GÜVENİLİR, HATA DÜZELTMELİ VE DİJİTAL İMZALI PROTOKOL GELİŞTİRME

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "GÜVENİLİR, HATA DÜZELTMELİ VE DİJİTAL İMZALI PROTOKOL GELİŞTİRME"

Transkript

1 GÜVENİLİR, HATA DÜZELTMELİ VE DİJİTAL İMZALI PROTOKOL GELİŞTİRME A.Çağrı BÖLÜCEK 1 Nursel AKÇAM 2 2 Elektrk-Elektronk Mühenslğ Bölümü, Mühenslk-Mmarlık Fakültes, Gaz Ünverstes, 06570, Maltepe, Ankara 2 e-posta: ynursel@gaz.eu.tr ÖZET: Uzun yıllarır üzerne çalışılarak olgunlaştırılan ve brçok farklı yöntemn sunuluğu şfreleme algortmaları, gelştrlmes üşünülen ve özellkle, kontrol sstemlern heef alan uygulamalara, kullanılması tasarlanan, protokol çn temel teşkl etmekter. Bu bakıman, özellkle son yıllara bu alana hakmyet kurmuş açık anahtarlı şfreleme yöntemler ncelenmş ve en güvenlr yöntemleren olan RSA algortması protokole kullanılmaya uygun görülmüştür. Uygulama platformu olarak seçlen Mcrosoft Vsual C le herhang br hazır kütüphane kullanmaksızın htyaç uyulacak tüm fonksyonlar yazılmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Protokol, Şfreleme, Kmlk Doğrulama, Hata Tespt EVELOPING A SECURE, ERROR CORRECTIONAL AND DIGITALLY SIGNATURED PROTOCOL ABSTRACT: The cryptographc algorthms that have been evelopng for years s a basc for the protocol whch s especally planne for control base system targetng applcatons. For ths reason the asmetrc publc key cryptograpy algorthms whch are partcularly progresse last years have been nvastgate an one of the most relable publc key algorthm, RSA has been ece to use n the protocol. It has been ece to use Mcrosoft Vsual C as a evelopment platform. All neee fuctons have been fully mplemente wthout usng any preefne class or lbrary. KEYWORDS: Protocol, Cryptograpy, Authentcaton, Error Detecton Grş Bu çalışma, teknolojk gelşmlern beraberne getrğ ver letşmne güvenlk sorunlarına getrlen güncel çözümler erleyerek br protokol altına toplamayı amaçlamaktaır. Protokolün yapı tbar le RF haberleşme ve kontrol sstemlerne kullanılmaya uygun olması üşünülmüştür. Böyle br protokolün gelştrlmesne en öneml kısmı şüphesz şfreleme algortmaları oluşturmaktaır. Şfreleme algortmaları eğerlenrlrken protokolün kontrol ntelğne uygunluğu gözetlerek gerçek zamanlı şlemler engellemeyecek erecee hızlı olmasına kkat elmştr. Şfrelemenn çarpıcı gelşmn 1976 yılına Dffe ve Hellman yayınlaıkları makale le yapmıştır. Bu makalee, şfreleme çn evrm ntelğne olan açık anahtarlamalı şfreleme tanıtılmış, keskl logartmk hesaplamaların zorluğuna ayanan anahtar eğşm metou sunulmuştur [1]. Sonrak çalışmalar açık anahtarlı şfreleme algortmalarını gelştrmştr. Benzer br protokol oluşturma çabası 2004 yılına Nguyen, H. Azz ve S.M. Ryan, tarafınan sunulmuştur. Azz ve Ryan araştırmalarına uzaktan kumana eleblen sstemler çn yen br protokol moeln önermşlerr. Çalışmalarına oaklanıkları nokta letşmn çoğunlukla komutlaran oluşması olayısı le mümkün oluğunca üşük bant genşlğne htyaç uyması. Bu bakıman güvenlk htyacına fazlaca önem verlmemş saece algortmanın gzl tutulması önerlmştr. Güvenlk çn harcanacak bant genşlğ ver kayıplarının azaltılması çn hata kontrolüne ayrılmıştır [2]. Güvenlk kaygısı gütmeyen çok aha genel br çalışma Wolsz, Scheferecker ve Walch tarafınan sunulmuştur. Bu araştırmaa letşm protokoller br 1

2 bütün olarak üşünülmüş, herhang br uygulamaya ahl eleblmeler çn htyaç uyulacak gereksnmler belrlenerek brtakım test yöntemler önerlmştr [3]. Açık Anahtarlı Şfreleme Açık anahtarlı şfrelemenn genel amaclarınan brs, gzl anahtarların ağıtımıır. Açık anahtarlı şfreleme/eşfreleme algortmaları, şfreleme çn br anahtara, eşfreleme çn se bu anahtarla lşks olan başka knc br anahtara htyaç uyarlar. Bu uruma güvenlk sağlamış olur. Saece krptografk algortma ve eşfreleme anahtarı verlmşken, br takım bast hesaplamalar le şfreleme anahtarını bulmak mümkün olmaz. Şekl 1, açık anahtarlı şfreleme yapısını göstermekter. Başlıca aımlar şunlarır: 1. Ağak her sstem, mesaj alınığına şfreleme ve eşfreleme çn kullanacak oluğu anahtar parçasını yaratır. 2. Her sstem, şfreleme anahtarını herkesçe erşleblecek br osya yaa yazmaç çersne kayeerek paylaştırır. Bu anahtarın, açık olan kısmıır (publc key). Özel anahtar saklı tutulur. 3. Eğer, A, B ye br mesaj yollamak sterse, mesajı B nn açık anahtarını kullanarak şfreler. 4. B, mesajı alığına, bu mesajı ken özel anahtarını kullanarak eşfre eer. Dğer hçbr alıcı mesajı eşfreleyemez, çünkü mesajı eşfre eecek olan özel anahtarı saece B blr. üzere, üz metn bloğu M ve şfrel metn bloğu C çn şu şekler: C = e M mo n (1) M = C mo n= ( M e) mon = M e mon (2) Hem göneren hem e alıcı n n eğern blmelr. Göneren e nn eğern blr, ve saece alıcı nn eğern blr. Böylece; KU = { e, n} br genel anahtar, ve KR = {, n} br özel anahtar olur ve bu br genel anahtarlı şfreleme algortmasıır. RSA yapının bleşenler sırasıyla şöyler : p,q; k asal sayı (gzl, seçlmş) n = pq; (genel, hesaplanmış) e; gc( Φ (, e) = 1; 1 < e < Φ( olacak şekle (genel, seçlmş) e 1 mo Φ( ; (gzl, hesaplanmış) (3) {,n} çft özel anahtarı, {e,n} çft se genel anahtarı oluşturur. Br B kullanıcısının, A kullanıcısına, A kullanıcısının genel anahtarını kullanarak br M mesajını gönermek steğn varsayalım. Bu uruma B, C = M e (mo formülü yarımı le C şfrel mesajını ele eecek ve bunu A ya gönerecektr. A kullanıcısı bu mesajı alığına, M = C (mo formülü le mesajı eşfre eecektr. Yukarıa belrtlğ gb, e ve (3) nolu enklğ sağlayacak şekle seçlmşt. Bunun sonucuna, e 1moΦ( (4) olur. Bu yüzen e, kφ( + 1`n br formuur. Şekl 1 Açık Anahtarlı şfreleme yapısı, Şekl.1 en anlaşılacağı üzere her katılımcı, ğerlernn açık anahtarlarına erşm hakkına sahptr ve katılımcılar özel anahtarlarlarını lokal olarak yaratırlar. Bu neenle, özel anahtarların paylaşılmasına gerek yoktur. RSA Algortması Rvest, Shamr, ve Aleman tarafınan ortaya konulan yapı [4]; üz metnn, blokların çne şfrelenmesn esas alır. Her blok, br n sayısınan aha az br kl eğere sahptr. Bloğun büyüklüğü, log ( e eşt veya onan aha küçük olmalıır; 2 pratkte, blok büyüklüğü 2 k bttr, n se 2 k < n 2 k + 1 aralığınaır. Şfreleme ve eşfreleme; e ve anahtarları oluştumak çn seçlen asal sayılar olmak kφ ( + 1 k( p 1)( q 1) + 1 M = M M (mo (5) Dolayısıyla, ; M e = mo( C = M e mo n (6) M = C mo( ( M oluğu görülür. e ) mo( M e mo( M(mo Şfreleme ve Deşfreleme; RSA`a hem şfreleme hem e eşfreleme, tamsayıların tamsayı kuvvetlern almayı ve mo alma şlemlern gerektrr. Genel olarak a m eğernn (a ve m brer poztf tam sayı) hesaplanmak stenğn varsayalım. Eğer m tamsayısı b gb klk ssteme fae k, bk 1,..., b0 elecek olursa: 2

