KAMU HASTANELERİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN DUYGUSAL ZEKA YETENEKLERİ İLE PROFESYONELLİK DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Transkript

1 KAMU HASTANELERİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN DUYGUSAL ZEKA YETENEKLERİ İLE PROFESYONELLİK DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ Derya Asla 1, Halim İşsever 2 1 Uludağ Üiversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, İlk ve Acil Yardım Programı, Bursa 2 İstabul Üiversitesi İstabul Tı Fakültesi, Halk Sağlığı Aabilim Dalı, İstabul ÖZET Amaç: Bu araştırma; bir il merkezideki kamu hastaeleride çalışa hemşireleri duygusal zeka yeteekleri ve rofesyoelliğe ilişki davraışları arasıdaki ilişkiyi açıklamak amacıyla gerçekleştirildi. Materyal ve Metot: Temmuz 213-Aralık 213 ayları arasıda; bir il merkezideki dört kamu hastaeside yürütülmüş olu çalışmaı öreklemii göüllü hemşire oluşturmaktadır. Veriler Hemşirelikte Profesyoelliğe İlişki Davraışsal Evater (HPDE) ve Bar-O EQ Duygusal Zeka Aketi olmak üzere iki araç ile tolaılmıştır. Pearso ve Searma kolerasyo aalizi kullaıldı. İstatistiksel alamlılık <,5 ve iki yölü olarak kabul edildi. Bulgular: Hemşireleri rofesyoellik ölçeğii alt boyut uaları ortalaması icelediğide; Eğitimsel Hazırlık (,85±,59), Yayı (,4±,29), Araştırma (,14±,42), Meslek Örgütleri (,44±,63), Tolumsal Hizmet (,23±,75), Yeterlilik/Sürekli Eğitim (,7±,79), Hemşirelik Kodları (,44±1,9), Teori (1,78±1,15), Otoomi (,9±,42) ve rofesyoellik davraışları uaıı (4,72±3,35) olduğu görülmektedir. Hemşireleri duygusal zeka yeteekleri aa boyut uaları icelediğide, Geel Ruh Durumu (46,4±6,83), Stresle Başa Çıkma (42,8±6,9), Uyumluluk (51,97±6,73), Kişiler Arası Beceriler (69,12±9,13), Kişisel Beceriler (85,51±11,1) ve duygusal zeka yeteekleri ua ortalamalarıı (295,45±33) olduğu görülmektedir. Souç: Hemşireleri rofesyoellik davraışlarıa ait alt boyutlar ile duygusal zeka aa boyutlarıı korelasyo aalizleride ihmal edilecek düzeyde zayıf bir ilişki bulumuştur. Aahtar kelimeler: Duygusal zeka, rofesyoellik, hemşirelik. Nobel Med 218; 14(3):

2 EMOTIONAL INTELLIGENCE CAPABILITIES AND PROFESSIONALISM BEHAVIORS OF NURSES IN PUBLIC HOSPITALS IN BURSA PROVINCE ABSTRACT Objective: The research was coducted i descritive attribute o the urses who work i the ublic hositals i Bursa rovice ceter i order to defie, aalyze accordig to examie the relatioshi betwee their emotioal itelligece caabilities ad behaviors related to rofessioalism. Material ad Method: The research was coducted betwee July 213 ad December 213, i foutate hositals i the city ceter ad the samle of the study cosisted of voluteer urses. The data was collected by the two meas of the Behavioral Ivetory Related to Professioalism i Nursig ad the Bar-O EQ Emotioal Itelligece Survey. Pearso ad Searma correlatio aalysis was used assesig the relatioshi betwee two variables statistical sigificace was cosidered to be <,5 ad two tailed. Results: Whe the urses' sub-dimesio scores of rofessioalism scale were examied, "Educatioal Prearatio" (.85±.59), "Publicatio" (.4±.29), "Research" (.14±.42), "Professioal Orgaizatios" (.44±.63), "Social Services" (.23±.75), "Proficiecy/ Progressive Educatio" "(.7±.79), "Nursig Codes" (.44±1.9), "Theory" (1.78±1.15), "Autoomy" (.9±.42) ad rofessioal behavior (4.72±3.35) were foud. Whe the urses' mai dimesio scores of emotioal itelligece caabilities were examied, "Geeral Metal Status" (46.4±6.83), "Stress Coig" (42.8±6.9), "Comatibility" (51.97±6.73), "Iterersoal Skills" (69.12±9.13), "Persoal Skills" (85.51±11.1) ad the mea scores of emotioal itelligece (295.45±33) were foud. Coclusio: The relatio betwee subdimesios of rofessioalism behaviours ad mai dimesios of emotioal itelligece of urses have bee foud to have weak correlatio which ca be igored. Keywords: Emotioal ıtelligece, rofessioalism, urse. Nobel Med 218; 14(3): 9-18 GİRİŞ Duygusal zeka kavramı ilk kez Mayer ve Salovey tarafıda kullaılmıştır. Duygusal zeka; bireyi kedie ve başkalarıa ait duyguları doğru şekilde algılayı değerledirmesi ve ifade etmesi, bu duygular arasıda ayrım yaı, elde ettiği bilgileri düşüce süreçleride ve davraışlarıda kullamasıdır şeklide taımlamış olu sosyal zekaı alt formudur. 1 Duygusal zekaı oülerlik kazaması Daiel Golema ile gerçekleşmiştir. Golema a göre duygusal zeka, bir kişii kedi duygularıı farkıda olması, duygularıı yöetebilmesi, kedie güve duyması, kedii harekete geçirebilmesi, başkalarıı duygularıı farkıda olması, başkalarıı duygularıı yöetebilmesi ve oları harekete geçirebilmesii tolamıdır. 