BESİN MADDESİ İHTİYAÇLARI

Transkript

1 TAVUK ve HİNDİLERİN BESİN MADDESİ İHTİYAÇLARI Profesör Prk W. Wldroup Arknss Üniversitesi, Kntlı Bölümü, USA Çeviri:Prof.Dr.Necmettin CEYLAN Arş.Gör.Neşe Nury DEDE A.Ü.Zirt Fkültesi, Zootekni Bölümü Etlik piliçler, hindiler ve yumurt tvuklrı 70 yıldn dh fzl ir süredir ticri olrk yetiştirilmektedirler ve en z ir o kdr yıldn eri de rştırm hyvnı olrk oldukç yoğun ir şekilde kullnılmktdırlr. Dolyısıyl kntlılrın ttmin edici ir verim düzeyini devm ettireilmeleri için gerekli oln esin mddesi ihtiyçlrı hkkınd epey ilgi orty konulmuştur. Kntlı hyvnlrın her ir türü için Ntionl Reserch Council (NRC) 14 mino sit, 12 minerl, 13 vitmin ve 1 esnsiyel yğ siti olmk üzere esin mddesi ihtiyçlrın yönelik önerilerde ulunmktdır. Ayrıc kntlı rsyonlrınd yoğun olrk kullnıln 70 den fzl yem hmmddesinin (her irinin tüm esin mddesi içerikleri tm olmmkl irlikte), esin mddesi içeriğine de yer verilmektedir. Bu zılrının kntlı esleme lnınd ypılck çok z ir şey kldığını düşünmesine yol çilir. Fkt ne yzık ki, çeşitli kntlı türlerinin ekonomik üretimi ve optimum fizyolojik ihtiyçlrının krşılnmsı için gerekli ilgi hvuzund dh pek çok eksik ulunmktdır. Bir kntlı esleme uzmnının sorumluluğu genel olrk 3 temel ln yrılilir ; 1çeşitli çevre ve yetiştirme koşullrı ltınd optimum esin mddesi ihtiyçlrının tespit edilmesi; 2 frklı yem hmmddelerinin esin mddesi içeriklerinin ve sindirileilirliklerinin thmini, tespiti; 3frklı kntlı hyvn çeşitleri için optimum yem formu vey yemleme sistemlerinin tespiti. Bu sorumluluk, hsedilen her ir lnd önerilen kullnım düzeyleri ve esleme ilgisinin geliştirilmesi için mevcut verilerin değerlendirilmesi ve yeni ilgilerin orty konulmsı mcıyl orijinl rştırmlrın plnlnmsı ve oluşturulmsın yönelik olmlıdır. Her ir lnd oldukç fzl şey ilinmesine rğmen, metotlrımızı ve ilgimizi geliştirmek ve klitesine rtırmk için dh ypılck pek çok şey ulunmktdır. Eski Arştırmlr NRC ilinen esin mddelerinin çoğu için ihtiyç önerilerini listelemesine rğmen, unlrın pek çoğu sınırlı ilgilere dynmktdır. Ayrıc, ihtiyçlrın pek çoğu günümüzdekinden dh frklı üretim performnsın ship hyvnlrl ypılmış 40 yıl dn dh eski rştırmlr dynmktdır. Bu durum ilhss çoğu vitmin ve iz element ihtiyçlrı için geçerlidir. En son NRC (1994) kitınd esin mddesi ihtiyçlrı ile ilgili en elirgin değişiklik ilgili esin mddesi ihtiyçlrının hngi rştırmlrdn elde edildiğini elirten ek ilgilerdir. Bu ilgilerin çlışılmsı ve yorumlnmsı spesifik ir esin mddesinin güvenlik pyının oluşturulmsınd esleme uzmnın yrdımcı olcktır. Genç royler ve hindilerin mino sit ihtiyçlrı yeterince iyi ilinmesine rğmen, dh üyük yştki kntlılrın, özellikle de 3 hftlıktn üyük royler ve 8 hftlıktn üyük yştki hindilerin ihtiyçlrı genç hyvnlr vey diğer türlerden elde edilen verilerin yorumlnmsı ve uyrlnmsın dynmktdır. Pek çok rştırıcı frklı verim seviyelerindeki hyvnlrın ihtiyçlrını thmin etmeye yönelik ilgisyr progrmlrı geliştirmektedirler. Ayrıc ihtiyçlr genellikle gelişme, yumurt verimi vey kemik külü gii zı kriterler için mksimum tepki sğlyck esin mddesi düzeyini orty koymktdır. Bununl irlikte mksimum üyüme vey yemden yrrlnm için gerekli olndn dh yüksek esin mddesi düzeyinin dh z dominl yğ vey dh