3 m = 2 b 0 olur. Böylece, γ m b 0 (2 ) a = a = a b 0 m mo = (2 ) a n a mo n = b 0 (2 ) [ a mo n] b 0 (7) (8) eştlkler yazılablr. Bu sonuç sayesne, a b mon şlemn hesaplamak üzere aşağıak algortma gelştrleblr. c eğer aslına gerekl olmasa a son eğer üssün eğerne eşt olacağınan olayı açıklayıcı br ntelkter. c 0; 1 for k ownto 0 o c 2 x c ( x )mo n f b=1 then c c+1 ( x a)mo n return Anahtar Üretm;Açık anahtarlı şfreleme sstemnn uygulamasınan önce, her k katılımcı anahtar parçalarını üretmelr. Bu üretm şlem aşağıak vazfeler htva eer: * İk asal sayı hesaplanması, p ve q * e ya a nn seçlp eğernn hesaplanması. Öncelkle, p ve q nun seçm üşünülür çünkü, herhang br potansyel salırgan n=pq nun eğern blyor olacaktır, brtakım özel metolarla p ve q nun bulunmasını engellemek çn, p ve q sayıları yeternce büyük sayılar olmalıır. p ve q eğerlerne sahp olunmasınan sonra br e eğer seçlmes ve eğernn hesaplanması ya a alternatf olarak eğer seçlerek e eğernn hesaplanmasının arınan anahtar üretme şlem tamamlanmış olur. e sayısı seçlrken, bu sayının OBEB( Φ(,e) = 1 eştlğn sağlaması yan Φ( le aralarına asal olması gerektğ kkate alınmalıır. Daha sonra a, 1 = e mo Φ( eştlğ kullanılarak eğer ele elr. Programın Yapısı Güvenlrlğ, yaygın kullanımı ve esnek yapısı göz önüne alınığına RSA algortmasının gelştrlecek protokole kullanılması uygun görülmüştür. Br A kullanıcısı B kullanıcısına geleneksel şfreleme yöntem kullanarak br mesaj gönermek steğne, öncelkle her k kullanıcı a saece kenlernn sahp olacağı br anahtar üzerne mutabık kalmaları gerekr. Daha sonra A kullanıcısı bu anahtarı mesajı şfrelemek çn ve B kullanıcısı se aynı anahtar le mesajı eşfrelemek çn kullanır. Böyle br letşmn güvenl oluğunu söyleyeblmek çn letşm hattını nleyeblecek üçüncü br C kullanıcısının şfrelenmş mesajı ele geçreblmesne rağmen onu çözümlemesnn mümkün olmaması gerekr. Aşağıak şartları yerne getreblen br metoun güvenl oluğunan bahseleblr: 1. Anahtar oluşturma şlem makul sayılablecek erecee kolay olmalıır. 2. Anahtar yeternce uzun olmalı ve br üçüncü kşnn tahmnn önleyeblecek erecee rasgele seçlmelr. 3. Şfrelenmş mesaj, orjnal mesajın br parçası blnse ah çözülememelr. 4. Anahtar tamamıyla gzl tutulmalıır. Şfreleme yöntemne en öneml problem, letşme katılacak N kullanıcı üşünülüğüne her br mesaj aktarımı çn br anahtara htyaç uyulacağınan N(N-1) anahtarın üretlmes oluşturur. Kullanıcı sayısının artması anahtar üretme ve anahtar ağıtım şlemlern zorlaştırır. Açık anahtarlı şfreleme sstemnn temel olarak yukarıak özellkler barınırması gerekr. A kullanıcısının B kullanıcısına açık anahtarlı şfreleme yöntem le br mesaj gönermes aşağıak aımlar zlenlerek yapılmalıır: 1. A, geleneksel şfreleme metotları yarımı le rasgele br anahtar seçer. Bu anahtarı oturum anahtarı olarak kullanılır. 2. A, B nn açık anahtarını oturum anahtarını şfreleme çn kullanır. 3. A, şfrelenmş oturum anahtarını B ye gönerr. 4. A, oturum anahtarını kullanarak br mesajı şfreler ve B ye gönerr. 5. B özel anahtarını kullanarak A nın gönerğ şfrelenmş oturum anahtarını eşfreleyerek oturum anahtarını ele eer. 6. B şfrelenmş mesajı oturum anahtarını kullanarak eşfre eer. Bu algortma her ne kaar mesajın çerğnn br üçüncü kşen korunmasını sağlasa a mesajın beklenen kşen yan A kullanıcısınan gelp gelmeğn sorgulamamaktaır. Bu uruma göre br C kullanıcısının a A le aynı aımları zleyerek B le konuşması mümkünür. Bunu önlemek amacı le 2. ve 5. aımlar aşağıak gb mofye elmelr: 2. A oturum anahtarını önce ken özel anahtarını ve aha sonra B nn açık anahtarını kullanarak şfreler. 5. B önce ken özel anahtarını ve aha sonra A nın açık anahtarını kullanarak şfrelenmş oturum 3

4 anahtarı blgsn eşfre eerek oturum anahtarını ele eer. Bu aımlar takp elğne eğer A nın özel anahtarı ele geçrlmemşse B mesajın A an gelğne emn olacaktır. Bu noktaa A kullanıcısının nçn rek B nn açık anahtarını kullanarak mesajı şfrelemek yerne br oturum anahtarı kullanığı üşünüleblr. Bunun temel k neen varır: 1. Açık anahtarlı şfreleme sstem geleneksel yönteme nazaran aha yavaş kalmaktaır ve tüm mesajın açık anahtar kullanılarak şfrelenmes ve eşfrelenmes aha çok zaman alacaktır. 2. İletşm zleyen üçüncü br C kullanıcısı orjnal mesajın br kısmını blyor olablr ve aha önce herkese uyurulan açık anahtarın ve bu blgnn yarımı le orjnal mesajı ele etmes kolaylaşır. Tüm şfreleme algortmalarının br zaafı varır ve tab k önerlen bu metoun br stsna oluşturması beklenmemelr. Bu protokole gözleneblecek lk zayıf nokta oturuma başlarken A kullanıcısının ürettğ oturum anahtarının yeternce rasgele olmaması olablr. RSA Algortmasının Açıklanması; p ve q brbrnen farklı ve büyük k asal sayı olsun. Br tamsayının asal olup olmaığı Fermat teorem kullanılarak test eleblr. Bu teorem, her poztf a tamsayısı le asallığı sorgulanan sayı arasına aşağıak lşknn olması gerekllğn arar: a p-1 1 (mo p) (9) p tamsayısı bu enklk testnen yeterl mktara farklı a eğer çn geçerse asal olma olasılığı yüksektr enr. p ve q asal sayılarının bu şekle oluşturulmalarının arınan k büyük ve e tamsayıları bulunur. Her ksnn e (p-1)(q-1) çarpımınan küçük olması ve aşağıak eştlğe uygun olması gerekr. e 1 (mo (p-1)(q-1)) (10) Bunu gerçekleştrmenn en kolay yolu e y rasgele seçerek OBEB(e, (p-1)(q-1)), ve s eğerlern Eucl algortması kullanarak hesaplamaktır. Böylece aşağıak eştlk oluşturulablecektr. e - s(p-1)(q-1) = gc(e, (p-1)(q-1)) (11) Bu eğerler yarımıyla açık anahtar; (e,pq) ve özel anahtar; (,pq) oluşturulur. e ve üs olarak, pq çarpımı se moül olarak kullanılır. pq çarpımı yan moül açık anahtar le brlkte uyurulur fakat p ve q eğerler gzl tutulur. Aslına p ve q eğerler şfreleme veya eşfreleme şlemlerne rek olarak kullanılmamaktaır fakat bu sayıların ele elmes le e ve eğerlernn bulunması çok kolayır. m eğer [0,pq) aralığınak şfrelenmek stenen mesajı smgelesn. RSA algortması kullanılarak bu eğer [0,pq) aralığınak şfrelenmş c eğern aşağıak gb oluşturur. c m e (mo pq) (12) Deşfreleme şlem se benzer şekle sayısı kullanılarak yapılır. m c (mo pq) (13) Şfreleme ve eşfreleme şlemnn matematksel anlama a brbrnn ters oluğu görülmekter ve aşağıak gb spatlanablr. (m e ) (m ) e m e m (mo pq) (14) ve e eğerler aşağıak gb oluşturulur. e = 1 + s(p-1)(q-1) (15) Eğer p sayısı m sayısını bölemyorsa Fermat teoremne göre: m p-1 1 (mo p) (16) her k tarafa s(q-1) le üs alma ve m le çarpma şlemler uygulanığına; m e = m 1 + s(p-1)(q-1) m (mo p) (17) ele elr. Bu eştlk aynı zamana m nn p sayısına bölüneblğ urumlara a geçerlr. Benzer şekle: m e m (mo q) (18) Dolayısı le hem p nn hem e q nun (m e m) bölüğü anlaşılır. p ve q nun aralarına asal oluğu blnğnen aşağıak eştlk yazılablr. m e m (mo pq) (19) RSA Algortmasının C++ le Uygulaması Bu bölüme, RSA algortmasının; Mcrosoft Vsual C yarımı le Wnows şletm sstem altına herhang br hazır şfreleme kütüphanes kullanmaksızın uygulaması anlatılacaktır. Daha öncee açıklanığı gb RSA açık anahtarlı şfreleme algortması etksn kullanığı anahtarların uzunluğunan almaktaır. Bu bakıman RSA çn en temel htyacın büyük tamsayılarla moüler artmetk şlemler yapablmek oluğu söyleneblr. Fakat günümüze blgsayar sstemlerne kullanılan şlemclern regster lerı ah algortmayı karşılayacak uzunlukta tamsayıları onanımsal anlama estekleyemezler. Kullanılan erleycnn ve çalışılan 4

5 şlemcnn 32 btlk şlemler çn tasarlanığı üşünülürse, aha büyük tamsayılar oluşturmak ve bu tamsayılarla moüler şlemler gerçekleştrmek çn yazılımsal esteğe htyaç olacaktır. Bu htyacı karşılamak amacıyla büyük sayıları oluşturmayı ve şlem yapablmey sağlayacak br C++ sınıfı yazılmıştır. Öncelkle large_nt sm verlen bu sınıfın ayrıntılarıyla anlatımı sunulacaktır. Büyük sayı sınıfının açıklanması; Bu sınıf, yapı tbaryle şaretsz 16 btlk tamsayılaran oluşturuğu kümenn tekbr tamsayıymış gb şlemlere grmesn sağlayarak bu sayee lüzumlu algortmaların şlenmesne olanak verecek şekle yazılmıştır. Dolayısı le sınıfın temel brm unsgne short *value; şeklne tanımlanan value göstercsr. İhtyaç uyulan büyüklükte br sayı oluşturablmek çn 16 bt cnsnen uzunluğunun tutulacağı unsgne nt uzunluk; sınıfın knc öneml eğşkenr eneblr. Bu sınıfa at br nesne oluşturulurken kullanılacak k farklı kurucu fonksyonan lk oluşturulacak sayının uzunluğunu, 16 btlk br tamsayının katı olarak beklerken ğer se yne bu sınıftan br tam katı olarak verlmesn bekler. large_nt::large_nt(unsgne le{ uzunluk = len; value = new unsgne short[len]; } large_nt::large_nt(const large_nt & { uzunluk = n.uzunluk; value = new unsgne short[uzunluk]; unsgne ; for ( = 0; < uzunluk; ++) value[] = n.value[]; } verlen uzunluk eğer lnkler, tarafınan uygun kurucu fonksyona gönerlerek gerekl hafıza alanının ayrılmasına kullanılır. Ayrıca, büyük sayılara özellkle çarpma şlemlerne kullanılmak üzere sayıyı verlen bt uzunluğuna sola kayırmaya yarayan shft fonksyonu tanımlanmıştır. Sınıfta, büyük sayıların brbrleryle şlemlern sağlayacak hemen hemen tüm matematksel operatörlern aşırı yüklemeler e tanımlanmıştır. Bu sayee programın anlaşılablrlğ arttırılmıştır. Programa özellkle mo alma şlemlerne çokça kullanılan % operatörünün e ğer aşırı yüklenmş operatörler gb hem 16 btlk eğerler hem e büyük sayı cnsnen nesneler çn şlem yapablecek k farklı aşırı yüklenmş fonksyonu varır. RSA algortması çn en çok kullanılması gereken şlemleren bre üs alma şlem olacağınan sınıfa, büyük sayılar çn üs alma şlemn gerçekleştrecek power fonksyonu a eklenmştr. Bu fonksyonun tüm parametreler büyük sayı cnsnen verlğnen yapılacak üs alma şlemnn uzunluk sınırlaması bulunmamaktaır. vo large_nt::power(const large_nt &base, const large_nt &exponent, const large_nt &moulus, large_nt &result){ large_nt r(2*base.uzunluk+1); r = 1; bool one = true; unsgne = exponent.uzunluk; whle (--!= 0) { unsgne bt = 1 << 15; o { f (!one) { large_nt n(r); r *= n; r %= moulus; } f (exponent.value[] & bt) { r *= base; r %= moulus; one = false; } bt >>= 1; } whle (bt!= 0); } result = r;} Yukarıa gösterlğ gb bu fonksyon tamamen RSA çn özelleştrlerek verlen taban, üs ve moül eğerlerne göre yaptığı hesaplamaları, sonuç büyük sayı eğşkenne atamaktaır. Yapılacak şlemler çn uzunluğu taban uzunluğunun k katınan br fazla olan r büyük sayı eğşken oluşturulmuştur. İşlemn kabarıklığının önlenmes amacıyla moüler artmetğn ağılma özellğnen yararlanılmış ve bu sayee tüm üs alma şlemn yaptıktan sonra moül alma şlem yapmak yerne her br üs alma şlemnen sonra moül alma şlem yapılarak sayının çok fazla büyümes önlenmştr. İknc öneml nokta, üs alma şlemnn tekrarlı kare alma yöntem le bastleştrlmesr. Bunu yapablmek çn üssün btler en eğerl btten başlamak üzere test elr. Her br 2 nn tam üssü çn tabanın kares alınırken sonuçta artan eğerler kaar taban eğernn sonuçla çarpımı yapılır. Böylelkle saece artan eğerler çn normal üs alma şlem yapılmış olur. RSA fonksyonlarının açıklanması; Öncelkle şfreleme çn gerekl anahtarların üretlmes aha sonra bu anahtarlar kullanılarak br mesajın şfreleneblmes çn kullanılan fonksyonlar anlatılacaktır. Anahtar üretm çn htyaç uyulacak lk şey asal sayıların üretm olacaktır. Bunun çn öncelkle rasgele br sayı seçlmekte aha sonra bu sayının komşuluklarına asal br sayı aranmaktaır. 5

6 Bulunan sayıların asal olup olmaığının test eleblmes çn kullanılan AsalTest() fonksyonu: statc bool AsalTest(const large_nt &p){ large_nt pmnus1(p); pmnus1 -= 1; unsgne count = 101; whle (--count!= 0) { large_nt r(p.uzunluk); large_nt x(p.uzunluk); { for (unsgne = 0; < x.uzunluk; ++) x.value[] = ran() << 8 ran(); } x %= p; f (x!= 0) { large_nt::power(x, pmnus1, p, r); f (r!= 1) return false; } } return true;} gb açıklanablr. Fonksyona Fermat teorem uygulanmaktaır. Bu fonksyona br sayının asal sayılablmes çn asallık testne 100 kez grmes gerekmekter. AsalTest fonksyonu anahtarların üretmler sırasına AsalUret ve AsalUret fonksyonunu kullanan AnahtarUret fonksyonları tarafınan çağırılmaktaır. AsalUret fonksyonu parametre olarak alığı büyük sayı türünen eğşkene önce rasgele br eğer atar. Daha sonra AsalTest fonksyonunu çağırarak bu rasgele sayının asallığını test eer. Çft sayıların asal olması mümkün olmayacağınan saece tek sayılar çn eneme yapılır. Bu bakıman asallığı AsalTest fonksyonu tarafınan onaylanmayan sayılar k arttırılarak tekrar teste tab tutulur. Bu şekle asal br sayı bulununcaya kaar öngüye evam elr. Anahtar üretm sırasına karşılaşılan çok öneml br başka husus aralarına asal sayıların bulunmasıır. Hatırlanacağı gb ve e sabtlernn Φ le aralarına asal olacak şekle seçlmeler gerekyoru. Bu urumun kontrolü se Eucl algortmasıyla sağlanır. Bu enetleme, programa EucleanAlgorthm fonksyonu tarafınan yapılmakta [5] ve anahtar üretm sırasına AnahtarUret fonksyonu tarafınan çağırılarak kullanılmaktaır. Böylece gr olarak alığı k büyük sayının Ortak Bölenlernn en Büyüğü nü bularak br ğer büyük sayı olan g ye atamaktaır. Programın Çalışması Tasarlanan protokolün Vsual Stuo.NET C le yazılan uygulaması, ser port üzernen yarattığı letşm kanalı, smülasyon yapmak çn kullanılmaktaır. Programın tam anlamı le çalışablmes çn Wnows 9x,Me,XP veya 2000 tabanlı k aet ser (COMM) kanala sahp br blgsayar kullanılmalıır. 1 numaralı ser letşm kanalı protokole uygun olarak hazırlanan very gönermek çn kullanılırken, 2 numaralı ser letşm kanalı bu very almak çn kullanılır. Anlaşılacağı üzere program, aslına br host ve br çok slave chazan oluşablecek protokolun smulasyonunu tek br blgsayar üzerne yapablmesne mkan sağlayacak şekle üşünülmüştür. Smlasyon şlemnn oğru br şekle yapılablmes çn yazılımla yapılacak ayarların yanına, onanımsal bağlantı çn 1 ve 2 numaralı COMM portların TXverc kanalının RX-alıcı kanalı le bağlantısının yapılması gerekr. Programın br kanalan gönerğ şfrel mesajı ğer kanalan tekrar alarak eşfrelemes tamamen smlasyon amaçlı olmasınan olayı: 1 numaralı letşm kanalı programın yüklenmesyle brlkte hazır hale getrlrken, 2 numaralı letşm kanalının açılması kullanıcı tarafınan yapılacak şekle tasarlanmıştır. Şfreleme ve eşfreleme şlemlernn gerçekleştrleblmes çn öncelkle genel ve özel anahtarların üretlmes gerekr. Sonra stenen mesaj veya komut programa grlr. Grlen mesaj, program tarafınan kaynak mesaj olarak eğerlenrlr. 2 numaralı letşm kanalının nlemeye açılması le alınan vernn eşfrelenmes gerçekleşr. Sonuç Bu çalışmaa, ver letşmne güvenlk, letşme gren tarafların kmlklernn oğruluğu ve letşm hattına kasıtlı olarak oluşturulablecek veya gürültüen kaynaklanablecek bozulmalar le belrtleblecek söz konusu hata ve eksklern gerlğ br protokol moel sunulmaya çalışılmıştır. Sunulan bu protokolün güvenlk, kmlk oğrulama htyaçları çn, açık anahtarlı şfreleme algortmalarının en blnenlernen olan RSA algortması le çözülmes öngörülmüştür. Kaynaklar [1] Dffe, W. An Hellman, M.E., New Drectons n Cryptography, IEEE Trans. Inform. Theory, 22(6) , [2] Nguyen, H., Azz, S.M., Ryan, T., A Low Banwth Communcaton Protocol for Remote Control Applcatons, IEEE Regon 10 Conferernce, C: 37-40, [3] Wolsz, A., Scheferecker, I., Walch, M., An Integrate Approach to the Desgn of Communcaton Protocols, Dstrbute Computng Systems, 19: , [4] Rvest, R. L., Shamr, A., Aleman, L.A., A metho for Obtanng Dgtal Sgnatures an Publc- Key Cryptosystem, Communcatons of the ACM, 21 (2): , [5] Bölücek, A.Ç., Güvenlr, Hata Düzeltmel ve Djtal İmzalı Protokol Gelştrme, Gaz Ün. Fen Bl. Enst. Y.Lsans Tez,

Kredi Değeri(Nominal Değer): Senet üzerinde yazılı olan ve vade gününde ödenmesi gereken tutardır.

Kredi Değeri(Nominal Değer): Senet üzerinde yazılı olan ve vade gününde ödenmesi gereken tutardır. 1 İSKONTO HESAPLAR Tcaret alanına alım-satım şlemler her zaman peşn para le yapılmaz. Bu şlemlern öneml br kısmı kreye ayanır ve veresye yapılan alış-verşler br belgeye bağlanır. Özellkle şletmeler arasına

Detaylı

Makine Öğrenmesi 6. hafta

Makine Öğrenmesi 6. hafta Makne Öğrenmes 6. hafta Yapay Snr Ağlarına Grş Tek katmanlı YSA lar Algılayıcı (Perceptron) Aalne (Aaptve Lnear Elemen Byolojk Snr Hücres Byolojk snrler ört ana bölümen oluşmaktaır. Bunlar: Denrt, Akson,

Detaylı

ĐDEAL BĐR DC/DC BUCK DÖNÜŞTÜRÜCÜNÜN GENELLEŞTĐRĐLMĐŞ DURUM UZAY ORTALAMA METODU ĐLE MODELLENMESĐ

ĐDEAL BĐR DC/DC BUCK DÖNÜŞTÜRÜCÜNÜN GENELLEŞTĐRĐLMĐŞ DURUM UZAY ORTALAMA METODU ĐLE MODELLENMESĐ ĐDEA BĐR D/D BUK DÖNÜŞTÜRÜÜNÜN GENEEŞTĐRĐMĐŞ DURUM UZAY ORTAAMA METODU ĐE MODEENMESĐ Meral ATINAY Ayşe ERGÜN AMAÇ Ercüment KARAKAŞ 3,,3 Elektrk Eğtm Bölümü Teknk Eğtm Fakültes Kocael Ünerstes, 4, Anıtpark

Detaylı

HANNOVER YAKLAŞIMI İLE GEOMETRİK ANALİZ SÜRECİNE BİR KISA YOL ÖNERİSİ

HANNOVER YAKLAŞIMI İLE GEOMETRİK ANALİZ SÜRECİNE BİR KISA YOL ÖNERİSİ HAVE YAKLAŞIMI İLE GEMEİK AALİZ SÜECİE Bİ KISA YL ÖEİSİ S. DEMİKAYA,.G. HŞBAŞ, H. EKAYA Yılız eknk Ünverstes, Meslek Yüksekokulu, İstanbul, emrkay@ylz.eu.tr Yılız eknk Ünverstes, İnşaat Fakültes, Jeoez

Detaylı

PI Denetleyici İle Sıvı Seviye Kontrolünün Gerçek Zamanlı Olarak PLC İle Gerçeklenmesi

PI Denetleyici İle Sıvı Seviye Kontrolünün Gerçek Zamanlı Olarak PLC İle Gerçeklenmesi Otomatk Kontrol Ulusal oplantısı, OK'205, 0-2 Eylül 205, Denzl PI Denetley İle Sıvı Sevye Kontrolünün Gerçek Zamanlı Olarak PLC İle Gerçeklenmes Real me PI Implementaton on Lqu Level Control by means of

Detaylı

BÖLÜM 5 İKİ VEYA DAHA YÜKSEK BOYUTLU RASGELE DEĞİŞKENLER İki Boyutlu Rasgele Değişkenler

BÖLÜM 5 İKİ VEYA DAHA YÜKSEK BOYUTLU RASGELE DEĞİŞKENLER İki Boyutlu Rasgele Değişkenler BÖLÜM 5 İKİ VEYA DAHA YÜKSEK BOYUTLU RASGELE DEĞİŞKENLER 5.. İk Boyutlu Rasgele Değşkenler Br deney yapıldığında, aynı deneyle lgl brçok rasgele değşkenn aynı andak durumunu düşünmek gerekeblr. Böyle durumlarda

Detaylı

dir. Bir başka deyişle bir olayın olasılığı, uygun sonuçların sayısının örnek uzaydaki tüm sonuçların sayısına oranıdır.

dir. Bir başka deyişle bir olayın olasılığı, uygun sonuçların sayısının örnek uzaydaki tüm sonuçların sayısına oranıdır. BÖLÜM 3 OLASILIK HESABI 3.. Br Olayın Olasılığı Tanım 3... Br olayın brbrnden ayrık ve ortaya çıkma şansı eşt n mümkün sonucundan m tanes br A olayına uygun se, A olayının P(A) le gösterlen olasılığı P(A)

Detaylı

YAPI MALZEMELERİNDE BUHAR DİFÜZYONU VE YOĞUŞMA

YAPI MALZEMELERİNDE BUHAR DİFÜZYONU VE YOĞUŞMA 46 YAPI MALZEMELERİNDE BUHAR DİFÜZYONU VE YOĞUŞMA Hasan A. HEPERKAN M. Murat BİRCAN M. Kemal SEVİNDİR ÖZET Su buharı füzyonu sonucu oluşan yoğuşma, yapı malzemelerne ve yapı malzemelerne meyana gelen ısı

Detaylı

Deney No: 2. Sıvı Seviye Kontrol Deneyi. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Dijital Kontrol Laboratuvar Deney Föyü Deneyin Amacı

Deney No: 2. Sıvı Seviye Kontrol Deneyi. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Dijital Kontrol Laboratuvar Deney Föyü Deneyin Amacı SRY ÜNİVERSİESİ Djtal ontrol Laboratuvar Deney Föyü Deney No: 2 Sıvı Sevye ontrol Deney 2.. Deneyn macı Bu deneyn amacı, doğrusal olmayan sıvı sevye sstemnn belrlenen br çalışma noktası cvarında doğrusallaştırılmış

Detaylı

Sistemde kullanılan baralar, klasik anlamda üç ana grupta toplanabilir :

Sistemde kullanılan baralar, klasik anlamda üç ana grupta toplanabilir : 5 9. BÖLÜM YÜK AKIŞI (GÜÇ AKIŞI) 9.. Grş İletm sstemlernn analzlernde, bara sayısı arttıkça artan karmaşıklıkları yenmek çn sstemn matematksel modellenmesnde kolaylık getrc bazı yöntemler gelştrlmştr.

Detaylı

TRANSPORT PROBLEMLERİ İÇİN FARKLI BİR ATAMA YAKLAŞIMI. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Sayısal Yöntemler Anabilim Dalı

TRANSPORT PROBLEMLERİ İÇİN FARKLI BİR ATAMA YAKLAŞIMI. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Sayısal Yöntemler Anabilim Dalı önetm, ıl: 9, Sayı: 59, Şubat 008 TRANSORT ROBLEMLERİ İÇİN FARKLI BİR ATAMA AKLAŞIMI r. oç. r. Ergün EROGLU Arş. Grv. Fatma LORCU İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Sayısal öntemler Anablm alı Bu çalışmaa

Detaylı

TESADÜFİ DEĞİŞKENLERLE İLGİLİ BAZI YAKINSAKLIK ÇEŞİTLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

TESADÜFİ DEĞİŞKENLERLE İLGİLİ BAZI YAKINSAKLIK ÇEŞİTLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ISSN:1306-3111 e-journal of New Worl Scences Acaemy 2008, Volume: 3, Number: 4 Artcle Number: A0108 NATURAL AND APPLIED SCIENCES MATHEMATICS APPLIED MATHEMATICS Receve: March 2008 Accepte: September 2008

Detaylı

GRİ SEVİYE RESİMLER ÜZERİNDE RASGELE LSB YÖNTEMİNİ VE SAYI TEORİSİNİ KULLANARAK BİLGİ GİZLEME VE STEGANALİZ

GRİ SEVİYE RESİMLER ÜZERİNDE RASGELE LSB YÖNTEMİNİ VE SAYI TEORİSİNİ KULLANARAK BİLGİ GİZLEME VE STEGANALİZ GRİ SEVİYE RESİMLER ÜZERİNDE RASGELE LSB YÖNTEMİNİ VE SAYI TEORİSİNİ KULLANARAK BİLGİ GİZLEME VE STEGANALİZ Andaç ŞAHİN Trakya Ünverstes Blgsayar Mühendslğ Bölümü andacs@trakyaedutr Ercan BULUŞ Trakya

Detaylı

Makine Öğrenmesi Dersi Arasınavı Sorular aşağıda isimleriyle verilen veri kümeleri üzerinde çözülecektir.

Makine Öğrenmesi Dersi Arasınavı Sorular aşağıda isimleriyle verilen veri kümeleri üzerinde çözülecektir. Makne Öğrenme er Araınavı 0.0.0 A Soya: umara: Sorular aşağıa mleryle verlen ver kümeler üzerne çözülecekr.. ver küme..4 a 5.9 4. a. 5.7 a -. -0. -5. -.9-0.5.. ver küme K G H K N G H B E G H B G S B N

Detaylı

* : Bu örnek, bu Yönetmelikten önceki uygulamada kullanılan Örnek 63'e karşılık gelmektedir.

* : Bu örnek, bu Yönetmelikten önceki uygulamada kullanılan Örnek 63'e karşılık gelmektedir. T.C. ÜNYE İCRA DAİRESİ 2015/2839 ESAS TAŞINIRIN AÇIK ARTIRMA İLANI Aşağıa cns, mktar ve eğerler yazılı mallar satışa çıkarılmış olup: Örnek No: 25* Brnc artırmanın aşağıa belrtlen gün, saat ve yere yapılacağı

Detaylı

Kaplama oranı KO= Ad / Ay.100

Kaplama oranı KO= Ad / Ay.100 Br sıvı laç amlasının üştüğü yüzey üzerne kaplaığı alan; amlanın çapına, yüzey gerlmne ve yaprak yüzeynn özellğne bağlı olarak eğşmekter. Heefe püskürtülen sıvı hacm sabt ken, sıvı ne enl nce amlalar şeklne

Detaylı

Sürekli Olasılık Dağılım (Birikimli- Kümülatif)Fonksiyonu. Yrd. Doç. Dr. Tijen ÖVER ÖZÇELİK

Sürekli Olasılık Dağılım (Birikimli- Kümülatif)Fonksiyonu. Yrd. Doç. Dr. Tijen ÖVER ÖZÇELİK Sürekl Olasılık Dağılım Brkml- KümülatFonksyonu Yrd. Doç. Dr. Tjen ÖVER ÖZÇELİK tover@sakarya.edu.tr Sürekl olasılık onksyonları X değşken - ;+ aralığında tanımlanmış br sürekl rassal değşken olsun. Aşağıdak

Detaylı

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojkarastrmalar.com ISSN:35-63X Yapı eknolojler Elektronk ergs 6 () - EKNOLOJİK ARAŞIRMALAR Makale Yamula arajına eformasyon Analz emel AYRAK Nğe Ünverstes Aksaray Mühenslk akültes Jeoez ve otogrametr

Detaylı

PROJE SEÇİMİ VE KAYNAK PLANLAMASI İÇİN BİR ALGORİTMA AN ALGORITHM FOR PROJECT SELECTION AND RESOURCE PLANNING

PROJE SEÇİMİ VE KAYNAK PLANLAMASI İÇİN BİR ALGORİTMA AN ALGORITHM FOR PROJECT SELECTION AND RESOURCE PLANNING Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Clt 3, Sayı:2, 2001 PROJE SEÇİMİ VE KAYAK PLALAMASI İÇİ BİR ALGORİTMA lgün MORALI 1 C. Cengz ÇELİKOĞLU 2 ÖZ Kaynak tahss problemler koşullara bağlı olarak

Detaylı

SEZGİSEL ALGORİTMA KULLANILARAK RÜZGÂR ÇİFTLİKLERİNİN GÜÇ SİSTEMİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

SEZGİSEL ALGORİTMA KULLANILARAK RÜZGÂR ÇİFTLİKLERİNİN GÜÇ SİSTEMİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ 3. İzmr Rüzgâr Sempozyumu // 8-10 Ekm 2015 // İzmr 39 SEZGİSEL ALGORİTMA KULLANILARAK RÜZGÂR ÇİFTLİKLERİNİN GÜÇ SİSTEMİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ Mehmet Fath Tefek 1, Harun Uğuz 2 1 Ah Evran Ünverstes, 1

Detaylı

Yapı Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 5, No: 1, 2009 (1-24) Electronic Journal of ConstructionTechnologies Vol: 5, No: 1, 2009 (1-24)

Yapı Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 5, No: 1, 2009 (1-24) Electronic Journal of ConstructionTechnologies Vol: 5, No: 1, 2009 (1-24) Yapı Teknolojler Elektronk Dergs Clt: 5, No:, 009 (-4) Electronc Journal of ConstructonTechnologes Vol: 5, No:, 009 (-4) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojkarastrmalar.com e-issn:305-63x Makale (Artcle)

Detaylı

30 %30iskonto oranı bulunur.