2 Reuvo Bar-O duygusal zeka çalışmalarıa, ortalama zeka sahibi bireyler başarılı olurke, bilişsel zeka düzeyleri yüksek ola bazı bireyleri iş ve özel hayatlarıda ede başarılı olamadıklarıı ve ede ruhsal iyiliklerii koruyamadıklarıı araştırmakla başlamıştır. Bu doğrultuda, başarıyı ve sikolojik olarak iyi olma halii icelemiştir. 3-5 Bar-O bu çalışmalaoucuda duygusal zekayı; duygusal ve sosyal faktörleri düzelemesii içere çok faktörlü bir özellik olu, çevremizdeki isalarla kurduğumuz ilişkilerde e kadar etki olduğumuzu, gülük tale ve baskılarla asıl başa çıktığımızı belirleye beş boyutlu (kişisel beceriler, kişiler arası beceriler, stres yöetimi, uyum ve geel ruh durumu) bir model oluşturarak açıklamıştır. Bar-O düyaı birçok ülkeside geçerliliği ve güveilirliği test edilmiş duygusal zeka aketii düzeleyicisidir. 6 Duygusal zeka yeteeklerii hemşirelik mesleği açısıda yasımaları değerlidir, bu bağlamda hemşireleri hastaları ve iş arkadaşlarıyla iyi ilişki kurabilmeleri içi duygularıı farkıda ola ve bu farkıdalıkla duygularıı yöetebile, emati yaabile, kedi kedii motive edebile ve etki iletişim kurabile bireyler olmaları gerekmektedir. 7 Hemşirelik mesleğii tarihsel gelişim sürecide bir dizi hızlı ve çarıcı değişim yaşamıştır. Başlagıçta sadece fiziksel gereksiimlere odaklaa soralarıda ise; giderek hasta ya da sağlıklı bireyi bütücül bir şekilde değerledirmeye başlaya rofesyoel bir disili halie gelmiştir. 8 Pek çok tekolojik ve olitik gelişim ve değişimde etkilemiştir. Hekim yardımcısı ile özdeşleşe hemşirelik, uygulama alaları ve sorumlulukları geişletilmiş, özerk, bilimsel ve çağdaş yaklaşımlarla beslee bir mesleğe döüşmektedir. 9 Uluslararası Hemşirelik Koseyi (Iteratioal Coucil of Nurses) (ICN) hemşireliği bireyi, ailei ve 1

3 tolumu sağlığıı koruma ve geliştirmeye yardım ede ve hastalık halide iyileştirme ve rehabilite etmeyi sağlaya bir meslek grubu olarak taımlamaktadır. 1,11 Bu bağlamda hemşireleağlık bakımı vermei yaı sıra araştırma yama, teori geliştirme, mesleki örgütlere ve olitik aktivitelere katılma gibi rofesyoeller tarafıda yerie getirile işlevleri gerçekleştirir duruma gelmişlerdir. 12 Her meslek grubuu kedisie özgü rofesyoellik davraışlarıı belirlemesi gerekmekte olu ayrıca rofesyoelleşme modelii ve rofesyoelliği değerledirilmesie ilişki araç ve yötemlerii geliştirmesi de öerilmektedir. Bu öeri doğrultusuda Miller hemşireliğe özgü rofesyoellik modelii geliştirmiş ve hemşirelikte rofesyoellik bileşelerii belirlemiştir. Bu kavramsal modelde yer ala davraışlar hemşirelikte yaygı olarak kullaıla ve üzeride fikir birliğie varılmış ola rofesyoellik özelliklerii içermektedir Şekil 1 de görüldüğü üzere mesleği temel özellikleri tekerleği merkezide destekleyici davraışlar ise tekerleği basamaklarıda yer almaktadır. 16 Miller bu modeli kullaarak geliştirdiği Hemşirelikte Profesyoelliğe İlişki Davraışsal Evater (HPDE) (A Behavioral Ivetory for Professioalism i Nursig) ile hemşireleri rofesyoelleşme davraışlarıı e ölçüde gösterdiklerii değerledirilmesii ve bu davraışları taımasıı hedeflemiştir. 14,17,18 İşçi i (215) araştırmaya katıla 55 hemşire ile yatığı çalışmada hemşireleri kedilerii rofesyoel hissetmeme edelerie bakıldığıda; Hemşirelik dışı işler yamakta hemşirelikle ilgili işlere yeterice zama ayıramama, Mesleki uygulamalarda bağımsız olarak karar alamama ve Yöeticileri, rofesyoellik kousuda yeterice motive etmemesi gibi başlıkları öe çıktığı tesit edilmiştir. 19 Caruso (24) yatığı çalışmada başarı ve memuiyet içi yüksek seviyede duygusal zeka gerektire meslekleri üst sıralarıda hemşireleri de saymaktadır. 2 Soal Arora ve ark. ı yatığı sistematik derleme çalışmasıda; duygusal zeka ile rofesyoelliğe yöelik gelişim, sağlık hizmeti suumuda kişiler arası ilişkiler ve emati becerileri, kurumsal baskıyla, stres ve çatışmayla baş edebilmek ve liderlik özellikleri arasıda alamlı ilişki olduğu gösterilmiştir Şekil 1. Miller i hemşirelikte rofesyoelleşme tekeri 1 Yaıla taramalarda, Türkiye de sağlık çalışaları üzeride duygusal zekayı kou ala çalışmalara ulaşılmıştır fakat hemşire grubu içi duygusal zeka ve rofesyoellik davraışlarıı beraber ele ala ve arasıdaki ilişkiyi taımlaya bir çalışmaya rastlaamamıştır. Çalışmaı amacı, kamu hastaeleride çalışa hemşireleri duygusal zeka yeteekleri ile rofesyoellik davraışları arasıda ilişki olu olmadığıı araştırmaktır. MATERYAL VE METOT Araştırmaı Amacı ve Tii Araştırma; Bursa il merkezideki kamu hastaeleride çalışa hemşireleri duygusal zeka yeteekleri ve rofesyoelliğe ilişki davraışlarıı taımlaması ve aralarıdaki ilişkii taımlaması amacıyla lalamış taımlayıcı tite çalışmadır. Araştırmaı Yeri ve Zamaı Araştırma Bursa ilideki dört büyük kamu hastaesi ola; Bursa Devlet Hastaesi, Şevket Yılmaz Eğitim ve Araştırma Hastaesi, Dörtçelik Çocuk Hastaesi ve Çekirge Devlet Hastaesi de Temmuz 213-Aralık 213 tarihleri arasıda yürütülmüştür. KAMU HASTANELERİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN DUYGUSAL ZEKA YETENEKLERİ İLE PROFESYONELLİK DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

