M LLETLERARASI ÖZEL HUKUKTA H SSE DEV RLER

Transkript

1 T.C. MARMARA ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ HUKUK ANAB L M DALI ÖZEL HUKUK B L M DALI M LLETLERARASI ÖZEL HUKUKTA H SSE DEV RLER Ebru AKDUMAN stanbul, 2010

2 Yay n No : 1125 Hukuk Dizisi : Bas - A ustos STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Net K rtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. T aksim Cad. Yo urtcu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ ST. (Sertifika No ) Tel.: (0-212) Kapak Tasar m : Nur Baylav Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 ÖNSÖZ Milletleraras Özel Hukukta Hisse Devirleri bafll kl çal flma Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Doktora Program çerçevesinde doktora tezi olarak haz rlanm fl, 2010 y l bafl nda tamamlanm fl ve tarihinde tez dan flman Prof. Dr. Sibel Özel ile Prof. Dr. Ergin Nomer, Prof. Dr. Gökhan Antalya, Prof. Dr. Günseli Öztekin Gelgel ve Doç Dr. Murat Al flkan dan oluflan jüri önünde savunularak oybirli i ile baflar l bulunmufltur. Ayn bafll tafl yan bu kitap söz konusu tezin jüri üyelerinin de erli elefltiri ve görüflleri do rultusunda haz rlanm fl son hâlidir. Globalleflmenin sonucu olarak artan ticaret ve yat r m hacmi, teknolojik ilerlemeler, de iflen tüketici ihtiyaç ve talepleri; iflletmelerin dünya piyasas nda daha iyi rekabet edebilmeleri için büyüme yolunu seçmelerine sebep olmufltur. Birleflme ve devralmalar, bu büyümenin en etkili yollar ndan biri olarak kabul edilmektedir. Ortakl klar, yabanc bir ülkede yeni bir ortakl k kurup s f rdan bafllamak yerine yerli ortakl klarla birleflme veya bu ortakl klar devralma yoluyla piyasaya girmeyi tercih etmektedirler. Bu çal flman n konusunu, iflbu yat r m türlerinden biri olan yabanc unsurlu hisse devirleri oluflturmaktad r. Bu kapsamda, öncelikle bir Türk limited veya anonim ortakl n hisselerinin tamamen veya k smen yabanc bir kifliye hisse sat fl yolu ile devrinin aflamalar anlat lm fl ve sonraki bölümlerde iflbu yat r mlar kanunlar ihtilaf aç s ndan ele al nm flt r. Türk hukukunda yer alan ilgili kanunî düzenlemeler; Anglo-Amerikan hukuk sistemlerinden ABD ve ngiliz hukuku, k ta Avrupas hukuk sistemlerinden sviçre hukuku ile AB hukukundaki mevcut durum incelenerek karfl laflt rmal hukuk aç s ndan bir de erlendirmeye tâbi tutulmufltur. Bu çal flman n yay nlanmas sayesinde; tez yaz m sürecinde benden katk ve deste ini hiçbir zaman esirgemeyen, sorular ma b kmadan cevap veren ve çözüm öneren, fikirlerimin netleflmesini sa layan say n tez dan flman m Prof. Dr. Sibel Özel e; gerek bilimsel gerekse manevi anlamda bana her zaman destek olan, zor zamanlar mda bana arka ç kan ve de erli görüflleriyle çal flmama katk da bulunan say n milletleraras özel hukuk anabilim dal baflkan m Prof. Dr. Ergin Nomer e; tez konumu bulmam sa layan ve kapsam n belirlemede sonsuz yard mlar olan say n hocalar m Prof. Dr. Ziya Ak nc ve Yrd. Doç. Dr. Cemile Demir Gökyayla ya; tez izleme komitesinde yer alarak tezimin flekillenmesinde önemli yönlendirmelerde bulunan say n hocam Prof. Dr. Gökhan Antalya ya; özellikle tez savunmas aflamas nda jürimde yer alarak katk lar n esirgemeyen say n hocalar m Prof. Dr. Günseli Öztekin Gelgel ve Doç Dr. Murat Al flkan a en derin teflekkürlerimi sunma olana na kavuflmufl bulunuyorum.

