KIRSAL KALKINMA NEDR?

Transkript

1 KIRSAL KALKINMA NEDR? Krsal kalknma ; "krsal alanda yaayan ve geçimini tarm sektöründen veya benzer krsal mesleklerden salayan birey ve topluluklarn, insanca yaam koullarna kavuturulmas için onlarda önce bu yönde bir gereksinme duygusu yaratmak, sonrada bu duygu yönünde çaba harcamalar için onlara maddi ve manevi açdan tüm yardmlarn yaplmas ile demokratik yoldan bu topluluklarn ekonomik, toplumsal, kültürel kalknmalarn salama urasdr". KIRSAL KALKINMANIN TEMELNDE NE VARDIR? Krsal kalknma, temelinde, kent - kr arasndaki sosyo-kültürel ve ekonomik farkllklarn optimum bir dengeye kavuturulmasn, krsal nüfusu yerinde kalkndrmay, bir baka deyile, göç ve istihdam sorunlarn yerinde çözmeyi amaçlayan politik bir tercihtir. KIRSAL KALKINMA POLTKALARININ ve STRATEJLERNN ANA AMACI NEDR? Krsal kalknma strateji ve politikalarnn ana amac, dünyada geri kalm toplum veya topluluklarn tarmsal, ekonomik ve sosyo-kültürel alanlarda kendi kendilerine yardm ve dardan destek yöntemi ile kalknmalarn sa lamaktr. Krsal kalknma giriimlerinin gündemde oldu u tüm ülkelerde, köylü veya krsal nüfusa kalknma açsndan birinci planda yer verilmitir. Daha do rusu krsal kalknma giriimleri genellikle yalnzca köylünün kalknmasna

2 yönelik olmutur. Oysa krsal kalknmann özünde belirli bir krsal alan içinde yaayan tüm insanlarn bir bütün olarak tarmsal, ekonomik ve sosyal alanlarda kalknmalarna yardmc olacak tüm ö elerin harekete geçirilmesi ve bu ö elerden maksimum düzeyde yararlanma söz konusudur. Bu yakla*mlardan hareketle krsal alan kalknma politikalar ; krsal topluluklarn ekonomik, toplumsal ve kültürel olanaklarn gelitirmeyi amaçlayan politikalardr. TÜRKYE DE KIRSAL KALKINMA ÇALI0MALARI NEDEN ÖNEMLDR? Çünkü ; Türkiye de nüfusun yaklak %35 i halen krsal alanda yaamaktadr. Bu nüfusun, kii bana ortalama yllk geliri kentte yaayan bir bireyin ancak % 40 kadardr. Ve, krsal alanda; altyap, tarmsal iletmelerin küçüklü ü ve da nkl, e itim-sa lk, örgütlenme, kadn-çocuk, genç nüfusa yeni i alanlarnn açlamamas, sosyal olanaklarn yetersizli i vb. sorunlar çözüm bekledi i için krsal alanda kalknma önemlidir. KIRSAL KALKINMA POLTKALARININ BA0LICA ÖZELLKLER Krsal kalknma politikalar maliyeti kamuya ait birer sosyal politika zinciridir. Eitlik ve adalet tanmlarna ba l olarak, krsal alanda ulusal normlarla makul düzeyde bir yaam standardnn sa lanmasdr. Ülkelerin ço unda krsal kalknma politikalarndan genel olarak merkezi hükümetler sorumludur. Krsal kalknma politika ve programlar; merkezi hükümet, mahalli idareler, üretici/çiftçi kurulular, özel sektör kurulular ve gönüllü kurulular arasnda ibirli i ile yürütülmek durumundadr. 2