4 Araştırmaı Evrei ve Öreklemi Evreii, bir il merkezideki kamu hastaeleride çalışa 218 hemşire oluşturmaktadır. Öreklemii, araştırmayı kabul ede Bursa ilideki dört büyük kamu hastaeside çalışa 66 hemşire oluşturmaktadır. Ortalama 7 birimlik fark, 7 birim stadart sama ile aa yığı ortalamasıı tahmi etmek içi miimal (Ti 1 hata 5; Ti 2 hata 2, Güç=,8 kabul edilerek ) öreklem büyüklüğü 15 kişi olarak hesalamıştır. Bulua uaı e az 4 faktörle ilişkisii değerledirmek amacıyla 4x15=6 kişi gerekmektedir. Araştırmaya katılmama ve izili olma durumu dikkate alıarak 1 luk bir kayı dikkate alıarak örekleme 66 kişi alımıştır. Veri a Yötem ve Araçları Araştırmada kullaıla veri tolama araçları ile ilgili araştırmacı tarafıda açıklamalar yaıldıkta sora formları doldurulmaları sağlamıştır. 1-HPDE 46 soruda oluşmaktadır. İlk 7 soru hemşireleri demografik özelliklerii öğremeye yöelik olduğuda ek bir demografik bilgi formu kullaılmamıştır. Soraki 39 soru ise davraışsal evatere ilişki soruları içermektedir. Her bioru hemşireleri rofesyoelliğe ilişki davraışları gösteri göstermediğii sorgulamaktadır. Orijial adıyla A Behavioral Ivetory for Professioalism i Nursig Barbara Kem Miller, Doa Adams ve Lasca Beck tarafıda 1989 yılıda geliştirilmiştir. Bu evater 1984 yılıda Barbara Kem Miller tarafıda geliştirile hemşirelikte rofesyoellik modelie dayaılarak hazırlamıştır. HPDE i araştırmacılar tarafıda değişik alalarda ve değişik coğrafi bölgelerde çalışa hemşireler üzeride yatıkları test-tekrar test çalışması soucuda r=(earso korelasyou) 1,-,86 ve Crobach Alfa=,82-,87 bulumuştur. 14 HPDE, Gazi Üiversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü öğretim üyeleride Elbaş, Karadağ ve Hisar tarafıda 24 yılıda Türkçe ye uyarlamıştır. HPDE i Crobach Alfa Katsayısı,78,87 olarak hesalamıştır. HPDE dokuz alt gruta oluşmaktadır; Eğitimsel Hazırlık, Yayı, Araştırma, Mesleki Orgaizasyolara Katılma, Tolumsal Hizmet, Yeterlik ve Sürekli Eğitim, Hemşirelik Kodları, Teori, Otoomi dir. Profesyoelliğe ilişki davraışları her birie,5-3 arasıda değişe ualar verilmektedir. Dokuz alt grubu her birii tolam uaı 3 olu, evaterde alıabilecek Olası Ağırlıklı Pua (TOAP) 27 dir 2-Bar-O EQ Duygusal Zeka Aketi yer almaktadır. Soru formuda yer ala ifadeler 5 li likert ölçek şeklidedir. 5 li ölçekte tüm değişkeler içi e olumlu şık 5, e olumsuz şık 1 ile kodlamıştır. Aalizler yaılırke döüşüm yaılmıştır. Her hagi bir ualama yoktuadece eğilim ölçülmüştür. Bar-O u 1997 de geliştirdiği Duygusal Zeka Katsayısı Ölçeği de tiik olarak beceriler ve kişilik özellikleri beş aa ve o beş alt boyutta taımlamıştır. Ölçek, Kişisel Beceriler, Kişiler Arası İlişkiler Becerisi, Uyumluluk, Stresle Başa Çıkma Ve Geel Ruh Durum aa boyutlarıda oluşmaktadır. Orijial ölçek 133 madde olu, o yedi yaşı üstüdeki erişkiler içi uygu olduğu belirtilmektedir. 6,22 Duygusal Zekâ Katsayısı Ölçeği, otuz dile çevrilmiş ve yirmi yılı aşkı bir sürede bilerce kişiyi kasaya çeşitli çalışmalarda kullaılmıştır. Bar-O (25), ölçeğii modeli yaısal ve değerledirme kaasitesi açısıda tutarlı, istikrarlı ve geçerli olduğuu, erişkii kasaya Kuzey Amerika öreklemide iç tutarlılık katsayısıı tolamda,97 olduğuu belirtmektedir. 22,23 Ülkemizde Acar TF tarafıda 21 yılıda Türkçe eşdeğerlilik, geçerlilik ve güveirlilik çalışması yaılmıştır. Acar, baka şube müdürleride duygusal zekâ yeteeklerii göreve ve isa yöelik liderlik davraışları ile ilişkilerii araştırdığı çalışmasıda orijial ölçekte yer ala kotrol sorularıı eleyerek ölçeği sekse sekiz maddeye idirgemiştir. Acar bu çalışmada ölçek tolamı içi iç tutarlık katsayısıı,92, kişisel beceriler aa boyutu içi,83, kişiler arası beceriler boyutu içi,77, uyumluluk boyut içi,65, stresle başa çıkma boyutu içi,73 ve geel ruh durumu boyutu içi,75 olarak belirlemiştir. Duygusal zekâ ölçeği souçları duygusal zekâ tolam, aa boyut ve alt boyut ualarıı iceliksel olarak hesalamasıa olaak vermesie karşılık yüksek ve düşük duygusal zekâ sataması yamak içi bir kesme oktası taımlamak yerie alt ve üst ua aralıkları içide adayı aldığı uaları bir yöelim olarak göstermektedir. 24 Araştırmaı Sıırlılıkları Araştırma, öreklemi kasamıda elde edile verilerle gerçekleştirilmiş olu, öreklemi ile sıırlıdır. 12