2 fzl göğüs eti şeklinde krks kompozisyonund iyileşme vey ğışıklıkt gelişme ile sonuçlnileceği iyi ir şekilde ilinmektedir. Cnlı ğırlık ve yemden yrrlnmdn ziyde optimum ekonomik performnsın thmini için esin mddelerinin reksiyonunu krkterize edecek dh fzl syıd rştırm ypılmlıdır. Yem hmmddelerinin esin mddesi kompozisyonunun elirlenmesi de yoğun rştırmlr ypılmsı gereken ir lndır. Çoğu esin mddesi için pek çok referns tlod yeterli veri ulunilmesine rğmen, unlrın çoğu sıklıkl şüpheye mruz klmktdır. Sınırlı Veri Tnı Mısır vey soy küspesi gii temel yem hmmddeleri için pek çok esin mddesi kımındn yoğun değerlendirmeler ve rştırmlr yürütülmüştür ve verilerin güvenilirliği ve geçerliliği mkul düzeydedir. Diğer hmmddeler için ise veri tnı dh sınırlı ve dh z güvenilir niteliktedir. Özellikle yn ürün hmmddeler oldukç geniş vrysyon shiptirler. Bzı durumlrd yn ürünler tek ir yemin devm eden ir prosesle işlenmesi sonucu orty çıkmktdırlr (örneğin mısırın yğı vey nişstsının lınmsı için yş işlenmesi) ve unlr esin mddesi kompozisyonu kımındn dh tutrlı sonuçlr shiptirler. Fkt zen de yn ürünler frklı teknoloji ve frklı üründen işlenmesi sonucu üretilmektedirler ki unlrın esin kompozisyonunun tutrlılığı düşük olmktdır. Bu tip yemlerin miktrı sınırlı olduğundn vey sınırlı coğrfik ir lnd üretildiklerinden, esin mddesi kompozisyonlrı ile ilgili ilgilerde yeterli olmmktdır. Yem formülsyonundn sorumlu kişiler yem hmmddesi kompozisyonundki vrysyon, yş, verim dönemi ve diğer fktörleri göz önünde ulundurrk esin mddesi ihtiyçlrınd her zmn zı yrlmlr ypmk zorunddır. Bu yrlmlrın düzeyi pek çok fktörün vrlığın ğlı olrk frklılık gösterecektir. En zındn elde mevcut hmmddeleri doğru ir şekilde krkterize edecek etkin ir klitekontrol progrmının geliştirilmesi ve kullnılmsı sğlnmlıdır. Sğlm ve uygun klitekontrol progrmlrın ship işletmeler unun fydsını rsyonlrını förmüle ederken dh düşük emniyet pylrı uygulyrk görmektedirler. Bu nedenle her ir uzmnın spesifik koşullrı dikkte lrk urd önerilen ihtiyçlrl ilgili zı yrlmlr ypmsı önerilmektedir. Burd verilen tlolrd sunuln veriler mkul hmmdde klitesine ve krıştırm performnsın ship friklr ve işletmeler için ttmin edici niteliktedir. Besin Mddesi Mtriksinin Ayrlnmsı Son zmnlrd zı lortuvrlr trfındn n hmmddelerde hem toplm hem de sindirileilir mino sit değerlerinin elirlenmesine yönelik ir gyret srfedilmektedir. NRC nin en son skısı pek çok endüstriyel kynklı güncellenmiş esin mddesi kompozisyonlrını vermektedir. Ayrıc, pek çok hmmdde için rutin olrk uygulnn ir klitekontrol progrmındn elde edilen hm protein, hm selüloz, kül, yğ ve diğer nlizler kullnılrk mino sit içeriğinin hesplnmsın yönelik regresyon denklemini vermektedir (Tlo 1). Bu eşitliğin kullnımı, esleme uzmnlrının formülsyond kullncklrı ileşenlerin esin mtriksini dh iyi ve doğru yrlmlrın ve emniyet pyı mcıyl ypıln esin mddesi fzllığının zltılmsın imkn sğlycktır. Çeşitli firmlr çoğu yygın hmmde için unlrı tercih etmektedir (Tlo 2.). Bu verilerin yem formülsyonund ve esin mddesi ihtiyçlrının thmininde kullnımı günümüzde yygın olrk ypılmmktdır, fkt özellikle mısır ve soy gii yygın olrk kullnıln hmmddelerden sindirileilirliği dh düşük oln yemlerin kullnılmsı