4 IV ÖNSÖZ Akademik kariyer konusunda gerek maddi gerekse manevi olarak beni her zaman destekleyen ve inan lmaz fedakârl klarda bulunan sevgili annem Sevgi Akduman ve sevgili babam Dr. Mehmet Ali Akduman a minnetlerimi sunuyorum. Ayr ca, çal flma sürecinde her zaman yan mda olan, s k nt l zamanlar mda beni sab rla dinleyen ve cesaretlendiren sevgili kardeflim Dr. Elçin Akduman a ne kadar teflekkür etsem azd r. Son olarak, kitab n yay n ve bas m n gerçeklefltiren baflta Seyhan Satar ve Erhan Sanc olmak üzere tüm Beta Bas m Yay n Da t m A.fi. çal flanlar na en içten teflekkürlerimi sunuyorum. Dr. Ebru Akduman stanbul, 2010 ebruakduman@hotmail.com

5 Ç NDEK LER ÖNSÖZ...III KISALTMALAR...XI G R fi...1 B R NC BÖLÜM H SSE DEVR LE LG L HUKUK KAVRAMLAR I. GENEL OLARAK...9 II. ORTAKLIK...9 A. Kavram...9 B. Vatandafll k...14 C. kametgâh...20 D. Ehliyet...23 III. H SSE VE H SSE SENED...25 A. Genel Olarak...25 B. Limited Ortakl klarda Hisse ve Hisse Senedi...27 C. Anonim Ortakl klarda Hisse ve Hisse Senedi...28 IV. B RLEfiME VE DEVRALMA...32 A. Genel Olarak...32 B. Birleflme...34 C. Devralma Genel Olarak Malvarl n n veya flletmenin Devri Ortakl k Hissesinin Devri Yönetimde Hak Sahibi Olma Yetkisi Veren Araçlar n Devri ve Kontrolü...46 D. Ortak Giriflim...47

6 VI Ç NDEK LER K NC BÖLÜM H SSE DEVR SÜREC I. GENEL OLARAK...55 II. ÖNGÖRÜfiMELER N YAPILMASI...55 A. Genel Olarak...55 B. Niyet Mektubu Kavram Amaç, Konu ve Kapsam Geçerlilik fiartlar Türleri...62 a. As l Sözleflmenin Kurulmas na liflkin Niyet Mektubu...62 b. Ön Sözleflme Niteli inde Niyet Mektubu...63 c. Opsiyon Sözleflmesi Niteli inde Niyet Mektubu Hukukî Sonuçlar...65 a. Genel Olarak...65 b. Haks z Fiilden Kaynaklanan Talepler...67 c. Sebepsiz Zenginleflmeden Kaynaklanan Talepler...68 d. Vekâletsiz fl Görmeden Kaynaklanan Talepler...70 e. Sözleflme Görüflmelerinden Kaynaklanan Sorumlulu a liflkin Talepler...72 C. Gizlilik Sözleflmesi...76 D. Münhas rl k Sözleflmesi...80 E. nceleme Kavram Amaç Türleri...86 a. Hukukî nceleme...86 b. Ticarî nceleme ncelemenin Yap l fl Hukukî Sonuçlar...94 F. Fiyat Teklifi...95 III. H SSE DEV R SÖZLEfiMELER N N KURULMASI...97 A. Genel Olarak...97 B. Hisseyle lgili Sözleflmeler Hisse Taahhüdü Sözleflmesi...97 a. Amaç, Konu ve Kapsam...97 b. Taraflar ve Geçerlilik fiartlar Hisse Devir Sözleflmesi a. Amaç, Konu ve Kapsam b. Taraflar...103