5 Araştırmaı Etik Yöü Uludağ Üiversitesi Etik Kurulu tarihide 213-1/2 karar o ile oay vermiştir. Bursa İli Kamu Hastaeleri Birliği Geel Sekreterliği Eğitim Koordiasyo Kurulu tarihide sayılı yazı ile olur vermiştir. Dağıtıla her aketi ilk sayfasıda Bilgiledirilmiş Göüllü Olur Formu kullaılmıştır. Katılımcılara Bilgiledirilmiş Göüllü Olur Formu aracılığıyla araştırmaya katılmaı tamame göüllük esasıa dayadığı ve araştırmaı amacı, izleecek ola yötem ve yaılacak işlemler, aketi süresi, araştırmaı yürütüleceği hastaeler ve araştırmacıları ad/soyad bilgisi yazılı olarak aktarılmıştır. Aketler 66 hemşireye dağıtılmış olu, adet kullaılabilir aket elde edilmiştir. HPDE ölçeği içi Dr Ayişe Karadağ da, Bar O EQ Aketi içi Dr Füsu Acar da aracılığıyla kullaım izi alımıştır. İstatistiksel aaliz Süreklilik göstere değişkeler ortalama, stadart sama, miimum, maksimum, medya olarak, kesikli değişkeleri de frekas ve yüzde olarak verilmiştir. Duygusal zeka ve rofesyoellik uaları arasıdaki ilişkileri değerledirmeside Pearso ve Searma korelasyo aalizi kullaıldı. İstatistiksel alamlılık <,5 ve iki yölü olarak kabul edildi. BULGULAR Araştırma bulguları demografik verileri aktarımıda sora 3 bölümde suulmuştur. Bu bölümlerde; 1-HPDE i alt boyutlarıda alıa ualara yer verilmiştir. 2-Duygusal zeka aketii aa boyutlarıda alıa ua dağılımlarıa yer verilmiştir. 3-Araştırmaya katıla hemşireleri duygusal zeka aa boyut ua dağılımları ile rofesyoelliğe yöelik yeterlilik alaları alt boyutları arasıdaki ilişkilere yer verilmiştir. Tablo 1 icelediğide çalışma kasamıa alıa hemşirei taıtıcı ve mesleki özelliklerie ilişki özellikler görülmektedir. Hemşireleri çalışma süreleri icelediğide; 32,4 üü (=195) 1-5 yıldır çalışmakta olduğu, 13 Tablo 1. Araştırmaya Katıla Hemşireleri Taıtıcı ve Mesleki Yaşamıa İlişki Özelliklerie Göre Dağılımı Hemşire Olarak Çalışma Süresi 1-5 yıl 6-1 yıl yıl 16-2 yıl yıl 26+ yıl Yaş Cisiyet Kadı Erkek E Fazla Kliik Deeyimi Olduğu Ala Halk Sağlığı Dahiliye/Cerrahi Obstetrik/Jiekoloji Ameliyathae Psikiyatri/Ruh Sağlığı Pediatri Yoğu Bakım Diğer Şu Adaki Görevi Yöetici Süervizör Servis Hemşiresi Özel Dal Hemşiresi Diğer Şu Adaki Görevide Çalışma Süresi 1-5 yıl 6-1 yıl yıl 16-2 yıl yıl 26+ yıl E So Bitirile Hemşirelik Programı SHMYO AÖF Ö Lisas Hemşirelikte Lisas Diğer Alada Lisas Hemşirelikte Master Diğer Alada Master Hemşirelikte Doktora : Sayı, : yüzde ,4 32,1 12,6 12,1 5,8 5 2,1 25,7 42,4 1,1 1,7 88,4 11,6 3,2 42,9 4,7 8,8,8 6,5 16,9 16,3 2,2 2,8 79,4 8,6 7 48,5 29,4 8,3 7 3,3 3,5 8, ,4 5,3 3,7 1,2 1 KAMU HASTANELERİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN DUYGUSAL ZEKA YETENEKLERİ İLE PROFESYONELLİK DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

6 Tablo 2. Araştırmaya Katıla Hemşireleri Profesyoellik Durumu ve Alt Boyutlarıyla İlgili Pua Ortalamaları Profesyoelleşme ve Alt Boyutları Eğitimsel hazırlık Yayı Araştırma Mesleki Örgütleme Tolumsal Hizmet Yeterlilik ve Sürekli Eğitim Hemşirelik Kodları Teori Otoomi HPDE Pua Ort: Ortalama, SS: Stadart sama E az E çok 32,1 ii (=193) 6-1 yıldır çalışmakta olduğu, 12,6 sıı (=76) yıldır çalışmakta olduğu, 12,1 ii (=73) 16-2 yıldır çalışmakta olduğu, 5,8 ii (=35) yıldır çalışmakta olduğu, 5 ii (=3) 26 ve üzeri yıldır çalışmakta olduğu görülmüştür. Hemşireleri yaş dağılımları icelediğide; 2,1 ii (=121) yaş arasıda olduğu, 25,7 sii (=155) 26-3 yaş arasıda olduğu, 42,4 üü (=255) 31-4 yaş arasıda olduğu, 1,1 ii (=61) 41-5 yaş arasıda olduğu, 1,7 sii (=1) 51 yaş ve üzeride olduğu görülmüştür. Hemşireleri cisiyet dağılımları icelediğide; 88,4 üü (=532) kadı, 11,6 sıı (=7) erkek olduğu görülmüştür. Hemşireleri e fazla kliik deeyim ala dağılımları icelediğide; 3,2 sii (=19) halk sağlığı alaıda, 42,9 uu (=258) dâhiliye/cerrahi alaıda, 4,7 sii (=28) obstetrik/jiekoloji , ,5 Ort.,85,4,14,44,23,7,44 1,78,9 4,72 Ortaca,85,4,14,44,23,7,44 1,78,9 4,72 Tablo 3. Araştırmaya Katıla Hemşireleri Duygusal Zeka Yeteekleri ve Aa Boyut Pualarıı Dağılımı Duygusal Zeka Yeteekleri Aa Boyutları Kişisel Beceriler Kişiler Arası Beceriler Uyumluluk Boyutu Stresle Başa Çıkma Geel Ruh Durumu Duygusal Zeka Yeteekleri Puaı Ort: Ortalama, SS: Stadart sama E az E çok Ort. 85,51 69,12 51,97 42,8 46,4 295,45 SS,59,29,42,63,75,79 1,9 1,15,42 3,35 SS 11,1 9,13 6,73 6,9 6,83 33 alaıda, 8,8 ii (=53) ameliyathae alaıda,,8 ii (=5) sikiyatri alaıda, 6,5 ii (=39) ediatri alaıda, 16,9 uu (=12) yoğu bakım alaıda, 16,3 üü (=98) diğer (acil, diyaliz, olikliik gibi) alalarda olduğu görülmüştür. Hemşireleri görev dağılımı icelediğide; 2,2 sii (=11) yöetici olarak çalıştığı, 2,8 sii (=17) süervizör olarak çalıştığı, 79,4 üü (=478) servis hemşiresi olarak çalıştığı, 8,6 sıı (=52) özel dal hemşiresi olarak çalıştığı, 7 sii (=42) diğer görevlerde çalıştığı görülmüştür. Hemşireleri şu adaki görevleride çalışma süreleri icelediğide; 48,5 ii (=292) görev süresii 1-5 yıl arası olduğu, 29,4 üü (=177) görev süresii 6-1 yıl arası olduğu, 8,5 ii (=5) görev süresii yıl arası olduğu, 7 sii (=42) görev süresii 16-2 yıl arası olduğu, 3,3 üü (=2) görev süresii