3 durumund piliçlerin performnsını rttırmd önemli ktkı sğlmktdır. Bu verilerin kullnımının nispeten yvş olmsının seei geçerli sindirileilir mino sit ihtiyçlrı ile ilgili sınırlı miktrd veri ulunmsıdır. Bu ktsyılrı uygulmd kullnırken, royler, hindi ve yumurt tvuklrı için mino sit ihtiyçlrının üyük ir ölümünün mısır, soy gii sindirileilirliği yüksek yemler kullnılrk tespit edildiğinin göz önünde ulundurulmsı yrrlı olcktır. Bhsedilen u iki hmmddenin mino sit sindirileilirliği ortlm olrk % 90 civrınddır; eğer toplm mino sit essındn ziyde sindirileilir mino sit essın göre minimum ihtiyçl rsyon formülsyonu ypılmk istendiğinde, mevcut kullnıln toplm mino sit ihtiycı % 10 şğı yrlncktır. Enerji içeriği ile ilgili pek çok öneri olmsı nedeniyle kntlılrın eslenmesinde temel krrlrdn iri kullnılck uygun rsyon enerji seviyesinin elirlenmesidir. Çeşitli tlolrd verilen enerji değerleri referns nokt olrk sunulur ve u değerler sit ihtiyçlr olrk dikkte lınmzlr. Sğlnn hmmddeye ve yöresel hmmddelerin fiytın ğlı olrk dh düşük vey dh yüksek enerjili yem ekonomik olilir. Broyler, yumurt tvuğu vey hindiler geniş ir rlıktki enerji düzeyinde iyi ir gelişim gösterme vey verim verme kiliyetine shiptirler. Hcimli yn ürün hmmddelerin rsyon girdiği dh düşük enerji düzeyine ship yemlerin peletlenmesi optimum performns için zorunlu olilir. Geniş rsyon enerji rlığı krşılştırılmdıkç gelişme ornındki frklılıklr nlşılmmsın rğmen, rsyon enerji düzeyinin rtırılmsının royler ve hindilerde dh iyi ir üyüme ve yemden yrrlnmy neden olduğu oldukç iyi ilinmektedir. Kntlı eslemede çok uzun zmndır ilinen ir gerçekte royler ve hindilerin elirli ir enerji seviyesi lımın ulşıncy dek yem tüketimlerini yrlyilmeleridir. Modern roylerler yem tüketimini mksimize edecek şekilde yetiştirilmektedirler ve u kntlılrın yem tüketimi üzerine rsyon enerji seviyesi ile ilgili olrk dh önceki zmnlrd ypıln rştırmlrd kullnılnlrdn frklılık göstermektedirler. Bu sit ve yüksek tüketim, eğer rsyon diğer esin mddelerince de iyi dengelenirse, iyileşmiş ir performnsl sonuçlnck oln dh fzl enerji lımın neden olcktır. Yni özellikle mino sitler olmk üzere diğer esnsiyel esinlerin enerjiye ornının muhfz edilmesi ile rsyon enerjisinin rtmsın ğlı olrk rtmycktır. Protein İhtiycı Hm protein ihtiycı d referns nokt olrk verilmiştir. Bununl irlikte kntlılrın slınd protein ihtiycı olmdığı, m yeterli miktrd esnsiyel mino sitleri rsyonl lmsının gerektiği iyi ir şekilde ilinmektedir. İlve olrk esnsiyel olmyn mino sitlerin sentezleneilmesi için yeterince zot hvuzu oluşturmk üzere hm protein de sğlnmlıdır. Çeşitli tlolrd önerilen değerler tipik olrk mısırsoy ğırlıklı rsyonlr içindir ve eğer iyi mino sit dengesine ship kliteli protein kynklrı kullnılıyors vey esnsiyel mino sit ihtiycını krşılmk için sentetik mino sit ktkısı ypılıyors u değerler düşürüleilir. Günümüzde çok syıd sentetik mino sit sf formd üretilmekte ve piysy rz edilmektedir. Bu ürünleri etkili kullnmd en önemli nokt nitrojen hvuzu için sğlnck minimum hm protein seviyesinin elirlenmesidir. Etlik piliç vey hindi üreticilerinin üzerinde yoğun durduklrı ir konu krkst ilhss d krın ölgesindeki şırı yğ irikimidir. Bu yğ genellikle tüketiciler trfındn sevilmemekte ve kesimhneler için ir rtık ve prolem olmktdır. Bu yğ irikimini zltmk mcıyl pek çok syıd rştırm ypılmıştır. Genellikle yüksek enerji içeriğine ship rsyonlrın şırı yğ irikiminden sorumlu olduğu düşünülmektedir. Rsyond yer ln yğın kronhirtlr göre dh hızlı ir şekilde krks yğın dönüştüğü