7 Ç NDEK LER VII c. Tasarruf fllemleri le liflki d. Geçerlilik fiartlar e. Ön fiartlar aa. Genel Olarak bb. Resmi Bildirim ve zinlerin Al nmas aaa. Sanayi ve Ticaret Bakanl bbb. Hazine Müsteflarl ccc. Rekabet Kurulu ddd. Sermaye Piyasas Kurulu ve lgili Menkul K ymetler Borsas eee. Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurulu fff. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu f. Beyanlar ve Taahhütler g. Yükümlülükler h. Cezaî fiart C. Ortakl kla lgili Sözleflmeler Ortaklar Sözleflmesi a. Amaç, Konu ve Kapsam b. Ortakl k Esas Sözleflmesi le liflki c. Taraflar ve Geçerlilik fiartlar d. hlal ve Sona Erme Ortakl k Esas Sözleflmesi a. Amaç, Konu ve Kapsam b. Hukukî Nitelik c. Taraflar ve Geçerlilik fiartlar D. Teminat Sözleflmeleri Genel Olarak Teminat Amaçl Opsiyon Sözleflmeleri Yediemin Sözleflmesi Banka Teminat Mektubu E. Di er Sözleflmeler Genel Olarak Ek Hisse Al m Opsiyonu Sözleflmesi Teknik Bilgi Sözleflmesi IV. H SSE DEV R filemler N N TAMAMLANMASI A. Genel Olarak B. Limited Ortakl klarda Hisse Devir fllemlerinin Tamamlanmas C. Anonim Ortakl klarda Hisse Devir fllemlerinin Tamamlanmas Kapal Anonim Ortakl klarda Hisse Devir fllemlerinin Tamamlanmas HAAO da Hisse Devir fllemlerinin Tamamlanmas...176

8 VIII Ç NDEK LER ÜÇÜNCÜ BÖLÜM H SSE DEVR NE UYGULANACAK HUKUK I. GENEL OLARAK II. VASIFLANDIRMA A. Ba lama Konusunun Vas fland r lmas Genel Olarak Öngörüflme Aflamas Hisse ve Hisse Senedi Hisse Devri B. Ba lama Noktas n n Vas fland r lmas III. ÖNGÖRÜfiME AfiAMASINDA UYGULANACAK HUKUK A. Genel Olarak B. Haks z Fiile Uygulanacak Hukuk C. Sebepsiz Zenginleflmeye Uygulanacak Hukuk D. Vekâletsiz fl Görmeye Uygulanacak Hukuk E. Sözleflme Görüflmelerinden Kaynaklanan Sorumlulu a Uygulanacak Hukuk IV. ORTAKLIKLARA UYGULANACAK HUKUK A. Genel Olarak B. Ortakl klara Uygulanacak Hukukun Tespiti Kurulufl Yeri Kriteri dare Merkezi Kriteri C. Kapsam Genel Olarak Hisse Devrinde Ortakl klara Uygulanacak Hukuk V. SÖZLEfiMELERE UYGULANACAK HUKUK A. Millî-Milletleraras Sözleflme Kavramlar B. Sözleflmelere Uygulanacak Hukukun Tespiti Subjektif Yöntem a. Genel Olarak b. rade Muhtariyeti lkesi c. Hukuk Seçiminin fiekli aa. Genel Olarak bb. Aç k veya Z mni Hukuk Seçimi d. Hukuk Seçimindeki S n rlamalar aa. At f bb. Seçilen Hukukun liflkili Olmas cc. K smi Hukuk Seçimi dd. Hukuk Seçiminin Zaman ee. Özel Sözleflme Türleri...215

9 Ç NDEK LER IX 2. Objektif Yöntem C. Kapsam Genel Olarak Kapsam D fl Konular a. Genel Olarak b. Taraflar n Ehliyeti c. Sözleflmenin fiekli d. Temsil liflkisi Hisse Devir Sözleflmelerine Uygulanacak Hukuk a. Genel Olarak b. Niyet Mektubuna Uygulanacak Hukuk c. Hisseyle lgili Sözleflmelere Uygulanacak Hukuk d. Ortakl kla lgili Sözleflmelere Uygulanacak Hukuk e. Hisse Devriyle lgili Teminat Sözleflmelerine ve Di er Sözleflmelere Uygulanacak Hukuk VI. H SSE DEVR NE UYGULANACAK HUKUK A. Genel Olarak B. Hissenin Bulundu u Yer Hukuku C. Hisse Senedinin Bulundu u Yer Hukuku D. Hisse Defterinin Bulundu u Yer Hukuku E. Hisse Devrinin Gerçekleflti i Yer Hukuku F. Hakk n Bulundu u Yer Hukuku G. lgili Arac Kurumun Bulundu u Yer Hukuku H. Dolayl Saklama Sisteminin Tâbi Oldu u Hukuk I. Hakk Do uran Hukuk VII. KAMU DÜZEN N N ETK S A. Millî-Milletleraras Kamu Düzeni Kavramlar B. Uygulanacak Hukuk Aç s ndan Kamu Düzeni C. Yabanc Mahkeme Kararlar n n Tan nmas ve Tenfizinde Kamu Düzeni D. Milletleraras Tahkimde Kamu Düzeni E. Hisse Devrinde Kamu Düzeni VIII. DO RUDAN UYGULANAN KURALLARIN ETK S A. Kavram B. Uygulanacak Hukuk Aç s ndan Do rudan Uygulanan Kurallar C. Milletleraras Tahkimde Do rudan Uygulanan Kurallar D. Hisse Devrinde Do rudan Uygulanan Kurallar...259