yıl arası olduğu, 3,5 ii (=21) görev süresii 26 yıl ve üstüde olduğu görülmüştür. Hemşireleri e so mezu oldukları okul dağılımları icelediğide; 8,5 ii (=51) Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu (SHMYO) mezuu olduğu, 19,5 ii (=66) Açık Öğretim Fakültesi (AÖF) mezuu olduğu, 69,4 üü (=418) hemşirelikte lisas mezuu olduğu, 5,3 üü (=32) diğer alada lisas mezuu olduğu, 3,7 sii (=22) hemşirelikte yüksek lisas mezuu olduğu, 1,2 sii (=7) diğer alada yüksek lisas mezuu olduğu, 1 ii (=6) hemşirelikte doktora mezuu olduğu görülmüştür. Tablo 2 icelediğide; hemşireleri rofesyoellik ölçeğii eğitimsel hazırlık alt boyutu uaı (,85±,59), yayı alt boyutu uaı (,4±,29), araştırma alt boyutu uaı (,14±,42), meslek örgütleri alt boyutu uaı (,44±,63), tolumsal hizmet alt boyutu uaı (,23±,75), yeterlilik/sürekli eğitim alt boyutu uaı (,7±,79), hemşirelik kodları alt boyutu uaı (,44±1,9), teori alt boyutu uaı (1,78±1,15), otoomi alt boyutu uaı (,9±,42), tolam rofesyoellik uaı (4,72±3,35) olu e az, e çok 2,5 aldıkları görülmektedir. Tablo 3 icelediğide araştırmaya katıla hemşireleri duygusal zeka yeteekleri ualarıı dağılım ortalamalarıı (295,45±33) olduğu, e az 215 e çok 369 ua aldıkları görülmüştür. Araştırmaya katıla hemşireleri duygusal zeka yeteeklerii uaı ortalamalarıı orta düzeyde olduğu görülmektedir. Tablo 3 te Kişisel Beceriler aa boyutu 85,51±11,1 dur. Kişiler Arası Beceriler 14

7 aa boyutu 69,12±9,13 tür. Uyumluluk aa boyutu 51,97±6,73 tür. Stresle Başa Çıkma aa boyutu 42,8±6,9 dur. Geel Ruh Durumu aa boyutu 46,4±6,83 dür. Tablo 4 te Duygusal zeka kişisel beceriler aa boyutu ile rofesyoellik alt boyutlarıda mesleki örgütleme ( =,9, <,5), rofesyoellik davraışları ( =,9, <,1), arasıda ozitif yölü zayıf ilişki ihmal edilecek düzeydedir. Duygusal zeka uyumluluk aa boyutu ile rofesyoellik alt boyutlarıda mesleki örgütleme ( =,11, <,1), yeterlilik ve sürekli eğitim ( =,12, <,1) arasıda ozitif yölü zayıf ilişki olduğu görülmektedir. Duygusal zeka stresle başa çıkma aa boyutu ile rofesyoellik alt boyutlarıda mesleki örgütleme ( =,9, <,5) arasıda zayıf ilşiki olduğu görülmektedir. Duygusal zeka geel ruh durumu aa boyutu ile rofesyoellik alt boyutlarıda yayı ( =-,9, <,5) arasıda egatif yölü zayıf, bir ilişki olduğu görülmektedir. Duygusal zeka yeteekleri ile rofesyoellik alt boyutlarıda mesleki örgütleme ( =,9, <,5) arasıda ozitif yölü zayıf bir ilişki olduğu görülmektedir. Bulua ilişkiler çok zayıf olu ihmal edilecek düzeydedir. TARTIŞMA Araştırmaya katıla hemşireleri rofesyoellik ölçeğii eğitimsel hazırlık alt boyutu uaı (,85±,59), yayı alt boyutu uaı (,4±,29), araştırma alt boyutu uaı (,14±,42), meslek örgütleri alt boyutu uaı (,44±,63), tolumsal hizmet alt boyutu uaı (,23±,75), yeterlilik/sürekli eğitim alt boyutu uaı (,7±,79), hemşirelik kodları alt boyutu uaı (,44±1,9), teori alt boyutu uaı (1,78±1,15), otoomi alt boyutu uaı (,9±,42), tolam rofesyoellik uaı (4,72±3,35) olu miimum,, maximum 2,5 aldıkları görülmüştür (Tablo 2). Özel i çalışmasıda hemşireleri rofesyoelleşme alt boyutlarıda eğitimsel hazırlık (,51±,66), yayı (,5±,33), araştırma (,27±,6), meslek örgütleri (,22±,45), tolumsal hizmet (,25±,78), yeterlilik/sürekli eğitim (,98±,81), hemşirelik kodları (,25±,83), teori (1,45±1,14), otoomi (,17±,43), tolam rofesyoellik uaı (4,2±3,4) olarak bulumuş olu e az, ve e çok 21,5 ua aldıkları belirtilmiştir. 25 Adıgüzel ve ark. ı çalışmasıda tolam rofesyoellik ualarıı ortalaması 4,46 olduğu, teori ortalamasıı e yüksek, yayı ualarıı ortalamasıı e düşük olduğu görülmektedir. 26 Araştırma Özel i, Adıgüzel ve ark. ı yatığı çalışma souçları ile aralellik göstermektedir. 15 Tablo 4. Araştırmaya Katıla Hemşireleri Profesyoellik Davraışları Alt Boyutları ile Duygusal Zeka Aa Boyutlarıı Korelasyo Aalizi Profesyoellik Davraışları Alt Boyutları Eğitimsel hazırlık Yayı Araştırma Mesleki Örgütleme Tolumsal Hizmet Yeterlilik ve Sürekli Eğitim Hemşirelik Kodları Teori Otoomi Profesyoellik Davraışları : Searma korelasyo katsayısı : alamlılık düzeyi, *: <,5 düzeyide alamlıdır, **: <,1 düzeyide alamlıdır. Kişisel Beceriler,89* Duygusal Zeka Yeteekleri Aa Boyutları Kişiler Arası Beceriler Uyumluluk Boyutu Stresle Başa Çıkma Çalışmamızda ölçekler kasamıda değerledirilemeye fakat literatürde rastlaıla rofesyoellik davraışlarıı etkileye bazı hususlar bulumaktadır. Çelik ve ark. ı Cerrahi Kliiklerde Çalışa Hemşireleri Mesleki Profesyoelliklerii Değerledirilmesi ve Karamaoğlu ve ark. ı Deizli İl ideki Hastaeleri Cerrahi kliikleride Çalışa Hemşireleri Mesleki Profesyoelliklerii Değerledirilmesi adlı çalışmalarda rofesyoellik ua ortalamaları ile mesleğii sevme arasıda istatistiksel olarak alamlı farklılık bulumuş, mesleğii seve hemşireler daha yüksek ua almışlardır. 27,28 Karadağ ı çalışmasıda hastaede suula olaakları, aylık geliri, mesleki saygılığı hemşireleri mesleği sevmeleride, mesleğe bağlamalarıda ve hemşirelik hizmetlerii isteyerek yürütmeleride etkili olduğu, rofesyoel tutum ve davraış sergilemelerii geliştirdiği bildirilmektedir. 18,3,88*,3,11**,1,12** <,1,9*,3 Geel Ruh Durumu -,9*,3 Duygusal Zeka Yeteekleri,9*,2 KAMU HASTANELERİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN DUYGUSAL ZEKA YETENEKLERİ İLE PROFESYONELLİK DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