4 gerçek olmsın rğmen, krkst yğ irikimini yönlendiren sıl esinsel fktör rsyon enerjisi ile mino sitler rsındki dengedir. Rsyon mino sitlerinin enerjiye oln ornının rtırılmsı krkst yğ depolnmsını zltcktır; ununl irlikte u uygulm rsyon mliyetini de yükseltecektir. Ayrıc ypıln rştırmlr, protein düzeyindeki rtışın d krkst yğ irikimini zlttığını göstermiştir. Bu mnd tüy unu gii protein içeriği yüksek nck mino sit klitesi zyıf protein kynğı yemler de yüksek mino sit klitesine ship yemler kdr etkili olilir. Bzı rştırıcılr royler ve hindilerde erken dönemde ypıln yem kısıtlmsının kesim cnlı ğırlığını etkilemeksizin krks yğını zlttığını elirtmektedirler, fkt diğer zı rştırıcı gruplrı u uygulmnın şrısını teyit etmemişlerdir. Ticri dmızlık yetiştiricilerinin çoğu üyüme ornı ve yemden yrrlnm gii ekonomik özellikleri olumsuz etkilemeksizin dh z dominl yğ irikimine müsit hyvnlrı seçmeye ve yetiştirmeye gyret etmektedirler. Kntlılr yeterli ve dengeli miktrlrd minerl mdde sğlnmsı diğer fonksiyonlrı ynınd iskelet sisteminin gelişimi, sğlm ir yumurt kuğunun oluşmsı için oldukç önemlidir. Hyvnsl kökenli yem mddelerinin C ve P içeriği oldukç değişken olilmektedir u nedenle u yemlerin ve krm yemlerin içeriğinin u minerl mddeler kımındn oldukç iyi ir şekilde izlenmesi gerekmektedir. Bilhss yumurt kuk klitesi rsyon C ve P seviyesinden elirgin ir şekilde etkilenmektedir. Bu elementlerin vücutt çeşitli metolik fonksiyonlrd ve dışkı ile ltlığ tıln su miktrının kontrolündeki rolünün nlşılmsı nedeniyle, iyonofor gruu ntikoksidiyllerin kullnımı yüzünden rsyon elektrolit seviyesine oldukç önem verilmektedir. Genellikle elektrolitik elementler rsınd uygun ir dengenin olmsı gerektiği düşünülmesine rğmen, öyle ir dengeyi net ir şekilde orty koyn genel ir kul yok giidir. Çoğu rştırıcılr, ltlığın şırı düzeyde fosfor ve zot içeriğine ship olmsının ötrifiksyon ve su kirliliği prolemlerine yol çtığın dikkt çekmektedirler. Pek çok rştırm istsyonund u elementlerin (zot ve fosfor) dışkıdki miktrını zltilmek mcıyl mino sit ilvesi ile toplm protein seviyesinin hngi düzeye düşürüleileceği yönünde ve eksojen fitz enzimi kullnılrk rsyonun toplm fosfor düzeyini düşürmeye yönelik rştırmlr ypılmktdır. Çoğu rştırmlr kıs dönem çlışmlr olmsın rğmen, rştırm sonuçlrın göre fitz enzimi kullnılrk toplm fosfor seviyesinin önemli düzeyde düşürüleileceği gösterilmiştir. Fosfor kirliliği ile ilişkili olrk rtn çevresel skı ve endişelerle irlikte, dışkı ile tıln fosfor miktrını minimize etmek için rsyon fosfor düzeyinin fitz ilvesi ile düşürülmesi yeni ir yklşım olrk kul görmüştür. Vitminler oldukç önemli esin mddeleri olup, kimysl / mikroiyolojik sentez yoluyl üretilmiş konsntre kynklr ve diğer rsyon ileşenleri ile rsyon sğlnırlr.. Hyvnlr için önerilen her ir vitmin ihtiycını stres koşullrının rtırileceği ilinmelidir, nck tüm koşullrı içine lck kesin ir ihtiyç önerisi ypmkt oldukç güçtür. NRC trfındn önerilen vitmin ihtiyçlrının genellikle eski rştırmlr dyndığı ilinmektedir. Anck son yıllrd zı vitminlerin gereksinimlerini elirlemek için ypılmış rştırmlrd ulunmktdır. Tlo 3 de verilen değerler, ttminkr klitekontrol progrmlrı ve yem izleme sistemleri uygulyn işletmeler için yeterli olcktır.. İz minerller genellikle premiks içiminde sğlnır. İz minerl krışımlrı, pek çok vitminin stilitesi üzerine olumsuz etkileri seeiyle vitmin premikslerinden yrı hzırlnmlıdır. Üreticiler, değişik formlrdki minerller rsınd iyolojik yrrlnılilirlik kımındn görülen frklılıklr dikkt etmeli ve iyolojik yrrlnılilirliği yüksek oln formlrı seçmelidirler. Minerllerin sülft ve klorid formlrının iyolojik yrrlnılilirliği, oksit vey kront formlrın göre dh yüksektir. Selenyum iz minerl ihtiyçlrı içinde gösterilmesine rğmen, genellikle vitmin premiksleri içerisine ktılır. Selenyumun

