Esmer Sığırlarda Süt Verim Özelliklerine İlişkin Varyans Unsurlarının Tahmini Üzerine Bir Araştırma

Transkript

1 Sülman Dmirl Ünivriti Ziraat Fakülti Drgii (1):1-6, 007 ISSN Emr Sığırlarda Süt Vrim Özlliklrin İlişkin Varan Unurlarının Tahmini Üzrin Bir Araştırma Hikmt ORHAN 1, Ali KAYGISIZ 1 Sülman Dmirl Ünivriti Ziraat Fakülti Zootkni Bölümü, Iparta Sütçü İmam Ünivriti Ziraat Fakülti Zootkni Bölümü, K.Maraş Özt: Varan unurlarının havan ılahında önmli ri vardır. Bu araştırmada, Emr ığırlarda üt vrim özlliklri için inclm alınan modl gör varaon kanaklarının önmlilik düzlri inclnmiş v varan unurları tahmin dilmiştir. Boğa tkii; grçk üt vrimi, 305 günlük üt vrimi, ortalama günlük üt vrimi v laktaon üri için önmli ulunmuştur(p<0.01). Yıl tkii adc ortalama günlük üt vrimi üzrind önmli ulunmamıştır(p>0.05). Sıra tkii; grçk üt vrimi, 305 günlük üt vrimi, ortalama günlük üt vrimi için önmli ulunmuştur(p<0.01); fakat laktaon üri için önmli ulunmamıştır(p>0.05). Grçk üt vrimindki varaonda; oğa, ıl, ıra v hata varanının paları ıraıla, %8.89, %1.45, %7.53 v %71.13 olarak ulunmuştur. 305 günlük üt vrimindki varaonda; oğa, ıl, ıra v hata varanının paları ırala, % 9.80, % 9.49, %9.61 v % olarak ulunmuştur. Ortalama günlük üt vrimindki varaonda; oğa, ıl, ıra v hata varanının paları ıraıla, % 8.6, % 0.33, %11.73 v % olarak ulunmuştur. Laktaon ürindki varaonda; oğa, ıl, ıra v hata Varanının paları ıraıla, % 5.53, % 14.45, % 0.00 v % 80.0 olarak ulunmuştur. Baa ir üv kardşlr için grçk üt vrimi, 305 günlük üt vrimi, ortalama günlük üt vrimi v laktaon üri özlliklrinin kalıtım drclri ıraıla 0.36, 0.39, 0.33 v 0. olarak tahmin dilmiştir. Anahtar klimlr: Emr ığır, üt vrimi, Varan unuru, kalıtım drci A Stud on Etimat of Varan Componnt of Milk Production Charactr of Brown Swi Cattl Atract: Varianc componnt hav important rol in animal rding. In thi tud, according to invtigating modl F tt tatitic ignificanc lvl and varan componnt wr timatd for milk production charactritic of Brown Swi cattl. Proportion of th varianc componnt in total variation alo hav n givn. Th ffct of ir on lactation milk ild, 305-da milk ild, th avrag dail milk ild and lactation priod wr found ignificantl (P<0.01). Effct of ar wa not ignificant on onl avrag dail milk production (P>0.05). Th ffct of lactation numr on lactation milk ild, 305-da milk ild and th avrag dail milk ild alo wr found ignificantl (P<0.01); ut wa not ignificant on lactation priod (P>0.05). Th contriution varianc of ir, ar, lactation numr and ridual to total variation of lactation milk ild wa found to 8.89%, 1.45%, 7.53% and 71.13%, rpctivl. Th contriution varianc of ir, ar lactation numr and ridual to total variation of 305 da milk ild wr 9.80%, 9.49%, 9.61% and 71.11%, rpctivl. Th contriution varan of ir, ar lactation numr and ridual to total variation of avrag dail milk ild wa 8.6%, 0.33%, 11.73% and 79.68% rpctivl. Th contriution varianc of ir, ar lactation numr and ridual to total variation of lactation priod wa 5.53%, 14.45%, 0.00 % and 80.0%. Hritailit of half-iling for lactation milk ild, 305-da milk ild, avrag dail milk ild and lactation priod wr found to 0.36, 0.39, 0.33 and 0., rpctivl. K word: Brown cattl, milk ild, varianc componnt, hritailit