8 Araştırmaya katıla hemşireleri duygusal zeka yeteekleri uaları ortalaması 295,45 duygusal zeka yöelimi 69,6 dır, ualarıı iyi düzeyde olduğu görülmüştür (Tablo 3). Kuşaklı ı çalışmasıda yöetici hemşireleri duygusal zeka yeteekleri (3,92±,32) uaı ile ortalamaı üzeride iyi düzeyde olduğu belirtilmiştir. Suula araştırma bulguları ile aralellik göstermektedir. 29 Araştırmaya katıla hemşireleri, duygusal zeka yeteekleri aa boyutlarıda kişisel beceriler boyutu ortalaması 85,51, bu boyutla ilgili yöelimi 53,31, ualarıı orta düzeyde olduğu; kişiler arası ilişkiler aa boyut ua ortalaması 69,12, bu boyutla ilgili yöelim 76,6, uyumluluk aa boyut ua ortalaması 51,97, bu boyutla ilgili yöelim 69,3, stresle başa çıkma aa boyut ua ortalaması 42,8, bu boyutla ilgili yöelim 66,15 ve geel ruh hali aa boyut ua ortalaması 46,4 ve bu boyutla ilgili yöelim 76,5 dır (Tablo 3). Duma ı Hemşirelik Yüksekokulu Birici Sııf Öğrecilerii Duygusal Zekâ Düzeyleri ile Emati Becerileri Arasıdaki İlişki çalışmasıda; duygusal zekâ ua ortalaması ile ematik beceri ua ortalaması arasıda istatistiksel olarak alamlı, ozitif yöde ve orta düzeyde alamlı bir ilişki belirlemiştir. 3 Kişiler arası ilişkileri alt boyutlarıda biri emati yeteeğidir, bu doğrultuda çalışmamızı desteklemektedir. Sarıkaya ı Tıta Uzmalık Öğrecilerii Duygusal Zeka Yöelimleri ile Profesyoel Yeterlilikleri Arasıdaki İlişkii Değerledirilmesi çalışmasıda uzmalık öğrecilerii kişisel beceriler aa boyut ua ortalaması 19,24, bu boyutla ilgili yöelim 75,3 olduğu belirtilmiştir. Kişiler arası ilişkiler aa boyut ua ortalaması 72,85, bu boyutla ilgili yöelim 81,, uyumluluk aa boyut ua ortalaması 53,71, bu boyutla ilgili yöelim 71,6, stresle başa çıkma aa boyut ua ortalaması 42,15, bu boyutla ilgili yöelim 64,9 ve geel ruh hali aa boyut ua ortalaması 46,38 ve bu boyutla ilgili yöelim 77,3 olduğu belirtilmiştir. 31 Suula araştırma bulguları karşılaştırıldığıda hekimleri kişisel beceriler yöelimleri hemşirelerde farklılık göstererek daha yüksek olduğu, kişiler arası beceriler ve uyumluluk aa boyutlarıı hekimlerde hemşirelerde daha yüksek olduğu görülmüştür. Stresle başa çıkma ve geel ruh durumu aa boyutlarıı hemşirelerde hekimlerde daha yüksek olduğu görülmüştür. Kuşaklı ı çalışmasıda kişisel beceriler aa boyutu (3,95±,38) ve kişiler arası beceriler aa boyutu (4,3±,34) ualarıı ortalamaı üzeride iyi düzeyde olduğu belirtilmiştir. 29 Araştırmaı bulguları ile karşılaştırıldığıda kişiler arası beceriler aa boyutu ile aralellik göstermektedir. Blasi ve ark. ı sistematik derleme çalışmasıda yer ala çalışmalarda; Olsso ve arkadaşlarıı 4 dakika fazlada ilgileile hasta grubuda hastaları bu durumu, dostae bulduğu ve iyi rogoz gösterdikleri ortaya komuştur. Gryll ve Katah ı hastalara ilaçla ilgili yei, hızlı etkili, ağrı ve edişeyi azaltmada oldukça etkili bir ilaç olduğu bilgisi verildiğide bu mesajı iletilmediği gruba göre hastalar uygulayıcıları; dostae, sıcak bireyler olarak yorumladıkları belirlemiştir. Blasi bu çalışmalarda yola çıkarak sağlık hizmetleride yararlamayı etkileye bilişsel ve duygusal faktörleri araştırmayı amaçlaya radomize kotrollü çalışmalarda, hastaya uygu bilgi vermeyi de içere hem bilişsel hem de olumlu iletişim becerileri bağlamıda rofesyoelliğe yöelik yeterlikleri etkileye duygusal süreçleri birbirleriyle yakıda ilişkili olduğuu belirtmiştir Kişisel beceriler aa boyutu ile rofesyoellik alt boyutlarıda mesleki örgütleme ( =,89, <,5) ve rofesyoellik davraışları ( =,88, <,5), arasıda güçlü düzeyde ileri derecede alamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. Uyumluluk aa boyutu ile rofesyoellik alt boyutlarıda mesleki örgütleme (r=,11, <,1), yeterlilik ve sürekli eğitim ( =,12, <,1) arasıda zayıf düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir. Stresle başa çıkma aa boyutu ile mesleki örgütleme ( =,9, <,5) arasıda zayıf düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir. Duygusal zeka yeteekleri ile mesleki örgütleme ( =,9, <,5) arasıda zayıf düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir (Tablo 4). Austi ve arkadaşlarıı 25 ve 27 de yatıkları iki çalışmada da tı fakültesi öğrecilerii stadardize hasta uygulamalarıdaki emati becerileri ile duygusal zeka yöelimleri arasıdaki ilişki olduğu gösterilmiştir. 35 Sarıkaya ı çalışmasıda rofesyoelliğe yöelik yeterlilikleri çok taraflı değerledirme souçlarıyla duygusal zeka aa ve alt boyutlarıyla ilişkili olduğuu kişisel beceriler aa boyutuda yer ala kedie saygı alt boyutuyla, etik ilkeler/uygulamalara yöelik, kedii gerçekleştirme alt boyutuyla kişisel gelişime yöelik, kedie güve alt boyutuyla hastayla ve ekile etkileşime yöelik öz-değerledirme, souçları arasıda olumlu yöde yordama yamaya olaak vere güçlü bir ilişkiler olduğu belirtilmiştir

