Zihin Özürlü Öğrencilere Özel Eğitim Danışmanlığı Aracılığıyla Uygulanan Resimli Fişlerle Okuma-Yazma Öğretiminin Etkililiği

Transkript

1 - 1 - Cilt 2 (3) 3-13 Zihin Özürlü Öğrencilere Özel Eğitim Danışmanlığı Aracılığıyla Uygulanan Resimli Fişlerle Okuma-Yazma Öğretiminin Etkililiği Gnul KIRCA ALİ-İFTAR (*) Anadlu Üniversitesi Ayten UYSAL (*) Anadlu Üniversitesi Özel eğitimin ilk rtaya çıktığı dnemler de, özel gereksınımlı öğrencilerin eğiti mi en yatılı ya da gündüzlü özel eğitim kullarında yürütülmekteydi Snraları, nrmal kullar içinde özel sınıflar açıldı Ancak giderek, özel gereksımmlı öğrencilerin nrmal yaşıtlarından ayrılarak özel eğitim rtamlarına yerleştirilmeleri srgulanmaya başlandı Bu srgulamanın temelinde yatan pek çk varsayım vardı. Bu varsayımlardan belli başlıları şunlardır (a) Özel gereksımmlı öğrencileri nrmal yaşıtlarından ayrımak insan haklarına aykırıdır, (b) Ayrı eğilim rtamlarında sağlanan özel eğitim hizmetleri, özel gereksımmlı öğrencilerin nrmal tplum yaşamına uyum sağlamalarını zrlaştırmaktadır, (c) Genel eğitim ile özel eğitim arasında, sanıldığı kadar buyuk bir fark yktur; etkili öğretim yöntemlerinin buyuk bir çğunluğu, turn öğrencilerde işe yaramaktadır, (d) Bazı özel gereksımmlı öğrencilerin eğitim gereksinimleri nrmal eğitim rtamlarında, özel eğitim rtamlarına kıyasla daha iyi karşılanabilmektedir (Kırcaalı-Iftar, 12a, Lewis ve Drlag, 187; Ryndak ve Alper, 16, Stephens, Blackhurst ve Maglıcca, 182) Bu varsayımlardan hareketle, başta bazı Kuzey Avrupa ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletleri lmak üzere, pek çk ülkede, özel gereksımmlı öğrencilerin nrmal eğitim rtamlarında eğitilmeleri uygulaması yaygınlaşmıştır. Kaynaştırma, özel gereksımmlı öğrencilerin, nrmal öğrencilerin devam ettiği eğitim rtamlarında eğitilmesidir Kaynaştırma uygulaması, her türde ve düzeyde zurc sahip öğrenciler için sz knusu labilmektedir Özel gereksımmlı öğrencilenn, genel öğrenci nüfusu içindeki ranları dikkate alındığında, bir sınıfa birkaç özel gereksımmlı öğrenciden fazlasının düşme lasılığı azdır Dlayısıyla, kaynaştırma uygulamalarının yaygınlaşmasının önemli bir niceliksel sakıncası bulunmamaktadır (Kırcaılı - iftar, 18) Kaynaştırma uygulamalarının yaygınlaşması kaynaştırmanın etkililiğine ilişkin bilimsel araştırmaların yaygınlaşmasına yl açmıştır. Bu araştırmalar, kaynaştırmanın, gerek kaynaştırılan öğrenciye, gerekse çevresine pek çk yararları lduğunu rtaya çıkarmıştır (Lewis ve Drlag, 187, Ryndak ve Alper, 16, Stephens vedığ, 182) Kaynaştırma uygulamalarının başarıya ulaşması için, eğitim rtamının bazı özelliklere sahip lması gerekmektedir Bu özellikler, (a) grevnıeımı ve dtaü pmnetnm lsaynaştırma yaklaşımını benimsemesi, (b) kaynaştırma sınıfının hazırlanması, (c) eğilim prgramının bireyselleştirilmesi, (d) etkili sınıf yönetimi teknikleri m n kul lam I ması larak sıralanabilir (Kırcaalı-Iftar, 18). Destek Özel Eğitim Hizmetleri Kaynaştırma uygulamalarının yukarıda açıklanan gereklere uygun ve umulan yararları Yazışma Adresi: Dç Dr Gunul KIRCAALI-IFTAR, Anadlu Üniversiten, Engelliler Araştırma Merkezi, ESKİŞEHİR

