ARPA İLE BESLEMENİN TAYLARDA BAZI KAN PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİsİ

Transkript

1 Ankara Ünv. Yet. Fak. Derg. 45: ARPA İLE BESLEMENİN TAYLARDA BAZI KAN PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİsİ İSMAİL BAYRAMı CUMHUR KILINÇ2 HAMDİ UYSAL 3 Effeel of nutrton wth barley on some blood parameters n foals Summary : Ths study was carred out to nvestgate the effect of nourshment Yı:thharley gran added to the ratons ofyearlng foals on some blood parametel's. In ths re.l'earch. the foals were dvded nto two groups; one control group was nourshed wth concentrated feed and other treatment group was nourshed wth barley gralıs. Each group was contaned Lmale and Lmare yearlng foals. These two groups of yearlng horses were feeded for fourty-fve days to peform the experments after 15 days of a prelmnary feedng perod. Blood albumn, glucose, urea, trglycerde, ALP, ron and znc value.\' were not effected n the treatment group of yearlng foals. However,total proten (P<.I), urc acd ( P<.05). creatnn (P<.I). cholesterol (P<.l), AST (P<.I), ALT (P<.I), LDH (P<.I) and copper (P<.I) were effected statstcally. Sex showed no effect on the blood parameters of yearlng foals nourshed wth barley gran added ratons except albumn (P<.05), trgylcerde (P<.05) and ron (P<.05) values. In concluson, barley grans added to the ratons of yearlng foals had no adverse e/lect on blood parameters. Key Words: Foal, barley, blood parameters Özet: Bu çalşma. 1 yaşl tayları arpa le beslemenn bazı kan parametrelerne etklern ncelemek amacıyla yaptlmıştır. Araşttrııa her br 10 erkek ve l dş taydan oluşan ve konsantre yem verlen br kontrol grubu le arpa verlen br deneme grubu olmak üzere k grup halnde yürütülmüştür. Araştırma 15 günlük alştırma dönem le 45 gün süren deneme dönemnden oluşmuştur. Tayları arpa le beslemenn. kan serum u albumn, glkoz, üre, trglserd. ALP.demr ve çnko değerler üzerne herhang hr etksnn olmadığı.buna karştn, total proten (P<.I). ürk ast ( P<.05). kreatnn (P<.I), kolesterol (P<.L), AST (P<.I), ALT (P<.I), LDH (P<.l) ve bakır (P<.l) değerlern statstk olaraketkledğ belrlenmştr. Cnsyet farkllğı. tayları arpa le beslemekle kan parametreler üzerne, albumn (P<.05), trglserd (P<0.05) ve demr (P<.05) değerler dıştnda etkl olmamıştır. Sonuç olarak br yaşlı tayları arpa le beslemenn. bazı kan parametreler üzerne olumsuz br etk yapmadığı tesbt edlmştr. Anahtar kelmeler: Tay, arpa, kan parametreler. ı Yrd Doç. Dr. AKÜ Veterner Fakültes Ilayvan Besleme ve Besleme Hastalıklan A BD-A FYN 2. Doç. Dr. GATA Byokmya ARD. ANKARA. 3. Dr. A Ü Veterl/(!r Fakltes. Ryokmya ABD. ANKARA.