9 Bar-O, ozitif sikoloji ve duygusal zeka ilişkilerii, erformas, iyilik hali ve yaşamı daha alamlı kılma çabalarıı güçlü öcelleri olarak taımlamaktadır. Bar-O, kedilik farkıdalığı ile kedie güve ve kedii kabulü, ozitif sosyal etkileşimle diğerlerii duygularıı alama becerisii, duyguları kotrol etme ile yöetme becerilerii, etki karar verme ile gerçekçi roblem çözmei ve iyimserlik ile otoomii güçlü şekilde ilişkili olduğuu vurgulamaktadır. 36 Kişisel beceriler aa boyutu geel olarak; duygularıı taımlayabile, yıkıcı olmada kedii savua, duygularıı, düşücelerii, iaçlarıı açıkça ifade edebile; kedii olumlu olumsuz yöleriyle, sıırlılıkları ve yeteekleriyle kedii olduğu gibi seve, yaşamıı zegi alamlı kılmaya çalışa, kedi kedii yöetebile becerileri içermektedir. 24,37 Araştırmamızda kişisel beceriler aa boyutu ile rofesyoellik davraışlarıı güçlü düzeyde alamlı bir ilişkiye sahi olduğuu görmekteyiz. Literatür araştırma bulgularımızı destekler iteliktedir. Büyükbayram ve Gürka ı Hemşireleri İş Doyumuda Duygusal Zekâı Rolü adlı çalışmasıda hemşireleri iş doyumu düzeylerii düşük buluduğu, iş doyumuu etkileye faktörler arasıda duygusal zekâ becerilerii de olduğu soucua varılmıştır. 38 Bar-O duygusal ve sosyal zekayla ilişkili yeteek ve otasiyeli bir araya getire davraışları çok taraflı değerledirilmesie olaak sağlayacak çok boyutlu bir modeli yaratılabilmesi içi gelecekteki çalışmaları öemli olaaklar yaratabileceğii belirtmektedir. 22,23 SONUÇ Hemşireleri rofesyoellik davraışlarıa ait alt boyutlar ile duygusal zeka aa boyutlarıı korelasyo aalizleride ihmal edilecek düzeyde zayıf bir ilişki alamlı bulumuştur. Hemşirelik mesleği ülkemizde daha çok kadılar tarafıda icra edilmektedir. Kadı olmaı getirdiği birçok sorumluluğu altıda yaşadıkları zorlukları; mesleki rofesyoelliği doğuracak, büyütecek eerji ve motivasyou oluşturulamamasıa, alaşılamamasıa ede olduğu düşüülmektedir. Bu sebele kadılığa ve hemşireliğe biçile itaatkâr, söyleeleri yerie getire, melek gibi kodlamalarda arımaı gerekliliği büyüktür. Kadı ve hemşire kedi hissettiklerii tam olarak ve içi olduğuu söyleyebile; kedi düşücelerii iaçlarıı siirlemede, utamada savuabile, kedii olumlu olumsuz yöleriyle, yeteekleri ve sıırlılıklarıyla bile ve böyle seve, kedi otasiyelii farkıda ola ve yaşamıı kedisi yöetebile bireyler olmaları öemlidir. Hemşireleri sağlık hizmeti suumuda çok öemli bir yerde rol aldıklarıı farkıdalığı oluşturulmalı ve bu mesleği bilgi, beceri ve ormlarıı içselleştirmeleri sağlamalıdır. Acak mesleğii seve bireyler mesleğie, meslektaşlarıa, toluma ve kedie değer katacak çalışmalar ve davraışlar yürütebilirler. Hemşireleri kedie özgü farkıdalıklarıı, yeteeklerii ortaya çıkarmasıı sağlayacak fırsatları yaratılması gerekmektedir. Öreği stresle baş etme becerilerii artırabilmek içi belli aralıklarla ayı birimde çalışa hemşireleri bir araya gelmesi ve sıkıtılarıı, çözüm yollarıı aylaşması sağlaabilir. Hem güdelik hayata hem iş yaşamıa yöelik roblem çözme beceri eğitimleri düzeleebilir. Tolumsal hizmet suumuda hemşireleri aktif kılabilmek içi rojeler yamaları sağlamalı, ödülledirme yolu ile motivasyoları yükseltilmelidir. Kurumlarda ulusal ve uluslararası veri tabalarıa ulaşmaları içi gerekli alt yaıı oluşturulması sağlaabilir. Mesleki araştırmaları ve yayıları yaılabilmesi içi araştırma ve yayıa teşvik kurumlar tarafıda gerçekleştirilebilir. Hemşirelere araştırmaı öemi, kaıt düzeyi yüksek çalışmaları öemi beimsetilmelidir. Kaıt düzeyi yüksek çalışma souçlarıı uygulamalarıda kullamaları içi farkıdalıkları arttırılmalı ve bu bağlamda desteklemelidirler. *Yazarlar herhagi bir çıkar ilişkisi içide bulumadıklarıı bildirmiştir. İLETİŞİM İÇİN: Derya Asla Uludağ Üiversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, İlk ve Acil Yardım Programı, Bursa GÖNDERİLDİĞİ TARİH: 25 / 1 / 217 KABUL TARİHİ: 12 / 2 / 218 KAYNAKLAR 1. Mayer JD, Salovey P. What is emotioal itelligece, emotioal develomet ad emotioal itelligece: educatioal ımlicatios, New York, Basicbooks Golema D. Duygusal zeka ede Iq da daha öemlidir? Çevire: Yücel B. 23. Baskı, İstabul, Varlık Yayıları Kuzu A, Eker F. Hemşirelik öğrecilerii duygusal zeka ve iletişim becerilerii diğer üiversite öğrecileri karşılaştırmalı olarak değerledirilmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 21; 3: Mayer JD, Caruso DR, Salovey P. Emotioal itelligece meets traditioal stadards for a ıtelligece. J Itell 2; 27: KAMU HASTANELERİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN DUYGUSAL ZEKA YETENEKLERİ İLE PROFESYONELLİK DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

