OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ

Transkript

1 İstanbul Tcaret Ünverstes Sosyal Blmler Dergs Yıl:7 Sayı:13 Bahar 2008 s OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ Dr.METEHAN YILGÖR* ÖZET Bu çalışmanın amacı, 1990 ve 2005 yılları arasında OECD ülkelernde kz açıklar teorsnn temeln oluşturan bütçe açıkları ve dış tcaret açıklarının ktsat poltkası açısından CADF ve CIPS testlern analz etmektr. Bu amaçla 29 OECD ülkesnde bütçe açığı ve dış tcaret açık aylık verler GAUSS programı yardımıyla ncelenmştr. CIPS testlernn sonucuna göre 29 OECD ülkes dış tcaret açıkları ve bütçe açıkları verler brm köke sahp değldr yan uzun dönem ve kısa dönem ktsat poltkası gelştrleblr. CADF test sonuçlarına göre se bütçe açıklarında Kanada, Fnlandya, Almanya, Kore, Yunanstan, İtalya, Norveç, İngltere serler durağandır. Dış tcaret açıklarında se Macarstan, Japonya, Hollanda, Norveç, Portekz serler durağan çıkmıştır. Bu ülkeler çn ktsat poltkası gerçekleştrleblr. Eş bütünleme test yapıldığında se car şlem açıkları ve bütçe açıklarının uzun dönemde dengeye ulaşablecekler görüleblm, CADF test. CIPS test, Eş bütünleme test Anahtar kelme; Bütçe açıkları, Dış tcaret açıklar THE ANALYSIS OF THE RELATION BETWEEN BUDGET DEFICIT AND FOREIGN TRADE DEFICIT IN OECD COUNTRIES BY USING CADF AND COINTEGRATION TESTS ABSTRACT The am of ths paper s to analyze the CADF and CIPS tests of budget defct and foregn trade defct that underle the twn defct, n terms of economc polcy. For ths purpose, n 29 OECD countres, the monthly data of budget defct and foregn trade defct s analyzed by usng GAUSS program. Accordng to the results of CIPS tests, the data of budget defct and current account of defct of 29 OECD countres do not have unt root. Ths means that short term and long term economc polces can be bult up. On the other hand, accordng to the CADF test results, the seres of budget defct n Canada, Fnland, German, Korea, Greece, Italy, Norway, and England are statonary. But, n foregn trade defct, the seres of Holland, Japan, Norway and Portuguese are statonary. An economc polcy can be bult up for these countres. Also, as a result of twn defct test, t can be concluded that the foregn trade defct and the budget defct can reach stablty n long term. Key words : Budget defct, foregn trade defct, CADF test, CIPS test, twn defct test *Ögr.Gör.,Balıkesr Ünverstes, Gönen Meslek Yüksekokulu, Muhasebe Programı, Gönen-BALIKESİR 301