2 62 İSMAİL SAYRAM - CUMHUR KILlNÇ - HAMD UYSAL GİRİş Büyüyen taylarda proten htyacı, hayvanın yaşı, ağırlığı, büyüme oranı ve yemleme programlarına bağlıdır (25). Sütten keslmş 6 aylık yaştak ve yaş cvarındak taylar hızlı büyüme gösterrler ve rasyonlarında kaltel protenlern bulunması gerekmektedr (7, ı8). NRC (24)'nn tavsye ettğ br yaşlı taylarda günlük proten tüketm, kg canlı ağırlık çn 2.3 g ham protendr. Ergn ağırlığı 500 kg olan br atın yaşındayken günlük tüketmes gereken proten mktarı 760g'dır. Br yaşlı tayların tahıl konsantres % ıs - 18 HP, kuru otu se % 8-5 HP çermeldr (25). Atlarda normal kan Cu düzey ].lg dı (5, 25, 27) Fe düzey 70- ı20 ].lg ldl (26) ve çnko düzey ].lg dı (5,26) aralığında olup yemlerde bulunması gerekl olan düzeyler tablo 'de verlmştr. Tayların beslenmesnde arpa ve yulaf gb tane yemler tek başına yaygın olarak kullanılmaktadır. Fazla mktarda ftk fosforu htva eden tane yemlern tek yönlü olarak tay rasyonlarında yoğun olarak uzun sürel kullanılmaları CD ( osteochondrts dssecans) denlen skelet sstem bozukluklarına yol açmaktadır (ı9,20,36). Taylarda tek yönlü beslemeye bağlı olarak bahsedlen bu tp rahatsızlıkları önlemek çn, besn maddelern dengel br şeklde htva eden ve yemlemede kolaylık sağlayan konsantre pelet yemlern kullanımı tcar üretmn artmasına paralelolarak yaygınlaşmaktadır (29). Tablo ı. Atların z element gereksnmler, ppm yem KM Demr Bakır Çnko Referans no L ı L Saastomonen ve Kösknen (30), sütten keslmş, 7 aylık yaştak 22 adet tay k gruba ayırarak gerçekleştrdkler çalışmalarında, ı. gruba ağırlıklı olarak yüksek kaltel süt tozu proten, 2. gruba düşük kaltel, arpa ağırlıklı rasyonu ve lave olarak her k grupta 6 adet taya ntramuskuler (I mg / kg CA) anabolk sterod, 3 hafta aralıklarla, sütten kesmden 12 aylık yaşa kadar vermşler, araştırma sonunda, serum total proten ve ALP değerlernn rasyonlardan etklenmedğn, üre değerlernn 2. grupta yüksek (P<.), glkoz değerlernn. grupta daha yüksek (P<0.05) olduğunu tesbt etmşlerdr. Fonnesbeck ve Symons (ı ), 6 adet, ortalama 8- yaşlı aygırda 6 x 6 latn kare yöntemyle, k aşamalı br deneme gerçekleştrmşlerdr.denemenn I. aşamasında, 6 değşk kaba yem ad-lbtum olarak verlmş, 2. aşamasında, yonca ve çayır otu, yulaf, arpa ve mısır le kombne edlerek verlmş ve 3'er hafta süren deneme peryodları sırasında alınan kan serumlarında üre-n, total proten, şeker ve kolesterol taynler yapmışlardır. Deneme sonunda serum üre-n değerler yonca otunun tek başına ve tahıllarla kombne edlerek verldğ gruplarda ve çayır otunun yulaf le kombne verldğ grupta daha yüksek. şeker mktarının, yonca ve çayır otlarının tek başına verldğ gruplarda yüksek, kulesterol mktarının se yonca ot UIllIl1 sapoıı ıl çerğnden dolayı bütün gruplarda daha düşük çıktığını tesbt etmşlerdr. Schryver ve ark. (32). 4 aylık aşta 24 adet tayı üç gruba ayırarak, gruplara"" 9, 14, ve 20 oranlarında proten çeren üç farklı rasyonu vermşler ve ı yıl sürdürdükler deneme sonunda, % 9 protenl rasyonu alan grupta serum üre-n, total proten ve albumn değerlernn düşük, ALP değernn se yüksek olduğunu tesbt etmşler ve NRC'nn önerdğ mktardan daha yüksek proten rasyonun taylara verlmesnn büyümeye ekstra br katkısının olmadığı gb, baskılayıcı br etk yapmadığını da bulmuşlardır. Geser ve Faulk (13), farklı cnsyeterde yaşları arasında, 30 adet ata, tcar yem ve çayır otundan oluşan aynı rasyon u yedl'mşler ve atlardan aldıkları kan serumlarında yaptıkları analzlerde total proten mktarını 6.93 g/dl ve albumn mktarını ortalama 3.24 g/dl olarak tesbt etmşlerdr.

3 ARPA LE BESLENMENİN TAYLARDA BAZI KAN PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİsİ 63 Bu araştırma arpanın br yaşlı taylarda bazı kan parametrelerne etksn ncelemek amacıyla gerçekleştrlmştr. MATERYAL VE METT Hayvan materyal Araştırmada yaşlı, ortalama 300 :t 50 kg canlı ağırlıkta, değşk ırkıara at, toplam erkek ve dş tay kullanılmıştır. Denemeye alınan tayların brbrne yakın doğumlu ve ağırlıkta olmasına özen göster Im şt r. Deneme rasyonları Araştırma k aşamalı olarak yürütülmüştür. Araştırmada taylar ı. dönem sadece arpa ve kuru çayır otuyla, 2. dönem, özel br yem fabrkasında hazırlanan tay yem le beslenmşlerdr. Taylara I. dönem verlen rasyon, sadece arpa ve kuru ortan oluşmuş ve başka hçbr lave yapılmamıştır. İknc dönem besn maddes htyaçlarını karşılayacak düzeyde konsantre yem ve kuru ot verlmştr. Deneme hayvanlarının beslenmes Tayların konsantre pelet yemle beslendğ dönem sırasında günlük tüketeblecekler yem mktarı, sndrleblr enerj ve proten htyaçları NRC (24)'ye göre düzenlenmştr (tablo 2).Taylara tahıl olarak sadece arpa verlen deneme dönemndek günlük htyaçları gözönüne alınmadan, yetştrc ler tarafından yaygın olarak kullanılan mktarlar üzernden verlmştr. Taylar, sabah 9"" ve akşam ı6 30 ' da olmak üzere k öğün halnde yemlenmşlerdr. Deneme yemlernden konsantre yem, pelet yem şeklnde günde 4 kg, arpa kabaca ezlerek günde 4 kg, balyalar şeklnde şletmeye getrlen kuru ot se balyaları açıldıktan sonra sap şeklnde ad-lhtum verlmştr. Taylar Gemlk Asker Veterner kulu Harasında denemeye alınmıştır. Deneme hayvanlarından kan alınması nbeş günlük alıştırma dönemnden sonra denemenn başlangıcında ve 15 günlk aralıklarla toplam 4 kez kan alınmıştır. Kan serumunda analzlern yapılması Kan serumunda, total proten, albumn, glkoz, üre, ürk ast, kreatnn, kolesterol, trglserd, AST, AL T, ALP ve LDH değerlernn belrlenmesnde Sgma ktler kullanılarak Techncon-RA otoanalzör chazından, bakır, çnko ve demr değerlernn belrlenmesnde se atomk absorbsyon chazından (6) faydalanılmıştır. Yem maddeler ve rwyonların ham besn maddelernn belrlenmes Araştırmada kullanılan yem maddelernn ham besn madde mktarları A..A.C (2)' de bldrlen analz metotlarına göre belrlend. İstatstk analzler Çalışmada elde edlen verlern statstk değerlendrlmesnde SPSS 7.0 ne. (33) paket programı kullanılarak T test yapılmıştır. BULGULAR Bu araştırmada kullanılan arpa ve kuru ot le özel br yem fabrkasında hazırlanan konsantre pelet yemn besn madde mktarları tablo 2'de, rasyon farklılığının bazı kan parametrelerne etks tabl03'de, arpalı rasyonun (deneme grubu ), cnsyet le etkleşmnn kan parametrelerne etks tablo 4'de, konsantre pelet yemn (deneme grubu 2) cnsyet le etkleşmnn kan parametrelerne etks tablo 5'de verlmştr. Deneme grupları kan serumlarında total proten (g dı), albumn (g dı), glkoz (mg dı), üre (mg dı), ürk ast (mg dı), kreatnn (g dı, kolesterol (mg dı), trgiserd (mg ldl), AST (LU ), ALT (LU ), ALP (LU ), LDH I). bakır (].lg dı), çnko (].lg dı) ve demr (].lg dı) değerler grafk 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. 8,9, ı, 11, 12 ve 13 'de gösterlmştr.