10 5. Salovey P, Grewal D. The sciece of emotioal itelligece. Cur Dir Psychol Sci 25; 14: Bar-O R, Brow JM, Kirkcaldy BD, Thome EP. Emotioal exressio ad imlicatios for occuatioal stress; a alicatio of the emotioal quotiet ivetory. Per Idivid Dif 2; 28: Mcquee A. Emotioal itelligece i ursig work. J Adv Nurs 23; 47: Öz F. Sağlık alaıda temel kavramlar, Akara, Mattek Matbaacılık Basım ve Yayıcılık Tayla S, Ala S, Kadıoğlu S. Hemşirelik rolleri ve özerklik. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 212; 3: Iteratioal Cousel of Nursig htt:// Akça AF. Temel hemşirelik kavramlar, ilkeler, uygulamalar, Akça AF.(eds.) Mesleki Temel Kavramlar, İstabul, İstabul Medikal Yayıcılık Karadağ G. ve Uça Ö. Hemşirelik eğitimi ve kalite. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 26; 1: Karadağ A, Hisar F, Elbaş NÖ. The level of rofessioalism amog urses i Turkey. J Nurs Scholarsh 27; 39: Karadağ A, Hisar F, Özha EN. Hemşirelikte rofesyoelliğe ilişki davraışsal evater. Hemşirelik Forumu Dergisi 24; 7: Miller BK, Adams D, Beck L. A behavioral ivetory for rofessioalism i ursig. J Prof Nurs 1993; 9: Adams D, Miller BK. Professioalism i ursig behaviors of urse ractitioers. J Prof Nurs 21; 17: Chitty KK. Professioal Nursig, Philadelhia, Sauders Comay Karadağ A. Meslek olarak hemşirelik. Atatürk Üiversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 22; 5: İşçi N. Hastaede çalışa hemşireleri mesleki rofesyoellik düzeyii tıbbi hata yama eğilimleri üzerie etkisi. Yüksek lisas tezi, Erzurum: Atatürk Üiversitesi, Hemşirelikte Yöetim Aabilim Dalı, Caruso DR, Salovey P. The emotioally itelliget maager: how to develo ad use the four key emotioal skills of leadershi, Sa Fracisco, Jossey-Bass A Wiley Imrit Arora S, Ashrafia H, Davis R, et al. Emotioal itelligece i medicie: a systematic review through the cotext of the acgme cometecies. Med Educ 21; 44: Bar-O R. The imact of emotioal itelligece o subjective wellbeig. Persect Educ 25; 23: Bar-O R. The Bar-O model of emotioal-social itelligece. Psicothema 26; 18: Acar TF. Duygusal zeka yeteeklerii göreve ve isaa yöelik liderlik davraışları ile ilişkisi. Doktora tezi, İstabul: İstabul Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü Özel İ. Hemşireleri rofesyoelliğe ilişki davraışlarıı değerledirilmesi. Yüksek lisas tezi, İstabul: Marmara Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü, Adıgüzel O, Tarıverdi H, Sömez ÖD. Mesleki rofesyoellik ve bir meslek mesuları olarak hemşirelik öreği. Yöetim Bilimler Dergisi 211; 9: Çelik S, Üal Ü, Saruha S. Cerrahi kliiklerde çalışa hemşireleri mesleki rofesyoelliklerii değerledirilmesi. İstabul Üiversitesi Florece Nightigale Hemşirelik Dergisi 212; 2: Karamaoğlu A, Özer F, Tuğcu A. Deizli ilideki hastaeleri cerrahi kliikleride çalışa hemşireleri mesleki rofesyoelliklerii değerledirilmesi. Fırat Tı Dergisi 29; 14: Duma D, Acaroğlu R. Hemşirelik yüksekokulu birici sııf öğrecilerii duygusal zekâ düzeyleri ile emati becerileri arasıdaki ilişki. İstabul Üiversitesi Florece Nightigale Hemşirelik Dergisi 214; 22: Sarıkaya Ö. Tıta uzmalık öğrecilerii duygusal zeka yöelimleri ile rofesyoel yeterlilikleri arasıdaki ilişkii değerledirilmesi. Doktora tezi, İstabul: Marmara Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü, Yılmaz Kuşaklı B. Yöetici hemşireleri duygusal zeka yeteekleri ve liderlik davraışları. Yüksek lisas tezi, İstabul: Marmara Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü, Blasi ZD, Harkess E, Erst E, Georgiou A, Kleije J. Ifluece of cotext effects o health outcomes: a systematic review. Lacet 21; 357: Olsso B, Olsso B, Tibbli G. Effect of atiets exectatios o recovery from acute tosillitis. Fam Pract 1989; 6: Gryll SL, Katah M. Situatioal factors cotributig to the lacebo effect. Psychoharmacology 1978; 47: Austi EJ, Evas P, Magus B, O'Halo K. A relimiary study of emathy, emotioal itelligece ad examiatio erformace i mbchb studets. Med Educ 27; 41: Bar-O R. Emotioal itelligece: a itegral art of ositive sychology. J Psychol 21; 4: Acar TF. Duygusal zeka ve liderlik. Erciyes Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü Dergisi 22; 12: Büyükbayram A, Gürka A. Hemşireleri iş doyumuda duygusal zekâı rolü. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 214; 5: