TAVUK DIŞKILARININ ANAEROBİK ARITIMINDA İSTATİSTİKSEL TEKNİK KULLANILARAK EN UYGUN KOŞULLARIN BELİRLENMESİ

Transkript

1 Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. Der. J. Fac. Eng. Arch. Gaz Unv. Clt 24, No 4, , 2009 Vol 24, No 4, , 2009 TAVUK DIŞKILARININ ANAEROBİK ARITIMINDA İSTATİSTİKSEL TEKNİK KULLANILARAK EN UYGUN KOŞULLARIN BELİRLENMESİ Mustafa Serhat EKİNCİ ve S. Ferda MUTLU Kmya Mühendslğ Bölümü, Mühendslk Mmarlık Fakültes, Gaz Ünverstes, Maltepe, Ankara (Gelş/Receved: ; Kabul/Accepted: ) ÖZET Bu çalışmada tavuk dışkılarının anaerobk arıtımında kmyasal oksjen htyacı (KOİ) gderm hızını fade eden statstk br model gelştrlmştr. Sıcaklık, ph ve toplam katı yüzdes 2 3 -faktöryel deneysel tasarıma göre seçlerek, bu faktörlern KOİ gderm hızına etkler keskl reaktörlerde Box-Wlson deneysel tasarım yöntemne göre ncelenmştr. Deneysel sonuçlar Desgn Expert Tral paket programı le statstksel olarak değerlendrlmştr. Reaktörler eşt hacımda anaerobk özümleyc çamurla aşılanmışlardır. Gelştrlen model kullanılarak en yüksek KOİ gderm hızı, sıcaklık, ph ve toplam katı yüzdesnn sırasıyla 35 0 C, 6.9, 7.01 (g/100 g) değerlernde 368,17 mg KOİ/L.g katı atık.gün olarak elde edlmştr. Anahtar Kelmeler: Tavuk dışkısı, anaerobk arıtım, kmyasal oksjen htyacı, statstksel analz. DETERMINATION OF OPTIMUM CONDITIONS WITH USING A STATISTICAL TECHNIQUE TO THE ANAEROBIC DIGESTION OF HEN MANURE ABSTRACT In ths study, a statstcal model whch can be used to descrbe rate of reducton of chemcal oxygen demand (COD) n anaerobc dgeston of hen manure was developed. Temperature, ph, and total sold percent were chosen as a 2 3 -factoral expermental desgn and the effects of these factors on the rate of reducton of COD were examned n batch reactors accordng to the Box-Wlson expermental desgn method. Expermental results were evaluated statstcally by usng Desgn Expert Tral package program. All reactors were noculated wth equal volume of anaerobc dgester sludge. Wth the use of the developed model maxmum rate of reducton of COD was obtaned as 368,17 mg COD/L.g sold.day when temperature, ph and total sold percent were 35 0 C, 6.9, 7.01 (g/100 g) respectvely. Keywords: Hen manure, anaerobc treatment, chemcal oxygen demand, statstcal analyss. 1.GİRİŞ (INTRODUCTION) Hayvan dışkılarının anaerobk bozunması, bleşm temel olarak metan ve karbondokstten oluşan byogazın üretmne neden olur. Depolanmaları sırasında hayvan dışkılarının doğal bozunumu sonucu oluşan CH 4 salınımı, sera gazlarından kaynaklanan küresel ısınmaya neden olması dolayısı le stenmeyen br durumdur [1]. Ayrıca dışkıların depolanması sırasında çerdkler azot ve fosfor yüzey sularında yaşlanmaya ve toprakla yeraltı sularında krlenmeye neden olmaktadır [2]. Metan gazı atmosferde karbondokste göre daha az bulunmasına karşılık küresel ısınma üzernde 23 kat daha fazla etkldr [3]. Denetml br anaerobk bozunma le dışkıların depolanması süresnce atmosfere salınacak metan azaltılablr ve elde edlen CH 4 fosl yakıtların yerne enerj kaynağı olarak kullanılablr [1]. Hayvan dışkılarının anaerobk arıtımı byolojk br süreçtr. Bu yüzden anaerobk bozunumu sıcaklık, ph, hammaddenn çerğ, karbon/azot oranı, besleme hızı ve zehrl maddeler gb brçok etken etkler [4]. Tarım endüstrlernn ekonomde öneml br paya sahp olduğu Türkye de, 2006 yılı sonu toplam tavuk sayısı yaklaşık 345 mlyon adet olarak belrlenmştr

2 M.S. Eknc ve S. F. Mutlu Tavuk Dışkılarının Anaerobk Arıtımında İstatstksel Teknk Kullanılarak [5]. Br tavuktan se br yılda ortalama 60 kg ıslak dışkı elde edlr [6]. Elde edlen bu dışkıların anaerobk olarak arıtılması ülke ekonomsne katkıda bulunmakla brlkte nsan sağlığı ve çevre çn de olumsuzlukların önüne geçecektr. Anaerobk arıtım sürecnn gerçekleştğ sıcaklık aralıkları bu aralıklarda etkn mkroorganzma türlerne göre; sakroflk (15-25 o C), mezoflk (35-37 o C) ve termoflk (50-60 o C) olarak adlandırılır. Byogaz üretm çn en uygun k sıcaklık değer vardır. Bunlar mezoflk koşullar çn 35 o C, termoflk koşullar çn 55 o C dr. Termoflk koşullarda anaerobk arıtımın, metabolk hızın yüksek olması gb üstünlüğünün yanında, mezoflk koşullara göre daha az kararlı olması ve daha fazla enerj gereksnmnn olması gb olumsuzlukları vardır [7]. Anaerobk arıtım sürec an sıcaklık değşklklernden, sürec gerçekleştren değşk mkroorganzma grupları bulunduğu çn olumsuz yönde etklenr [8]. Anaerobk arıtım çn deal ph aralığı 6,8-7,2 dr. Metan üretm basamağının optmum ph değer 7,0 cvarında ken hdrolz ve ast üretm basamaklarının optmum ph değer 5,5-6,5 arasındadır [9]. Bu yüzden anaerobk arıtım basamaklarının brbrleryle uyumlu yürütüleceğ optmum br ph değer belrlenmeldr. Dışkıların çersnde bulunan mkroorganzmalar stenen dönüşüm hızına ulaşılması çn yeterl olmayablr. İşletlmekte olan başka br tessten alınan çamur (aşı) yüksek mkroorganzma çermes neden le yen çalışacak tessn şletmeye alınma sürecn kısaltır [10]. Düşük katı oranlarında havasız ortam koşullarını sağlamak zorlaşır, yüksek katı derşmnde se bakteryel etknlğn yavaşlaması neden le byogaz üretm hızı düşer [10]. Bujoczek ve arkadaşları keskl sstemde, 35 o C de yüksek katı çerkl tavuk gübresnn anaerobk arıtımını ncelemşlerdr. Çalışmanın sonucunda % 10,3 katı yüzdesnn en uygun olduğu görülmüştür [11]. Mahanta ve arkadaşlarının keskl sstemde yapmış oldukları çalışmada 35 o C de ve sığır dışkısı toplam katı yüzdesnn % 8 olduğu koşullarda byogaz üretmnn daha fazla olduğu belrlenmştr [12]. Anoze ve arkadaşları plot ölçekl keskl byogaz reaktörü tasarlayarak 40 günlük bekleme süresnde dört farklı atıktan byogaz üretmn ncelemşlerdr. Atık olarak tavuk dışkısı, mısır sapı, sığır dışkısı ve bunların aynı oranda karışımını kullanmışlardır. Günlük ortalama byogaz üretm en fazla (137 ltre) tavuk dışkısından, en az se (16,38 ltre) mısır sapından elde edlmştr. Byogaz üretm tavuk dışkısından knc günde, mısır sapından altıncı günde, sığır dışkısından üçüncü günde başlamıştır [13]. Karm ve arkadaşları karıştırma çeşdnn ve katı yüzdesnn laboratuvar ölçekl anaerobk reaktörlern performansına etksn ncelemşlerdr. Düşük katı derşmlernde (%5) üretlen gaz yeterl mktarda karışımı sağladığı çn ayrıca yapılan br karıştırmanın etksnn olmadığı görülmüştür. %10 katı yüzdesnde çalışılan deneylerde karıştırma ve karıştırma çeşdnn byogaz üretmne öneml derecede olumlu etks gözlemlenmştr [14]. Daha öncek yapılan çalışmalarda anaerobk arıtıma sıcaklık, ph ve katı madde yüzdesnn etks brlkte ncelenmemştr. Bu çalışmada se tavuk üretm çftlğnden alınan tavuk dışkılarının 24 saatlk anaerobk arıtımı sonucunda kmyasal oksjen htyacı gderm hızı üzerne sıcaklık, ph ve tavuk dışkısı katı madde yüzdesnn brlkte etks ncelenmştr. 2. MATERYAL ve METOT (MATERIAL AND METHOD) 2.1. Tavuk Dışkısının Özellkler (Characterzaton of Hen Manure) Deneysel çalışmada kullanılan tavuk dışkısı T.C. Tarım ve Köy İşler Bakanlığı Tavukçuluk Araştırma Ensttüsüne bağlı üretm çftlğnden, reaktörlere yapılan aşı se Ankara Beledyes ASKİ anaerobk arıtım tesslernden alınan özümleycden sağlanmıştır. Alınan tavuk dışkısının özellkler Standard Methods a göre belrlenmştr [15]. Elde edlen sonuçlar Tablo 1 de verlmştr. Tablo 1. Tavuk dışkısının özellkler (Propertes of hen manure) Özellkler Tavuk dışkısındak değerler Toplam kuru katı, g /g dışkı 0,28 Nem mktarı, % 72,03 Toplam çözünmüş katı, g / g dışkı 0,0475 Toplam askıdak katılar, g / g dışkı 0,2322 Uçucu katılar, g / g dışkı 0,2125 Sabt katılar, g / g dışkı 0, Deneysel Tasarım (Expermental Desgn) Deneyler Box-Wlson deneysel tasarım yöntemne göre tasarlanmıştır. Box-Wlson deneysel tasarımı, fzksel ve kmyasal süreçlern matematksel modellern türetmek çn genel deneyler sersnden oluşan etkn br temele dayalı br yöntemdr. Özellkle endüstryel uygulamalarda kullanımı ve yararı, seçlen faktörlern uygun br aralığında fzksel durumun kuadratk fonksyonla tanımlanmasıyla artmaktadır. Regresyon model aşağıda verlen şeklde fade edlr. Y b0 b x j b x x j j 688 Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 24, No 4, 2009

3 Tavuk Dışkılarının Anaerobk Arıtımında İstatstksel Teknk Kullanılarak M.S. Eknc ve S. F. Mutlu Y bağımlı değşken, b 0 kayma term, b değerler doğrusal katsayılar, b j değerler se kuadratk katsayılardır. ve j 1 le değşken sayısı arasında değşr. Bağımsız değşkenler olarak sıcaklık (X 1, 0 C), ph (X 2 ) ve tavuk dışkısı katı yüzdes (X 3, ağ./ağ) seçlmştr. KOİ gderm hızı (Y) se bağımlı değşkendr. Kolaylık sağlama amacı le modeldek bağımsız değşkenlern kodlanmış değerler kullanılmıştır. X değşkenler x olarak aşağıdak eştlğe göre kodlanmıştır. x = (X - X o) / ΔX, Burada x X değşkennn