4 64 İSMAİL BAYRAM - CUMHUR KILINÇ - HAMDİ UYSAL Tablo. 2 Konsantre yem, arpa ve kuru otun besn madde mktarları ( %). Table 2 Feed ngredents of eoneentrate, barleyand dred grass (%). Konsantre yem Arpa Kuru ot Kuru madde Ham proten Ham yağ Ham selüloz Ham kül Azotsuz öz madde Tablo.3 Rasyon farklılığının kan parametrelerne etks. Table 3. The effeet of raton dfferenees on blood parametel's. DENEME GRUPLARı Parametre N II t Önemllk x Sx X Sx T.proten L 6.04 :t.072a 6.65 :t 0.088b *** Albumn L 2.12 :t :t NS Glkoz L :t :t NS Üre L :t :t NS Ürk ast L 1.64 :t.i64a 2.25 :t 0.182b * Kreatnn L 1.26 :t 0.065a 0.92 :t 0.036b *** Kolesterol Lo :t 3.468a :t 4.107b ** Trglserd L :t :t NS AST L :t ıı.336a :t b *** ALT :t 0.920a :t 0.993b *'1* ALP L :t :t NS LDH Lo :t 9.382a :t b *** Bakır :t :t *** Çnko :t :t NS Demr :t :t NS Aynı sırada farklı harf taşıyan gruplar arası fark önemldr *P(0.05), ** P(.), *** P(.) NS : Öneml değl. Tablo. 4. Deneme grubu 'dek- cnsyet farklılığının kan parametrelerne etks Table 4. The effeet of sex nteracton n expermental group on blood parametel's. DENEME GRUBU Parametre N Erkekler Dşler t Önemllk x Sx x Sx T.proıen :t 0.109a 5.88 :t 0.082b * Albumn :t :t NS Glkoı :t :t NS Üre :t :t NS Ürk ast :t :t NS Kreatnn :t :t NS Kolesterol :t 6.054a :t 2.692b * Trglserd :t 3.227a :t b * AST :t :t NS ALT :t :t NS ALP :t :t NS LDH :t :t NS Bakır L :t :t NS Çnko L :t :t NS Demr L / /.260 NS Aynı sırada farklı harftaşıyan gruplar arası fark önemldr *P(0.05).

5 ARPA LE RESLENMENİN TAYLARDA BAZI KAN PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİsİ 65 Tablo.5. Deneme grubu 2'dek- cnsyet farklılığının kan parametrelerne etks Table 5. The effect of sex nteractan n expermental group 2 on blood parameters. DENEME GRUBU 2 Parametre n Erkekler Dşler T Önemllk x Sx x Sx T.proten :t :t NS Albumn :t :t NS Glkoı :t :t NS Üre :t :t NS Ürk ast :t :t NS Kreatnn :t :t NS Kolesterol :t :t NS Trglscrd :t :t NS AST :t :t NS AST :t :t NS ALP :t :t NS LDH :t :t NS Bakır L 1.73 :t :t NS Çnko Lo :t :t NS Demr :t :t * Aynı sırada farklı harftaşıyan gruplar arası fark önemldr *P(.05).