2 1.GİRİŞ Ekonom lteratüründe çok sayıda araştırmacı, bütçe açıkları le dış tcaret açıkları arasındak lşky analz etmşlerdr. Geleneksel Keynesyen Hpotez; sermaye hareketllğnn ve esnek dövz kuru rejmnn geçerl olduğu br ekonom varsayımından hareket etmektedrler. Bu koşullarda bütçede açık oluşturacak br bçmde toplanan verg gelrlernn üzernde yapılan kamu harcamaları, ülkenn toplam tasarruflarında yaratacağı azalmaya bağlı olarak, öncelkle faz oranlarını artırmaktadır. Daha sonra se dünya faz ortalamasının oldukça üstüne çıkan yerl faz oranlarının ülkeye büyük mktarlarda yabancı sermaye grşne böylece dövz pyasalarında mll paranın değerlenmesne yol açacağını dda etmektedrler. Yerl paranın değerlenmes se br yandan hracatı pahalaştırırken dğer yandan thalatı ucuzlatmaktadır. Bu durum se hracat le thalat arasındak farkı fade eden Net İhracatı azaltmakta, başka br fade le dış tcaret şlemler hesabında açığa neden olmaktadır. (Froyen, 1999:396) Rcardan Denklk Hpotez se verg oranlarının kamu harcamalarındak artış oranında yükseltlmemes, başka br fade le verg oranlarının düşük tutulması durumundan kaynaklanan bütçe açıklarından hareket etmektedr. Bu hpoteze göre verglern kamu harcamaları sevyesnde tutulmaması ya da ndrlmes durumunda oluşan bütçe açıklarının dış tcaret şlemler hesabı üzernde hçbr etks yoktur. Çünkü breyler hükümetn şmd verg ndrmler neden le yarattığı bütçe açıklarını lerk dönemde daha yüksek verg oranları le fnanse edeceğn blmektedrler. Bunun çn mevcut verg ndrm le kullanılablr gelrlernde ortaya çıkan artışı tüketm yerne gelecektek verg artışlarını karşılamak üzere tasarrufa yönlendreceklerdr. Böylece verg ndrmnden dolayı oluşan bütçe açıkları veya azalan kamu tasarruflarına eş mktarda özel tasarruflar artacağı çn toplam tasarruflarda dolayısı le faz oranlarında hçbr değşklk olmamaktadır. Bu nedenle yabancı sermaye grşlernn artması ve bu şeklde dövz pyasasında yerl paranın değerlenerek hracat ve thalat üzernden dış tcaret şlemler hesabında açık oluşturacak br bçmde etk yaratması söz konusu olamaz. Dğer br değşle bütçe açıkları le dış tcaret açıkları arasında br korelasyon söz konusu değldr. (Parkn,2000:848) 2. CADF ve CIPS Bast dnamk heterojen panel ver modelne göre, t zaman ve nc yatay kest gözlemler; y = ( 1 ) μ + φ y + u t φ =1,2,..N,t=1,2,...T, t 1 t u, t = γ f + ε t, t f : gözlemlenemeyen ortak etkler, ε : breysel spesfk hata t t 302

3 Δy t = α + β y + γ f + ε, t 1 t t Burada α = (1 φ ) μ β = (1 φ ) ve Δy t = y t y t 1 φ =1 se H β = 0 tüm ler çn alternatf hpotez se 0 = H β 0 =1,2,.. N 0 = 1 H 0 = β =0 = N + 1, N + 2,......, N 1 2 Burada şoklar ( ε ) =1,2,,N, t=1,2,,t bağımsızdır. Genel faktör t f ortalama ve sabt varyanslıdır. ε, t t hem den hemde t den f ve t γ tüm lerden bağımsızdır. (Pesaran, 2006:4-5) Dğer br deyşle Pesaran tarafından 2006 yılında ler sürülen CADF ( Cross Sectonal Augmented Dckey Fuller Test) test ΔΥ pj, t = + βυ, t 1 + δt + φjδυ, t j j= 1 α + u t=1,2.t Yukarıda Levn ve Ln tarafından 1992 yılında ler sürülen model, genel ve brmsel spesfk parçalarını ayrıştırmaktadır. u, t = γ f + ε t, t alıyor. ε = breysel spesfk hata t t f : gözlenemeyen ortak etkler göz önüne t Bu test Pesaran γ nn O dan farkı ve N gderken t hata termlernde ( ) t N olması durumunda kullanılmaktadır. f y Υ,, t Υt 1 Υt 2 gb yaklaştırableceğmz, u otokorelasyon olması durumunda bu durumu ortadan 303

4 kaldırablmek çn farkların geckmesn kullanmamız gerektğn söylüyor. Bu durumda test ΔΥ t = pj pj a + b Υ, t 1 + CjΔΥ, t j + dt + h Υt 1 + η ΔΥ, t j + ε, t j= 1 j= 0 =1,2..t Burada a sabt term, t trend, Δ, farkların geckmeler, Υ t j Υ t 1 Υ t nn br dönem geckmesdr. Her brm(ülke) çn t değern buluyoruz her brm çn elde ettğmz t değerlern pesaran tablo değerler le karşılaştırablrz. Hpotezlermz Η o : β = 0 Η A : β 0 SURADF ve CADF den sonra dzler arasında korelasyonu göz önünde tutan dğer br test se CIPS ( Cross Secton n Pesaran Shn Test ) dr. CIPS testne denlmektedr. CADF de CA DF CIPS N = 1 = = N t Kısaca tüm t değerlern bulup N e bölüyoruz ve bulduğumuz değerler Pesaran tablo değerleryle karşılaştırıyoruz. CADF %1, %5, %10 tablo değerler pesaran 2006 makalesnde bulunmaktadır. (Pesaran,M.H., 2006) Hpotezlermz ; (Güloğlu:4) Η o = β = β =... β 0 (serler durağan değl ) 1 2 n = H a = En az br tanes 0 dan farklı ( serler durağan ) CADF %1, %5,%10 tablo değerler Peseran 2006 makalesnde bulunmaktadır. (Pesaran,M.H.,2006) 304