2 Giriş Blirli ir özllik akımından populaonda gözlnn farklık varaon olarak iimlndirilir. Bütün canlılarda varaonun gnotip v çvr olmak üzr iki kanağı vardır. Grk çvr grk gnotip kndi aralarında çşitli unurlardan oluşur. Hr ir varaon kanağının toplam varaondaki paı varan unuru olarak tanımlanmaktadır (Orhan 1997, Ravagnolo v Miztal 004). Varan unurlarının tahmin dilmi hr araştırma matrali için ni olduğundan günclliğini korumaktadır. Bu pl varan unurları üzrin çok aıda araştırma apılmaktadır. Havan ılahının a gai çiftlik havanlarında çşitli vrimlri konomik olailck vilr ulaştırmaktır. Bunun için ilk önc üzrind çalışılan populaonda öz konuu vrim akımından varaonların üüklük v plri hakkında ilgi ahii olunmaı grkir. Varan analizi v varan unurlarının tahmini havan ılahı çalışmalarında çok kullanılan itatitik mtotlarındandır. Kalıtım drci, tkrarlanma drci, gntik v fnotipik korlâonlar gii paramtrlr ugun modllr gör tahmin dilrk orumlanmaktadır. Varan unurları tahminlrinin kullanıldığı diğr önmli havan ılahı ugulamaları şöl öztlnilir (Van Vlck v ark. 1961; Varol 1987; Gnglr, Wiggan, v Gillon 004); (i) damızlık dğrlri v grçk vrim kailitlrinin tahmini, (ii) vrim kaıtlarının analizind dikkat alınmaı grkn varaon kanaklarının lirlnmi, (iii) döl kontrolü programlarının programlanmaında kontrolün şkli, grkli döl aıı v programın tkinlik drci gii konulara ışık tutulmaı v döl kontrolü programlarında çvr v gnotip x çvr intrakion tkilrinin haplanmaı. Bu çalışmada Van Tarım Mlk Lii İşltmind ugulama v ğitim amaçlı tiştiriln mr ığırlarda üt vriminin varaon unurları tahmin dilmiştir. Bölc ırkın üt vriminin ılahı için grkli tml ilgi irikimin katkıda ulunulmaı amaçlanmıştır. Bu işltm ölgd ugulama, ğitim v gliştirm amaçlı kullanıldığından önm arz tmktdir. Matral v Mtod Araştırmanın matralini Van Tarım Mlk Lii işltmind tiştirilmkt olan Emr ığırların üt vrim özlliklrin ait laktaon kaıtları oluşturmaktadır. Vrilrin alt ınıf aıları farklı olduğundan çvr faktörlrinin dğrlndirilmind En Küçük Karlr (EKK) (Harv 1987, Vanlı v Yıldız 1977) tkniği trcih dilmiştir. Araştırmada kullanılan matmatik modl; Y ijklm = + a i + j + c k +d l + ijklm şklind olup, u modld r alan trimlrdn; Y ijkl : i. oğa j. ıl k. ıra l. mvim v m. inğin üt vrimini, : popülaon ortalamaını, a i : i. oğa tkiini, j : j. ıl tkiini, c k : k. ıra tkiini, d l : l. mvim tkiini v ijklm : şana ağlı hataı tmil tmktdir. Modl alınan tüm faktörlrin (aa, ıl, ıra v mvim) şana ağlı olduğu kaul dilmiştir. Ancak, mvim tkii hiçir üt vrimi özlliğind önmli çıkmadığı için matmatik modldn çıkarılmış, analizlr nidn düznlnn modl gör apılmış v u analizdn ld diln onuçlar orumlanmıştır. İnclm alınan modl gör faktörlrin üt vrim özlliklri üzrindki önm düzlri v varan unurları tahminlrind LSMLMW programı kullanılmıştır (Harv 1987). Bulgular v Tartışma Faktörlrin tkilri Süt vrim özlliklrin ilişkin karlr ortalamaları, kln dğrlr, Varan