6 :./l.;2 t- u.ı u.ı. o:: u.ı N ';:J.C;:: u.ı...ı u.ı o:: t- u.; <o:: <ı:: ı:ı.. Z <ı:: cı:: <ı:: cı o:: <ı::..ı >- < t-. z w.ı :r. L.:.: cc L.:: <: co..... ı 7 6,8 :c 6,6 l:!1 6,4 6, 5,8 a.. 5,6.... _-_ 'BaŞ' 2, h.lt., :E 32 E :::1 8. [.: 1 -=--De:perYdu-:-. =_trafk.ı 2,4-2,1 :e 1,8,.- 1,5 12 g 0:9 oc 0,6 :et 0,3 I..._.:::: -=.::-.=---=--.::::..:::::! :E 90 cl a Deneme peryodu 4 hafta Deneme peryodu r=::;j ---ı-=-j _._.._ Grafk.2 ı-.- Grup 1 Grup 2 f.. _... _... J _._. Grafk.3 3,5 :c 3 2,5.; 2 'gj 1,5. 1.;: 05 :::1 ' Deneme peryodu Deneme peryodu 1===.'::::-_0'::::- =.=-=--- 1,8 :c 1,5 c.! 1,2 '2 0,9 0,6 0,3 - "== - Deneme peryodu Gup'11 LGruJ [: Grupl1 Grup 2._ 'Grafk.4 --,.JGrafk !:=: '-_._._.. --.J..... _'.. 1 Grafk.6

7 <v: >- :L :E cl '* CIL D.Saşl Deneme peryodu --_ , , Grp-1-;, Grup 2, ' Grafk.? :a, 60 _ 75 :.!:: 45 "';;P1-30 Grup 2; 1' cl ' E Deneme peryodu..-..=.:=::=: =:. =::.c:=-"- -:0==.,:..=::==::,::='" -Grafk J ı-: Deneme peryodu.-- -_.- _. _._- _._ "'.- ---,--.. _.._... _ !, 'Grafk.9 L 25...J ı-: 10...J < 5 D.SaŞI J ıı:- 150 ;j, _... _._.... brafk. : Deneme peryodu ' L r- -."-'".-_.. -" , Deneme peryodu Deneme peryodu --_._-, Grup 1 L---Grup 21 r' '-' ı '.. _'_... brafk.ll J J 100 [-G'p 1'ı ı l..up2.1 brafk.12

8 _.._ ısmail SAYRAM - CUMHUR KILlNÇ HAMDİ UYSAL 150 o. 125 ı:ı cı 100 : aı 25 2 hafta 6 hafta Deneme peryodu l -Grafk _ o o , ; --4==-. I-+-Grup1l1 r 20!_GrupJ & 1 t ! D Başı Deneme peryodu. brafk , 200 ı:ı 150 cı ::ı.: 100 e 50 cl o DBaşl -+-Grup 11 I_Grup2 Deneme peryodu Grafk 15 TARTIŞMA VE SNUÇ Rasyonlarında sadece arpanın kullanıldığı yaşlı tayların kan serumlarında, total proten, albumn, glkoz, üre, ürk ast, trglserd kreatnn, kolesterol, AST, ALT, LDH, ALP, bakır, çnko ve demr değerlernn ncelendğ bu araştırmada, grupların serum total proten değerler, arpa ver len grupta düşük olmak üzere statstk olarak öneml çıkmıştır (P<.I). Bu sonuç, Schryver ve ark (32)'nın farklı oranlarda proten çeren yem tüketmlernn, kan byokmya parametrelerne etkl olmadığı şeklndek raporlarına uymamakla brlkte, atlar çn bldrlen normal fzyolojk sınırlar çnde yer almıştır (I,8, 11,22). Sunulan çalışmada, rasyon farklılığı kan serumu glkoz düzeylern etklememştr. Her ne kadar Frape (12) yüksek protenl rasyonlarla beslenen tayların kan senıınu glkoz düzeynn, düşük protenl rasyonlarla beslenenlere göre yüksek çıktığını yaptığı araştırma le ortaya koymuş olsa da, elde ettğ değer le çalışmamızdak glkoz sonuçları arasında uyumsuzluk söz konusudur. Buna karşın Kleffken (23) ve Stenbreker ve arkadaşlarınııı (34) raporları le elde ettğmz glkoz sonuçları arasında paralellk bulunmaktadır. Jenkns ve ark. (21), kan glkoz düzeynn, yemn formu, selüloz çerğ ve enerj-proten arasındak lşkye bağlı olarak değştğn bldrmektedrler.

9 ARPA İLE BESLENMENİN TAYLARDA BAZI KAN PARAMETRELER ÜZERNE ETKİs 69 Serum ürk asit (P<. ) ve kolesterol (P<. ı) değerler rasyon farklılıklarından statstk olarak etklenmştr. Rasyonlarda sadece arpa kullanılması kolesterol düzeyn artırmış, trglserd düzeyn se artırma eğlmne grmştr. Grupların kan serumu kreatnn değerler ncelendğnde, arpa verlen grupta, konsantre pelet yem verlen gruba göre yüksek (P<.J) çıksa da, her k grupta belrlenen kreatnn değerler atı ar çn bldrlen sınırlar çnde yer almıştır (I, 3, 7, 27, 3 ) ve Wallch (35)' ın kan serum u kreatnn değerlernn norınal sınıra yakın veya normaln altında çıkmasının klnk yönden önemnn olmadığı şek ndek bu Igu ları nı desteklemekted r. Serum LDH değer gruplarda brbrnden farklı çıkmıştır (P<.). grafk 12 gözden geçrldğnde konsantre pelet yem verlen grup 2'de denemenn özellkle 4. haftasında olmak üzere yüksek çıkmasına rağmen denemenn sonunda her k grupta da brbrne yakın değerlere ulaşmıştır.ntekm Hambleton ve ark.( 6) serum LDH değernn rasyondak enerj değşmnn etksyle farklı çıkableceğn fade etmektedrler. Serum AST değer, tayların rasyonlarında sadece arpa kullanılmasıyla denemenn başlangıç dönemnde düşük çıkmasına rağmen denemenn sonlandırıldığı da konsantre pelet yem verlen kontrol grubuyla paralel düzeylerde seyrettğ saptanmıştır. Bu durum AST değernn sonuçta rasyon farklılığından etklenmedğn ortaya koymaktadır ve Gosset ve ark. (14 )'nın ı yaşlı taylarda belrledğ ortalama. AST değerleryle (217 LU / L) uyumluluk göstermektedr. Serum AST değernn hepatk gelşme, müsküler aktvte, egzersz (4, 4) ve kas gelşmne bağlı olarak, büyüyen hayvanlarda arttığı bldrlmektedr (37). Bzm yaptığımız denemede kullandığımız taylar, her ne kadar gelşme dönem çnde yer alsa da, hızlı br gelşme dönemne rastlamaması ve uzun br deneme sürec çnde olmaması nedenyle her k grupta tesbt edlen AST mktarlarındak benzer değerlern ortaya çıkardığı sonucu açıklayan br durum olarak ortaya çıkmaktadır. Gruplarda tesbt edlen ALT değerler, statstk olarak farklı (P<.I) çıkmasına rağmen, aynı AST değerlernde olduğu gb deneme sonunda her k grupta da brbrne yakın düzeylerde olduğu görülmektedr (grafk ).Bu durum sonuç olarak farklı rasyonların verlmesnn tayların serumlarında ALT değerlern etklemedğ gerçegını ortaya koymaktadır. Her k grupta da elde edlen değerler Grepp ve ark. (I 5) elde ettkler değerlerden yüksek çıkmasına rağmen, Sato ve ark.(31) bulgularıyla benzerdr. Kan serumu albumn. üre, trglserd ve ALP değerler gözden geçrldğnde (tablo 3), gruplar arasında statstk olarak fark tesbt edlememştr. Yüksek protenl rasyonların serum ALP düzeyn düşürdüğü (32), buna karşın, karacğer hastalıkları, kemk hastalıkları ve gelşen hayvanlarda osteoblastk aktvte sonucu skelet ve kasların gelşmes nedenyle ve yne gelşen hayvanlarda trod hormonu etksyle serum ALP değernn arttığı fade edlmektedr (3,14,30). Sunulan çalışmada farklı protenl rasyonların verlmes taylarda senım ALP değer yönünden br farklılık oluşturmaması lteratür bldrmleryle uyumsuzluk göstermektedr. Araştırmada elde ettğmz ve rasyon farklılığından etklenmeyen üre değerleryle çeşt araştırıcılar tarafından bldrlen (I, ) ve serum üre konsantrasyonu le rasyon proten arasındak lşkye bağlı olarak, htyacın üzernde veya kaltesz proten tüketmyle serum üre konsantrasyonunun arttığı şekl ndek bldrmler arasında uyumsuzluk söz konusudur. Grupların kan serumu bakır. çnko ve demr değerler ncelendğnde. rasyon farklılığından