30 %30iskonto oranı bulunur. Örne 9: 900 TL re eğerl ve 80 gün vael br senen peşn eğer, ç soo üzernen 8000 TL olara hesaplanığına göre uygulanan soo oranı ner? çözü:.yol: =900 TL n=80 gün P 8000TL t=? P..900 8000 80t 8000( 80t).900

Detaylı

Türk Dilinin Biçimbilim Yapısından Yararlanarak Türkçe Metinlerin Farklı İmgelere Ayrılarak Kodlanması ve Sıkıştırılması

Türk Dilinin Biçimbilim Yapısından Yararlanarak Türkçe Metinlerin Farklı İmgelere Ayrılarak Kodlanması ve Sıkıştırılması Türk Dlnn Bçmblm Yapısından Yararlanarak Türkçe Metnlern Farklı İmgelere Ayrılarak Kodlanması ve Sıkıştırılması Banu DİRİ, M.Yahya KARSLIGİL Yıldız Teknk Ünverstes Elektrk Elektronk Fakültes - Blgsayar

Detaylı

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır.

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır. KONU : DUAL MODELİN EKONOMİK YORUMU Br prmal-dual model lşks P : max Z cx D: mn Z bv AX b AV c X 0 V 0 bçmnde tanımlı olsun. Prmal modeln en y temel B ve buna lşkn fyat vektörü c B olsun. Z B B BB c X

Detaylı

TRANSFORMATÖRLER BÖLÜM 7. Alıştırmalar. Transformatörler. Sınıf Çalışması

TRANSFORMATÖRLER BÖLÜM 7. Alıştırmalar. Transformatörler. Sınıf Çalışması TRAFORATÖRER BÖÜ 7 Alıştırmalar. İdeal transformatörler çn, eştlğn kullanırsak, 0 500 & 0 50. 50 A 800 400 Transformatör deal olduğundan, 400 8 800 4 A ınıf Çalışması A ampermetresnn gösterdğ değer 4A

Detaylı

VEKTÖRLER VE VEKTÖREL IŞLEMLER

VEKTÖRLER VE VEKTÖREL IŞLEMLER VEKTÖRLER VE VEKTÖREL IŞLEMLER 1 2.1 Tanımlar Skaler büyüklük: Sadece şddet bulunan büyüklükler (örn: uzunluk, zaman, kütle, hacm, enerj, yoğunluk) Br harf le sembolze edleblr. (örn: kütle: m) Şddet :

Detaylı

6. NORMAL ALT GRUPLAR

6. NORMAL ALT GRUPLAR 6. ORMAL ALT GRUPLAR G br grup ve olsun. 5. Bölümden çn eştlğnn her zaman doğru olamayacağını blyoruz. Fakat bu özellğ sağlayan gruplar, grup teorsnde öneml rol oynamaktadır. Bu bölümde bu tür grupları

Detaylı

5.3. Tekne Yüzeylerinin Matematiksel Temsili

5.3. Tekne Yüzeylerinin Matematiksel Temsili 5.3. Tekne Yüzeylernn atematksel Temsl atematksel yüzey temslnde lk öneml çalışmalar Coons (53) tarafından gerçekleştrlmştr. Ferguson yüzeylernn gelştrlmş hal olan Coons yüzeylernde tüm sınır eğrler çn

Detaylı

DENEY 4: SERİ VE PARALEL DEVRELER,VOLTAJ VE AKIM BÖLÜCÜ KURALLARI, KIRCHOFF KANUNLARI

DENEY 4: SERİ VE PARALEL DEVRELER,VOLTAJ VE AKIM BÖLÜCÜ KURALLARI, KIRCHOFF KANUNLARI A. DNYİN AMACI : Bast ser ve bast paralel drenç devrelern analz edp kavramak. Voltaj ve akım bölücü kurallarını kavramak. Krchoff kanunlarını deneysel olarak uygulamak. B. KULLANILACAK AAÇ V MALZML : 1.

Detaylı

( ) 3.1 Özet ve Motivasyon. v = G v v Operasyonel Amplifikatör (Op-Amp) Deneyin Amacı. deney 3

( ) 3.1 Özet ve Motivasyon. v = G v v Operasyonel Amplifikatör (Op-Amp) Deneyin Amacı. deney 3 Yıldız Teknk Ünverstes Elektrk Mühendslğ Bölümü Deneyn Amacı İşlemsel kuvvetlendrcnn çalışma prensbnn anlaşılması le çeştl OP AMP devrelernn uygulanması ve ncelenmes. Özet ve Motvasyon.. Operasyonel Amplfkatör

Detaylı

2. STEGANOGRAFİ 1. GİRİŞ

2. STEGANOGRAFİ 1. GİRİŞ 1. GİRİŞ Bu çalışmada, steganograf sstemnn FPGA üzernde tasarımı ve gerçeklenmes sağlanmıştır. Esk Yunancada gzlenmş yazı anlamına gelen steganograf, blgnn görünürlüğünü gzleme blmne verlen smdr. Günümüzde

Detaylı

GRUPLARDA VE YARIGRUPLARDA ETKİNLİK(EFFICIENCY) The Efficiency Of Groups And Semigroups *

GRUPLARDA VE YARIGRUPLARDA ETKİNLİK(EFFICIENCY) The Efficiency Of Groups And Semigroups * GRUPLARDA VE YARIGRUPLARDA ETKİNLİK(EFFICIENCY The Effcency Of Groups And Semgroups * Özer CAN Matematk Ana Blm Dalı Blal VATANSEVER Matematk Ana Blm Dalı ÖZET Bu çalışmada öncelkle gruplarda, yarıgruplarda,

Detaylı

BÖLÜM I. Tam sayılarda Bölünebilme

BÖLÜM I. Tam sayılarda Bölünebilme BÖLÜM I Tam sayılara Bölünebilme Teorem 1.1 (Bölme algoritması) b > 0 olmak üzere, verilen a ve b tam sayıları için a = qb + r, 0 r < b (1) olacak şekile bir ve bir tek q, r Z çifti varır. İspat: 1. İlk

Detaylı

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON HAFTA 4 PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYO Gölge değşkenn br başka kullanımını açıklamak çn varsayımsal br şrketn satış temslclerne nasıl ödeme yaptığı ele alınsın. Satış prmleryle satış hacm Arasındak varsayımsal

Detaylı

YAYILI YÜK İLE YÜKLENMİŞ YAPI KİRİŞLERİNDE GÖÇME YÜKÜ HESABI. Perihan (Karakulak) EFE

YAYILI YÜK İLE YÜKLENMİŞ YAPI KİRİŞLERİNDE GÖÇME YÜKÜ HESABI. Perihan (Karakulak) EFE BAÜ Fen Bl. Enst. Dergs (6).8. YAYII YÜK İE YÜKENİŞ YAPI KİRİŞERİNDE GÖÇE YÜKÜ HESABI Perhan (Karakulak) EFE Balıkesr Ünverstes ühendslk marlık Fakültes İnşaat üh. Bölümü Balıkesr, TÜRKİYE ÖZET Yapılar

Detaylı

Yard. Doç. Dr. Oben Dağ 1. İstanbul Arel Üniversitesi obendag@arel.edu.tr. Özet. 1. Giriş. 2. Problemin Tanımı

Yard. Doç. Dr. Oben Dağ 1. İstanbul Arel Üniversitesi obendag@arel.edu.tr. Özet. 1. Giriş. 2. Problemin Tanımı Elektrk Güç Sstemlernde Mkro Şebeke Uygulamaları ve Harmonk Kaynak Yer Tespt Mcrogrd Applcatons n Electrcal Power Systems and Harmonc Source Locaton Yard. Doç. Dr. Oben Dağ 1 1 Elektrk-Elektronk Mühendslğ

Detaylı

Communication Theory

Communication Theory Communcaton Theory ENFORMASYON TEORİSİ KODLAMA Doç. Dr. Hakan Doğan ENFORMASYON DEYİMİ NEDEN KULLANILMIŞ? Kaynaklarn, kanalların,alıcıların blg karakterstklern ncelemek. Blgnn letmn optmze etmek çn İletmn

Detaylı

TRANSFORMATÖRLER. 4. a) Pri mer dev re ye uy gu la nan al ter na tif ge ri li min et kin de ğe ri; 1. İdeal transformatörler için,

TRANSFORMATÖRLER. 4. a) Pri mer dev re ye uy gu la nan al ter na tif ge ri li min et kin de ğe ri; 1. İdeal transformatörler için, 7. BÖÜ TRAFORATÖRER AIŞTIRAAR ÇÖZÜER TRAFORATÖRER. İdeal transformatörler çn, eştlğn kullanırsak, 0 00 & 0 0. 0 A 800 400 Transformatör deal olduğundan, 400 8 800 4A A ampermetresnn gösterdğ değer 4A A

Detaylı

MIKNATIS VE MANYETİK ALAN

MIKNATIS VE MANYETİK ALAN IATI VE AETİ AA BÖÜ 4 Test ÇÖZÜE ıknatıs ve anyetk Alan. Br emr çubuğun geçc olarak mıknatıslanablmes çn I II ve III şlemler tek başına yapılmalıır. CEVAP E 4. F F. X Şekl-I İk mıknatısın brbrne uygulaığı

Detaylı

Korelasyon ve Regresyon

Korelasyon ve Regresyon Korelasyon ve Regresyon 1 Korelasyon Analz İk değşken arasında lşk olup olmadığını belrlemek çn yapılan analze korelasyon analz denr. Korelasyon; doğrusal yada doğrusal olmayan dye kye ayrılır. Korelasyon

Detaylı

Soğutucu Akışkan Karışımlarının Kullanıldığı Soğutma Sistemlerinin Termoekonomik Optimizasyonu

Soğutucu Akışkan Karışımlarının Kullanıldığı Soğutma Sistemlerinin Termoekonomik Optimizasyonu Soğutucu Akışkan arışımlarının ullanıldığı Soğutma Sstemlernn ermoekonomk Optmzasyonu * 1 Hüseyn aya, 2 ehmet Özkaymak ve 3 rol Arcaklıoğlu 1 Bartın Ünverstes akne ühendslğ Bölümü, Bartın, ürkye 2 arabük

Detaylı

Genelleştirilmiş sınırlı kararlılık bölgesi ile PI ve PID denetleyici tasarımı

Genelleştirilmiş sınırlı kararlılık bölgesi ile PI ve PID denetleyici tasarımı Dle Ünverstes Mühenslk Fakültes mühenslk Clt: 8, ergs, 65-76 3-9 Mart 7 Genelleştrlmş sınırlı kararlılık bölges le PI ve PID enetley tasarımı Seral AİÇ *,, İbrahm KAYA Batman Ünverstes, Meslek Yüksekokulu,