3 KIRSAL KALKINMA POLTKALARININ BA0LICA AMAÇLARI Birincisi, insann daha bol harcamas ve gereksinimlerini daha iyi karlayabilmesini sa layacak ekonomik yönlü amaçlardr. kincisi, ilikileri daha düzenli, yaam daha anlaml klan sosyal amaçlardr. Üçüncüsü ise, insanlar planl, programl hareket ettiren ve belirgin bir davran sergilettiren örgütsel amaçlardr. KIRSAL KALKINMANIN TEMEL BLE0ENLER Tarmsal Kalknma : Tarm ( bahçe, tarla, hayvan yetitiricili i vb. faaliyetler) ormanclk, balkçlk. Ve, bu alanlarda kalite, pazarlama üretim art vb. çalmalar. Krsal Sanayi : Tarm, orman, tbbi bitkiler gibi yerel kaynaklar (ham) yerinde de erlendirme veya talebe ba l olarak pazarlanabilir yere ürünlerin üretimi ve gere inde ihracatnn da sa lanabilmesi. Krsal Kalknma : Tarm ( bahçe, tarla, hayvan yetitiricili i vb. faaliyetler ), ormanclk, balkçlk,sa lk, küçük giriimcilik, krsal sanayi, ekoloji, çevre, turizm, su, konut,e itim gibi alt ve üstyap hizmetleri, teknoloji, kadn, çocuk, toprakszlarn istihdam ve çok saydaki di er programlar. 3

4 KIRSAL KALKINMADA YANITLANMASI GEREKEN SORULAR Krsal kalknma çalmalar; kimin için? hedef kitle kim? kimlerle yürütülecek? ne yaplacak? nasl yürütülecek? kurumsal sorumluluklar nelerdir? kaynak nereden bulunacak? katlm nasl sa lanacak? nasl sonuçlandrlacak? baar ölçütü ne olacak? nasl sürdürülebilir hale gelecek? Peki; <<- Oh be, bundan da kurtulduk diyebilecek misiniz? ACABA! Veya; ne zaman diyebileceksiniz? A-CA-BA 0TE, 0MD TAM DÜ0ÜNME ZAMANI! 4

5 KIRSAL KALKINMADA GÖZÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN ZORUNLU LKELER Krsal kalknma çalmalarnda ilerin belirlenen ilkelere göre yürütülmesi gereklidir. Bu ilkelerin ba*lcalar *unlardr : Krsal kalknmay sa layacak programlar yava yava ve aamal olarak gelitirilmelidir. Krsal kalknmada köy veya yöre halknn yarar ve çkarlar ön planda tutulmaldr. Krsal kalknma ile ilgili çalmalarda demokratik yöntemler kullanlmaldr. Krsal kalknma etkinlikleri, yaam düzeyini yükseltmek isteyen halk kapsamaldr. Krsal kalknma etkinlikleri, yörenin kültürel yapsna ve de erlerine uygun olmaldr. Krsal kalknmada yerel önderlerden ve köydeki kurumlardan yararlanlmaldr. Krsal kalknmada dezavantajl gruplara ayrca yer verilmelidir; kadn, çocuk, toprakszlar vb. Krsal kalknmada yerel örgütlenmeye öncelik tannmaldr. Krsal kalknma sürdürülebilir olmaldr. 5