5 3. Panel Verde Yatay Kest Bağımsızlığı çn Testler SURADF ve CADF testler yatay kest verlern arasında lşk olması durumunda kullanılan testlerdr. Bu testler karşılıklı denklemlern hata termler arasında bağımlılık olması yan korelasyonlarının sıfırdan farklı olması durumunda kullanılan testlerdr. Bunun çn lkönce bağımlılık olup olmadığına bakmak gerekmektedr.yatay kest artıklarının ( u ) arasındak lşky bulmak çn En t küçük kareler kestrmnn artıklarını kullanırız. (Güloğlu:4) I.Test: N 1 N 2 CDLM1 = T ˆ ρ j = 1 j= 1 ρˆ j : artıklar arasında yatay kest korelasyonlarının tahmnler ˆ ρ j = ˆ ρ j = T T t= 1 uˆ uˆ uˆ 2 t T jt t t= 1 t= 1 uˆ 2 jt Yatay kestler arasında lşk yoktur. Ho hpotez altında N sabt ve T 2 a gtmektedr. CDLM1~ χ N ( N 1) / 2 II.Test: Pesaran ın öne sürdüğü CDLM2 testdr. (Pesaran,M.H.,2004) 1 N 1 N CDLM2 = ( T ˆ ρ j 1) ~ N(0,1) N( N 1) = 1 j= + 1 Yatay kestler arasında lşk yoktur. Ho hpotez altında T ve N ( T, N ) büyük olması durumunda kullanılır. CDLM2 statstğ standart normal dağılır. I. Test le arasındak lşk aşağıdak gb yazılablr. 1 CDLM2 = N( N 1) CDLM1 ~ N(0,1) N( N 1) 2 305

6 III.Test: N n büyük, T nn küçük olması durumunda yan N>T ken aşağıdak test kullanılmaktadır. T N( N 1) 2 N 1 N CDL = [ ( ρ ] ~ N(0,1) = 1 j= + 1 Yatay kestler arasında lşk yoktur Ho hpotez altında CD statstğ standart normal dağılır. (Güloğlu:5) 4. Panel Brm Kök Test Sonuçları İknc kuşak brm kök testlernden CADF ve CIPS testler GAUSS programı yardımı le kullanılmıştır. CADF test le ülke serlernn durağanlığı tek tek araştırılmıştır. CIPS testnde se H 0 hpoteznde tüm β katsayılarının sıfıra eşt olduğu alternatf hpotezde se en az br tanesnn sıfırdan farklı olduğu araştırılmaktadır. CADF ve CIPS testlernn yanında ülkelern hata termler arasında lşk olup olmadığı yan karşılıklı denklemlern hata termler arasında lşk olması CDLM1, CDLM2 ve CDLM testler le araştırılmıştır. Bz de bu çalışmada Türkye, Avusturalya, Avusturya, Belçka, Kanada, Danmarka, Fnlandya, Çekoslovakya, Fransa, Almanya, Yunanstan, Macarstan, Yen zellanda, İrlanda, İtalya, Japonya, Kore, Luxemburg, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekz, Slovenya, İspanya, İsveç, İsvçre, İngltere ve ABD ye at 1990 le 2005 yılları arasındak verlerden yararlanarak dış tcaret açığı le bütçe açığı arasındak lşky araştıracağız. Çalışmadak verler OECD Factbook 2006: Economc, Envronmental and Socal Statstcs sml yayından yararlanılarak elde edlmştr. Net borç/gsyih: BORC ( Bütçe Dengesnn açık verdğn fade etmektedr )Dış Tcaret Açığı: ACIK (Dış Tcaret Dengesnn açık verdğn fade etmektedr ) Tablo 1: Dış Tcaret Açıkları çn CADF test sonuçları Ülkeler CADF p Türkye 0, Avustralya -0, Avusturya -0, Belçka -2, Kanada -2, Çekoslovakya -2, Danmarka -3, Fnlandya -1, Fransa -1, Almanya -1, Yunanstan -2, ˆ j 306

7 Macarstan -214,799*** 3 İzlanda -2, İrlanda -2, İtalya -0, Japonya -4,4706** 1 Kore -2, Luxemburg -3, Hollanda -5,8828*** 3 Yenzellanda -0, Norveç -3,6632* 1 Polonya -0, Portekz -10,217*** 3 Slovakya -1, İspanya -2, İsveç -1, İsvçre -1, İngltere -1, ABD -1, %1 sevyesnde anlamlı***,%5 sevyesnde anlamlı**,%10 sevyesnde anlamlı* CADF çn krtk değerler Pesaran 2006-tablo1c. den alınmıştır. CADF test sonuçları Car Açık çn tablo1 da gösterlmektedr. Dış tcaret açıkları çn CADF test sonuçlarına göre 24 OECD ülkes çn brm kök çeren Ho hpotez kabul edlmştr. Sadece Macarstan %1 sevyesnde, Japonya %5 sevyesnde, Hollanda %1 sevyesnde Norveç %10 sevyesnde, Portekz %1 sevyesnde anlamlı olmaktadır. Tüm ülkeler çn, CIPS = -9,6057 CIPS değern Peseran 2006 tablo2c le karşılaştırdığımızda %1 de anlamlıdır. Bu durumda Ha hpotezne göre en az br tane B katsayısı 0 dan farklı olmaktadır Tablo2: Dış Tcaret Açıkları çn yatay kest bağımlılık test sonuçları Test İstatstğ Değerler Prob. CDLM1 943, , CDLM2 18, , CDLM 2, , Car açıkta yatay kest korelasyonlar CDLM1 ve CDLM2 de yüksek derecede anlamlı fakat CDLM test sonuçları yatay kest bağımlılığı göstermemektedr. 307

8 Tablo 3: Bütçe Açıkları çn CADF test sonuçları Ülkeler CADF P Türkye -3, Avustralya -1, Avusturya -1, Belçka -3, Kanada -4,8273** 3 Çekoslovakya -3, Danmarka -1, Fnlandya -4,0468* 3 Fransa -3, Almanya -4,7833** 1 Yunanstan -4,6146** 1 Macarstan -1, İzlanda -1, İrlanda -3, İtalya -4,7737** 1 Japonya -3, Kore -4,5193** 1 Luxemburg -2, Hollanda -1, Yenzellanda -4,9680** 1 Norveç -4,8252** 2 Polonya -0, Portekz -3, Slovakya -3, İspanya 1, İsveç -1, İsvçre -3, İngltere -4,0269* 1 ABD -2, %1 sevyesnde anlamlı***,%5 sevyesnde anlamlı**,%10 sevyesnde anlamlı* CADF çn krtk değerler Pesaran 2006-tablo1c. den alınmıştır. CADF test sonuçları Bütçe açıkları çn Tablo3 de gösterlmektedr. Bütçe açıları test sonuçlarına göre 21 OECD ülkes çn brm kök çeren Ho hpotez kabul edlmştr. Kanada %5 sevyesnde anlamlı Fnlandya %10 sevyesnde, Almanya %5 sevyesnde, Kore %5 sevyesnde, Yunanstan %5 sevyesnde, İtalya %5 sevyesnde, Norveç %5 sevyesnde, İngltere %10 sevyesnde anlamlı olmaktadır.tüm ülkeler çn CIPS = -3,1373 CIPS değern Peseran 2006 tablo2c le karşılaştırdığımızda %1 de anlamlıdır. Bu durumda Ha hpotezne göre en az br tane β katsayısı 0 dan farklı olmaktadır. Tablo 4: Bütçe Açıkları çn yatay kest bağımlılık test sonuçları 308