kodlanmış değer, X o değşken çn seçlen çalışma aralığının orta değer, ΔX se adım aralığıdır [16]. Bağımsız değşkenlern kodlanmış ve gerçek değerler Tablo 2 de verlmştr Deney Düzeneğ (Expermental Setup) Her br deney koşulu çn br adet olmak üzere toplam 20 adet 250 ml hacımlı cam erlenler keskl reaktör olarak kullanılmıştır. Her br reaktör çersne katı madde yüzdesne göre hesaplanan mktarlarda tavuk dışkısı, su ve aşı mkroorganzma çeren anaerobk özümleyclerden alınan arıtma çamuru eklenmştr. Her br reaktöre eklenen arıtma çamuru eşt mktarlardadır. Sıcaklık ve ph ayarları yapıldıktan sonra anaerobk arıtım sürec başlatılmıştır. Anaerobk arıtım boyunca ph ölçümler Metrohm markalı 744 model br ph metre le yapılmıştır. ph ayarı molarteler 0,1 M 5 M aralığında değşen NaOH çözeltler le 0,1 M 1 M aralığında değşen H 2 SO 4 çözeltler le yapılmıştır. İstenlen reaktör sıcaklıkları sıcak su banyoları le sağlanmıştır. Anaerobk arıtım süresnce mkroorganzmaların etknlkler sonucu oluşan gazlar derecel büretlerde toplanmıştır (Şekl 1). Reaktörlerden başlangıçta ve her 6 saatte br örnekler alınmıştır. Alınan örnekler homojenleştrme chazıyla homojenze edlmştr. Bu örneklern KOİ ölçümler üçer defa tekrar edlerek elde edlen değerlern ortalaması alınmıştır. KOİ ölçümler dışkının çözünen ve çözünmeyen kısımlarında toplam olarak yapılmıştır Ölçüm Yöntemler (Analytcal Methods) Şekl 1. Deney düzeneğ (Expermental setup) KOİ derşmler markası WTW, model photoflex Turb olan fotometre le mg/l KOİ aralığında ölçüm yapablen ktlerle ölçülmüştür. Dğer tüm analzler Standard Methods a göre gerçekleştrlmştr [15]. ph ölçümler Metrohm markalı 744 model ph metre ve LL SOLITR.PT1000 model ph elektrotu kullanılarak yapılmıştır. 3. SONUÇLAR VE TARTIŞMA (RESULTS AND DISCUSSION) Koşulları Box-Wlson deneysel tasarım yöntemne göre tasarlanmış deneylern KOİ ölçüm sonuçları Desgn-Expert paket programının 45 günlük deneme sürümü le statstksel olarak değerlendrlmştr. Bağımsız değşkenlern model üzerne etkler ANOVA test uygulanarak ncelenmş, değşkenlern modeldek katsayıları ve p değerler (önem düzeyler) Tablo 3 de verlmştr. Tablo 3. Bağımsız değşkenlern modeldek katsayıları ve p değerler (Coeffcents and p values of ndependent varables n model) Model Hesaplanan p değerler değşkenler katsayılar Sabt 360,25 <0,0001 X 1 19,12 0,0090 X 2-21,12 0,0051 X 3-36,34 0,0001 X 1 X 2 46,06 0,0001 X 1 X 3 37,43 0,0007 X 2 X 3 20,38 0, X 1-53,74 <0, X 2-71,37 <0, X 3-62,57 <0,0001 Tablo 3 dek katsayılara göre KOİ gderm hızı çn elde edlen model eştlğ kodlanmış değerler cnsnden aşağıdak gb bulunmuştur. Y (KOİ gderm hızı, mg KOİ/L.g katı atık.gün) = 360, ,12X 1-21,12X 2-36,34X ,06X 1 X 2 + Tablo 2. Bağımsız değşkenlern kodlanmış ve gerçek değerler (Real and coded values of ndependent varables) Kodlanmış ve gerçek değerler Bağımsız değşkenler (-α) (+α) Sıcaklık (X 1, o C) 31, ,36 ph (X 2 ) 6,16 6,5 7,0 7,5 7,84 Tavuk dışkısı katı yüzdes (X 3, ağ./ağ.) 2, ,05 Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 24, No 4,

4 M.S. Eknc ve S. F. Mutlu Tavuk Dışkılarının Anaerobk Arıtımında İstatstksel Teknk Kullanılarak 37,43X 1 X ,38X 2 X 3-53,74X ,37X ,57 X 3 2 R 2 = Modeldek termlern p değerlernn (önem düzeylernn) 0,05 değernden küçük olması bu termlern model çn etkl olduğunu, 0,1 değernden büyük olması da model çn etksnn hmal edleblr olduğunu gösterr. Buna göre model üzernde bütün termler etkl olup, etks en fazla olan termler sıcaklığın kares, ph ın kares ve katı yüzdesnn karesdr. Model denklğne at R 2 değernn (0,9775) 1 e yakın olması, modeln 20 değşk çalışma koşulunda elde edlen sonuçları y fade ettğn göstermştr. Şekl 2 dek grafğe göre deneylerden elde edlen sonuçlar le modelden hesaplanan sonuçlar karşılaştırıldığında uyumlu olduğu görülmektedr. Elde edlen model denklemnden KOİ gderm hızını en yüksek yapan sıcaklık, ph ve katı yüzdesnn en uygun değerler sırasıyla 35 ( o C), 6,9, 7,01 (g /100 g) olarak bulunmuştur. Bu değerlerde KOİ gderm hızı 368,17 mg KOİ/L.g katı atık.gündür. Katı yüzdes en uygun değer olan 7,01 ken sıcaklık ve ph ın KOİ gderm hızına etksn gösteren üç boyutlu cevap yüzey eğrs Şekl 3 de görülmektedr. Grafğn daha y anlaşılablmes çn eş yüzey eğrler le gösterm Şekl 4 de verlmştr. Şekl 3 ve Şekl 4 de verlen grafklere göre KOİ gderm hızı ph ve sıcaklık arttığında artmış, en yüksek değerne (368,17 mg KOİ/L.g katı atık.gün) ulaşmıştır. Bu noktadan sonra sıcaklık ve ph ın artışıyla KOİ gderm hızı düşmeye başlamıştır. ph en uygun değer olan 6,9 ken sıcaklık ve katı A: Scaklk Şekl 3. KOİ gderm hızına sıcaklık ve ph ın etks (Effects of temperature and ph on the rate of reducton of COD) yüzdesnn KOİ gderm hızına etks üç boyutlu cevap yüzey eğrs le Şekl 5 de, eş yüzey eğrler le Şekl 6 da gösterlmştr. KOİ gderm hızı üzerne sıcaklık ve katı yüzdesnn etksn gösteren grafkler ncelendğnde, katı yüzdes ve sıcaklığın artışıyla brlkte KOİ gderm hızı da artmıştır. En yüksek değerne (368,17 mg KOİ/L.g katı atık.gün) ulaştıktan sonra katı yüzdes ve sıcaklığın artışıyla düşme göstermştr. Sıcaklık en uygun değer olan 35 o C ken ph ve katı yüzdesnn KOİ gderm hızına etks üç boyutlu cevap yüzey eğrs le Şekl 7 de, eş yüzey eğrler le Şekl 8 de gösterlmştr. Şekl 7 ve 8 e göre ph ve katı yüzdesnn artışıyla KOİ gderm hızında bell br değere kadar (368,17 mg KOİ/L.g katı atık.gün) artış, daha sonra düşüş gözlenmştr. Şekl 2. KOİ gderm hızı çn deneysel sonuçlar le model sonuçlarının karşılaştırılması (Comparson of expermental results and model results for rate of reducton of COD) 690 Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 24, No 4, 2009