2 sağlayacak şekilde yürütülmesinde destek özel eğitini hizmetlerinin önemli bir işlevi vardır Destek özel eğitim hizmetleri, kaynaştırılan özel gereksımmlı öğrenciye ve/veya kaynaştırma sınıfı öğretmenine sağlanan özel eğilim hizmetleridir Aşağıda, belli başlı destek özel eğitim hızmellennın özelliklen ile yarar ve sınırlılıkları yer almakladır (Kırcaah Iftaı. 12b, 14, Smith, Pllway, Paltn ve Dwdy, 15) üzerinde çalışılırken, kaynaştırma öğrencisiyle sayı kavramı üzerinde çalışılabilir Bu tur sınıf IÇI yardım çalışmaları, kaynaştırma öğrencisi için çk yararlı labilmekle birlikte, rtamın iyi d üzen I enememesi durumunda önemli sakıncalara yf açabilmektedir Omeğın, dersliğin fiziksel zellıklennın uygun lmaması durumunda, kaynaştırma öğrencisiyle sınıfta yürütülen bireysel çalışmalar diğer öğrencilerin dikkatlerini dağıtabılmektedır Kaynak Odada Eğilim Kaynaştırılan özel gereksımmlı öğrencinin eğitim gereksinimlerinin tumunun nrmal sınıfta karşılanmadığı durumlarda, öğrenci belli derslerde nrmal sınıftan çıkarılarak kaynak dada eğitim görebilir Kaynak dadaki eğitim, özel eğitim öğretmeni tarafından bireysel ya da kuçuk grup eğitimi larak yürütülür Ancak, kaynak dadaki eğitimin amacına ulaşabilmesi için, nrmal sınıf öğretmeni ile kaynak da öğretmeninin yakın iletişim ve işbirliği içinde lmaları gerekir Bunların sağlanamadığı durumlarda, nrmal sı nftakı eğitimle kaynak dadaki eğitim arasında tutarsızlıklar labilmektedir Ayrıca, kaynak dada öğretmenle daha yakın çalışma fırsatı bulan öğrenci, nrmal sınfta da benzer yakınlığı beklemeye başlayabilmektedir Bu da, kaynaştırma öğrencisinin nrmal sınıfta zrlanmasına yl açabilmektedir Sınrf İçi Yardım Gerektiğinde, kaynaştırma uygulamasının yürütüldüğü sınıfta, özel eğilim öğretmem ya da yardımcı öğretmen tarafından sınıf-ıçı yardım sağlanabilir Smıf-ıçı yardım, kaynaştırma öğrencisine yönelik lduğunda, sınıl öğretmem sınıfın gen ka]anıyla öğretim yaparken, yardım sağlayan öğretmen kaynaştırma öğrencisiyle bireysel çalışır Bunun tersi de labilir, sınıf öğretmem kaynaştırma öğrencisiyle bireysel çalışırken, yardım sağlayan öğretmen sınıfın gen kalanıyla ders yapabilir Omeğın, matema uk dersinde, tum sınıfla prblem çözme Özel Eğitim Danışmanlığı Özel eğitim danışmanlığı, sınıfında kaynaştırma öğrencisi bulunan nrmal sınıf öğretmenlerinin, kaynaştırma öğrencisine ilişkin larak aldığı danışma hizmetidir Özel eğitim danışmanlığı, bu knuda uzmanlaşmış özel eğitim öğretmenleri tarafından sağlanabilir Öğretmen, özel eğitim danışmanına, kaynaştırma öğrencisinin öğrenme ya da davranış srunları için başvurabilir Danışman ve öğretmen birlikte çalışarak, kaynaştırma öğrencisinin srunlarının lası nedenlerim irdelerler ve bu srunların çözümüne yönelik öneriler geliştirirler Öğretmen bu nenler dğrultusunda, kaynaştırma öğrencisiyle sınıfta yürüttüğü çalışmaları farklı I aştırır Özel eğitim danışmanlığı, kaynaştırma öğrencisinin davranış ve öğrenme srunlarının çözümünün, sınıf öğretmeninin kendisi tarafından gerçek!estirilmesini sağlar Dlayısıyla, sınıf öğretmeninin öğret menlik bilgi ve becerilerinin gelişmesine yl açar Böylece öğretmenin, benzer srunlarla ilende de karşılaşması durumunda, bu srunları kendi başına çözme lasılığı artmış lur Özel Eğilim Danışmanlığının Öğrenciler Üzerindeki Etkileriyle İlgili Araştırmalar Kampwirth (1) tarafından da belirtildiği gibi, özel eğitim danışmanlığının etkılılı ğıyle ilgili araştırmalar sn derece sınırlıdır Yapılan kaynak [aramasında, özel eğitim danışmanlığının öğrenciler üzerindeki lumlu etkilerim inceleyen uç çalışmaya rastlanmıştır