3 unurları v önmlilik ttlri onuçları Talo1-4 d vrilmiştir. Boğa tkii; grçk üt vrimi, 305 günlük üt vrimlri, ortalama günlük üt vrimi v laktaon üri için önmli ulunmuştur(p<0.05). Yıl tkii, grçk üt vrimi, 305 günlük üt vrimi v laktaon üri için önmli ulunmuştur(p<0.01). Mraa daalı üt vrimi apılan işltmlrd üt vrimi özlliklri ıldan ıla dğişn mra durumu, iklim, akım-lm v idar şartlarının tkii altındadır. Vrim ılının tkii Gönül (1973) tarafından grçk üt vrimi, Uludağ (1977) tarafından i 305 günlük üt vrimi için önmli (P<0.01) ulunmuştur. Sıra tkii, grçk üt vrimi, 305 günlük üt vrimi, ortalama günlük üt vrimi için önmli (P<0.01) ulunmuştur. Bnzr onuçlar, Gönül (1973), Falcon v ark. (1984), İlarlan v ark. (198) v Kutal v Aktaş (1961) tarafından da ifad dilmiştir. Varan unurlarının tahmini Vrim ılının toplam varaondaki % paı grçk v 305 günlük üt vrimi için 1.45 v 9.49 olarak ulunmuştur. Grçk v 305 günlük üt vrimi için anı dğrlr, Ata v ark. (1994) tarafından 6.94 v 1.19, Akulut (1990) tarafından 6.5 v 7.43, Witt v ark. (1969) v Öztürk (1980) tarafından adc 305 günlük üt vrimi için v 3.0 olarak ildirilmiştir. Buna gör araştırmamızda grçk v 305 günlük üt vrimi için ld diln dğrlr litratürd ildiriln dğrlrdn gnld daha üük olduğu görülmktdir. Vrim ılının gnl varaondaki % paı ortalama günlük üt vrimi için 0.33 olarak ulunmuştur. Akulut (1990) i vrim ılının gnl varaonda % paını 0.0 olarak ildirmiştir. Çizlg 1. Grçk üt vrimin ilişkin F tti onuçları, karlr ortalamaının klnn dğrlri v varan unuru tahminlri. Var. Kanağı SD KO F E (KO) Varan ( ) % Baa ** Yıl ** Sıra ** Hata SD: Srtlik drci, KO: Karlr ortalamaı, **: P<0.01 = = = = Çizlg. 305 Günlük üt vrimin ilişkin F tti onuçları, karlr ortalamaının klnn dğrlri v varan unuru tahminlri. Var. Kanağı SD KO F E (KO) Varan ( ) % Baa ** Yıl ** Sıra ** Hata **P<0.01 = = = =

4 Çizlg 3. Ortalama günlük üt vrimin ilişkin F tti onuçları, karlr ortalamaının klnn dğrlri v varan unuru tahminlri. Var. Kanağı SD KO F E (KO) Varan ( ) % Baa ** Yıl Sıra ** Hata **: P<0.01 = = = = Çizlg 4. Laktaon ürin ilişkin F tti onuçları, karlr ortalamaının klnn dğrlri v varan unuru tahminlri. Var. Kanağı SD KO F E (KO) Varan ( ) % Baa * Yıl ** Sıra Hata **: P<0.01; *: P<0.05 = = = = Vrim ılının gnl varaondaki % paı laktaon üri için olarak ulunmuştur. Bu dğr Ata v ark. (1994) v Akulut (1990) tarafından ildiriln 1.80 v.36 dğrlrindn daha ükk ulunmuştur. Laktaon ıraının gnl varaondaki % paı grçk v 305 günlük üt vrimi için 7.53 v 9.61 olarak ulunmuştur. Bu dğrlr, Ata v ark. (1994) tarafından ildiriln 9.56 v 0.30, Witt v ark. (1969) tarafından ildiriln 31.6 v 31.3, Özkütük (1980) tarafından ildiriln 11.0 dğrlrindn düşük v Akulut (1990) tarafından ildiriln 1.06 v 0.91 dğrlrindn ükk ulunmuştur. Laktaon ıraının ortalama üt vrimi