10 X Ç NDEK LER DÖRDÜNCÜ BÖLÜM H SSE DEVR NDEN DO AN UYUfiMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ I. GENEL OLARAK II. VASIFLANDIRMA III. UYUfiMAZLIKLARIN YETK L MAHKEME TARAFINDAN ÇÖZÜMÜ A. Genel Olarak Milletleraras Yetki Yetki Anlaflmas a. Yetki Anlaflmas le Türk Mahkemelerinin Milletleraras Yetkili Kabul Edilmesi b. Yetki Anlaflmas le Yabanc Mahkemelerin Yetkili Kabul Edilmesi B. Hisse Devrinden Do an Uyuflmazl klar n Yetkili Mahkeme Taraf ndan Çözümü Genel Olarak Sözleflme Görüflmelerinden Kaynaklanan Uyuflmazl klar n Yetkili Mahkeme Taraf ndan Çözümü Sözleflmeden Kaynaklanan Uyuflmazl klar n Yetkili Mahkeme Taraf ndan Çözümü Ortakl kla Olan Uyuflmazl klar n Yetkili Mahkeme Taraf ndan Çözümü IV. UYUfiMAZLIKLARIN TAHK M YOLUYLA ÇÖZÜMÜ A. Genel Olarak Milletleraras Tahkim Tahkime Elverifllilik Tahkim Anlaflmas na Uygulanacak Hukuk a. Tahkim Anlaflmas n n fiekline Uygulanacak Hukuk b. Tahkim Anlaflmas n n Taraflar n n Ehliyetine Uygulanacak Hukuk c. Tahkim Anlaflmas n n Esas na Uygulanacak Hukuk Tahkim Usulüne Uygulanacak Hukuk ve Tahkim Yeri Uyuflmazl n Esas na Uygulanacak Hukuk B. Hisse Devrinden Do an Uyuflmazl klar n Tahkim Yoluyla Çözümü..299 SONUÇ KAYNAKÇA...307

11 KISALTMALAR AB (EU) ABD AET (EEC) AT (EC) ATA ATM AÜ AÜHFD BAT BGE BK BanK BDDK Bkz./bkz. BM (UN) bs. (ed.) BTHAE BAT DER C Avrupa Birli i (European Union) Amerika Birleflik Devletleri Avrupa Ekonomik Toplulu u (European Economic Community) Avrupa Toplulu u (European Community) Avrupa Toplulu u Antlaflmas Avrupa Topluluklar Mahkemesi Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi British American Tobacco Bundesgericht ( sviçre Federal Mahkemesi Karar ) Borçlar Kanunu Bankac l k Kanunu Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurumu Bak n z Birleflmifl Milletler (United Nations) bask (edition) Banka ve Ticaret Hukuku Araflt rma Enstitüsü Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi Case (Dava) c. cümle C. (V.) Cilt (Volume) CA CCM CMLR CoL II Çev. DEÜHF dn. Companies Act ( ngiltere Ortakl klar Kanunu) City Code on Takeovers and Mergers ( ngiltere Devralmalar Kanunu) Common Market Law Reports (Ortak Pazar Hukuku Raporlar ) Second Restatement of Conflict of Laws (Gözden Geçirilmifl ABD Kanunlar htilaf Kurallar II) Çeviren Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi dipnot

12 XII KISALTMALAR DYYK E. Esas ECR Ed. ESHK FusG GÜ GÜHFD HAAO HD HGK HUMK BD BÜ BÜSBE ICCLR ICSID IPRG MKB Do rudan Yabanc Yat r mlar Kanunu European Court Reports (Avrupa Topluluklar Mahkemesi Raporlar ) Editör Ecnebi Anonim ve Sermayesi Eshama Münkasim fiirketlerle Ecnebi Sigorta fiirketleri Hakk nda Kanunu Muvakkat (Yabanc Anonim ve Sermayesi Paylara Bölünmüfl fiirketler Hakk nda Kanun) Bundesgesetz über die Fusion, die Spaltung und die Umwandlung von Rechtstraegern, Fusiongesetz (Birleflme, Bölünme, Tür De ifltirme ve Malvarl n n ve Borçlar n Devri Hakk nda sviçre Federal Kanunu) Galatasaray Üniversitesi Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Halka Aç k Anonim Ortakl k Hukuk Dairesi Hukuk Genel Kurulu Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu stanbul Barosu Dergisi stanbul Bilgi Üniversitesi stanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü International Company and Commercial Law Review International Convention on Settlement of Investment Disputes (Yat r m Uyuflmazl klar n n Çözümü için Milletleraras Konvansiyon) Bundesgesetz über das Internationale Privatrecht (Milletleraras Özel Hukuk Hakk nda sviçre Federal Kanunu) stanbul Menkul K ymetler Borsas Ü stanbul Üniversitesi ÜHF ÜHFM ÜSBF TO K. Karar KHK KG KVK stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuas stanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi stanbul Ticaret Odas Kanun Hükmünde Kararname Bundesgesetz über Kartelle und andere Wettbewerbsbeschränkungen (Karteller ve Di er Rekabet S n rlamalar Hakk nda sviçre Federal Kanunu) Kurumlar Vergisi Kanunu

13 KISALTMALAR XIII m. madde MBCA MHB MÖHUK MÜHF MÜHFHAD MTK MTO (ICC) No./no. OJ OR ÖK PIL pr. RG RK RKHK Model Business Corporation Act ( ngiltere Model fl Ortakl klar Kanunu) Milletleraras Hukuk ve Milletleraras Özel Hukuk Bülteni Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk nda Kanun Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araflt rmalar Dergisi Milletleraras Tahkim Kanunu Milletleraras Ticaret Odas (International Chamber of Commerce) Numara (Number) Official Journal (AB RG) Obligationenrect ( sviçre Borçlar Kanunu) Özellefltirme Kanunu Private International Law ( ngiltere Milletleraras Özel Hukuk Hakk nda Kanun) paragraf S. Say Resmi Gazete Rekabet Kurulu s. (p.) sayfa (page) SEC SerPK SPK STB T. Tarih TSG TSM TMK TTK TOBB TST TVK UCC UNCITRAL Rekabetin Korunmas Hakk nda Kanun Securities and Exchange Commission (ABD Sermaye Piyasas Kurulu) Sermaye Piyasas Kanunu Sermaye Piyasas Kurulu Sanayi ve Ticaret Bakanl Ticaret Sicil Gazetesi Ticaret Sicil Memurlu u Türk Medeni Kanunu Türk Ticaret Kanunu Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i Ticaret Sicil Tüzü ü Türk Vatandafll k Kanunu Uniform Commercial Code (ABD Yeknesak Ticaret Kanunu) United Nations Commission on International Trade Law (Birleflmifl Milletler Milletleraras Ticaret Hukuku Komisyonu)

14 XIV KISALTMALAR UNCTAD UNIDROIT United Nations Conference on Trade and Development (Birleflmifl Milletler Ticaret ve Kalk nma Konferans ) International Institute for the Unification of Private Law (Özel Hukukun Birlefltirilmesi için Milletleraras Enstitü) v. versus (karfl, aleyhinde) vb. vd. v.d. vs. Y. Y l Ya r. YASED YHGK YSGM y.y. ve bunun gibi ve devam ve di erleri ve sair Yarg tay Uluslararas Yat r mc lar Derne i Yarg tay Hukuk Genel Kurulu Hazine Müsteflarl Yabanc Sermaye Genel Müdürlü ü yay mc yok, yay m yeri yok