3 ÖZEL EĞITIM DÜRGISI Miller ve Sabatın (178), özel eğitim danışmanlığı ve kaynak da uygulamalarının öğrenme guçiuğu ya da davranış bzukluğu gösteren öğrenciler üzerindeki etkililiklerini karşılaştıran bir araştırma gerçekleştirmişlerdir Araştırmanın bağımlı değişkenleri, öğretmen davranışları ve öğrenci başarısı lmuştur Araştırma bulguları, ğrencılenn akademik gelişmelerinin, herhangi bir destek hizmet almayan öğrencilerden luşan kntrl gurubuna kıyasla önemli lçude yüksek lduğunu, ancak özel eğilim danışmanlığından ya da kaynak dadan yararlanan öğrencilerin başarılarının tarklılaşmadığını göstermiştir Bu bulgular, kendi (en ne zef eğitim danışmanlığı hızmeü sağlanan nrmal sınıf öğretmenlennm, kaynak da öğretmenleri kadar başarılı labildiklerini rtaya çıkarmıştır Ayrıca, özel eğitim danış manlığı alan öğretmenlerin bazı davranışları (örneğin, teşvik elme ve ödüllendirme, iletişim vb), özel eğitim danışmanlığı almayan öğretmenlere kıyasla daha lumlu bulunmuştur Bir karşılaştırma araştırmasında Kmght, Meyers, Paluccı Whitcmb, Hasazı ve Nevin (181), drl yıl sureyle özel eğnim danışmanlığı uygulayan kullarla herhangi bir destek eğilim sistemine sahip lmayan kulları karşı laştırm ışl ardır Araştırma bulguları, özel eğilim danışmanlığına sahip kullardaki ğrencılenn kuma-yazma ve matematikteki başarı larının, destek hizmetlere yer vermeyen kullardaki öğrencilere kıyasla daha yüksek lduğunu göstermiştir Dahası, bu farklılıklar, araştırmayı izleyen uç yıl içinde de krun muştur Jnes (187), özel eğitim danışmanlığının öğrenci davranış srunları üzerindeki etkilerini araştırmıştır Bu araştırmada, özel eğilim danışmanlığı alan öğretmenlerin sınıflarında ki öğrencilerin davranış srunlarında, danışmanlık almayan öğretmenlerin sınırlarındaki öğrencile nn davranış srunlarına kıyasla önemli azal malar lduğu belirlenmiştir Araştırmanın Amacı Kaynaştırma uygulamalarının Türkiye' deki durumuna baktığımızda, kaynaştırmanın turn zur gruplarında giderek yaygınlaştığı ancak destek özel eğitim hizmetlerinin aynı hızla yaygmlaşmadığı görülmektedir Dahası, destek özel eğitim hizmetlerinin etkililiğine ilişkin araştırmalar ldukça sınırlıdır ve Türkiye'de bu knuda yapılmış bir çalışma yktur Dlayısıyla, kaynaşlırinanın başarıya ulaşması için, Turk eğitim sisteminin özelliklerine uygun destek özel eğnim hizmetlerinin bir an nce belirlenmesi ve uygulamaya knması gerekmektedir Özel eğitim danışmanlığı, kaynaştırma öğrencisinden öncelikle sınıf öğretmenini srumlu (utması ve sınıf öğretmeninin öğret menlik bilgi ve becerilerinin gelişmesine katkı da bulunması nedeniyle sn yıllarda alanyazında en çk önerilen destek hizmet turudur Dlayısıyla, bu araştırmanın amacı, sınıfında kaynaştırılmış zıhın zurlu öğrenci bulunan ilkkul ğretmenlenne sağlanan özel eğnim danışmanlığının kuma yazma üzerindeki etkililiğim araştırmaktır Bu amaç dğrultusunda özel eğitim danışmanlığının, dört