5 Tavuk Dışkılarının Anaerobk Arıtımında İstatstksel Teknk Kullanılarak M.S. Eknc ve S. F. Mutlu Predcton C: Kat Yüzdes Predcton A: Scaklk Şekl 4. KOİ gderm hızına sıcaklık ve ph ın etksnn eş yüzey eğrler le gösterm (Contour graph of effects of temperature and ph on the rate of reducton of COD) A: Scaklk Şekl 6. KOİ gderm hızına sıcaklık ve katı yüzdesnn etksnn eş yüzey eğrler le gösterm (Contour graph of effects of temperature and percent sold on the rate of reducton of COD) C: Kat Yüzdes 4. SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ (CONCLUSIONS) A: Scaklk Şekl 5. KOİ gderm hızına sıcaklık ve katı yüzdesnn etks (Effects of temperature and percent sold on the rate of reducton of COD) Kmyasal oksjen htyacı gderm hızı çn yapılan analz sonuçları Desgn Expert programı le statstksel olarak değerlendrlmş, KOİ gderm hızına sıcaklık, ph ve katı yüzdesnn brlkte etks ncelenmştr. KOİ mktarlarındak azalma le mkroorganzmaların etknlkler sonucu oluşan gazın orantılı olarak arttığı görülmüştür. Bağımsız değşkenlern etksn gösteren grafklere göre KOİ gderm hızı bu bağımsız değşkenlere bağlı olarak br maksmum nokta (368,17 mg KOİ/L.g katı atık.gün) vermştr. ANOVA test le elde edlen model eştlğne bağımsız değşkenlern ne derece etkl olduğu belrlenmştr. Model parametrelernn tamamının p (önem düzey) değerlernn 0.05 den küçük olması bu parametrelern model üzernde etkl olduklarını göstermştr. p değerlerne bakıldığında model üzernde etks en büyük olan parametreler sıcaklığın kares, ph ın kares ve katı yüzdesnn kares olmuştur. Daha sonra se etks en çok olandan en az olana doğru katı C: Kat Yüzdes 500 yüzdes ve sıcaklık-ph kl etks, sıcaklık-katı yüzdes kl etks, ph, sıcaklık, ph-katı yüzdes kl etks şeklnde sıralanmıştır. Bulunan en uygun katı yüzdes olan 7.01 (g/100g) değer Bujoczek ve arkadaşlarının bulmuş oldukları % 10.3 değernden küçüktür [11]. Webb ve Hawkes n bulmuş olduğu katı oranı olan % 4-6 aralığına göre se daha yüksektr [17]. Bulunan en uygun ph değer (6.9) lteratürde verlen asetogenlerle metan bakterlernn ortak çalışableceğ ph aralığındadır [9]. Elde edlen model denklğne at R 2 değernn (0,9775) 1 e yakın olması, modeln 20 değşk çalışma koşulunda elde edlen sonuçları y fade ettğn göstermştr. Deneylerden elde edlen sonuçlar le modelden hesaplanan sonuçlar karşılaştırıldığında brbrleryle uyumlu olduğu görülmüştür Şekl 7. KOİ gderm hızına ph ve katı yüzdesnn etks (Effects of ph and percent sold on the rate of reducton of COD) 7.50 Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 24, No 4,

6 M.S. Eknc ve S. F. Mutlu Tavuk Dışkılarının Anaerobk Arıtımında İstatstksel Teknk Kullanılarak C: Kat Yüzdes Predcton TEŞEKKÜR (ACKNOWLEDGEMENT) Araştırmamıza 06/ kod nolu projeyle destek olan Gaz Ünverstes Blmsel Araştırma Projeler Brm ne ve ayrıca desteklernden ötürü Gaz Ünverstes Temz Enerj Araştırma ve Uygulama Merkez ne teşekkür ederz. KAYNAKLAR (REFERENCES) Şekl 8. KOİ gderm hızına ph ve katı yüzdesnn etksnn eş yüzey eğrler le gösterm (Contour graph of effects of ph and percent sold on the rate of reducton of COD) 1. Moller, H.B., Sommer, S.G., Ahrng, B.K., Methane Productvty of Manure, Straw and Sold Fractons of Manure, Bomass & Boenergy, Clt 26, , Güngör Demrc, G., Demrer, G.N., Effect of Intal COD Concentraton, Nutrent Addton, Temperature and Mcrobal Acclmaton on Anaerobc Treatablty of Broler and Cattle Manure, Boresource Technology, Clt 93, , Sommer S.G., Petersen S.O., Sorensen, P., Poulsen H.D., Moller, B.H., Methane and Carbon Doxde Emssons and Ntrogen Turnover Durng Lqud Manure Storage, Nutr Cycl Agroecosyst, Clt 78, 27-36, Hammad, M., Badarneh, D., Tahboub, K., Evaluatng Varable Organc Waste to Produce Methane, Energy Converson & Management, Clt 40, , Tarım İstatstkler Özet, Türkye İstatstk Kurumu Matbaası, Ankara, Demrer N.D., Duran, M., Ergüder T.H., Güven, E., Uğurlu, Ö., Tezel, U., Anaerobc Treatablty and Bogas Producton Potental Studes of Dfferent Agro-Industral Wastewaters n Turkey, Bodegradaton, Clt 11, , Bouallagu, H., Haouar, O., Touham, Y., Ben Chekh, R., Marouan, L., Hamd M., Effect of Temperature on The Performance of an Anaerobc Tubular Reactor Treatng Frut and Vegetable Waste, Process Bochemstry, Clt 39, , Letao, R.C., Haandel, A.C., Zeeman, G., Lettnga, G., The Effects of Operatonal and Envronmental Varatons on Anaerobc Wastewater Treatment Systems: A Revew, Boresource Technology, Clt 97, , Yu, H., Fang, H., Gu, G., Comparatve Performance of Mesophlc and Thermophlc Acdogenc Upflow Reactors, Process Bochemstry, Clt 38, , Mutlu, S.F., Byogazın Kırsal Kesmde Kullanımı ve Tasarım Temeller, Türk Tessat Mühendsler Derneğ Dergs, Clt 27, 39-41, Bujoczek, G., Oleszkwcz, J., Sparlng, R., Cenkowsk, S., Hgh Sold Anaerobc Dgeston of Chcken Manure, J.Agrcultural Engneerng Resources, Clt 76, 51-60, Mahanta, P., Saha, U.K., Dewan, A., Kalta, P., The Influence of Temperature and Total Sold Concentraton on the Gas Producton Rate of a Bogas Dgester, Journal of Energy n Southern Afrca, Clt 15, , Anoze, A.N., Layokun, S.K., Okeke, C.U., An Evaluaton of a Batch Plot- Scale Dgester for Gas Producton from Agrcultural Wastes, Energy Sources, Clt 27, , Karm, K., Hoffmann, R., Klasson, T., Al- Dahhan, M.H., Anaerobc Dgeston of Anmal Waste: Waste Strength Versus Impact of Mxng, Bosource Technology, Clt 96, , APHA, Standart Methods for the Examnaton of Water and Wastewater, Amercan Publc Health Assocaton, 20th Edton, Washngton D.C., Ergun, M., Mutlu, S.F., Applcaton of a Statstcal Technque to The Producton of Ethanol from Sugar Beet Molasses by Saccharomyces cerevsae, Boresource Technology, Clt 73, , Webb, A.R., Hawkes F.R., The Anaerobc Dgeston of Poultry Manure: Varaton of Gas Yeld Wth Influent Concentraton and Ammonum Ntrogen Levels, Agrcultural Wastes, Clt 14, , Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 24, No 4, 2009