9 Test İstatstğ Değerler Prob. CDLM1 647, , CDLM2 8, , CD -1, , Bütçe açıklarında yatay kest bağımlılık test sonuçları CDLM1 ve CDLM2 de yüksek derecede anlamlı olmaktadır. Fakat CDLM test sonuçları yatay kest bağımlılığı göstermektedr. IV. Eş Bütünleme Test Test statstkler Z 0.05 = 1, 96 den büyük olduğu çn Ho: Serler arasında eş bütünleme yoktur hpotez red edleceğ çn alternatf hpotez kabul edlecek ve %5 de anlamlı olacaktır.(pedron,1999: ) Tablo 5: Pedron Eş Bütünleme Testler Panel V İstatstğ Panel RHO İstatstğ Panel PP İstatstğ Panel ADF İstatstğ * %5 de anlamlı Trensz Sabtl ve Trenl Sabtsz ve Trensz 3,349* 3,385* 8,087* 4,477* 5,924* 1,889 5,978* 0,469 1,568 4,524* -8,452* 0,432 Kao ADF statstğ %5 de anlamlı, Johansen Fsher Panel Eş Bütünleme testde sabtsz ve trendsz %5 de anlamlı çıkmıştır. SONUÇ: Bu çalışmada 1990 ve 2005 yılları arasında 29 OECD ülkesnn bütçe açıkları ve dış tcaret açıkları çn II. Kuşak brm kök testlernden olan CADF ve CIPS testler le ncelenmştr. Bu ncelemede GAUSS programlama dl kullanılmıştır. CADF test sonuçlarına göre bütçe açıklarına Kanada, Fnlandya, Almanya, Kore, Yunanstan, İtalya, Norveç, İngltere serler durağan yan bu ülkeler çn ktsat poltkası gelştrleblmektedr. Bütçe açıkları tüm ülkeler çn CIPS sonuçlarına baktığımızda %1 de anlamlıdır yan en az br ülkenn β katsayısı sıfırdan farklı olmak, dğer br deyşle en az br ülke sersnn durağan olduğu sonucuna varablrz. 309

10 Dış tcaret açıklarında se CADF test sonuçlarına göre Macarstan, Japonya, Hollanda, Norveç, Portekz serler durağandır yan brm köke sahp değl, ncelen dğer 24 ülke se brm köke sahptr. Dğer br deyşle bu 24 ülke çn ktsad poltka üretlemez. Çünkü drekt olarak br öncek dönemn özellklern taşımakta ve etklenmektedr. Tüm ülkeler çn CIPS sonuçlarına baktığımızda % 1de anlamlıdır. Yan en az br ülke β katsayısı sıfırdan farklıdır. Bunun anlamı se 29 OECD ülkes çn toplu olarak ktsat poltkası üretebleceğmzdr. Sonuç olarak heterojen örneklem olarak seçtğmz 29 OECD ülkesnn bütçe açıklarının ve dış tcaret açıklarının ayrı ayrı brbrlern etkledğn ve oluşturulacak bütçe açıklarına yönelk ktsat poltkasına ve car açıklarına yönelk ktsat poltkalarının uygulanmasında öneml katkıda bulunacağıdır. Dış tcaret açıkları ve bütçe açıkları çn yapılan Eş Bütünleme testnde se dış tcaret ve bütçe açıkları arasında eş bütünleme dğer br fade le uzun dönem denge lşksnn olduğu görülmüştür. KAYNAKÇA Güloğlu Bülent, Output Fluctuatons: Transıtory or permenent? The case of Latn Amerca, p. 4. Froyen Rcherd T, Macro Economcs Theores and Polces, Sxth Edton, Prentce Hall Inc New Gersey p:396,(1999). OECD Factbook 2006: Economc, Envronmental and Socal Statstcs Parkn Mchael, Economcs Ffth Edton, Addson-Wesley Pubrshng company, Unted States p:848,(2000). Pedron Peter, Crtcal Values for Contegraton Tests İn Heterogenous Panels Wth Multple Regressors, Oxford Bulletn Of Economcs And Statstcs, p , (1999), Pesaran M.Hashem, A Smple Panel Unt Root Test n the Presence of Cross Secton Dependence,Cambrdge Unversty & USC,(February 2006),p.4-5. Pesaran M.Hashem, General Dagnostk Tests for Cross Secton Dependence n Panels Workng Paper. Unvercty of Cambrdge,(2004). Bütçe açığı Dış tcaret açığı 1türkye ,67-9,3 1türkye ,22-7,5 310

11 1türkye ,17-8,2 1türkye ,64-14,1 1türkye ,3882-5,2 1türkye ,7-14,1 1türkye ,4-20,4 1türkye ,21-22,3 1türkye , türkye ,09-14,1 1türkye ,058-26,7 1türkye ,59-10,1 1türkye ,049-15,5 1türkye ,042-22,1 1türkye , ,4 1türkye , ,4 2australa ,1 0,7 2australa ,4 2,9 2australa ,9 2australa ,2 0,1 2australa ,5 2,7 2australa ,9-4,4 2australa ,2-1,2 2australa ,5 1 2australa ,6-5 2australa ,5 2australa ,9-4 2australa ,8 2,4 2australa ,8-4,5 2australa ,6-14,6 2australa ,6-17,3 2australa ,6-17,3 3austra ,5-8,1 3austra ,9-9,6 3austra ,7 3austra ,4-8,7 3austra ,9-10,2 3austra ,7-8,5 3austra ,1 3austra ,8-6,9 3austra ,4-6,2 311

12 3austra ,3-6,2 3austra ,6-5,2 3austra ,1-4,4 3austra ,7-0,1 3austra ,8-2,3 3austra ,3-0,3 3austra ,6-0,3 4belgum ,7-2 4belgum ,3-2,8 4belgum ,3 4belgum ,3 4belgum belgum ,4 15,4 4belgum ,8 11,4 4belgum ,1 12,3 4belgum ,8 14,4 4belgum ,5 14,3 4belgum ,5 4belgum ,5 11,6 4belgum ,7 4belgum ,7 4belgum ,1 21 4belgum canada ,8 4,6 5canada ,4 2,6 5canada ,1 5,3 5canada ,7 5,9 5canada ,7 7,7 5canada ,3 16,5 5canada ,8 19,2 5canada ,2 18,1 5canada ,1 13,3 5canada ,6 23,2 5canada ,9 37,6 5canada ,7 39,4 5canada ,1 30,2 5canada ,4 31,8 5canada ,5 43,4 5canada ,4 43,4 312

13 6chezk republc chezk republc chezk republc chezk republc ,2 6chezk republc ,9 6chezk republc ,4-3,9 6chezk republc ,3-5,8 6chezk republc ,8-4,4 6chezk republc ,2 6chezk republc ,7-2 6chezk republc ,7-3,2 6chezk republc ,7-3,1 6chezk republc ,8-2,2 6chezk republc ,6-2,5 6chezk republc ,9-0,9 6chezk republc ,6-0,9 7denmark ,3 3,4 7denmark ,9 3,5 7denmark ,6 5,7 7denmark ,8 6,5 7denmark ,3 5,8 7denmark ,9 4,7 7denmark ,9 5,7 7denmark ,5 3,7 7denmark ,7 7denmark ,4 4,7 7denmark ,3 5,2 7denmark ,2 5,8 7denmark ,2 6,4 7denmark ,1 8,4 7denmark ,9 7,9 7denmark ,6 7,9 8fnland ,4-0,4 8fnland ,4 8fnland ,5 2,8 8fnland ,3 5,5 8fnland ,7 6,4 8fnland ,2 10,9 8fnland ,5 9,7 313

14 8fnland ,2 10 8fnland ,7 10,8 8fnland ,6 10,2 8fnland ,9 11,7 8fnland ,7 8fnland ,1 11 8fnland ,3 10,9 8fnland ,1 10,7 8fnland ,5 10,7 9france ,3-23,1 9france ,8-17,4 9france ,4-6,8 9france ,9 6,2 9france ,5 5 9france ,5 10,6 9france ,1 6,2 9france ,8 9france ,6 14,7 9france ,7 9,5 9france ,5-8,5 9france ,6-4,4 9france ,2 1,1 9france ,2-4,5 9france ,7-20,5 9france ,9-20,5 10germany ,9 57,1 10germany ,8 13,6 10germany , germany ,4 10germany ,3 45,6 10germany ,2 59,6 10germany ,3 68,3 10germany ,6 67,1 10germany ,2 72,3 10germany ,5 69,3 10germany ,3 54,8 10germany ,8 85,7 10germany ,7 125,6 10germany ,8 314