5 premikslere ktılm ornı FDA trfındn düzenlenir ve, zı çevresel endişeler nedeniyle şu nd değerlendirilme hlindedir..rsyonlrın selenyum ilvesi ypck olnlr selenyum için izin verilen sınır dikkt etmelidir. Tlo 4. de verilen değerler geleneksel yem hmmddeleriyle hzırlnn pek çok rsyon için yeterli olcktır. Amino Asit İhtiyçlrı İçin öneriler Broiler rsyonlrınd ulunmsı gereken mino sit ve mkro minerl ihtiyçlrı için öneriler Tlo 5. de verilmiştir.. Belirtilen ihtiyçlr her ir pound yemin her ir irim megklori cinsinden enerjisi için % olrk ifde edilmektedir. Rsyon enerji seviyesinde ekonomik vey işletme koşullrın göre değişiklik ypılmsı durumund u esin mddesi ihtiyçlrının d düzenlenmesi gerekir.. Optimum kznç için, erkek ve dişi hyvnlrın yrı olrk yetiştirilmesi son yıllrd rtn uygulmlrdn iridir. Bu ğlmd her 2 cinsiyet için frklı rsyonlrın hzırlnmsı çok konuşuln ir soru hline gelmiştir. Dişi roilerler için rsyon mino sit seviyesinin zltılileceği elirtilse de u yöntem prtikte yoğun olrk çlışılmmıştır ve u yüzden uygulmy geçirilmesi durumund dikktli olunmlıdır. Arştırm sonuçlrı cinsiyetler rsınd esin mddeleri gereksinimi kımındn frklılıklr olileceğini göstermesine rğmen, u frklılıklr çoğunlukl oldukç küçüktür ve verilerin yorumlnmsı zyıftır. Gelişmekte oln hindiler için esin mddesi ihtiycın yönelik öneriler Tlo 6. d verilmiştir. Özellikle 4 hftlık yştn itiren lisin ve metionin dışındki mino sitlerin ihtiycını elirlemeye yönelik çok z rştırm ulunmktdır. Anck son yıllrd pek çok enstitüde ypıln rştırmlr, hindilerde mksimum performnsın u rkmlrl sğlnileceğini ve dh yüksek seviyelerin performnsı rtırmdığını göstermektedir. Rsyon enerji seviyesi ölgesel yem hmmddelerinin fiytı ile koly temin edileilirliğine ve rzu edilen gelişme ornı ile ilişkili olrk lınck idri krrlr ğlı olrk geniş ir rlıkt değişim göstereilir. Yumurtcı piliçlerin esin mddesi ihtiyçlrı Tlo 7. de verilmiştir. Verilen değerler norml iklim koşullrı için uygundur. Yem tüketiminin zldığı sıck hvlrd, yetiştiricilerin yemleme periyodunu tmmıyl yş ğlı olmktn ziyde, cnlı ğırlıktki zlm ile denge sğlyck şekilde yş göre modifiye etmeleri önerilmektedir. Özellikle soğuk hvlrd, zı ğır ırklrd yem tüketiminin kısıtlnmsı gerekeilir. Sıck hvlrd rsyon enerji yoğunluğunun rttırılmsı üyüme performnsı üzerindeki olumsuz etkiyi zltilir nck yzın üyüyen yrklrd tmmen ortdn kldırmz. Yumurtcı tvuklrd esin mddesi ihtiyçlrı Tlo 8. de verilmiştir. Önerilen miktrlr rsyon yüzdesi olrk elirtilmesine rğmen, yumurt tvuklrının eslenmesinde en önemli fktör günlük minimum esin mddeleri miktrının sğlnmsıdır. Yumurtcı tvuklrın doğru ve verimli ir şekilde esleneilmesi için hyvnlrın günlük yem tüketimlerinin doğru thmin edilmesi gerekir. Pek çok kntlı esleme uzmnı esin mddesi ihtiyçlrını esinlerin sindirileilirlik ornı vey verim ornındki değişikliği de hes ktrk yş ğlı olrk modifiye etmektedir. Bu, örneğin yumurt üyüklüğü iri ktegorisine ulştığınd yumurt üyüklüğünü mksimize etmek için yemlemede gerekli olmyilir.bilhss, yşl irlikte yumurt kuğu klitesinde görülen kçınılmz düşüşün etkisini zltmk için klsiyum seviyesi genellikle rtırılır ve inorgnik fosfor seviyesi de tedrici olrk zltılilir. Et tipi dmızlık tvuklr serest yem tüketimi uygulnırs, tvuklr oez olcktır. Bu yüzden prtikte 23 hftlık yştn itiren fiziksel olrk çeşitli yem kısıtlm yöntemleri uygulnmktdır. Pek çok rştırm, spesifik esin mddeleri ihtiyçlrının elirlenmesinden ziyde yemleme progrmlrı üzerinde yoğunlşmktdır. Kuluçkdn yumurt üretimine şlyn kdr geçen sürede gerekli esin mddeleri ihtiyçlrının elirlenmesi mcıyl çok z syıd rştırm ulunmktdır. Bununl irlikte mksimum yumurt verimi, kuluçk

6 ve döllenme ornı için esin mddesi ihtiyçlrın yönelik gittikçe üyüyen ir ilgi irikimi oluşmktdır. Et tipi dmızlık tvuklrd esin mddesi ihtiyçlrı Tlo 9. d verilmiştir. Geçmişte erkek royler dmızlıklr dişi hyvnlrl irlikte rındırılır ve eslenirlerdi. Genetik ve kımidre lnındki son değişikler rtn ir şekilde erkeklerin yrı rındırılmsı vey yemlenmesi ile sonuçlnmıştır. Yer sisteminde doğl çiftleştirme uygulnn erkekler yrı yemleme sistemi ile yemleneilirler vey erkelerin yem tüketimini kısıtlmk mcıyl genel yemlik httın özel dizyn edilmiş ir ızgr yerleştirileilir; kfeste yetiştirme ve ypy tohumlm uygulnn kümeslerde erkekler ireysel yemleneilirler. Ayrı yemlemenin en üyük vntjı cnlı ğırlık ve cnlı ğırlığın döl verimi ve şım kiliyeti üzerine etkisini kontrol ltın lmktır. Uygulm lnı kısıtlı ols d erkek royler dmızlıklr için esin mddesi ihtiyçlrı Tlo 10. d verilmiştir. Bununl irlikte erkeklerin cnlı ğırlığı kontrol edildiğinde, dişiler için kullnıln yemlerin erkekler için kullnılmsı durumund d erkeklerin performnsının herhngi ir şekilde olumsuz etkilenmeyeceği de not edilmelidir. Eğer erkeklere yrı yemleme sistemi kullnılıyors, gelişmekte oln piliç yemleri erkeler içinde uygun ir yem olcktır. Besin mddeleri gereksinimine it evrensel olrk kul edilmiş kesin ir öneri listesi ulunmmktdır. Yem formülsyonundn sorumlu herkesin rsyond ulunmsı gereken esin mddesi miktrını etkileyen hmmdde klitesi, hmmddedeki vrysyonl ilgili ölgesel koşullr, yem krıştırm işleminin doğruluğu, dğıtm sistemleri gii fktörleri dikktli ir şekilde değerlendirmesi gerekmektedir. Burdki tlolrd önerilen değerler referns olrk yrdımcı olcktır ve muhtemelen hsedilen koşullr göre zı modifiksyonlr ypılmsı gerekeilecektir. Kynklr NRC, Nutrient Requirements of Domestic Animls. 1. Nutrient Requirements of Poultry. 9th Edition. Ntionl Acdemy Pres, Wshington, D.C. Thoms, O.P., M.T.Frrn, nd C.B. Tmplin, 19. Broiler nutrition updte. pges 4553 In:Proc. Mrylnd Nutr. Cınf., Bltimore, Md.

7 Tlo. 1. Çeşitli Yem Hmmddelerinin Hm Protein İçeriklerinden Yrrlnılrk Amino Asit İçeriklerinin Thmin Edilmesi 1,2 Hmmdde KM, HP,% Regresyon Metionin Met+Sis. Lisin Treonin Triptofn Arjinin % Fktörü Yonc unu Mısır Sorgum Arp Buğdy Buğdy kepeği Pirinç kepeği Knol küspesi Soy küspesi Ayçiçeği küspesi Blık unu EtKemik unu Tvuk unu Tvuk unu, tüyce zengin : Amino sit içeriğini hesplmk için, y=+x eşitliğini kullnın; urd x:örneğinizin protein değeridir. :intersep ve :regresyon ktsyısıdır. 2: NRC 1994 den uyrlnmıştır.

8 Tlo 2. Kntlı Yemlerinde Bzı Amino Asitlerin Gerçek Sindirileilirlik Düzeyleri 1 ( %) Hmmddeler HP Lizin Metionin Sistin Arjinin Treonin Vlin İzolösin Fenillnin Lösin Histidin Yonc unu Fırıncılık rtığı unlrı Arp Kn unu Knol küspesi Kzein Mısır Mısır gluten unu Mısır küspesi Mısır dmıtm çözünürleri Pmuk tohumu küspesi Tüy unu Blık unu Jeltin Lüpen Et unu Fıstık küspesi Tvuk unu Pirinç kepeği Susm küspesi Sorgum Soy küspesi Ayçiçeği tohumu küspesi Buğdy Buğdy kepeği Bonklite : NRC 1994 de verilen ilgilere dynmktdır.

9 Tlo 3. Kntlı yemlerine ktılmsı önerilen vitmin miktrlrı (1 ton krm yemde) Vitmin Birim Broyler (08 Hftlr) Broyler (8 Hftlr) Yumurt Tvuklrı Broyler ve Yumurtcı Hindi (08 Hftlr) Hindi (8Kesim) Dmızlık Hindiler Dmızlıklr A MIU * D 3 MIU E TIU ** B 12 mg Rioflvin g Nisin g dpntotenik sit g Kolin g Mendion(K 3 ) g Folik sit g Timin g Pridoksin g dbiotin mg * MIU=milyon uluslr rsı ünite ** TIU=in uluslr rsı ünite 1 Krm yemde mısır yerine %10 uğdy, rp, yulf vey drı kullnıldığınd her ir ton 5 mg diotin eklenmelidir. Tlo 4. Kntlı yemlerine ktılmsı önerilen ilve iz minerl miktrlrı (1 pound krm yeme) Minerl Birim Broyler (08 hft) Broyler (8 hft) Yumurt tvuklrı Broyler ve yumurtcı Hindi (08 hft) Hindi (8 hftmrket) Hindi dmızlık dmızlık Mngnez mg Çinko mg Demir mg Bkır mg İyot mg Selenyum 1 mg Yemlerin selenyum içerikleri ölgesel olrk değişmektedir. Yemlerin selenyum içeriğinde zlm oln yerlerde yukrıdki değerlerin yrlnmsı gerekeilir. Selenyum için izin verileilir mksimum ihtiyç seviyesi FDA trfındn elirlenmiştir.