6 KIRSAL KALKINMANIN TEMEL FAKTÖRÜ : N S A N K A Y N A K L A R I Her eyden önce tabandan gelecek olan hareketlerle yürüyecek olan krsal kalknma çabalar, ancak halkn katlmnn sa lanmas ile baarya ulaabilir. Temel amac insanlarn mutlulu>unu ve ya*am düzeylerini artrmaya yönelik olan kalknma çal*malarnn temel unsurlar, ancak insan kaynaklarnn gelitirilmesi ile olasdr. Bunu gerçekletirmenin en önemli iki arac ise e>itim ve örgütlenmedir. Kalknmada e>itim yoluyla insan kaynaklarnn geli*tirilmesi çeitli biçimlerde gerçekleebilir. Birinci Yol : Örgün, planl ve programl e itimdir. kinci Yol : 9nsan kaynaklarn çaltran kurumlarda sistematik fakat örgün olmayan programlarla yetikin e itimidir. Üçüncü Yol : Kiinin örgün ya da haberleme yoluyla kurslar izleyerek, okuyarak gelimesidir. 9nsan kaynaklarn gelitirmede di er bir ö e olan örgütlenme, insanlarn kendi sorunlarn tanmlamalar, amaçlar ve çözümlemeleri belirlemeleri, eylem için program tasarmlarn yapmalar ve etkilerini de erlendirmelerinde önemli bulgu olarak belirmektedir. Krsal alanda örgütlenme genellikle iki biçimde ele alnmaktadr: a) Kooperatif örgütlenme Kooperatifler,küçük üreticilerin girdi ve kredi gereksinimlerinin karlanmasn, üretilen ürünlerin de erlendirilerek en uygun fiyatta satnn sa lanmasn, üretici-tüketici arsasnda pazarlama zincirini kurarak arac karlarnn ortaklara geçmesini ve ortaklarn her türlü tüketim maddelerinin ucuza ve kaliteli olarak karlanmasn amaçlarlar. 6

7 b) Kooperatif d* örgütlenme Türkiye de kooperatifler dndaki örgütlenmeler; üretici örgütleri, bask grubu ve ekonomik sosyal amaçl kurulular biçimindedir. Bu kurulular; Türkiye Ziraat Odalar Birli i, Üretici Dernekleri, Kalknma Vakflar, Üretici 9hracatç Birlikleri olarak gruplandrlabilir. KIRSAL ALANA YÖNELK HZMET VEREN / ÇALI0MALAR YAPAN BA0LICA KURUM VE KURULU0LAR A. Merkezi Yönetim Kurulu*lar Tarm ve Köyi*leri Bakanl> : Kurulu amac, kalknma plan ve programlar do rultusunda köyleri kalkndrmak, bitkisel üretim ve hayvancl gelitirmek üzere görev alanna giren altyap tesisleri ve tarmsal, sosyal ve ekonomik konulardaki kamu hizmetlerini yürütmektir. Bakanlk bu görevlerini kendisine ba l olan TÜGEM, TEDGEM, KKGM, TAGEM, TRGM ve kendisine ba l olan tara tekilatlar aracl ile yerine getirmektedir. Orman Bakanl> : Orman varl n korumay ve geniletmeyi, halkn orman ürünlerine ve rekreasyonal anlamda varl na olan gereksinimlerini karlamay amaçlamaktadr. Di er yandan, orman köylerinin tarmsal faaliyetlerle birlikte de iik gelir getirici faaliyetleri ORKÖY kredileri ile finanse etmekten de sorumludur. Devlet Su *leri Genel Müdürlü>ü : Balca görevleri; sulama tesisleri kurmak, bataklklar kurutmak, drenaj yapmak, enerji tesisleri kurmak, akarsular slah etmek, su ürünleri faaliyetinde bulunmak, içme suyu ve kanalizasyon projelerini incelemek, onaylamak ve denetlemek, su kirlili i konusunda ilgili kurulularla ibirli i yapmak... Köy Hizmetleri Genel Müdürlü>ü : Amac; köy yollarnn yapm, bakm ve onarm, köprü yapm, köy içme sular, sosyal ve ekonomik tesisler, kanalizasyon, sulama göletleri, yer alt ve üstü su kaynaklar gibi krsal alana yönelik birçok hizmeti mevcut yaps içinde vermeye çalmaktr. 7