15 10germany ,7 193,6 10germany ,2 193,6 11greece ,4-11,7 11greece , greece ,3 11greece , greece ,1 11,7 11greece , greece ,3-15,7 11greece ,5-15,8 11greece ,2-19,4 11greece ,4-18,8 11greece ,1-18,8 11greece ,9-17,9 11greece ,3 21,8 11greece ,2 31,2 11greece ,7-37,6 11greece ,1-37,6 12hungary hungary ,1 12hungary ,3-0,4 12hungary ,8-3,6 12hungary ,4-4,2 12hungary ,8-2,6 12hungary ,1-3,1 12hungary ,5-2,1 12hungary ,5-2,7 12hungary ,3-3 12hungary hungary ,5-3,2 12hungary ,2-3,3 12hungary ,3-4,7 12hungary ,3-4,8 12hungary ,5-4,8 13ıceland ,3-0,1 13ıceland ,9-0,2 13ıceland ,8-0,2 13ıceland ,5 0 13ıceland ,7 0,1 315

16 13ıceland ,9 0 13ıceland ,6-0,1 13ıceland ,2 13ıceland ,5-0,6 13ıceland ,3-0,5 13ıceland ,4-0,7 13ıceland ,2-0,3 13ıceland ,8 0 13ıceland ,4 13ıceland ,5 0,8 13ıceland ,5 0,8 14ıreland ,8 3 14ıreland ,8 3,3 14ıreland ,9 6,1 14ıreland ,7 7,2 14ıreland ,2 14ıreland ,5 14ıreland ,4 14ıreland ,6 14,4 14ıreland ,2 19,9 14ıreland , ıreland ,6 25,6 14ıreland ,8 26,4 14ıreland , ıreland ,4 38,7 14ıreland , ıreland , ıtaly ,4-11,6 15ıtaly , ıtaly ,4-10,2 15ıtaly ,1 22,2 15ıtaly ,1 22,1 15ıtaly ,4 27,2 15ıtaly ,9 15ıtaly ,7 29,9 15ıtaly ,1 26,5 15ıtaly ,8 14,7 15ıtaly ,9 1,8 15ıtaly ,1 8,1 316

17 15ıtaly ,7 15ıtaly ,5 2 15ıtaly ,5-1,9 15ıtaly ,3-1,9 16japan ,1 52,1 16japan ,8 77,8 16japan ,8 106,9 16japan ,4 120,6 16japan ,2 121,6 16japan ,1 107,1 16japan ,1 61,8 16japan ,1 82,2 16japan ,9 107,5 16japan ,5 107,2 16japan ,7 99,6 16japan , japan ,2 79,1 16japan ,5 16japan ,3 110,5 16japan ,3 110,5 17korea ,1 17korea ,7 17korea ,4 17korea ,2 17korea ,9-6,5 17korea ,8-10,4 17korea ,4-19,6 17korea ,3-8,5 17korea , korea ,7 23,9 17korea ,4 11,8 17korea ,6 9,3 17korea ,4 10,4 17korea , korea ,5 29,4 17korea ,5 29,4 18luxembourg ,3 4,2 18luxembourg ,7-11,5 18luxembourg ,

18 18luxembourg ,5-13,6 18luxembourg ,5-18,7 18luxembourg ,4 107,1 18luxembourg ,2 61,8 18luxembourg ,7 82,2 18luxembourg ,4 107,5 18luxembourg ,4 107,2 18luxembourg ,6 18luxembourg , luxembourg ,1 79,1 18luxembourg ,3 88,5 18luxembourg ,1-4,6 18luxembourg ,6 19netherlands ,1 0,7 19netherlands ,5 7,6 19netherlands ,5 19netherlands ,7 17,2 19netherlands ,3 15,3 19netherlands ,3-10,4 19netherlands ,6 19netherlands ,3-8,5 19netherlands , netherlands ,4 23,9 19netherlands ,8 19netherlands ,3 9,3 19netherlands ,4 19netherlands , netherlands ,8 32,8 19netherlands ,3 32,8 20new zealand ,6 0,4 20new zealand ,5 0,8 20new zealand ,1 0,2 20new zealand ,4 0,6 20new zealand ,1-0,1 20new zealand ,9 20new zealand ,8 20new zealand ,6 20new zealand ,1 20new zealand ,2-2,8 318