zıhın zurlu kaynaştırma öğrencisinin ilk kumayazma becerılennı öğrenmeleri üzerinde ne lçude etkili lduğu incelenmiştir YÖNTEM Denekler Araştırmanın denekleri, Eskişehir ilinde 16 7 öğretim yılında sınıflarında kaynaştırılmış zıhın zurlu öğrenci lup da araştırmada yer almayı gnullu larak kabul eden nrmal sınıl öğretmenlerinin sınıflarında eğitim görmekte lan dört eğitilebilir zıhın zurlu öğrencidir Araştırmanın gerçekleşunldığı öğretim yılında deneklerin [umunun yaşı yedi lup, deneklerin bin erkek, uçu kızdır Deneklerin tumu daha nce anası rufma devam etmişler, ancak, anasınıfında yeterince ilerleme göstere medıklerı için kulları taralından Rehberlik ve Araştırma Merkezı'ne gönderilmişlerdir Reh-

4 DERGISI berlık ve Araştırma Merkezı'nde deneklere eğitilebilir zıhın zurlu tanısı knmuştur ve anasınıfım bir yıl daha tekrarlamaları nerıl mışiır Anasınıfında ikinci yıllarını tamamla diktan snra denekler ilkkul birinci sınıfa kay naştı rı I mışl ard ir Öğretmenlere, araştırmanın deneklerini luşturan öğrencilerde öncelikle çözmek iste diklen davranış ya da öğrenme srununun ne lduğu srulduğunda, öğretmeni en n tumu kuma yazmayı belirtmişlerdir Araştırmanın gerçekleştirildiği 16-7 öğretim yılı ikinci dnemi başında deneklerin hiç bınnın kumayazma bilmedikleri, araştırmacılar tarafından da gözlenmiştir Öğretim Yöntemleri ilk kuma-yazma öğretiminde, resimli fişlerle öğretim yaklaşımı izlenmiştir Resimli fişlerle kuma-yazma öğretimi yaklaşımının temel varsayımı, fişlen kumakta ya da yazmakta zrlanan öğrencilerin çğunun, fişlerin ifade ettiği anlamlara karşılık gelen resimlen tanıyabildi ki en, dlayısıyla, resimli fişlerle kuma-yazma öğretiminin öğrencilerin yem karşılaştıkları yazılı sembl sistemine alışmalarını klaylaştıracağıdır Resimli fişlerde, fişlen luşturan her sözcüğün uzennde, szcuğu temsil eden bir resim yer almaktadır Böylece, 'szlu dil' ile 'yazılı dil' arasında kpru kurulmaktadır (Dewsbury, Jennings ve Byle, 183) Resimli fişlerle öğretim uygulamasının şu ilkeler çerçevesinde gerçekleştirilmesi nenl mektedır 1 Her sözcüğe karşılık tek bir resim kullanılır Diğer bir deyişle, aynı szcuk farklı fişlerde aynı resimle temsil edilir 2 Bir resimli fiş öğrenciye ilk kez tanıtılırken, öğrencinin resmin neyi temsil ettiğini tahmin etmesine fırsat venlmez Fişlerdeki her bir szcuk, ilişkili resimle birlikte öğrenciye tanıtılır Gerekirse, jestler ve gerçek nesneler gösterilerek resmin daha iyi anlaşılması sağlanır Özellikle hareket temsil eden resimlerde (örneğin 'aç', 'iç' vb) hareketi açıklamalarla anlatmaktan kaçınılmalı, yalnızca jestlerden yararlanılmalıdır 3 Resimli fiş öğrenciye, öğretmenin benimsemiş lduğu kuma-yazma öğretim yöntemiyle öğretilir 4 Öğrenci bir resimli fişi rahatlıkla kur hale geldikten snra, 'resmi geciktirme' uygulamasına başlanır Fişlerin üzerindeki resimler kağıtla kapatılarak, öğrencinin dikkatim bir sure yalnızca sözcükler uzennde daklaştırması sağlanır Daha snra, resimler açılarak öğrencinin fişi kuması istenir 5 Öğrenci resmi geciktirme uygulaması sırasında bir fişi resimsiz larak kumaya başlar başlamaz, resimli fış öğretimden kaldırılır, öğretime resimsiz fişle devam edilir Bu çalışmanın başında, Turk eğitim sisteminde kullanılan fişlen luşturan her bir sözcüğün uzenne, szcuğu temsil eden bir resim yapılmasıyla, lum fişler resımlendınlmıştır Daha snra ise deneklere, narlı gruplarla 30 ya da 40 fiş cümlesinin kunması ve yazılması, yukarıda sıralanan ilkeler çerçevesinde öğretilmiştir Araştırma Mdeli Araştırmada tek denekli araştırma mdellennden beceriler arası çklu yklama mdeli kullanılmıştır Çklu yklama mdelinde birbirinden bağımsız ancak benzer özellikte en az ıkı becen uzennde çalışılır Bağımsızlık, bir bece nye yapılan uygulamanın, diğer becenlenn edinimim etkılememesıdır, benzerlik ise, lum becerilerin aynı uygulamalarla öğretilebilecek özellikte lmasıdır Uç beceriden luşan bir mdelde, bınncı becende başlama düzeyi verilen kararlılık gösterdikten snra, uygulamaya başlanır Birinci becende uygulamanın başla dığı turumda, ikinci beceride başlama düzeyi verilen tplanmaya başlanır ve uçuncu becende bir turumluk yklama vensı alınır Bınncı becende uygulama evresinde lçut karşılanınca.

5 ikinci beceride uygulamaya başlanır ve uçuncu beceride başlama düzeyi vensı tplanmaya başlanır Hancı beceride uygulama evresinde lçut karşılanınca ise, uçuncu becerinin uygulamasına başlanır (Kırcaalı-İftar ve Tekin, 17) Araştırmanın bağımsız değişkeni, özel eğitim danışmanı desteğiyle, resimli fişler aracılığıyla fış kuma ve yazma öğretimidir Her nlu fiş gurubunda yer alan fişlen kuma ve bakmadan yazma tek bir beceri larak kabul edilmiştir Ikı deneğe (Yeşim ve Gul) 30, ıkı deneğe ise (Eren ve Melek) 40 fış cümlesi öğretilmiştir Dlayısıyla, 10 fış cümlesi öğretilen deneklere uç beceri, 40 fiş cümlesi öğretilen deneklere ise dört becen öğretildiği varsayılmıştır Araştırmanın bağımlı değişkeni, nlu fış grupları içindeki fişlen yanlışsız j azmadır Araştırmada dn denek yer alması nedeniyle, çalışma beceriler arası çklu yklama mdeliyle desenlenmış ve denekler arası yineleme (replıkasyn) yapılmış denebilir Turn çklu yklama araştırmalarında lduğu gibi bu araştırmada da deneysel kntrl, başlama düzeyi evrelennde bağımlı değişkende hiç bir değişiklik lmadığının, ancak, resimli fişlerle kuma-yazma öğretiminin yapıldığı uygulama evrelennde bağımlı değişken değerinin giderek arttığının gstenlmesıyle sağlanmıştır Deney surecinde, deneklenn öğretmenlerine bir özel eğitim danışmanı (ikinci araştırmacı) tarafından bireysel danışmanlık hizmeti sağlanmıştır Danışman, her deneğin öğretmeniyle haftada bir ya da ıkı kez, öğretmenin kendi kulunda ve kul yönetimi tarafından gösterilen dada görüşmüştür Her bir danışma turumu yaklaşık bir saat sürmüştür Danışma turumlarında danışman her bir öğretmene değerlendirme ve öğretimin nasıl yapılacağını ayrıntılı larak açıklamıştır Bir fış gurubuyla ilişkili başlama düzeyi venlen, fış gurubunun öğretimine başlanmadan nce öğretmen tarafından tplanmıştır Venler, nlu fış grupları içindeki fişlen karışık sırayla öğretmen en fazla ıkı kez kuduğunda deneğin kendisine kunan fişi yazmasıyla elde edilmiştir Denekler, her bir fişi yanlışsız yazdıklarında bir puan almışlardır Dlayısıyla, her becenye ilişkin elde edilebilecek en yüksek puan 10 lmuştur Uygulama evresinde ise her deneğe kendi sınıfında öğretmen tarafından resimli fişlerle fış kuma ve yazma öğretimi yapılmıştır Öğretimde kullanılan resimli fişler araştırmacılar tarafından hazırlanarak öğretmenlere venlmıştır Her öğretim turumunun snunda öğretmenler üzerinde çalışılan fiş gurubuyla ilgili veri tplamışlardır Denekler arası yinelemenin yapıldığı becenler arası çklu yklama araştırmalarında, becenlenn öğretim sıralarının lası etkılennı kntrl edebilmek için her denekte becenlenn öğretim sırasının değiştirilmesi önerilmektedir Ancak, bu çalışmada fişler ilkkul prgramındaki veniış sırasıyla öğretildiği iç m, sıralama her denekte aynı lmuştur. Ayrıca danışman ve öğretmen, her denek için etkili pekıştıreç (örneğin, ilginç kırtasiye malzemeleri) belirlemişlerdir Belirlenen pekişti reçler danışman tarafından öğretmenlere sağlanmıştır Denekler her bir beceride lçutu karşıladıklarında, öğretmenler deneklen bu pekiştıreçlerden biriyle pekiştirmişlerdir BULGULAR Özel eğitim danışmanlığı surecinde kendilenne resimli fişlerle kuma - yazma öğretilen dn denek de bu öğretimden ldukça yüksek düzeylerde yararlanmıştır Yeşim ile ilgili bulguların grafikleri Şekil l'de yer almaktadır Yeşim'e, narlı fiş gruplanndan luşan uç becen öğretilmiştir Yeşim, uç beceride başlama düzeyi evresinde 2/10 ile 4/10 arasında perfrmans göstermiştir Yeşim, uygulama evresinde ilk ıkı becenyı luşturan 20 fişte 10/10 düzeyine ulaşırken, sn beceride bu lçutu karşılayamamıştır 7

6 ÖZEL EĞlTlM 10 y e.. s.. 4. B. D. Uygulama _ i, <» ıı n mutunu ini ıı+ihi ıııını nııjıuuııınıııih Oturumlar Denek 1 Yeşim Şekil l 30 tış cümlesindeki bakmadan yazma perfrmansı gösterilmekledir. İkinci denek Gul ile ilgili bulguların grafikleri Şekıf 2'de yer almaktadır Gul'e de narlı fiş gruplarından luşan uç beceri ğre tılmıştır Gul başlama düzeyi evresinde yüksek bir perfrmans sergilemiştir (3/I0 ile 6/I0 arasında) Ancak Gul de Yeşim'le benzer şekilde, uygulama evresinde kendisine öğretilen 30 fıs arasında ilk ıkı beceriyi luşturan 20 fişte 10/fO düzeyine ulaşırken, sn beceride bu lçutu karşılayamamıştır.

7 B. D Uygulama I 10 T fqt> J» e P* < J» <.» 10 T. s <» ir * 4#> n tl\l *EJ \ı in v «0> m E 10. a > nnmtıııu *ö* * **A/v \ r Denek 2 GUI ımıun ııınıtı tını.m v Oturumlar Şekil 2. 30fiş cümlesindeki bakmadan yazma perfrmansı gösterilmekledir. Üçüncü denek Eren ile ilgili bulguların grafikleri Şekil 3'de yer almaktadır. Eren'in narlı fış gruplarından luşan dört beceride başlama düzeyi evresindeki perfrmansı 0/10 ile 5/10 arasında değişirken; uygulama evresi snunda dört beceride de öğrenme düzeyi 10/10 lmuştur. Eren ilk üç grup fişte ölçüte çk kısa sürede ulaşmıştır ve bu edinimler zaman içerisinde kalıcılık göstermiştir. ı

8 10 e 7 t B.D. V )» «Uygulama» 1DT S > 10T j*( s, >» s. / T. e. J 5 f 1, r i 0. 0 O -M- HU M M M 1 ' M I * { I 1 +H-HI-I l' IH **- 1<> û 10. B S. a, s. 2, > ö»*< r Darwk3 Eran Oturumlar Şekil 3 40 fış cümlesindeki bakmadan yazma perfrmansı gösterilmektedir. Dördüncü denek Melek ile ilgili bulgular Şekil 4'de yer almaktadır Melek'le. nar fişten luşan dört beceri üzerinde çalışılmıştır Melek başlama düzeyi evresinde tum becerilerde çk yüksek bir perfrmans göstermiştir, sırasıyla. /10. 5/10. 8/10 ve 4/10 Dlayısıyla, uygulama evresinde lum becerilerde 10/10 ölçütüne ulaşmıştır Eren gibi Melek'm de ilk becerılerdekı kazanımları zaman içerisinde süreklilik göstermiştir Ancak, Melek Eren'e kıyasla daha uzun bir surede ölçütlere ulaşmıştır İzleme verisi lplanabılen tum deneklerde, turn becenlenn 10/10 düzeyinde kalıcılık gösterdiği bulunmuştur 10

9 . u. Uygulama W- e 10 T :Jİ *» 1 10 T , 6. S.. * > ra ur IE Ö> S ev? î:: «0.. Hm muininin mumu ımıımııııııımıih-h Oturumlar Denek 4 Melek Şekil fi; cümlesindeki bakmadan yazma perfrmansı gösterilmektedir. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu araştırmada, kaynaştırılmış zihin özurlti öğrencilerin öğretmenlerine sağlanan özel eğitim II danışmanlığının, öğrencilerin ilk kuma-yazma edinimleri üzerindeki etkililiği araştırılmıştır. Araştırmada yer alan dört zihin özürlü öğrencinin tümü, kendilerine özel eğitim danışmanlığı

10 ÖZEL EĞITIM DERGISI aracılığıyla sağlanan resimli fişleri lcuma ve yazma öğretimi çalışmalarından yararlanmış tır Ancak, bu araştırma kapsamında yurulu len özel eğitim danışmanlığı, al any azında yer alan örneklerinden farklılaşmış Ur Her şeyden nce, öğretmenlere sınırlarındaki kaynaştırıl mış zıhın zurfu öğrencilerle yürütmeleri önerilen çalışmaların prgramları ve araçları danışman tarafından hazırlanmıştır Alanya zındakı örneklerde, bu işlemlerin öğretmenler tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir (Omeğın, Jnes, 187) Dahası, öğrencilere öğretmen (aralından verilmesi kararlaştırılan pekıştıreçler de danışman taralından sağlan mışiır Özel eğmm danışmanlığını sürdürürken yapilan bu uyarlamaların en önemli nedeni, öğretmenlerin sınıflanndakı zıhın zurlu öğrenciler için özel çalışma yapmayı görevlen larak değil, ek iş larak grmeleı ıdır Diğer bir neden ise öğretmen yetiştirme prgramlarında özel eğitime ve kaynaştırmaya ilişkin bilgi ve beceri kazandın I mamasına bağlı larak, öğretmenlerin kaynaştırmaya ve destek özel eğitim hizmetle nne yabancı lmaları labilir Sınırlılıklar 1 Sn becerilerin öğretiminin, öğretim yılının snuna denk gelmiş lması nedeniyle, en sn öğretilen becerilerin bazılarında lçute ulaşılamamıştır Ayrıca, sn öğretilen beceri lerle ilgili izleme verisi tplanamamıştır 2 Bağımsız ve bağımlı değişkenlere ilişkin güvenirlik bulguları lmaması iç geçer lığe yönelik bir tehdit luşturmaktadır Ant-ak, bağımlı değişkenin açık larak tanımlanmış ve klayca ölçülebilir nitelikte lması nedeniyle, bağımlı değişkene ilişkin güvenirlik bulgularının lmaması önemli bir sınırlılık larak duşunulmeyebılır İteri Araştırmalara Yönelik Öneriler Bu araştırmada incelenen knular ve araştırmanın bulguları dğrultusunda, ilen araştırmalara yönelik şu öneriler sıralanabilir 1 Bu araştırmanın bulguları, yukarıda sz edilen sınırlılıkları gidermeye yönelik desenlenmış benzer araştırmalarla sınanabilir 2 Özel eğitim danışmanlığının, kaynaştırılmış özel gereksinimi ı öğrencilerin diğer akademik alanlardaki (meğın, matematik) gelişimlerine katkıları incelenebilir 1 Özel eğitim danışmanlığının, kaynaştırılmış özel gereksınımlı öğrencilerin yaşadıkları diğer srunları (meğın, davranış srunları) çözmedeki etkililiği araştırılabilir 4 Özel eğitim danışmanlığının, farklı zur guru bundaki kaynaştırma öğrencileri üzerindeki