8 çi*leri Bakanl> Bayndrlk ve skan Bakanl> Ula*trma Bakanl> Sa>lk Bakanl> Milli E>itim Bakanl> Sanayi ve Ticaret Bakanl> B. Yerel Yönetimler Belediyeler Köyler KHGB 9l Özel 9dareleri ( Bayndrlk, E itim, Tarm, Ormanclk, Sa lk ve Sosyal Yardm, Ulatrma ile ilgili görevleri.) C. Hükümet D* Kurulu*lar Sulama Birlikleri Süt Üreticileri Birli i Kooperatifler (Tarmsal Kalknma Kooperatifi, Orman Köyleri Kalknma Kooperatifi, Sulama Kooperatifi, Köy Kalknma Kooperatifi) Ziraat Odalar Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflar Türkiye Kalknma Vakf TEMA Vakf Krsal Çevre ve Ormanclk Sorunlar Aratrma Derne i Sürdürülebilir Kentsel ve Krsal Kalknma Derne i Sosyoloji Derne i Sürdürülebilir Tarm Derne i Türkiye Ormanclar Derne i Türkiye Ziraatçlar Derne i Ça da Yaam Destekleme Derne i 8

9 D.Uluslararas Kurulu*lar Birlemi Milletler ; FAO, UNDP, ILO... Dünya Bankas Çeitli Kalknma Kurulular Elçilikler KIRSAL ALANDA KRED VEREN KURULU0LAR Genellikle kabul edilen bir snflamaya göre, çiftçilerin kredi sa ladklar kaynaklar, örgütlenmemi* ve örgütlenmi* kredi kaynaklar olmak üzere iki ana grup halinde incelenebilir. a) Örgütlenmemi* Kredi Kaynaklar Üreticilerin genellikle yüksek faizle kiilerden (tefeci ve/veya tüccar) aldklar borçlardr. Kiilerden alnan krediler, daha çok ksa vadeli, yüksek faizli ve ödeme artlar a r koullara sahip kredilerdir. b) Örgütlenmi* Kredi Kaynaklar Bu kurulular özellikle tarm kesimini kredilendirmek amacyla kurulmu ve çalmalarn bu alanda yo unlatrmlardr. Bunlarn banda T.C. Ziraat Bankas ve Tarm Kredi Kooperatifleri gelmektedir. i) TC Ziraat Bankas (TCZB) TCZB, tarmn finansmann sa layan tek ve en önemli bir banka olarak faaliyet göstermektedir. Türkiye de organize tarmsal kredinin temeli ve en önemli kuruluu olan TCZB, kurulu yasasna göre, öncelikle tarm sektörünün kredi gereksinimini karlamak amacyla kurulmu ve bunun yannda her türlü bankaclk hizmetlerini de üstlenmitir. TCZB nin açt tarmsal kredi açlan tüm tarmsal kredinin yaklak %95 ini oluturmaktadr. Banka tarafndan; 9

10 bitkisel üretim, hayvanclk, mekanizasyon ve çiftçi ihtiyaç kredileri kullandrlmaktadr. Ksa vadeli krediler (i*letme kredileri): Her türlü iletme sermayesi, gereksinimlerinin (tohum, gübre, ilaç, büyükba ve küçükba hayvan alm, besicilik vb.) karlanmas amacyla açlan kredilerdir. Vade genellikle 1 yl olmakta birlikte, baz durumlarda 2 yla kadar uzatlabilmektedir. Orta-Uzun vadeli krediler (Yatrm Kredileri): Mevcut veya kurulacak iletmelerin yapacaklar yatrmlarn (arclk, tavukçuluk, büyükba ve küçükba hayvan alm, balkçlk, traktör alm vb.) finansmann sa lamak amacyla açlan kredilerdir. Bu kredilerde, yatrmdan elde edilecek gelir durumuna göre 20 yla kadar vade verilebilmektedir. ii) Tarm Kredi Kooperatifleri (TKK) TKK tarafndan ortaklara verilen krediler ksa vadeli (iletme) krediler (genel ihtiyaç, tohumluk, gübre, ilaç, hayvanclk) ile orta vadeli (yatrm ya da donatm) krediler (alet ve makina, hayvanclk ve di er donatm kredileri) olmak üzere iki grupta toplanabilir. iii) Tarmsal Kalknma Kooperatifleri Tarmsal Kalknma Kooperatiflerinin kurulu, ileyi, denetim ve yönlendirme hizmetleri Tarm ve Köyileri Bakanl tarafndan yürütülmektedir. Devlet, kooperatifçilik hareketinin gelimesi ve desteklenmesine yönelik olarak kredi ve sübvansiyon kolaylklar sa lamaktadr. Bu amaçla hazrlanm çeitli yönetmelikler mevcuttur. iv) Tarm Sat* Kooperatifleri (TSK) TSK ve Birlikleri destekleme almlar dnda, ortak üreticilerine ayni kredi ve bunun yannda yllara göre de ien miktarlarda nakdi kredi vermektedir. v) ORKÖY ORKÖY fonundan orman köylerinde yaayan halkn yaam ve geçimleriyle ilgili konularda ksa, orta ve uzun dönemli krediler verilmektedir. Kredilerin çeitleri ise; besi s rcl, süt inekçili i ve koyunculu u, arclk, halclk, dam örtücülü ü, seraclk, kültür mantarcl, alabalk yetitiricili i besi-yumurta tavukçulu u, muz tesisi, ipek böcekçili i, meyvecilik, sebzecilik, 10