sadece bakır (P<. ı) değer statstk olarak etklenmştr. Tablo 3'te de görüldüğü üzere br yaşlı taylarda besn maddes htyaçlarını karşılayan br rasyonun verlmes kan serumu bakır düzeylernn denemenn başlangıcında, 2 ve larında arpa verlen gruba göre daha yüksek düzeylerde seyretmesne rağmen (grafk 13), denemenn sonunda her k grupta da paralel düzeylerde ve taylar çn bldrlen nonnal fzyolojk sınırlar çnde (I) yer almıştır. Gruplarda tesbt edlen çnko değerler atlar çn bldrlen çnko değerlernden braz düşük çıkmıştır (1, 27). Bu durum tayların rasyonlarına denemenn brnc aşamasında mneral katkısının yapılmaması, denemenn knc aşamasında se dengel br rasyon verlmesne rağmen kandak çnko düzeyn

10 70 İSMAİL SAYRAM - CUMHUR KILlNÇ - IIAMDİ UYSAL deneme süresnce normal sınıra çıkarmamasının br neden olablr. Bu da tayların rasyonlarında kısa sürel de ola htyaçlarını karşılamayan yemlerın verlmemes gerçeğn ortaya koymaktadır ( 7,27 ). Cnsyetn rasyon farklılığına etks arpa verlen grupta, total proten (P<.05), kreatnn (P<.05) ve trglserd (P<.05) düzeylerne, konsantre pelet yem verlen deneme grubu 2'de se sadece demr düzeylerne olmuştur. Sonuç olarak, br yaşlı tayların rasyonlarında, geleneksel br yöntem olarak sadece arpa ve kuru ot kullanılmasının, besn maddes htyaçlarını karşılayacak düzeyde br yemlemeye göre, kan serumunda ncelenen parametreler yönünden olumsuz br etk yapmadığı kanısına varılmıştır. KAYNAKLAR ı Altıntaş, A., Fdaneı, U. R. (1993). Evcl hayvan/arda ve nsanda kamn byokmyasal normal değerler. Ankara Ün v Vet Fak Derg 40 (2) : A..A.e. (1984)."ffeal Methods of Analyss of the Assocaton of Analteal Chel7lsts". 14 th ed.,inc. Arlngton,Vrgna. Bauer,J.E., HarveyJ.W., Asquth,R.L., Me Nulty,P.K., Kvpelto,J. (1984). Clncal chemstr)' referenee values of foals durng the frst year of lfe.equne Vet J 16(4) bology and medcne, Wley nterscence, London. 7. Chureh, D. e., Pond, W.G. (I988).Base aıımal ııutrton and feedng. 3'h. Ed. John &Whley. USA. 8. Dossn,., Calette, F., Trumel, e., Solera, M. 1., la Farge, F., Braun, J. P. (1993). Valeurs usuelles des constcuants boehmques. plasmatques et hematologques de ehevaux de selle. Revue Med Vet 144 (6) Eggum, B... (1970). Blood urea nıeasurel1lent as a teehnque )r assesng proten qualt)'. Br J Nutr 24: Fonnesbeek, P.V., Symons, S. D. (1969). Effect of det on concentraton of proten. urea. ntrogen. sugar and eholesterol of blood plasma of hon'es. J Anın Sc 28: Fosh, F., Satho, M., Koyama, S., Nadakada, K., Chba, M., lkeda, N., Hakamada, R., Hgueh, S., Kawamura, e. (1994). Appleaton to cows and horses of spotehem. a dry-ehemstr)' blood analyzer for use n veternar)' elnes. J Vet Med A 41: Frape, D. (1986). Equne nurrton and feedng. Longman. Essex. 13. Geser, D.R., Faulk, D. (1989). lonzed caleum n the horse. Equne Pracl ıı (5) Bugala,N.S., Kumar, D Levels of boehemcal. mneral and enz)'me consttuents n blood of male foals (Equus eabauus). Indan Vet J 73. June CampbeII-Beggs, e.l., Johnson, P.J., Messcr, N.T., Lattmer, J.e., Johnson, G. Casteel, S.W. (I 994). steoehondrts dsseean.l' n aıı appalosa foal assocated ıv,lı znc roxcoss. J. Equne Vet Sc ı4 : Chrstan, G.., Feldman, V. (1982). The (///(//)'s.l of copper. znc. ca/eum. ııwgnesunı. sodlm aııd potassıım n blood plasma or serum by atome absorhsofl speecrol11ecry. Atomc absorbson spectroscopy, applcatons n agrculture, 14. Gosset, K.A., Denns, D.F.( 1984). Effeet of age 011 lver enz)'me actvtes ıı serum oj' healty quarter horses. Am J Vet Res 45 (2) Grepp,G.F., Casn,L., Gatta,D., rland, M., Pasqun,M Daly jlucruatoll.l' of haemaıolog)' and ljlood ehemstr)' n horses fed varyng levels of proteıı. Equne Vet J 28 (5) Hambleton, P.L., Slade, L.M., Hamar. D.W., Kenholz, E.W., Lews,L.D. (1980). Detary fat and exerese eondtoııııg effcet Dl metabole parameters n the horse. J Annı Sc 51 (6)