19 20new zealand ,6-2,8 20new zealand ,2-2,9 20new zealand ,1 2,9 20new zealand ,9 3,7 20new zealand ,6-2,2 20new zealand ,2-2,2 21norway ,2 6,8 21norway ,1 8,5 21norway ,9 9,1 21norway ,4 7,9 21norway ,3 7,3 21norway ,4 6,8 21norway ,5 6,2 21norway ,7 0,5 21norway ,6-8 21norway ,3-5,7 21norway ,6-5,8 21norway ,6-7,6 21norway ,3-5,7 21norway ,5-5,6 21norway ,4 33,8 21norway ,2 33,8 22poland poland poland ,7 22poland ,7 22poland ,4 22poland ,4 19,6 22poland ,9 16,5 22poland ,6 15,5 22poland ,3 10,9 22poland ,8 2,7 22poland ,5 5,4 22poland ,7 5,6 22poland ,2 11,9 22poland ,7 18,3 22poland ,9-14,4 22poland ,4-14,4 23portugal ,

20 23portugal ,2-10,1 23portugal , portugal ,7 8,8 23portugal ,4-9,1 23portugal ,2-0,7 23portugal ,5-0,6 23portugal ,4-0,8 23portugal ,6 23portugal ,7-2,4 23portugal ,2 23portugal ,3 0 23portugal ,9-1,2 23portugal portugal ,2-19,2 23portugal ,2 24slovakrepublc slovakrepublc slovakrepublc slovakrepublc slovakrepublc ,8 24slovakrepublc ,8 9 24slovakrepublc , slovakrepublc ,7 12,8 24slovakrepublc ,8 2,9 24slovakrepublc ,4 11,3 24slovakrepublc ,8 25,5 24slovakrepublc , slovakrepublc ,7 24,7 24slovakrepublc , slovakrepublc ,5 24slovakrepublc ,1 1,5 25span , span ,6-34,4 25span ,7-34,9 25span ,9-18,7 25span , span ,3-6,1 25span ,7-12,7 25span ,9-16,5 320

21 25span ,8 25span ,9-18,5 25span ,9-17,3 25span ,5-14,2 25span ,3-14,1 25span ,4 25span ,2-76,5 25span ,1-76,5 26sweden ,4 2,7 26sweden ,1 5,2 26sweden sweden ,3 7,5 26sweden ,2 9,4 26sweden ,9-10,2 26sweden ,8-10,6 26sweden ,1 26sweden ,9-12,8 26sweden ,3-15,3 26sweden ,6 26sweden ,6-15,4 26sweden ,5-14,2 26sweden ,2-15,3 26sweden ,6 22,8 26sweden ,8 22,8 27swtzerland ,6-5,9 27swtzerland ,1-5 27swtzerland ,4 0 27swtzerland ,7 2,5 27swtzerland ,9 2,4 27swtzerland ,2 27swtzerland ,4 27swtzerland ,4-2,1 27swtzerland ,5-2,4 27swtzerland ,1 27swtzerland ,4-0,9 27swtzerland ,9-2,1 27swtzerland ,1-2,2 27swtzerland ,3-0,7 27swtzerland ,1 6,8 321

22 27swtzerland ,5 6,8 28unted kngdom ,8-39,9 28unted kngdom ,2-27,6 28unted kngdom ,4-35,3 28unted kngdom , unted kngdom ,8-31,3 28unted kngdom , unted kngdom , unted kngdom ,1-18,2 28unted kngdom ,1-25,8 28unted kngdom ,2-36,4 28unted kngdom ,5 28unted kngdom ,9-38,8 28unted kngdom , unted kngdom ,4-53,4 28unted kngdom ,3-113,1 28unted kngdom ,4-113,1 29unted states ,2-142,3 29unted states ,9-87,5 29unted states ,8-106,2 29unted states ,9-138,4 29unted states ,6-176,7 29unted states ,1 15,8 29unted states ,2 18,9 29unted states ,8 18,3 29unted states ,4 16,4 29unted states ,9 16,3 29unted states ,6 14,2 29unted states ,4 12,8 29unted states ,8 15,9 29unted states ,8 18,2 29unted states ,6 707,4 29unted states ,7 707,4 322