11 ba clk, zeytincilik vs. birçok alanda köylerde yaplabilecek faaliyetleri içermektedir. Bu kredilerden faydalanabilmek için hali hazrda mevcut veya hazrlanan Tip Projeler esas alnarak koullara uygunlu u sonucunda; o köyde en az bir yldr ikamet ediyor olmas, ekonomik açdan ma dur olmas, iki kefil bularak noterde borçlanma senedini imzalamas yeterli olmaktadr. Kooperatiflere verilen krediler mutlaka projeye dayal olmakta, vade - ödemesiz ve ödemeli dönem - projenin niteli ine göre belirlenmektedir. Ferdi kredilere, TCZB tarmsal kredi faiz oranlarnn 1/3 ü, kooperatif kredilerine ise 1/7 si orannda faiz uygulanmaktadr. ORKÖY Fonu kaynak yetersizli i nedeniyle orman köylüsünün kredi gereksinimlerini çok az karlayabilmektedir. vi) Sosyal Yardmla*ma ve Dayan*ma Vakflar (SYDV) vii) Türkiye Kalknma Vakf (TKV) *** 11

12 SONSÖZ KIRSAL KALKINMANIN TEMEL FELSEFES Buraya kadar açklanmaya çallan yaklamlar çerçevesinde, krsal kalknma için aa da belirtilen çkarmlarn yaplmas mümkündür. Krsal kalknma ; Ekonomik, toplumsal ve kültürel boyutlar bulunan bir süreçtir. E*itlik ve adalet ilkeleri ile geli*tirilmi* krsal ya*am düzeyidir. Krsal halkn, ülke geli*mi*li>inden ve refahndan yerinde kalarak pay almasdr. Krsal eme>in üretken oldu>u ve haklarn ald> bir istihdam biçimidir. Krsal alanda ya*ayanlarn kredi ve tarmsal yaym hizmetlerinden en uygun biçimde yararlanabildi>i bir çal*ma disiplinidir. Krsal alanda yoksullu>un ve kötü beslenmenin yok edilmesidir. Kent / kr ayrmnn azaltlmasdr. Kadn, çocuk, topraksz üretici vb. boyutunun da dikkate alnd> bir süreçtir. Kr toplumunun kendine güven duygusunun geli*tirilmesidir. Sanayile*me, e>itim, sa>lk, sosyal güvenlik, barnma, ula*m ve istihdam alanlarnda da geli*meye sa>layacak bir harekettir. VAR MISINIZ KALKINMAYA; KENDNZ, GELECENZ, ÇEVRENZ VE DE ÇOCUKLARINIZ ÇN? 12