Detaylı

MIT Açık Ders Malzemeleri Bu materyallerden alıntı yapmak veya Kullanım Koşulları hakkında bilgi almak için

MIT Açık Ders Malzemeleri   Bu materyallerden alıntı yapmak veya Kullanım Koşulları hakkında bilgi almak için MIT Açık Ders Malzemeler http://ocm.mt.edu Bu materyallerden alıntı yapmak veya Kullanım Koşulları hakkında blg almak çn http://ocm.mt.edu/terms veya http://tuba.açık ders.org.tr adresn zyaret ednz. 18.102

Detaylı

Bilgisayarla Görüye Giriş

Bilgisayarla Görüye Giriş Blgsayarla Görüye Grş Ders 8 Görüntü Eşleme Alp Ertürk alp.erturk@kocael.edu.tr Panorama Oluşturma Görüntüler eşlememz / çakıştırmamız gerekmektedr Panorama Oluşturma İk görüntüden özntelkler çıkar Panorama

Detaylı

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU 6.07.0 ÇOKLU REGRESON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-ON KATSAILARININ ORUMU ÇOKLU REGRESON MODELİ Ekonom ve şletmeclk alanlarında herhang br bağımlı değşken tek br bağımsız

Detaylı

RSA ŞİFRELEME ALGORİTMASI

RSA ŞİFRELEME ALGORİTMASI RSA ŞİFRELEME ALGORİTMASI İlk defa 1977 yılında Ron Rivest, Adi Shamir ve Leonard Adleman tarafından oluşturulan RSA algoritması geliştiricilerinin soyisimlerinin ilk harfleriyle anılmaktadır. Bu yazımızda

Detaylı

bir yol oluşturmaktadır. Yine i 2 , de bir yol oluşturmaktadır. Şekil.DT.1. Temel terimlerin incelenmesi için örnek devre

bir yol oluşturmaktadır. Yine i 2 , de bir yol oluşturmaktadır. Şekil.DT.1. Temel terimlerin incelenmesi için örnek devre Devre Analz Teknkler DEE AAĐZ TEKĐKEĐ Bu zamana kadar kullandığımız Krchoffun kanunları ve Ohm kanunu devre problemlern çözmek çn gerekl ve yeterl olan eştlkler sağladılar. Fakat bu kanunları kullanarak

Detaylı

Rüzgar Türbin Laboratuvarı: Daimi Mıknatıslı Senkron Generatörlü Rüzgar Türbini Modellenmesi ve Simülasyonu

Rüzgar Türbin Laboratuvarı: Daimi Mıknatıslı Senkron Generatörlü Rüzgar Türbini Modellenmesi ve Simülasyonu 6 th Internatonal Avance Technologes Symposum (IATS ), 6-8 May 0, Elazığ, Turkey Rüzgar Türbn Laboratuvarı: Dam Mıknatıslı Senkron Generatörlü Rüzgar Türbn Moellenmes ve Smülasyonu S. ĠĢcan ve ġ. DemrbaĢ

Detaylı

T.c. MALİYE BAKANLIGI. KÜTAHYA VALİLİGİNE (Defterdarlık Personel Müdürlüğü)

T.c. MALİYE BAKANLIGI. KÜTAHYA VALİLİGİNE (Defterdarlık Personel Müdürlüğü) Sayı : 7291 1396-903.99-E.1 16043 Konu : Seyahat Kartları T.c. MALİYE BAKANLIGI Gelr İdares Başkanlığı İnsan Kaynakları Dare Başkanlığı SÜREl 04/12/2015 KÜTAHYA VALİLİGİNE (Defterdarlık Personel Müdürlüğü)

Detaylı

ELM201 ELEKTRONİK-I DERSİ LABORATUAR FÖYÜ

ELM201 ELEKTRONİK-I DERSİ LABORATUAR FÖYÜ T SAKAYA ÜNİESİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ELEKTİK-ELEKTONİK MÜHENDİSLİĞİ ELM201 ELEKTONİK- DESİ LAOATUA FÖYÜ DENEYİ YAPTAN: DENEYİN AD: DENEY NO: DENEYİ YAPANN AD ve SOYAD: SNF: OKUL NO: DENEY GUP NO: DENEY

Detaylı

TEKLİF MEKTUBU SAĞLIK BAKANLIĞI_. '.. m

TEKLİF MEKTUBU SAĞLIK BAKANLIĞI_. '.. m SAĞLIK BAKANLIĞI TC Kayıt No: 133709 TURKIYE KAMU HASTANELERI KURUMU ı TRABZON ILI KAMU HASTANELERI BIRLIGI GENEL SEKRETERLIGI Kanun Eğtm Araştırma Hastanes TEKLİF MEKTUBU Sayı : 23618724 12.10.2015 Konu

Detaylı

AC SERVO MOTORLAR VE SÜRÜCÜ DEVRELERİ

AC SERVO MOTORLAR VE SÜRÜCÜ DEVRELERİ YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ AC SERVO MOTORLAR VE SÜRÜCÜ DEVRELERİ Elektrk Müh. Kaan KUZER FBE Elektrk Mühenslğ Anablm Dalı Elektrk Makneler ve Güç Elektronğ Programına Hazırlanan

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA 1. Konu ELEKTRİKSEL KUVVET VE ELEKTRİK ALANI ETKİNLİK VE TEST ÇÖZÜMLERİ

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA 1. Konu ELEKTRİKSEL KUVVET VE ELEKTRİK ALANI ETKİNLİK VE TEST ÇÖZÜMLERİ SINI KONU NLTIMLI ÜNİTE: ELEKTRİK VE MNYETİZM Konu ELEKTRİKSEL KUVVET VE ELEKTRİK LNI ETKİNLİK VE TEST ÇÖZÜMLERİ Elektriksel Kuvvet ve Elektrik lanı Ünite Konu nın Çözümleri kuvvetinin yatay ve üşey bileşenleri

Detaylı

JFM316 Elektrik Yöntemler ( Doğru Akım Özdirenç Yöntemi)

JFM316 Elektrik Yöntemler ( Doğru Akım Özdirenç Yöntemi) JFM316 Elektrk Yöntemler ( Doğru Akım Özdrenç Yöntem) yeryüzünde oluşturacağı gerlm değerler hesaplanablr. Daha sonra aşağıdak formül kullanılarak görünür özdrenç hesaplanır. a K I K 2 1 1 1 1 AM BM AN

Detaylı

Sinüsoidal Gövde Açıklıklı Çelik Kirişlerin Optimum Boyutlandırılması

Sinüsoidal Gövde Açıklıklı Çelik Kirişlerin Optimum Boyutlandırılması st nternatonal Conference on Engneerng Technology an Apple Scences Afyon Kocatepe Unversty, Turkey - Aprl 06 Snüsoal Göve Açıklıklı Çelk Krşlern Optmum Boyutlanırılması Ferhat Eral,* - Osman Tunca - Serkan

Detaylı

Rasgele Değişken Üretme Teknikleri

Rasgele Değişken Üretme Teknikleri Rasgele Değşken Üretme Teknkler Amaç Smülasyon modelnn grdlern oluşturacak örneklern üretlmes Yaygın olarak kullanılan ayrık veya sürekl dağılımların örneklenmes sürecn anlamak Yaygın olarak kullanılan

Detaylı

Küresel Aynalar. Test 1 in Çözümleri

Küresel Aynalar. Test 1 in Çözümleri 0 üresel Aynalar Test in Çözümleri 4.. L T T 4 Cismin L noktası merkeze e birim yükseklikte oluğu için görüntüsü yine merkeze, ters e birim yükseklikte olur. Cismin noktası an uzaklıkta e birim yükseklikte

Detaylı

T.C SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ KALMAN FİLTRELEME YÖNTEMİYLE DEFORMASYON ANALİZİ SERKAN DOĞANALP

T.C SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ KALMAN FİLTRELEME YÖNTEMİYLE DEFORMASYON ANALİZİ SERKAN DOĞANALP İ.C SELÇUK ÜNİVERSİESİ FEN BİLİMLERİ ENSİÜSÜ KALMAN FİLRELEME YÖNEMİYLE DEFORMASYON ANALİZİ SERKAN DOĞANALP YÜKSEK LİSANS SEMİNERİ JEODEZİ VE FOOGRAMERİ ANABİLİM DALI Kona,003 KALMAN FİLRELEME YÖNEMİYLE

Detaylı

TEST 1 ÇÖZÜMLER MIKNATISLAR VE MANYETİK ALAN

TEST 1 ÇÖZÜMLER MIKNATISLAR VE MANYETİK ALAN E ÇÖÜER AAR VE AEİ AA 1. üzlem üzlem Br mık na tıs br cs m t yor sa bu c sm ke sn lk le mık na tıs tır; çe k yor sa mık na tıs ola b lr e, ol ma yab lr e. Bu na gö re; ve mık na tıs ta ra fın an tl ğ çn

Detaylı

QKUIAN. SAĞLIK BAKANLIĞI_ KAMU HASTANELERİ KURUMU Trabzon Ili Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi

QKUIAN. SAĞLIK BAKANLIĞI_ KAMU HASTANELERİ KURUMU Trabzon Ili Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi V tsttşfaktör T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI KAMU HASTANELERİ KURUMU Trabzon Il Kamu Hastaneler Brlğ Genel Sekreterlğ Kanun Eğtm ve Araştırma Hastanes Sayı ı 23618724/?ı C.. Y** 08/10/2015 Konu : Yaklaşık Malyet

Detaylı

Doğru Önermeler, Yanlış Önermeler 1 Ali Nesin

Doğru Önermeler, Yanlış Önermeler 1 Ali Nesin Doğru Önermeler, Yanlış Önermeler Al Nesn Bu yazıda 6 mantık sorusu sorup yanıtlayacağız. Brnc Blmece. Yargıç karar recek. Mahkeme tutanaklarından şu blgler çıkıyor: Eğer A suçsuzsa, hem B hem C suçlu.

Detaylı

ÇARPANLARINA AYIRMA ALGOR TMALARI ÜZER NE

ÇARPANLARINA AYIRMA ALGOR TMALARI ÜZER NE 1 EGE ÜN VERS TES FEN B L MLER ENST TÜSÜ (YÜKSEK L SANS TEZ ) ÇARPANLARINA AYIRMA ALGOR TMALARI ÜZER NE Fdan NUR YEVA Tez Dan man : Yrd. Doç. Dr. Burak ORD N Matematk Anablm Dal Blm Dal Kodu: 619.03.03

Detaylı

LAMBALAR BÖLÜM X 6. X MODEL SORU 1 DEK SORULARIN ÇÖZÜMLER. K anahtarı açık iken: Z ve T lambaları yanar. X ve Y lambaları = 2 dir.

