faktörlerden bazlar bakmndan bu maddeye göre sorumlu olduu faktörlerin kayp, hasar ve gecikmeye yaptklar katk orannda sorumlu olacaktr. MADDE 18. (1) Kayp, hasar ve gecikmenin madde 17 paragraf 2 de öngörülen nedenlerden birinden doduunu kantlamak tamacya aittir. (2) Tamac, durumun koullar bakmndan kayp veya madde 17 paragraf 4 de öngörülen özel risklerin bir veya daha fazlasna atfedilebile bildiini belirlediin de, bunlarn bu nedenlerden ileri geldii kabul edilir. Hak iddia eden kimse, kayp veya zararn bu risklere ksmen veya tamamen bal olmadn kantlamak hakkna sahiptir. (3) Anormal bir noksanlk veya sandk yahut ta paketlerde bir kaybolma olduunda, kayp veya hasarn madde 17 paragraf 4 (a) da belirtilen durumlarndan ileri geldii varsaymna dayanan hüküm uygulanmaz. (4) Eer tama maln scaa, soua s derecesindeki deimelere ve rutubete kar koruyacak ekilde donatlm tatlarla, yaplyorsa, tamac madde 17 paragraf 4 (d) deki avantajndan faydalanmay talep edemez. Ancak, bu tür donanm seçilmesi ve kullanlmas ile ilgili olarak kendisine düen önlemleri aldn ve verilen özel talimata uyduunu kantlarsa böyle bir istemde bulunabilir. (5) Tamac, kendisine düen bütün önlemleri aldn ve verilen özel talimata uyduunu kantladkça madde 17 paragraf 4 (f) deki avantajdan yararlanmay isteyemez. MADDE 19. Yük kararlatrlan zaman limiti içinde teslim edilmemi ise veya kararlatrlm zaman limiti olmad hallerde, tamann normal süresi ve özellikle parçal yüklerde tüm yükü bir araya getirmek için gerekli zaman, gayretli bir tamacya gerekli zaman geçiyorsa teslimde gecikme var demektir. MADDE 20. (1) Kararlatrlan zaman limitinin sona ermesi izleyen 30 gün içinde veya kararlatrlan zaman limiti yoksa tamacnn yükü almasndan sonra 60 gün içinde yükün teslim edilmemi olmas, bunlarn kaybolduuna kesin kant oluturup ve bunun üzerine hak sahibi yükü kaybolmu varsayacaktr. (2) Kaybolan eya karlnda tazminatn aldktan sonra hak sahibi yaz ile bavurarak, tazminatn ödenmesini takip eden yl içinde mallar bulunduu takdirde kendisine bilgi verilmesini isteyebilir. Bu bavurunun alnd kendisine yaz ile bildirilir. (3) Hak sahibi, kendisine bilgi verilmesini takiben 30 gün içinde, sevk mektubunda gösterilen ücretleri ödemesi ve ayrca tazminat geri ödemesi karlnda maln kendisine teslim edilmesini isteyebilir. Fakat madde 23 ve uygulanabildii taktirde madde 26 da belirtilen teslimattaki gecikmeler için tazminat isteme hakk sakldr. (4) Paragraf 3 de öngörülen 30 gün içinde 2 inci paragrafta belirtilen istein yaplmamas veya talimatn verilmemesi halinde yahut ta tazminatn ödenmesinden sonra mal bir yldan fazla zaman geçmeden bulunmad takdirde tamac bunlarn bulunduklar ülke yasalarna göre kullanr.