etkililiği araştırılabilir i Özel eğitim danışmanlığı, uygulanabilirlik ve etkililik açısından diğer destek özel eğitim hizmetleriyle karşı 1 aştınlabılir 6 Özel eğitim danışmanlığının etkılılı ğı, farklı araştırma yöntemleriyle (örneğin, grup deneysel araştırma yöntemleri) incelenebilir Uygulamaya Yönelik Öneriler Yukarıda özetlenen bulgular ve saptamalar ışığında uygulamaya yemlik şu öneriler sırala nabılır 1 Öğretmen yetiştirme prgramlarına zrunlu özel eğitim dersleri knmalıdır Bu derslerde, nrmal sınıfta kaynaştırma öğrenci lenyle yürütülmesi gereken çalışmalara ilişkin knulara ağırlık verilmelidir Kaynaştırma ile ilgili halen çalışmakta lan öğretmenlere yöne lık hizmet ıçı eğitim prgramları açılmalıdır 2 Kaynaştırılmış özel gereksınımlı öğrencilerin nrmal sınıflarda başarılı lmalarını sağlamak için, Turk eğitim sisteminin ve bü sistemde çalışılan öğretmenlerin özelliklerine uygun şekilde lmak kşuluyla, özel eğilim danışmanlığı hizmetlerinden yararlanılabilir 1 Rehberlik ve araşurma merkezlerinde çalışan özel eğitim persneli, hizmet ıçı eğitim prgramlarıyla özel eğitim danışmam larak 12

11 yetiştirilerek çeşitli kullarda görevlendirilebilir. Böylece, bir özel eğitim danışmanı, birden fazla kula özel eğitim danışma hizmeti ulaştırabilir. KAYNAKÇA Dewsbury, A.. Jennings. J.. ve Böyle, D. (183). Bridges reading handbk. Trnt; OlSE Press. Jnes, S. E. (187). Management f disturbing classrm behavirs thrugh a cnsultatin mde). Unpublished dctral dissertatin, Wesi Virginia University. Dissertatin Abstracts Internatinal, 4, 787-A. Kampwirth, T.J. (1). Cllabrative cnsultatin in the schls; Effective practices fr students with learning and behavir prblems. Clumbus, OH: Merrill. Kırcaalı-Iftar. G. (12a). Özel eğitimde kaynaştırma. Eğitim ve Bilim, 16 (86), Kırcaali -İftar, G. (12b). Teacher and student characteristics which influence teacher preferences fr resurce and cnsultatin appraches. Eskişehir: Anadlu Üniversitesi Yayınları, Kırcaali-İftar G. (14). Özel eğilim danışmanlığı L Eğitim Bilimleri Kngresi Bildirileri, Cilt 1. Adana: Çukurva Üniversitesi. Kırcaail-lftar G. (18). Kaynaştırma ve destek öze! eğilim hizmetleri. S. Eripek (Ed.), Özel Eğitim. Eskişehir; Anadlu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları Kırcaali-İftar, G ve Tekin, E. (17). Tek-denekli araştırma yöntemleri. Ankara: Türk Psiklglar Demeği Yayınları. Knight, M. F, Meyers, H. W.. Palucci- Whiicmb, P., Hasazi, S.E., ve Nevin. A. (181). A fur year evaluatin f cnsulting teacher services. Behaviral Disrders, Lewis, R. B., ve Drlag, D.H. (187). Teaching special students in the mainstream (2, Baskı). Clumbus, OH: Merrill. Miller, T.L. ve Sabatin, D.A. (178). An evaluatin f the teacher cnsultatin mdel as an apprach t mainstream]ng. Exceptinal Children, 45, Ryndak, D. L ve Alper, S. (16). Curriculum cntent fr students with mderate and severe disabilities in inclusive settings. Bstn: Allyn and Bacn, Smith, T.E.C., Pllway, E.A.,. Pattern, J.R., ve Dwdy, C.A. (15). Teaching students with special needs in inclusive settings. Bstn: Allyn and Bacn. Stephens, T.M., Blackhurst, A.E., ve Maghcca, L.A. (182). Teaching mainstreamed students. New Yrk, NY: Jhn Wiley and Sns. 13