11 ARPA İLE BESLENMENN TAYLARDA BAZI KAN PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİsİ Hntz, H. F. (1987). Current Therap)' In Equne Medcne 2. Secton L Nutrton, W-B. Sounders Company. Phladepha.USA. 18. Hntz, H. F., Cymbaluk, N.F Nutrton of the /lrse. Annu Rev Nut 14: Ivers,T. (1986). steochondrts,' Undemutrton or ovemutrton? Equne Prac 8 (8). ı5-20. Jeffeott,L.B. (I 99 ı). steochondrts n the horse-searcng for the key to pathogeness.equne Vet J 23 (5) Jenkns, D.J.A., Taylor, R.H., Wolever, T.M.S. (I 989). The dabetc det. detar)' carbohydrate and dfferences n dgestblt)'. Dabetologa 23 : Jennngs, F.W., MuIlgan, W. (1953). Levels of same chemcal consttuents n normal horse sera. J.Comp Path 63: Kleffken, D. (ı 993). Preleal dgestblty of gran starch ( barle)'/maze) dependng on processng. roughage supply and amylase supplement n horse.l Thess. Teraerztlehe Hochschule Hannover. Germany. 24. NRC. (ı 978). Nutrent requrements of domestc anmals. No. 6. Nutrent requrements of horses ( 3 rd Revsed Ed ). Naıonal Academy of Seences- Natonal Research CouncL. Washngton.D.C. 25. U, E.A., Asquth,R.L., FeasterJ.P., Martn, F.G. (ı 979). Injluence of proten level and qualty on the growth and development of yearlng foals. J Anm Sc 49 ( 3 ) Özpınar, H. (ı 995). At beslemes. maş ff.bas. İstanbuL. 27. Pond, W. G., Chureh, D.C., Pond, K. R. (ı 995). Basc anmal ııutrton and feedng. 4 lh Ed. John &Whley. USA. 28. Radostts,.M., Blood, D.C., Gay, c.c. (ı 994). Veterııary Medcne,' A textbook of the dsease.l' of ca Ille. sheep. pgs. goat and horse.\". 8 ıh Ed. Saunders Company Ltd. London. Phladelpha.Toronto. sydney. Tokyo. 29. Ralston,S.L, Broek, G.V., Balc,C.A. (I 979). Feed ntake paııerns aııd assocated blood glucose. free faııy acd and nsuln changes n pones. J Anm Sc 49 (3) Saastomonen,M. T., Kosknen,E. (1993). lnjluence of qualty of detary proten supplement and anabolc sterods on muscular and skeletal growth of jc)(/i.i.anm Prod56: Sato,T., da,k., Kubo,M. (ı (78). Hematologcal and bochemcal values of thoroughbred foals n the frst sx months of lfe.corneıı Vet 69: Sehryver, H.F., Meakm, D.W., Lowe, J.E., Wllams, L.V., Soderholm, L.V., Hıntz, H.F. (1987). Crowth and calcum metabolsm n horses fed varl'ııg levels of proten. Equne Vet J ı9: SPSS ne. (I 960). SPSS for wndows 6./ Base system user's Cu de. release 7.0 Copyrght 1993 By SPSS nc. Prnted n the USA. 34. Stenbrecher, A., Fuchs,R., Kolb,E., Nestler,K., Sehneff,C., Sehmdt,U., Wahren,M. (1990). Compostoıı of blood of warm Mooded horses fed a det of (/{ hay or barley hay for 9 months. Archv für Exper Vel Med 44: WallaehJ. (1986). Interpretaton of dagnostc tests " A handbook synopss of laboratory medcne. 4.ed. Ltıle, Brown and Company Bosıon / Toronlo. 36. Wllams, M.A., Pugh,D.C. (ı 993). Developmental orthopedc dsease Mıımzng the ncdence of ({ poorly understood dsorder. Equne IS (6) Wolff,W.A., Tumleson, M.E., Lttleton, C.A. (1969). Serum chemstr)' ıı ııol'mal {{nd deased hon'es. Advances n Auıomated Analyss/ Bomedcal 3: 179- ı85.