7 MADDE 21. Mal alcya tayc tarafndan tama anlamasna göre teslimdeki ödeme tutar tahsil edilmeksizin teslim edilmi ise, bu durumda tayc, göndericiye kar teslimdeki ödeme tutarn amayacak miktarda ve alcya kar dava açma hakkn kaybetmeksizin tazminat ödemekle yükümlüdür. MADDE 22. (1) Gönderici tamacya yük verdiinde, kendisine tehlikenin gerçek özelliklerini bildirir ve gerekiyorsa alnacak önlemleri belirtir. Eer bu bilgiler sevk mektubuna yazlmam ise, bu yükü tamann oluturduu tehlikenin gerçek içeriini tamacnn bildii baka yollarla kantlamak gönderici veya alcya düer. (2) Bu madenin 1 nci paragrafnda belirtilen durumlarda tamacnn tehlikeli olduunu bilmedii tehlikeli yük, tamac tarafndan herhangi bir yerde veya zamanda boaltabilir veya imha edilebilir veya tazminat talep etmeksizin zararsz hale getirilebilir. Bundan baka gönderici bu çeit yükün tanmak üzere tesliminden veya tanmasndan doacak bütün zarar ve ziyandan sorumludur. MADDE 23. (1) Bu sözlemenin hükümleri gereince bir tayc, yükün ksmen veya Tamamen kaybndan dolay tazminat ödemekle sorumlu tutulduundan, bu tazminat yükün tanmak üzere kabul edildii yer ve zamandaki kymetine göre hesaplanr. (2) Maln kymeti, ticaret borsas fiyatna göre saptanr. Eer böyle bir fiyat Yoksa geçerli piyasa fiyatlarna göre bir tespit yaplr. Eer ne ticaret borsas fiyat ne de geçerli piyasa fiyat mevcutsa tespit, ayn cins ve kalitedeki mallarn normal kymetine göre yaplr. (3) Bununla beraber, tazminat, eksik brüt arln kilogram bana 8.33 Hesap birimini amayacaktr. (4) Yükün tanmas dolaysyla ödenen tama ücreti, gümrük resimleri ve Dier ödemeler de, maln tamamen kaybedilmesi halinde tamamen ödenir. Ksmen kaybolma halinde ise karlalan zarar orannda ödeme yaplr. Bunlar dnda baka tazminat ödenmez. (5) Gecikme halinde, hak sahibi zarar ve ziyann bundan ileri geldiini Kantlarsa, tamac bu zarar ve ziyan için tama ücretini geçmemek üzere tazminat öder. (6) Madde 24 ve 26 gereince maln deeri veya teslimde özel faiz beyan Edilmi ise daha yüksek tazminat istenebilir. (7) Bu sözlemede belirtilen hesap birimi, Uluslar aras Para Fonunca tarif edildii gibi Özel Çekme Hakk (SOR) dr. Bu anlamann 3 sayl fkrada belirtilen mebla olayla ilgilenen mahkemenin bulunduu Devletin Ulusal parasna, karar tarihinde veya taraflar arasnda mutabk kalnan tarihte cari kur deeri üzerinden tahvil edilecektir. Özel Çekme Hakk için uygulanacak, Uluslar aras Para Fonuna üye olan bir Devletin ulusal parasnn deeri, Uluslar aras Para Fonu tarafndan kendi muamele ve ilemleri için anlan tarihte geçerli, deerlendirme yöntemine uygun olarak hesaplanacaktr. (8) Bununla beraber, Uluslar aras Para Fonuna üye olmayan ve kanunlar, bu maddenin 7 sayl fkrasnda belirtilen hükümlerin uygulanmasna, müsait olmayan bir Devlet, CMR nin Protokolünü onaylad veya ona

8 katld tarihte veya bunu müteakip herhangi bir zamanda, ülkesinde uygulanacak, bu maddenin 3 sayl fkrasnda belirtilen yükümlülüe ait snrn, 25 parasal birim olacan beyan edebilir. Bu fkrada sözü edilen parasal birim, 900 ayar altnn 10/31 gramna tekabül eder. Bu fkrada belirtilen meblan ulusal paraya tahvili, ilgili Devletin Kanunlarna uygun ekilde yerine getirilecektir. (9) Bu maddenin 7.paragrafnn son cümlesinde belirtilen hesaplama ile bu maddenin 8 sayl fkrasnda sözü edilen tahvil, bu fkralarda hesap birimi olarak ifade edildii ekliyle bu maddenin 3 sayl fkrasnn mebla için, Devletin ulusal paras üzerinden, mümkün olduu kadar gerçek deeri ifade edecek ekilde yerine getirilecektir. CMR ye eklenen Protokolün 3 sayl maddesinde sözü edilen bir belgenin tevdi edilmesinde ve de bu maddenin 7 veya 8 paragraflarnda herhangi, bir deiikliin yaplmas, halinde, Devletler Birlemi Milletler Genel Sekreterine duruma göre bu maddenin 7.fkras uyarnca yaplan hesaplama eklini veya bu maddenin 8.paragrafna uygun