LAMBALAR BÖLÜM X 6. X MODEL SORU 1 DEK SORULARIN ÇÖZÜMLER. K anahtarı açık iken: Z ve T lambaları yanar. X ve Y lambaları = 2 dir. ÖÜ 0 ODE SOU 1 DE SOUN ÇÖÜE anahtarı açık ken: ve lambaları yanar. ve lambaları yanmaz. N 1 = dr. 1. 3 1 4 5 6 al nız lam ba sı nın yan ma sı çn 4 ve 6 no lu anah tar lar ka pa tıl ma lı dır. CE VP. U

Detaylı

Tanım 5.1.1: n ve d tamsayılar ve d 0 olsun. Eğer n=dq olacak şekilde bir q tamsayısı varsa d sayısı n sayısını böler denir. Burada q sayısına bölüm

Tanım 5.1.1: n ve d tamsayılar ve d 0 olsun. Eğer n=dq olacak şekilde bir q tamsayısı varsa d sayısı n sayısını böler denir. Burada q sayısına bölüm BÖLÜM 5 Bölenlerl Tanım 5.1.1: n ve d tamsayılar ve d 0 olsun. Eğer n=dq olacak şekilde bir q tamsayısı varsa d sayısı n sayısını böler denir. Burada q sayısına bölüm ve d sayısına da bölen denir. Eğer

Detaylı

Basel II Geçiş Süreci Sıkça Sorulan Sorular

Basel II Geçiş Süreci Sıkça Sorulan Sorular Basel II Geçş Sürec Sıkça Sorulan Sorular Soru No: 71 Cevaplanma Tarh: 06.03.2012 İlgl Hüküm: --- Konu: Gayrmenkul İpoteğyle Temnatlandırılmış Alacaklar İçn KR510AS Formunun Doldurulmasına İlşkn Örnek

Detaylı

Fumonic 3 radio net kablosuz duman dedektörü. Kiracılar ve mülk sahipleri için bilgi

Fumonic 3 radio net kablosuz duman dedektörü. Kiracılar ve mülk sahipleri için bilgi Fumonc 3 rado net kablosuz duman dedektörü Kracılar ve mülk sahpler çn blg Tebrk ederz! Darenze akıllı fumonc 3 rado net duman dedektörler monte edlmştr. Bu şeklde ev sahbnz yasal donanım yükümlülüğünü

Detaylı

Sıklık Tabloları ve Tek Değişkenli Grafikler

Sıklık Tabloları ve Tek Değişkenli Grafikler Sıklık Tabloları ve Tek Değşkenl Grafkler Sıklık Tablosu Ver dzsnde yer alan değerlern tekrarlama sayılarını çeren tabloya sıklık tablosu denr. Sıklık Tabloları tek değşken çn marjnal tablo olarak adlandırılır.

Detaylı

Öğretim planındaki AKTS TASARIM STÜDYOSU IV 214058100001312 2 4 0 4 9

Öğretim planındaki AKTS TASARIM STÜDYOSU IV 214058100001312 2 4 0 4 9 Ders Kodu Teork Uygulama Lab. Ulusal Kred Öğretm planındak AKTS TASARIM STÜDYOSU IV 214058100001312 2 4 0 4 9 Ön Koşullar : Grafk İletşm I ve II, Tasarım Stüdyosu I, II, III derslern almış ve başarmış

Detaylı

Tork ve Denge. Test 1 in Çözümleri

Tork ve Denge. Test 1 in Çözümleri 9 ork ve Denge est in Çözümleri M. Sistemlerin engee olması için toplam momentin (torkun) sıfır olması gerekir. Verilen üç şekil için enge koşulunu yazalım. F. br =. br F = Şekil II G =. +. +. =. 6 = 6

Detaylı

YER ÖLÇÜLERİ. Yer ölçüleri, verilerin merkezini veya yığılma noktasını belirleyen istatistiklerdir.

YER ÖLÇÜLERİ. Yer ölçüleri, verilerin merkezini veya yığılma noktasını belirleyen istatistiklerdir. YER ÖLÇÜLERİ Yer ölçüler, verler merkez veya yığılma oktasıı belrleye statstklerdr. Grafkler bze verler yığılma oktaları hakkıda ö blg vermede yardımcı olurlar. Acak bu değerler gerçek değerler değldr,

Detaylı

OLİGOPOLLER VE OYUN KURAMI 2

OLİGOPOLLER VE OYUN KURAMI 2 OLİGOPOLLER VE OYUN KURAMI. OLİGOPOL OYUN KURALLARI. OLİGOPOL OYUN STRATEJİLERİ 3. OLİGOPOL OYUNUNDA SKORLAR 3 4. MAHKUMLAR ÇIKMAZI 3 5. BİR DUOPOL OYUNU 6 5.. MALİYET VE TALEP KOŞULLARI 6 5.. KAR MAKSİMİZASYONU

Detaylı

Paralel Aktif Güç Filtresinin Denetimi İçin Farklı Referans İşaret Çıkarma Yöntemlerinin İncelenmesi

Paralel Aktif Güç Filtresinin Denetimi İçin Farklı Referans İşaret Çıkarma Yöntemlerinin İncelenmesi 6 th Internatonal Avance Technologes Symposum (IATS 11), 16-18 May 211, Elazığ, Turkey Paralel Aktf Güç Fltresnn Denetm İçn Farklı Referans İşaret Çıkarma Yöntemlernn İncelenmes R. Çötel, F. Uçar, B. Danıl,

Detaylı

10. Sınıf. Soru Kitabı. Elektrik ve. Manyetizma. Ünite. 3. Konu. Manyetizma. Test Çözümleri

10. Sınıf. Soru Kitabı. Elektrik ve. Manyetizma. Ünite. 3. Konu. Manyetizma. Test Çözümleri 10. ınıf oru tabı 1. Ünte Elektrk ve Manyetzma 3. onu Manyetzma Test Çözümler Jeneratör Motor 2 1. Ünte Elektrk ve Manyetzma Test 1 n Çözümü 1. 1 2 3 4 3. Etk le mıknatıslanmaa mıknatısın kutbuna en yakın

Detaylı

ARAŞTIRMA MAKALESİ/RESEARCH ARTICLE TEK ÇARPIMSAL SİNİR HÜCRELİ YAPAY SİNİR AĞI MODELİNİN EĞİTİMİ İÇİN ABC VE BP YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ÖZ

ARAŞTIRMA MAKALESİ/RESEARCH ARTICLE TEK ÇARPIMSAL SİNİR HÜCRELİ YAPAY SİNİR AĞI MODELİNİN EĞİTİMİ İÇİN ABC VE BP YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ÖZ ANADOLU ÜNİVERSİTESİ Blm ve Teknoloj Dergs A-Uygulamalı Blmler ve Mühendslk Clt: 14 Sayı: 3 013 Sayfa: 315-38 ARAŞTIRMA MAKALESİ/RESEARCH ARTICLE Faruk ALPASLAN 1, Erol EĞRİOĞLU 1, Çağdaş Hakan ALADAĞ,

Detaylı

PRODUCTION PLANNING BASED ON GOAL PROGRAMMING FOR MASS CUSTOMIZATION IN A COMPANY

PRODUCTION PLANNING BASED ON GOAL PROGRAMMING FOR MASS CUSTOMIZATION IN A COMPANY BİR İŞLETMEDE KİTLESEL ÖZEL ÜRETİME YÖNELİK HEDEF PROGRAMLAMA TABANLI ÜRETİM PLANLAMA PRODUCTION PLANNING BASED ON GOAL PROGRAMMING FOR MASS CUSTOMIZATION IN A COMPANY ESRA AKBAL Başkent Ünverstes Lsansüstü

Detaylı

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır.

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır. UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ Posson: H o: Ver Posson dağılıma sahp br ktleden gelmektedr. H a : Ver Posson dağılıma sahp br ktleden gelmemektedr. Böyle br hpotez test edeblmek çn, önce Posson dağılım parametres

Detaylı

a IIR süzgeç katsayıları ve N ( M) de = s 1 (3) 3. GÜRÜLTÜ GİDERİMİ UYGULAMASI

a IIR süzgeç katsayıları ve N ( M) de = s 1 (3) 3. GÜRÜLTÜ GİDERİMİ UYGULAMASI Fırat Ünverstes-Elazığ MİTRAL KAPAK İŞARETİ ÜZERİNDEKİ ANATOMİK VE ELEKTRONİK GÜRÜLTÜLERİN ABC ALGORİTMASI İLE TASARLANAN IIR SÜZGEÇLERLE SÜZÜLMESİ N. Karaboğa 1, E. Uzunhsarcıklı, F.Latfoğlu 3, T. Koza

Detaylı

Asimetri ve Basıklık Ölçüleri Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartillere dayanan (Bowley) Momentlere dayanan asimetri ve basıklık ölçüleri

Asimetri ve Basıklık Ölçüleri Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartillere dayanan (Bowley) Momentlere dayanan asimetri ve basıklık ölçüleri Asmetr ve Basıklık Ölçüler Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartllere dayanan (Bowley) omentlere dayanan asmetr ve basıklık ölçüler Yrd. Doç. Dr. Tjen ÖVER ÖZÇELİK tover@sakarya.edu.tr III. Asmetr ve Basıklık

Detaylı

Denklem Çözümünde Açık Yöntemler

Denklem Çözümünde Açık Yöntemler Denklem Çözümünde Bu yöntem, n yalnızca başlangıç değer kullanılan ya da kökü kapsayan br aralık kullanılması gerekmez. Açık yöntemler hızlı sonuç vermesne karşın, başlangıç değer uygun seçlmedğnde ıraksayablr.

Detaylı

Türkiye deki Binalara Yönelik Soğutma Yükü Hesabı için Web Tabanlı Yazılım Geliştirilmesi

Türkiye deki Binalara Yönelik Soğutma Yükü Hesabı için Web Tabanlı Yazılım Geliştirilmesi 43 Türkye dek Bnalara Yönelk Soğutma Yükü Hesabı çn Web Tabanlı Yazılım Gelştrlmes Development of a Web-Based Software For Buldng Coolng Load Calculatons n Turkey Yrd. Doç. Dr. M. Azm AKTACİR / Yrd. Doç.