için gnl varaondaki % paı 11.7 olarak ulunmuştur. Bu dğr Akulut (1990) tarafından ildiriln 0.00 dğrindn daha ükktir. Laktaon ıraının gnl varaondaki % laktaon üri için 0.00 olarak ulunmuştur. Bu dğr Akulut (1990) tarafından ildiriln 0.85 v Ata v ark. (1994) tarafından ildiriln tarafından ildiriln 0.73 dğrindn daha düşüktür. Boğa tkiinin gnl varaondaki % paları grçk, 305 gün, ortalama günlük üt vrimi v laktaon üri için ıraıla 8.89, 9.80, 8.6 v 5.53 olarak ulunmuştur. Bu dğrlrin 4 katı kalıtım drcini vrmktdir. Buna gör u özlliklr ait kalıtım drclri ıraıla 0.36, 0.39, 0.33 v 0. olarak tahmin dilmiştir. Buna gör üt vrimi için haplanan 0.36 dğri, Kutal v Aktaş (1961), Roi (1968), Uluan v Özçlik (1988) tarafından ildiriln 0.363, dğrlrin oldukça akın ulunmuştur. Diğr taraftan u dğr, Bodiko v ark. (1975) v Akar v Pkl (1988) tarafından ildiriln v 0.3 dğrlrindn ükk, ancak Gorin (1976), Johnon v Corl (1961), Mhta v Bhatnagar (1986), Uluan v Özçlik (1988) tarafından ildiriln 0.54, 0.4, 0.54 v 0.68 dğrlrindn düşük ulunmuştur. 305 günlük üt vrimi için haplanan 0.39 dğri, Ynr v ark. (1978) v Akulut (1990) tarafından ildiriln 0.39 v 0.34 dğrlrin oldukça akın ulunmuştur. Diğr taraftan u dğr, Lak (1987) tarafından ildiriln 0.5 dğrindn düşüktür. 4

5 Laktaon üri için haplanan % dğri, Uluan v Özçlik (1988) tarafından ildiriln 0.56 v 0.84 dğrlrindn düşük, Juma v ark (1990) tarafından ildiriln dğrindn ükk ulunmuştur. Sonuç Bu araştırmadan ld diln onuçlar şu şkild öztlnilir. Varan unurlarının gntik paramtr tahminindki rolü üüktür. Sürüd kalıtım drci v damızlık dğrlrinin haplanmaı durumunda ıl v laktaon ıraı gii çvr tkilrin gör düzltm apılmaı grkir. Diğr taraftan oğa tkilrinin ükk v önmli ulunmuş olmaı gntik varanın trli olduğu şklind orumlanailir. İşltmd ıl v laktaon ıraı için düzltilmiş havanların kndi vrimlrin gör lkionda aşarılı olunailir. Kanaklar Akar, M., Pkl, E.: Türki Şkr Farikaları A.Ş. Ekişhir Tohum Ürtm Çiftliğind Ytiştiriln Saf v Mlz Emr Sığırların Süt Vrimindki Gntik v Fnotipik Yönlimlr İl Bazı Paramtrlrin Tahmini Üzrind Bir Araştırma. Ç.Ü. Ziraat Fakülti Drgii, 3(3): Akulut, Ö.: Atatürk Ünivriti Tarım İşltmind Ytiştiriln Emr, İlri Kan Drcli Emr Mlzlri İl Siah Alaca Sığırların Süt Vrim Özlliklri v Laktaon Eğrii Paramtrlrin Etkili Faktörlr. A.Ü. Fn Bilimlri Ent., Doktora Tzi. Erzurum. Ata, O., Ynr, S.M., Bakır, G., Kagıız, A.:1995. Atatürk Orman Çiftliğind Ytiştiriln Siah Alaca Sığırlarda Süt Vrim Özlliklrin İlişkin Fnotipik v Gntik Paramtr Tahminlri. Türk Vtrinrlik v Havancılık Drgii. 19 (6) : Bodico, V., Vrd, C., Wilcox, C.J.: Milk Production Prformanc and Rproduction in A Hrd of Brown Swi Cattl. Dair Sci. At., 37: Falcon, A., Prz, M., Roman, H., Vazguz, C.:1984. Prformanc of Holtin And Brown Swi Cow Undr Su-Tropical Condition. Dair Sci. Aociation 79 Ht. Annual Mt. P.14. Gnglr, N., Wiggan, G. R. and Gillon, A Etimatd Htrognit of Phnotpic Varianc of Tt- Da Yild with a Structural Varianc Modl. J. Dair Sci. 87: Gorin, V.T., Nikichnko, V.V., Agafonova, V.G., Kondratna, M.A., Ptruhko, S.A., Tkunova, A.P.: Th Gntic Componnt of Production of Dair Cattl At Som Whit Ruian Brding Farm. Dair Sci. At., 38: Gönül, T.: Bdr Tknik Ziraat V Bura Bölg Ziraat Okullarında Emr Sığır Ytiştiriciliği Üzrind Araştırmalar. E.