olarak yaplan tahvil sonucunu bildirecektir. MADDE 24. Gönderici anlamaya varlacak belirli bir ücret karlnda sevk mektubunda madde 23, paragraf 3 de belirtilen snr geçen bir deer beyan edebilir. Bu takdirde, beyan edilen deer bu snrn yerine geçer. MADDE 25. (1) Hasar durumunda tamac, yükün madde 23 paragraf, 1,2 ve 4 gereince belirlenen deerine göre hesaplanm kymetten düme karl olan bedeli öder. (2) Ancak tazminat u miktarlar aamaz: a) Eer gönderilen maln tamam hasara uram ise, tamam kaybolduunda ödenmesi gereken miktar, b) Eer gönderilen yükün bir ksm hasara uram ise, eksilen ksm için ödenmesi gereken miktar. MADDE 26. (1) Kaybolma, hasar veya kararlatrlan zaman limitinin almas halinde gönderici, belirlenecek bu ücret ödemesi karlnda, teslim süresi için ödenecek özel faizin miktarn tayin eder ve bunu sevk mektubuna yazar. (2) Teslim süresi için özel bir faiz ödenecei beyan edilmi ise, 23, 24 ve 25 inci maddelerde öngörülen tazminattan ayr olarak, kantlanan fazla zarar ve hasar için beyan edilen miktara kadar tazminat istenebilir. MADDE 27. (1) Hak sahibi ödenecek tazminat için faiz isteyebilir. Ylda %5 üzerinden hesap edilecek bu faiz ödeme isteinin yazl olarak, tamacya gönderildii tarihten balar. Böyle bir istekte bulunulmam ise, tahakkuk dava açld tarihten itibaren yaplr. (2) Tazminatn hesaplanmasnda asl olan unsurlar ödemenin istendii ülke paras ile ifade edilmedii zaman, söz konusu tazminatn o ülke parasna çevrilmesi, ödemenin yaplaca gün ve yerde uygulanan kura göre saptanr. MADDE 28.

9 MADDE 29. (1) 6lgili yasaya göre, bu sözlemeye göre yaplan tamadan oluan zarar, hasar veya gecikme, mukavele d bir isteme yol açt hallerde tamac, sorumluluunu kaldran veya ödeyecei tazminat tespit eden yahu ta snrlayan bu Sözleme hükümlerinden yararlanabilir. (2) Madde 23 de belirtilen koullara, göre tamacnn sorumlu olduu kiilerden birinin zarar, hasar veya gecikmeden dolay, mukavele d sorumluluu söz konusu olduu hallerde, bu kii tamacnn sorumluluunu kaldran veya ödeyecei tazminat tespit yahut ta snrlayan Sözleme hükümlerinden yararlanabilir. (1) Hasar, tamacnn kendi kötü hareketinden veya davaya bakan mahkemenin karar ile isteyerek kötü harekete edeer saylan kusurundan ileri gelmi ise tamac, sorumluluunu kaldran veya snrlayan yahut ta kant yükünü kar tarafa yükleyen bu maddenin hükümlerinden yararlanamaz. (2) Bilerek kötü hareket veya kusur tamacnn vekil veya çalanlar tarafndan görevleri srasnda ilenmi ise, ayn hüküm uygulanr. Bundan baka, böyle bir durumda ad geçen vekiller, çalanlar ve dier kiiler kiisel sorumluluklar yönünden 1 nci paragrafta belirtilen bu bölüm hükümlerinden yararlanamazlar. V.BÖLÜM STEM VE DAVALAR MADDE 30. (1) Alc, tamac ile beraber durumlarn kontrol etmeden, veya ziyan ve hasarn açkça görüldüü hallerde teslim annda veya açkça görülmedii hallerde haller de teslimden yedi gün içinde (Pazar günleri ve resmi tatiller hariç) durumu kendisine bildirmeden mal tesellüm ederse, bu husus onun yükü sevk mektubunda belirtildii ekilde aldna kant oluturur. Açkça gözükmeyen ziyan veya hasarlarda bildirme yazl olarak yaplacaktr. (2) Mal alc ve tamac tarafndan kontrol edildikten sonra, bu kontrolün sonucuna uymayan kantlar ancak açkça görülmeyen ziyan ve hasarlar için kabul olunabilir. Ancak bunun için alcnn kontrolden sonra yedi gün içinde (Pazar ve resmi tatil dnda) durumu yazl olarak tamacya yazl olarak bildirmesi gerekir. (3) Yük alcnn kullanmna verildii tarihten sonraki 21 gün içinde durum yazl olarak tamacya bildirilmemi ise, teslimdeki gecikmeler için tazminat ödenmez. (4) Bu maddedeki zaman limitlerini hesap ederken duruma göre teslim tarihi, kontrol tarihi, veya yükün alcya verildii tarih saylmayacaktr. (5) Gerekli tetkik ve kontrolleri yapmak için tamac ve alc birbirlerine makul her kolayl göstereceklerdir. MADDE 31.

10 MADDE 32. edilmeyecektir. (1) Bu sözlemeye göre yaplan tamalardan ortaya çkan davalarda davac taraflar arasnda anlama ile belirlenmi, Akit taraf mahkemelerinde dava açlabilir. Ayrca u ülke mahkemelerinde de dava açlabilir. a) Davalnn mutadan ikamet ettii veya tama mukavelesinin akdedildii esas i yerinin veya ubesinin veyahut ta acentesinin bulunduu yerlerde, b) Tamacnn yükü ald veya teslim yeri olarak gösterilen yerlerde, (2) Bu maddenin 1 nci paragraf ile ilgili olarak bir dava yine ayn paragrafa göre yetkili olan bir mahkemede görülmekte ise veya böyle bir mahkeme tarafndan bir taleple ilgili olarak karar verilmi ise, ayn nedenlerle ayn taraflar arasnda yeni bir dava açlamaz. Ancak ilk davann açld ülkede yerine getirilemiyor ise, bu hüküm uygulanamaz. (3) Bir akit ülkedeki bir mahkemenin 1 nci paragrafta sözü geçen bir dava ile ilgili olarak verdii karar, o ülkede yerine getirilebiliyor ise ilgili ülkedeki formaliteler tamamlanr tamamlanmaz, dier akit ülkelerin her birinde de yerine getirilebilir olacaktr. Bu formaliteler davann yeniden görülmesine olanak salamaz. (4) Bu maddenin 3 üncü paragrafndaki hükümler mütenaks kararlara gyaben verilen kararlara ve mahkeme emriyle yaplan ödemelere uygulanr. Fakat ara kararlarna veya istemi tamamen veya ksmen reddedilen davacya ödemelere ilaveten yüklenen tazminatlara uygulanmaz. (5) Bu sözleme gereince tamalardan doan davalarda, akit ülkelerde oturan veya iyerleri bu ülkelerde olan akit ülke vatandalarndan giderlere karlk teminat istenemez. (1) Bu sözleme gereince yaplan tamalardan doacak davalarn bir yl içinde açlmas gerekir. Ancak, bilerek kötü hareket veya mahkeme tarafndan bilerek kötü hareket olarak kabul edilen kusurlarda, bu süre üç yldr ve u tarihlerde balar: a) Teslimde ksmi kayp, hasar veya gecikmelerde, teslim tarihinden itibaren, b) Tam kayplarda, kararlatrlan zaman limiti bitiminden 30 gün sonra kararlatrlm zaman limiti yoksa yükün tayc tarafndan teslim alnmasndan sonraki 60 nc günde, c) Bütün dier durumlarda, tama mukavelesinin akdedildii tarihten sonraki üç aylk dönemin sonunda, Limit döneminin ilemeye balad gün bu döneme dahil (2) Yazl bir istem, tamac bunu yazl bildiri ile geri çevirip, ona iliik belgeleri de iade edinceye kadar zaman limitini erteler. Talebin bir ksm kabul edildii takdirde zaman süresi anlamazlk konusu olan istek için tekrar devam etmeye balar. 6stemin alndn, cevap verildiini ve belgelerin gönderildiini kantlamak, bu durumlara güvenen tarafa aittir. Ayn gayeyle yaplan baka istemler için zaman süresi ertelenemez.