10 Tlo 5. Rsyon enerji içeriğine göre royler yemlerinde ulunmsı gereken mino sit ve mkro minerl seviyeleri 1, günler günler günler Besin mddeleri Erkek Dişi Erkek Dişi Erkek Dişi Arjinin * * Lisin * Metionin * Metionin+sistin * Triptofn * * Histidin * * * Lösin * 0. * 0.76 * 0.76 * 0.72 * İsolösin * * * İsolösin * * * Fenillnin * * * Fenillnin+tirosin * * * Treonin * Vlin * * * Glisin+serin c * * Protein Klsiyum Yrrlnililir fosfor Sodyum d Klor d ileşenin 24 st hidrolizi essın dynmktdır ileşenin 72 st hidrolizi essın dynmktdır c Glisin ve serin ihtiyçlrı ekümolr ess üzerinden ifde edilmiştir. d Sodyum ve klor seviyesinin şrtlr ve mevsime göre düzenlenmesi gerekeilir. * Rkmlr gerçek rştırm sonuçlrın dynmmktdır. Dişi roilerler için yrı rsyonlrl ypılck dh fzl rştırmy ihtiyç vrdır. 1 Tüm esin mddeleri her pound yemde her ir metolize olilir megklori enerji şın (%) olrk verilmiştir. Rsyond ulunmsı gereken gerçek değer için tlodki değerlerin hzırlnn rsyonun metolize olilir megklori değerleriyle çrpılmsı gerekir. 2 Amino sit ihtiyçlrı Thoms et l.(19) den lınmıştır. 3 Etlik piliçlerin slınd hm proteine ihtiycı yoktur. Bununl erer, esnsiyel olmyn mino sitlerin sentezleneilmesi için yeterince zot hvuzu oluşturmk üzere hm protein de sğlnmlıdır.tlodki değerler mısırsoy esslı rsyonlr için geçerlidir, kliteli protein kynklrı kullnıln vey mino sit ilvesi ypıln rsyonlrd değerler düşürüleilir.

11 Tlo 6. Rsyon enerji içeriğine göre gelişmekte oln hindilerin mino sit ve mkro minerl ihtiyçlrı 1,2 Yş(hft) Erkek: Dişi: Besin mddeleri Protein Arjinin Glisin+serin Histidin İsolösin Lösin Lisin Metionin+sistin Metionin Fenillnin+tirosin Fenillnin Treonin Triptofn Vlin Klsiyum Yrrlnililir fosfor Sodyum Klor Tüm esin mddeleri her pound yemde her ir metolize olilir megklori enerji şın (%) olrk verilmiştir. Rsyond ulunmsı gereken gerçek değer için tlodki değerlerin hzırlnn rsyonun metolize olilir megklori değerleriyle çrpılmsı gerekir 2 NRC (1994) den lınmıştır. 3 Hindilerin slınd hm proteine ihtiycı yoktur. Bununl erer, esnsiyel olmyn mino sitlerin sentezleneilmesi için yeterince zot hvuzu oluşturmk üzere hm protein de sğlnmlıdır.tlodki değerler mısırsoy esslı rsyonlr için geçerlidir, kliteli protein kynklrı kullnıln vey mino sit ilvesi ypıln rsyonlrd değerler düşürüleilir.

12 Tlo 7. Yumurtcı piliçler için önerilen esin mddesi ihtiyçlrı 1,2 Yş(hft) ilk yumurt Ağırlık(g) ,375 1,475 ME, kcl/l. 1,293 1,293 1,318 1,318 Protein Arjinin Glisin+serin Histidin İsolösin Lösin Lisin Metionin+sistin Metionin Fenillnin+tirosin Fenillnin Treonin Triptofn Vlin Klsiyum Yrrlnılilir fosfor Sodyum Klor NRC (1994) 2 Enerji dışınd tüm esin mddeleri rsyonun % si olrk verilmiştir. Enerji ihtiyçlrı için öneriler referns nokt olrk verilmiştir. Düşük vey yüksek enerjili rsyonlr dh ekonomik olilir. Besin mddeleri enerji seviyesindeki değişim ornın ğlı olrk yrlnmlıdır. 3 Yş rlıklrı yklşık olrk elirtilmiştir. Yemleme zmnı dmızlık stndrtlrın göre dh yvş vey dh hızlı gelişme durumund düzenleneilir. Rkmlr yemleme periyodu sonund piliçlerin ortlm ğırlıklrıdır. 4 Hindilerin slınd proteine ihtiycı yoktur. Bununl erer, esnsiyel olmyn mino sitlerin sentezleneilmesi için yeterince zot hvuzu oluşturmk üzere hm protein de sğlnmlıdır.tlodki değerler mısırsoy esslı rsyonlr için geçerlidir, kliteli protein kynklrı kullnıln vey mino sit ilvesi ypıln rsyonlrd değerler düşürüleilir.

13 Tlo 8. Frklı yem tüketimine göre yumurt tvuklrı için önerilen esin mddesi ihtiyçlrı 1,2 Günlük yem tüketimi (g/tvuk) Besin mddeleri Besin mddesi ihtiyçlrı,mg/gün HP,% ,000 Arjinin,% Histidin,% İsolösin,% Lösin,% Lisin,% Metionin,% Metionin+sistin,% Fenillnin,% Fenillnin+tirosin,% Treonin,% Triptofn,% Vlin,% Klsiyum,% ,250 Fosfor,% Sodyum,% Klor,% NRC (1994) 2 Rsyon 1,315 ME kcl/l enerji içermektedir. Bu enerji seviyesi referns değeridir. Düşük vey yüksek enerjili rsyonlr dh ekonomik olilir. Besin mddeleri enerji seviyesi değişim ornın vey günlük yem tüketimine göre düzenlenmelidir. 3 Yumurt tvuklrı slınd hm proteine ihtiyç duymzlr. Bununl erer esnsiyel olmyn mino sitlerin sentezlenmesi için gerekli nitrojen irikiminin sğlnmsı için hm protein miktrının yeterli olmsı gerekir. Tlodki değerler mısırsoy esslı rsyonlr için geçerlidir, kliteli protein kynklrı kullnıln vey mino sit ilvesi ypıln rsyonlrd değerler düşürüleilir. 4 Yumurtlm döneminin ilerlemesiyle yumurt kuk klitesinin korunmsı için miktr rttırılilir. 5 Yumurtlm döneminin ilerlemesiyle yumurt kuk klitesinin korunmsı için miktr zltılilir. Aşırı sıck hvlrd seviye rttırılilir.

14 Tlo 9. Dmızlık dişi roylerlerin günlük esin mddeleri ihtiycı 1 Besin mddeleri Birim Günlük miktrlr HP 2 g 19.5 Arjinin mg 1,110 Histidin mg 205 İsolösin mg 0 Lösin mg 1,250 Lisin mg 765 Metionin+sistin mg 700 Metionin mg 450 Fenillnin+tirosin mg 1,112 Fenillnin mg 610 Treonin mg 720 Triptofn mg 190 Vlin mg 750 Klsiyum 3 g 4 Fosfor 4 mg 350 Sodyum mg 1 Klor mg 1 Biotin µg NRC (1994) İhtiyçlr pik verimdeki tvuklr içindir. Broyler dmızlık tvuklr cnlı ğırlığın kontrol edilmesi için dmızlık ht yetiştirme önerilerine göre kontrollü yemleme essın göre eslenmektedirler. Günlük enerji tüketimi, yş, verim seviyesi ve çevre sıcklığın göre değişse de pik verim dönemindeki ir hyvnd genellikle günde kcl ME dir. 2 Broyler dmızlık tvuklrın slınd hm proteine ihtiycı yoktur. Bununl erer, esnsiyel olmyn mino sitlerin sentezleneilmesi için yeterince zot hvuzu oluşturmk üzere hm protein de sğlnmlıdır.tlodki değerler mısırsoy esslı rsyonlr için geçerlidir, esnsiyel mino sit ihtiyçlrını krşılmk üzere mino sit ilvesi ypıln rsyonlrd değerler düşürüleilir. 3 Özgül ğırlığı 1.0 den yüksek olmsını sğlmk için u miktr yrlnilir. Klsiyum ihtiycının ir kısmının iri kireç tşı vey istiridye kuğu şeklinde öğleden sonr verilmesi kuk klitesini iyileştireilir. 4 Optimum kuluçk rndımnı için yumurt srısının iotin içeriği 550 ng/g dn fzl olmlıdır.

15 Tlo 10. Erkek royler dmızlıklrın esin mddeleri ihtiycı 1.. Yş (hft).. Besin mddesi Birim ME kcl/gün HP 2 % Lisin % Metionin % Metionin+sistin % Klsiyum % Fosfor % Protein g/gün 12 Arjinin mg/gün 6 Lisin mg/gün 475 Metionin mg/gün 340 Metionin+sistin mg/gün 490 Klsiyum mg/gün 200 Fosfor mg/gün NRC (1994) 2 Enerji ihtiycı çevre ve yetiştirme sistemine göre değişir. Dmızlık yetiştirme önerileri doğrultusund cnlı ğırlığı muhfz etmek için gerektiğinde enerji seviyesi yrlnilir. 3 Dmızlık erkekler slınd hm proteine ihtiyç duymzlr. Bununl erer, esnsiyel olmyn mino sitlerin sentezleneilmesi için yeterince zot hvuzu oluşturmk üzere hm protein de sğlnmlıdır.tlodki değerler mısırsoy esslı rsyonlr için geçerlidir, esnsiyel mino sit ihtiyçlrını krşılmk üzere mino sit ilvesi ypıln rsyonlrd değerler düşürüleilir.