Detaylı

KAOS TABANLI SAYISAL CSK VE DCSK MODÜLASYON TEKNĐKLERĐNĐN MATLAB/SĐMULĐNK ORTAMINDA GERÇEKLEŞTĐRĐLMESĐ

KAOS TABANLI SAYISAL CSK VE DCSK MODÜLASYON TEKNĐKLERĐNĐN MATLAB/SĐMULĐNK ORTAMINDA GERÇEKLEŞTĐRĐLMESĐ KAOS TABANLI SAYISAL CSK VE DCSK ODÜLASYON TEKNĐKLERĐNĐN ATLAB/SĐULĐNK ORTAINDA GERÇEKLEŞTĐRĐLESĐ Hdayet OĞRAŞ ustafa TÜRK Sezgn OĞRAŞ Batman Ünverstes Fırat Ünverstes Dcle Ünverstes Teknk Eğtm Fakültes

Detaylı

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon Doğrusal Korelasyon ve Regresyon En az k değşken arasındak lşknn ncelenmesne korelasyon denr. Kşlern boyları le ağırlıkları, gelr le gder, öğrenclern çalıştıkları süre le aldıkları not, tarlaya atılan

Detaylı

ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ

ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ Emel KOCADAYI EGE ÜNİVERSİTESİ MÜH. FAK., KİMYA MÜH. BÖLÜMÜ, 35100-BORNOVA-İZMİR ÖZET Bu projede, Afyon Alkalot Fabrkasından

Detaylı

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Clt:3 Sayı: Celal Bayar Ünverstes İ.İ.B.F. MANİSA Bulanık Araç Rotalama Problemlerne Br Model Öners ve Br Uygulama Doç. Dr. İbrahm GÜNGÖR Süleyman Demrel Ünverstes, İ.İ.B.F.,

Detaylı

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının 1 DİĞER ÖZEL İSTATİSTİKSEL KALİTE KONTROL DİYAGRAMLARI X, R, p, np, c, u ve dğer kontrol dyagramları statstksel kalte kontrol dyagramlarının temel teknkler olup en çok kullanılanlarıdır. Bu teknkler ell

Detaylı

ALTERNATİF AKIM DEVRE YÖNTEM VE TEOREMLER İLE ÇÖZÜMÜ

ALTERNATİF AKIM DEVRE YÖNTEM VE TEOREMLER İLE ÇÖZÜMÜ BÖLÜM 6 ALTERNATİF AKIM DEVRE ÖNTEM VE TEOREMLER İLE ÇÖZÜMÜ 6. ÇEVRE AKIMLAR ÖNTEMİ 6. SÜPERPOZİSON TEOREMİ 6. DÜĞÜM GERİLİMLER ÖNTEMİ 6.4 THEVENİN TEOREMİ 6.5 NORTON TEOREMİ Tpak GİRİŞ Alternatf akımın

Detaylı

Şiddet-Süre-Frekans Bağıntısının Genetik Algoritma ile Belirlenmesi: GAP Örneği *

Şiddet-Süre-Frekans Bağıntısının Genetik Algoritma ile Belirlenmesi: GAP Örneği * İMO Teknk Derg, 28 4393-447, Yazı 29 Şddet-Süre-Frekans Bağıntısının Genetk Algortma le Belrlenmes: GAP Örneğ * Hall KARAHAN* M. Tamer AYVAZ** Gürhan GÜRARSLAN*** ÖZ Bu çalışmada, Genetk Algortma (GA)

Detaylı

TRİGA MARK-II NÜKLEER ARAŞTIRMA REAKTÖRÜ SOĞUTMA SİSTEMİNİN ISIL MODELİNİN OLUŞTURULMASI

TRİGA MARK-II NÜKLEER ARAŞTIRMA REAKTÖRÜ SOĞUTMA SİSTEMİNİN ISIL MODELİNİN OLUŞTURULMASI Isı lm ve Teknğ ergs, 3,, 09-6, 0 J. of Thermal Sene an Tehnology 0 TIT rnte n Turkey ISSN 300-365 TİGA MAK-II NÜKLEE AAŞTIMA EAKTÖÜ SOĞUTMA SİSTEMİNİN ISIL MOELİNİN OLUŞTUULMASI Orhan Eral AKAY Kahramanmaraş

Detaylı

FABRİKA İSTANBUL AVRUPA YAKASI İST. LEVENT ADANA BURSA BODRUM

FABRİKA İSTANBUL AVRUPA YAKASI İST. LEVENT ADANA BURSA BODRUM İşle t Yü k m M s e as kt r a K YÜ LI İK Şantyeler Etknlkler Şebekeden Uzak Yerler NO HIZ E Teknk Servs Uygulama Alanları Tarım SEK KALİT EKO ş Kuru ma Özel Gen Çözüm Yelpazes Telekom HOLLANDA TANZANYA

Detaylı

FLYBACK DÖNÜŞTÜRÜCÜ TASARIMI VE ANALİZİ

FLYBACK DÖNÜŞTÜRÜCÜ TASARIMI VE ANALİZİ FLYBACK DÖNÜŞTÜRÜCÜ TASARIMI VE ANALİZİ 1 Nasır Çoruh, Tarık Erfdan, 3 Satılmış Ürgün, 4 Semra Öztürk 1,,4 Kocael Ünverstes Elektrk Mühendslğ Bölümü 3 Kocael Ünverstes Svl Havacılık Yüksekokulu ncoruh@kocael.edu.tr,

Detaylı

TRAFİK İŞARETLERİNİN HOUGH DÖNÜŞÜMÜ VE DVM KULLANILARAK SINIFLANDIRILMASI TRAFFIC SIGN CLASSIFICATION USING HOUGH TRANSFORM AND SVM

TRAFİK İŞARETLERİNİN HOUGH DÖNÜŞÜMÜ VE DVM KULLANILARAK SINIFLANDIRILMASI TRAFFIC SIGN CLASSIFICATION USING HOUGH TRANSFORM AND SVM TRAFİK İŞARETLERİNİN HOUGH DÖNÜŞÜMÜ VE DVM KULLANILARAK SINIFLANDIRILMASI TRAFFIC SIGN CLASSIFICATION USING HOUGH TRANSFORM AND SVM Emrah ONAT SDT - Space & Defence Technologes A.Ş. emrahonat@yahoo.com

Detaylı

Dr. Fatih AY Tel: 0 388 225 22 55 fatihay@fatihay.net www.fatihay.net

Dr. Fatih AY Tel: 0 388 225 22 55 fatihay@fatihay.net www.fatihay.net Bilgisayar Programlama Ders 6 Dr. Fatih AY Tel: 0 388 225 22 55 fatihay@fatihay.net www.fatihay.net Fonksiyon Prototipleri Fonksiyon Prototipleri Derleyici, fonksiyonların ilk hallerini (prototiplerini)

Detaylı

KARMAŞIK SAYILAR. Derse giriş için tıklayın...

KARMAŞIK SAYILAR. Derse giriş için tıklayın... KARMAŞIK SAYILAR Derse grş çn tıklayın A Tanım B nn Kuvvetler C İk Karmaşık Sayının Eştlğ D Br Karmaşık Sayının Eşlenğ E Karmaşık Sayılarda Dört İşlem Toplama - Çıkarma Çarpma Bölme F Karmaşık Dülem ve

Detaylı

HİPERSTATİK SİSTEMLER

HİPERSTATİK SİSTEMLER HİPERSTATİK SİSTELER Tanım: Bütün kest zorlarını ve bunlara bağlı olarak şekl değştrmelern ve yer değştrmelern hesabı çn denge denklemlernn yeterl olmadığı sstemlere Hperstatk Sstemler denr. Hperstatk

Detaylı

11.Konu Tam sayılarda bölünebilme, modüler aritmetik, Diofant denklemler

11.Konu Tam sayılarda bölünebilme, modüler aritmetik, Diofant denklemler 11.Konu Tam sayılarda bölünebilme, modüler aritmetik, Diofant denklemler 1. Asal sayılar 2. Bir tam sayının bölenleri 3. Modüler aritmetik 4. Bölünebilme kuralları 5. Lineer modüler aritmetik 6. Euler

Detaylı

ENERJİ. Isı Enerjisi. Genel Enerji Denklemi. Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi 2007

ENERJİ. Isı Enerjisi. Genel Enerji Denklemi. Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi 2007 Yrd. Doç. Dr. Atlla EVİN Afyon Kocatepe Ünverstes 007 ENERJİ Maddenn fzksel ve kmyasal hal değşm m le brlkte dama enerj değşm m de söz s z konusudur. Enerj değşmler mler lke olarak Termodnamğn Brnc Yasasına

Detaylı

Deprem Tepkisinin Sayısal Metotlar ile Değerlendirilmesi (Newmark-Beta Metodu) Deprem Mühendisliğine Giriş Dersi Doç. Dr.

Deprem Tepkisinin Sayısal Metotlar ile Değerlendirilmesi (Newmark-Beta Metodu) Deprem Mühendisliğine Giriş Dersi Doç. Dr. Deprem Tepksnn Sayısal Metotlar le Değerlendrlmes (Newmark-Beta Metodu) Sunum Anahat Grş Sayısal Metotlar Motvasyon Tahrk Fonksyonunun Parçalı Lneer Interpolasyonu (Pecewse Lnear Interpolaton of Exctaton

Detaylı

III.4. YÜKSEK MERTEBE TAYLOR METODLARI. ( t)

III.4. YÜKSEK MERTEBE TAYLOR METODLARI. ( t) III.4. YÜKSEK MEREBE AYLOR MEODLARI Saısal tekkler amacı mmum çaba le olablğce uarlı aklaşımlar ele etmektr. Bu eele çeştl aklaşım ötemler vermllğ karşılaştıracak br krtere gereksm varır. İlk ele alıacak

Detaylı

TÜRKİYE DEKİ 380 kv LUK 14 BARALI GÜÇ SİSTEMİNDE EKONOMİK YÜKLENME ANALİZİ

TÜRKİYE DEKİ 380 kv LUK 14 BARALI GÜÇ SİSTEMİNDE EKONOMİK YÜKLENME ANALİZİ TÜRİYE DEİ 38 kv LU 4 BARALI GÜÇ SİSTEMİDE EOOMİ YÜLEME AALİZİ Mehmet URBA Ümmühan BAŞARA 2,2 Elektrk-Elektronk Mühendslğ Bölümü Mühendslk-Mmarlık Fakültes Anadolu Ünverstes İk Eylül ampüsü, 2647, ESİŞEHİR

Detaylı