11 (3) Yukardaki 2 nci paragraf hükümlerine bal olarak, zaman limitinin uzatlmas, davaya bakan mahkemenin kararlarna göre düzenlenir. Bu karar ayn zamanda yeniden dava açma haklarn da düzenler. (4) Zaman am ile düen dava açma hakk, kart istek veya vereceini alacana sayma yoluyla kullanlmaz. MADDE 33. Tama mukavelesi, bir mahkeme heyetine yetki veren bir madde içerebilir. Ancak bu karar hâkimler heyetinin bu sözlemeyi uygulamasn içermelidir. VI. BÖLÜM TAIMACILAR TARAFINDAN ORTAKLAA YAPILAN TAIMALARLA LGL HÜKÜMLER. MADDE 34. Tek bir mukaveleyle düzenlenen tama, karayolu tamaclar tarafndan ortaklaa yapldnda, tüm tamann yaplmasndan her biri sorumludur. 6kinci tamac ile onu takip eden tamaclar, mallar ve sevk mektubunu kabul etmi olmalar dolaysyla ve sevk mektubundaki koullar altnda anlamaya katl olurlar. MADDE 35. (1) Yükü bir önceki tamacdan kabul eden tamac, kendisine imzal ve tarihli bir makbuz verir. 6smini ve adresini sevk mektubunun ikinci nüshasna yazar. Gerekirse sevk mektubu ve makbuzu madde 8 paragraf 2 de anlan çekinceyi de yazar. (2) Ortaklaa tamaclar arasndaki ilikilere madde 9 hükümleri uygulanr. MADDE 36. Ayn tama mukavelesine dayal istekle ilgili olarak açlan bir davada ileri sürülen kart bir istek veya vereceini alacana sayma halleri dnda kayp, hasar veya gecikme sorumluluu ile ilgili davalar ancak birinci tamacnn, sonuncu tamacnn veya kayp, hasar veya gecikmenin olutuu srada tama iini yapmakta olan tamacnn aleyhine açlabilir. Bu tamaclardan birkaç aleyhine ayn zamanda dava açlmas mümkündür. MADDE 37. Bu sözleme hükümleri gereince tazminat ödemi tamac, bu tazminat üzerinden ödedii faiz ve yapt sarflarla birlikte tazminat, tamaya katlm olanlardan u koullara göre geri almak hakkna sahiptir. a) Ziyan ve hasardan sorumlu olan tamac ister kendisi ister baka bir tamac tarafndan ödensin, tazminat tek bana yüklenmek zorundadr. b) Ziyan veya hasar iki veya daha çok tamacnn fiilinden ileri geldii zaman bunlardan her biri sorumluluktaki hissesi orannda bir mebla ödeyecek, mesuliyeti paylatrmak mümkün olmad takdirde, tama ücreti orannda sorumlu olacaktr. c) Ziyan ve hasar için sorumluluun hangi tamacya yüklenecei belirlenemez ise, tazminat tutar b) fkrasnda öngörüldüü üzere bütün tamaclar arasnda paylatrlacaktr. MADDE 38. Tamaclardan biri borçlarn ödemeyecek durumda ise, ödenmesi gereken tazminat pay tama karlnda alacaklar ücretler orannda dier tamaclar arasnda bölütürülecektir. MADDE 39.

12 (1) Dava ile ilgili tebligat yapldktan ve kendisine savunma hakk verildikten sonra, tazminatn miktar mahkeme karar ile saptanm ise 37 ve 38 nci maddeler gereince bir istem karsnda kalan tamac, bu istemi yapan tamacnn yapt ödemenin yerinde olup olmadn tartma konusu yapamaz. (2) Parasn geri alma hakkn mahkeme yoluyla elde etmek isteyen tamac, ilgili tamaclarn birinin ikamet ettii esas iyerinin veya ubesinin veyahut ta acentesinin bulunduu ülkenin yetkili mahkemesine bavurabilir. 6lgili bütün tamaclar ayn davada daval olarak gösterilebilir. (3) 37 ve 38. maddelerde öngörülen davalarla ilgili olarak verilecek kararlarda madde 31 paragraf 3 ve 4 hükümleri uygulanr. (4) Tamaclar arasndaki davalarda madde 32 hükümleri uygulanr. Bununla beraber, zaman am ya bu anlama gereince ödenmesi gereken tazminatn miktarn tayin eden son mahkeme karar tarihinden yahut ta böyle bir karar yoksa ödeme tarihinden itibaren balar. MADDE 40. Tamaclar 37 ve 38.maddelerde yazlanlar dnda kendi aralarnda balayc hükümler üzerinde anlamada serbesttirler.