Ü. Ziraat Fak. Yaın No: 76. Harv, M.R.: Mixd Modl Lat- Squar And Maximum Liklihood Computr Program Pc-1. Agric. R. Sr. USDA, Ar. İlarlan, M., Karaulut, A., İzgi, A.N., Özr, N., Elijvan, B.: 198. Afon Zirai Araştırma İtaonunda Ytiştiriln Emr Sığırlarda Süt Vrimi İl İlgili Özlliklr Üzrind Araştırmalar. Afon Zirai Araş. İt. Yaın No: 1. Johnon, L.A., Corl, E.L.: Hritailit And Rpatailit of Firt Scond, Third and Fourth Rcord of Varing Duration In Brown Swi Cattl. Dair Sci., 44: 535. Juma, K.H., Saad T.R., Tikriti, A.: Prformanc of Brown Swi and Friian In Cntral Iraq. 5

6 Procding of Th 4 Th World Congr on Gntic Applid To Livtock Production. XV. Bf Cattl, Shp and Pig Gntic and Brding, 3-7 Jul, 1990, Edinurgh. Kutal, A., Aktaş, G., Karaca Haraında Ytiştiriln Emr Irk İnklrd Süt Vriminin Kalıtım Drci Üzrind Araştırmalar. Lalahan Zootkni Araştırma Drgii. 11: Lak, A.., Şkr Çiftliği Emr Sığırlarının Gntik Analizi. A.Ü. Fn Bilimlri Entitüü, Doktora Tzi.(Baılmamış), Ankara. Mhta, P.K., Bhatnagar, D.S Inhritanc of Part Lactation Yild in Cro Brd Cow. Indian Vtrinar Journal, 63: 3, Orhan, H Varan Unurları Tahmin Yöntmlrinin Mont Carlo Çalışmaı il Karşılaştırmalı Olarak İnclnmi. YYÜ Fn Bil. Entitüü. VAN Özkütük, K.: Clanpınar D.Ü.Ç. Siah Alaca Sığırlarının Ilahı İçin Önrililck Bazı Modllr v Çiftlikt Tutulan Kaıtlardan Bu Amaçla Yaralanma Olanakları Üzrin Bir Araştırma. Doçntlik Tzi. Ravagnolo, O. and Miztal. I Gntic Componnt of Hat Str in Dair Cattl, Paramtr Etimation. Journal of Dair Scinc Vol. 83 No Roi, G., An Invtigation of Th Brding Valu of Som Brown Alpin Bull Ud In Sardinia. Animal. Brd. At., 36: 13. Uludağ, N.: Dğişik Orijinli Emr Sığırların Süt V Yavru Vrim Özlliklri Üzrind Karşılaştırma. Fırat Üniv. Vt. Fak. Zootkni Kürüü. Elazığ. Uluan, H.O.K., Özçlik, M.: Emr Sığırlarda Süt Vrimi v Laktaon Sürinin Kalıtım Drclri İl Aralarındaki Gntik v Fnotipik Korlaonları. A.Ü. Vt. Fak. Drgii, 35(-3): Van Vlck, L.D., Wadll, L.H., Hndron, C.R.., Componnt of Varan Aociatd With Milk And Fat Rcord of Artificiall Sird Holtin Daughtr. J. Animal Sci., 0: Vanlı, Y., Yıldız, N., Alt Sınıf Saıları Farklı Dnm Planlarında En Küçük Karlr Analizi. A.Ü. Ziraat Fak. Ya. No:494, Erzurum. Varol, Ö.T., Orta Anadolu Dvlt Tarım İşltmlrind Ytiştiriln Emr Sığırlarda Süt Vriminin Varan Unurları. A.Ü. Fn Bilimlri. Entitüü, Yükk Lian Tzi. (Baılmamış). Witt, M., Flock, D., Pflidrr, U.E.: Untruchungn Ur Dn Vrlauf Von Laktaionkurvn Of Dr Grundlag Taglichr Milc- Und Fttkontrolln. 1. Stmatich Einflu. Z. Tir. Zuchtungilogi. 86:1-9. Ynr, S.M., Tuncl, E., Ekr, M., Atatürk Orman Çiftliğind Ytiştiriln Siah Alaca Sığırların Süt Vrimind Gntik Yönlim. A.Ü. Ziraat Fakülti Yıllığı, 8: