Aydýn Engin BEN FRANKFURT TA ÞOFÖRKEN (Kendimle Röportajlar)

Transkript

1 1

2 2

3 Aydýn Engin BEN FRANKFURT TA ÞOFÖRKEN (Kendimle Röportajlar) 3

4 TÜRK YAZARLARI Yayýn Yönetmeni : Ýlknur Özdemir Dizgi : Serap Kýlýç Düzelti : Fulya Tükel Montaj : Mine Sarýkaya Kapak Düzeni : Semih Özcan Ýç Baský Kapak Baský Cilt : Özal Basýmevi : Çetin Ofset : Ze Ciltevi 1. basým : 2002 ISBN Aydýn Engin / Can Yayýnlarý Ltd. Þti. (2002) 4

5 Aydýn Engin BEN FRANKFURT TA ÞOFÖRKEN (Kendimle Röportajlar) DENEME CAN YAYINLARI LTD. ÞTÝ. Hayriye Caddesi No. 2, Galatasaray, Ýstanbul Telefon: (0212) Fax: web sayfamýz: e-posta: AYDIN ENGÝN ÝN 5

6 CAN YAYINLARI NDAKÝ KÝTAPLARI TANGO DAN TALÝBAN A / deneme TIRMIK A TIRMIK / deneme BEN FRANKFURT TA ÞOFÖRKEN / deneme 6

7 Aydın Engin, 1941 de bir Ege kasabasında, Ödemiş te doğdu, liseyi bitirinceye kadar da orada kaldı. Hukuk öğrenimi için İstanbul a geldi. Ünlü yazar ve çevirmenlerin ürünlerini daktiloya çekerek yazıcılık mesleğine adım attı. O günden itibaren de yaşamını yazı yazarak kazandı. Tiyatro oyunu ve film senaryosu yazarlığından karamela ve çikletlerin içine maniler yazmaya kadar yazıcılık mesleğinin hemen her dalında çalışta da gazeteciliğe başladı. Bu meslekte de habercilikten köşe yazarlığına çapraz bulmacadan röportaja, köşe yazısından yıldız falına kadar hemen bütün dallarda çalıştı. Gazeteci olarak pek çok kez hapse girip çıktı arasında Federal Almanya da siyasal göçmen olarak yaşadı. Orada çevirmenlik, fork litf sürücülüğü, hamburger işçiliği, taksi şoförlüğü gibi çok sayıda işte çalıştı de Türkiye ye döndü. Halen Cumhuriyet gazetesinde haberci ve yazar (Tırmık) olarak çalışıyor. Evli ve bir oğlu var. 7

8 8

9 Ýçindekiler Kaçýncý olduðunu bilmediðim bir baskýya önsöz...9 Önsöz gibi...11 Ber lin de, ýslak bir sa bah ala casýnda: 12 Eylül Bir mes lek öðren mek ya da pöste ki say mak...21 Pezevenklik eðitimi...23 Ýlk müþte rim; ilk so ðuk duþ Benim þoförlük duyulunca Frankfurt gecelerinde taksi þoförü olak Whe re are the girls?...37 Frankfurt un çöplüðünden gece müþterileri...44 Gece yarýsý bir müþteri: Bir haneberduþ Hane-i berduþ mu, haneli berduþ mu? Ece vit e 20 mark bor cum var Þu benim hemþerilerim AIDS çýktý, tadý kaçtý Bir insan ruhu ne kadar fesat olabilir?...71 Bun lar da bir tür hem þe ri...77 Biz Türk þoförler marktan ötesi Mannesheim dýr

10 Biz ya bancý þoförler...88 Biz taksi þoförleri...90 Tel siz ile alýþýlmadýk bir soh bet...94 Önce ekmek, arkadan gelir ahlak! Seðirtip yolcunun valizini almak Nedir benim ödeyemeyeceðim faturanýn tutarý? Bir baþka fatura ödeme yöntemi Usul cacýk... Bir çýðlýk gi bi usul cacýk Sanayileþmenin bedeli mi? Ca mi kapýsýna býrakýlmýþ bir be bek gi bi Arap petrol prenslerine karþý uluslararasý dayanýþma ve direniþ Bir baþ ka beþ adýmlýk yol, üste lik buz lu Bu anýlarý Hildegard la bitirmeli Ben Ýstan bul da þoförken ve tak si þoförü iþe gi di yor Her yer de ayný düþ Manukyan ýn kýzý Gece vardiyasýnda

11 Kaçýncý olduðunu bilmediðim bir baskýya önsöz Ki mi ki tap larý, özel lik le Mark sist ede bi yatýn klasiklerini oldum bittim kýskandým. Ýçeriklerini de ðil. O za ten be nim ne harcým, ne had dim. Kýskandýðým, sunumlarý. Kapaðý açarsýnýz. Ýç kapak. Onu da çevirirsiniz önsöz baþ lar. Ama öyle si ne bir önsöz de ðil. Tek bir önsöz hiç de ðil. Önsözler, önsözle ri iz ler: Bi rin ci baskýya önsöz; ikin ci baskýya önsöz; üçün cü baskýya önsöz... Ardýndan Fransýzca bi rin ci baskýya önsöz; Al man ca dördüncü baskýya önsöz; Ýtalyanca ikinci baskýya önsöz... Kimi kitaplarýn ilk üçte biri önsözlerden oluþur. Ben de kýskanýrým. Kýskanýr idim. Ni ha yet bu ki tap ta bek le di ðim o gün gel di. Ar týk be nim de bir den çok önsözlü bir ki tabým oluyor. Ama kaçýncý baský olduðuna karar veremedim. Elinizde tuttuðunuz kitap, ilkin Cumhuriyet gazetesinde bir dizi olarak yayýnlandý. Buna birinci baský denebilir mi? Sonra, 1991 de Ýletiþim Yayýnlarý nda ki tap ola rak çýktý. Ya ni ben ce ikin ci baský. Kesin olarak bilmiyorum ama Ýletiþim Yayýnlarý bir 11

12 baský da ha yaptý ga li ba. Yaptýysa ona üçüncü baský demek gerekecek. Bu hesapça kitabýn Kaf Yayýnevi nce yapýlan baskýsýna da dördüncü di ye ce ðiz. Öm rü kýsa süren Kaf Yayýne vi nin bir baský da ha yapýp yapmadýðýný bilemiyorum. O yüzden yayýnevle ri ge zi si nin son du raðý olan Can Yayýne vi nde Ben Frankfurt ta Þoförken kitabýnýn okumakta olduðunuz önsözüne Kaçýncý Olduðunu Bilmediðim Bir Baskýya Önsöz dendi. Bi rin ci, ikin ci, be þin ci, kaçýncý der ken ce bir ki tabýný andýran tatsýz tuz suz bir önsöz ol du. Ama olsun, hiç olmazsa yazarýn bir düþünü gerçekleþtirme ye ve si le ol du. Za ten salt o yüzden yazýlýp bu ra ya kondu. Þimdi artýk sayfayý çevirip Birinci Baskýya Önsöz e geçebilirsiniz. 12

13 Önsöz gibi... Kitabýn içinde 12 yýllýk siyasal göçmenliðime iliþ kin epey ipu cu, epey ayrýntý var. Ke za Al man ya - da, Frankfurt gibi bir finans metropolünde taksi süren bir si ya si göçme nin ruh hali de kitabýn çeþitli bölümlerinde yansýyor. Yine de önsöz niyetine birkaç paragraf karalamak gerekiyor. Adýný Ben Frank furt ta Þoförken koy dum. Ama alt baþlýðý da var: Kendimle Röportajlar! Aslýnda bunlar yorucu iþgünlerinin ardýndan eþ dost la pay laþýlan günübir lik þoförlük anýlarýndan ibaretti: Bugün n oldu biliyor musun?.. Ki mi le ri o yýllar da yo lu sýk sýk Al man ya ya düþen, Almanya ya düþünce bizim evde üslenen Mus ta fa Ek mek çi yle de bölüþüldü. Ga ze te ci içgüdüle ri ile da ha bir-iki si ni din le dik ten son ra bu yur du: Yaz bun larý. Cum hu ri yet te di zi yapalým... Mes lek te ki es ki ar ka daþ larýn yurtdýþýnda ki kan sýzlar dan bi riy le te le fon da bi le görüþme ye çekindiði günlerde, Cumhuriyet bu bölük pörçük aný larý yayýnladý. Ýyi ol du. Ama be nim için iyi oldu dan öte an lamý da var: Mesleðe dönüþ! Elinden yazý yazmaktan baþka hiçbir iþ gelmeyen, onu yapamayýnca en düþük kalifikasyonla da 13

14 yapýlabilen taksi þoförlüðü mesleðine soyunup geçimi ni sað la yan ve bu nu altý uzun yýl bo yun ca ke sintisiz yapan biri için mesleðe dönüþ, bir sevincin ötesinde bir varoluþ sorunudur. Þu anda kitaplaþmýþ olarak elinizde tuttuðunuz tak si þoförlüðü anýlarý bir tür yu mu þak ge çiþ saðladý. O ka dar öyle ki, Türki ye ye dönüp, acaba bu yaþta ve bu siyasal geç miþle bana iþ verirler mi korkularýný aþýp Cumhuriyet te iþe baþ ladýðýmda bir kaç gün bilgisayarla karþýlýklý ve umutsuzca bakýþtýk durduk. Mesleðe yeniden baþlamak iyi güzel de, ne yazýla cak? So nun da Türki ye de 12 yýllýk bir ara dan sonra ilk iþ gene þoförlük oldu: Caðaloðlu Taksi den bir ara ba ayar layýp iki gün Ýstan bul da di reksiyon salladým. Sonra da Ýstanbul daki þoförlük izlenimlerimi bir röportaja dönüþtürüp mesleðe fiilen baþ ladým. Bu röpor taj da ki tap ta yer alýyor: Ben Ýstanbul da Þoförken... Altý yýl, hele kiþinin yetiþkinlik dönemine denk ge len altý yýl uzun, çok uzun bir süre. Ýz býrak mamasý ola naksýz. Örne ðin yo lum Frank furt a her düþtüðünde, dev havalimanýnýn arkasýndaki taksi otoparkýna uðramadan edemiyorum. Bu salt eski arkadaþlarýmý görmek isteðinden ibaret deðil. Oraya gömdüðüm altý uzun yýlýn belleðime kazýdýðý irili ufaklý anýlar la da bir kez da ha bu luþ ma is te ði... Aradan yýllar geçti. Hâlâ Frankfurt un sokaklarýný ezbere biliyorum. Hangi sokaðýn tek yönlü olduðunu, hangi sokakta numaralarýn nerede baþladýðýný ve aþaðý yukarý kaçta bittiðini biliyorum. Frankfurt Tartý ve Ayar Da ire si ni ya da Mez ba ha Müdürlüðü Yöne tim bi nasýný ya da yakýn köy Di et zenbach ýn mezarlýðýnýn köyün neresinde olduðunu ya da Þili Baþkonsolosluðu nun bulunduðu sokaðý ya da Schwarzer Adler (Kara Kartal) meyhanesinin 14

15 bir çýkmaz sokaðýn alt ucunda saðda olduðunu biliyorum. Yaþamda bir daha hiç kullanmayacaðým bir sürü çöp bilgi, belleðimde hâlâ canlý ve silinmiyor. Altý yýl benimle birlikte Hessen Eyaleti nde dört dönen özel pa ra çan tam ve þoför go cu ðum da ev de du ru yor. Frankfurt kentinde insan taþýmaya yetkili sürücü bel ge si de yazý ma samýn çek me ce sin de. Ba na, gerektiðinde namerde muh taç olmadan, kimsenin önünde ezilip büzülmeden yaþayabilmenin güvence si ola rak göz kýrpýyor. Sizin açýnýzdan elinizdeki kitap, kolay okunan, kimi keder li, çoðu eðlenceli anýlardan ibaret. Yazar açýsýndan ise çok zor lu, çok bo ðu cu 12 yýllýk si ya sal göçmen lik yaþamýmýn yarýsýný kap sa yan bir anýlar demeti. Bir Avþar deyiþi Göç ge ri dönmez der. Bu göçmen kuþ ge ri döndü. Ko lay de ðil di. Ku rul muþ bir ev, düze ne so kul muþ bir ya þam bir kez da ha bo zu luyor, denkler toplanýp pek de bilinmeyen bir geleceðe dönülüyordu. Kor kul du ðu ka dar ol madý. Ama 12 yýllýk göçmenliðin izleri de bellekte çakýlý kaldý. Hele taksi þoförlüðünde geçen yýllar. Dilerseniz kitabý okurken bir de bu gözle bak mayý de ne yin... 15

16 16

17 Frankfurt Havaalaný nda yazýn sýcaðýnda, kýþýn ayazýnda, bitmeyen bir umutla hep bir Mannesheim çýkmasýný bekleyen þoför arkadaþlarýma... 17

18 18

19 Ber lin de, ýslak bir sa bah ala casýnda: 12 Eylül Eylül be ni yurtdýþýnda ya ka ladý. Ya ni ya kala ya madý. Ber lin de bir otel odasýnda sa bahýn kö ründe te le fon çaldý; bir ar ka daþým, BBC yi aç hemen, dedi. Açtým. Haberin sonuna yetiþmiþtik:...kritik noktalarýn zýrhlý birliklerce tutulduðu ve uzun süredir beklenmekte olan darbenin ilk saatlerinden itibaren ülkede durumun sakin olduðu bildiriliyor... Karýmla bakýþtýk. Bi raz þaþkýn, epey ke der li. Son ra art ar da sýra lanýve ren ço ðu henüz yanýtsýz sorular: ülkede kalan on bir aylýk oðlumuz; dilini bi le bil me di ði miz þu kos ko ca ülke de sýkýþýp kalmýþlýðýmýz; süresi bitmek üzere olan pasaportlarýmýz, ürkütücü bir hýzla tüke nen, marka inmiþ servetçiðimiz ve sabah alacasýnda, göz alabildiðine uzanan çimlerin üstüne sessizce inen yaðmur... Ne kadar süreceðini bilemediðimiz bu satýrlar yazýlýrken yirmi birinci yýl bit ti bi le si ya si göçmenliðimiz baþlamýþtý: 12 Eylül Ýlk üç-dört yýl ça buk akýp geç ti. An ne ya da babalarýný yakalamak için küçük çocuklarýn bile Ben Frankfurt ta Þoförken 19/2

20 re hin alýndýðý 1980 Türki ye sinden yaþýný ye ni dol dur muþ küçücük oð lu mu zu çe kip çýkartýp Almanya ya getirtmek, siyasi sýðýnma istemiyle Fe de ral Al man ya Hüküme ti ne baþ vur mak, Frank furt ta ka rar kýlýp güçbe la bir ev tut mak, der me çat ma da ol sa ev düzmek der ken ilk yýl zaten bitivermiþti. Parasýný Alman Ýþ ve Ýþçi Bulma Ku ru mu nun öde di ði hýzlandýrýlmýþ bir Almanca kursunun ardýndan kendimi, daha çok siyasi göçmenlere seslenen on beþ günlük bir gazetede buldum. Bu yýpratýcý, keyifsiz, üstelik ya rarýna hiç mi hiç inan madýðým uð raþ iki yýl sürdü. So nun da baþýndan be ri ba na an lamlý gelme yen bu iþe nok tayý, ardýndan da külahý önüme koyup tarihi soruyu sordum kendime: Ne yapmalý? Gerçi yukarýda birkaç cümleyle özetleyiverdiðim ilk yýllar da bir sürü iþe gi rip çýkmýþ, McDonald s taklidi bir hamburgercide (Wendy) sandviçlerin arasýna soðan ve yeþil salata yerleþtirmekten (Dakikada 47 sandviç doldurmak zorundasýnýz. Yoksa kapýnýn önündesiniz, Enayilik edip 47 yi aþarsanýz, bu kez de iþ arkadaþlarýnýzdan yersiniz fýrçayý.) bir matbaada dizgiciliðe, bir kâðýt deposunda fork-lift sürücülüðünden karakol polisleri ve hapishane gardiyanlarýna Türkçe dersi vermeye ka dar epey bo ya ya bu laþmýþtým; ama bun larýn hepsi geçici çalýþma iznim henüz olmadýðýndan, kaçak iþlerdi. Oysa þimdi siyasi göçmenliðin öyle birkaç ayda bitmeyeceði belli olmuþ, bi raz da ha uzun erim li bir ya þam planý yap mak zorunluluk kazanmýþtý. Ne yapmalý? sorusuna en ba sit yanýtý ver dim: Mes le ðim ney se onu! Eh, yanýt bu ka dar yalýn olun ca yapýlmasý 20

21 ge re ken de öyle olu yor. Al man ya nýn en cid di, en etkili gazetelerinden Frankfurter Rundschau ya baþvurdum. Durmadan saatine bakan, her gün benzeri baþvurulardan gýna gelmiþ personel þefi be ni yardýmcýsýna ha va le et ti. O da bir baþ kasýna. So nun da kak nem bir kadýnýn karþýsýnda bul dum kendimi. Kim olduðum, Türkiye de hangi gazetede, ne yaptýðým, Fe de ral Al man ya ya ne za man ve neden geldiðim gibisinden olaðan sorularýn ardýndan kadýn nok tayý koy du: Si zi anlýyo rum, de di, mesleki birikiminiz çok iyi görünüyor. Ancak bizim meslekte, siz de bilirsiniz ya, bir dili bilmek yet mez, di le hükme de bil mek ge re kir. Ka dýn haklý. Bi razý hýzlandýrýlmýþ dil kur sun da, ço ðu sokakta öðrenilmiþ Almanca ile gazetecilik yapmak... I-ýh, bu iþ ya tar. Kalktým. Tam te þekkür edip çýka caðým, kadýn ek le di: Si ze yardýmcý ol mayý ger çek ten is te rim. Bi le mi yo rum. Bel ki aþaðýda, taþýma servisinde bir iþ bulunabilir mi diyorum. Sürücü ehliyetiniz var deðil mi? Bugün kadýncaðýza haksýzlýk et ti ði min farkýn dayým, ama o günün sýkýntýsý için de di li min frenleri tutmadý: Sað olun, dedim, bir gazetede çalýþacaksam gazetecilik yaparým. Yok araba sürücülüðü yapacaksam taksi þoförü olurum. Frankfurter Rundschau nun kentin göbeðinde ki ko ca bi nasýndan çýktým. Bir si ga ra yaktým. Bir ayaküstü meyhanesine girdim. Tezgâha tünedim. Bir bira söyledim kendime. Bi rayý yu dum layýp si ga rayý tüttüre rek can sý kýntýsýný daðýttým. Frank furt gi bi Fe de ral Almanya nýn iki büyük basýn merkezinden birinde (öte ki: Ham burg) kapýsý çalýna cak tek ga ze te deðil ya bu Rundschau, dedim kendi kendime, 21

22 baþ ka kapýlarý da bir týkla talým ba kalým... Görece yerel bir gazete olan Neue Presse ye baþvurdum. Adamlar, dileðimi efendi efendi dinle dik ten son ra ilk altý ay ücret siz çalýþmamý, altý ayýn sonunda beðenilirsem iþe alýnabileceðimi söylediler. Eh, bu yaþtan sonra altý ay bedava çalýþtýrma dümenini yutmayacak kadar deneyimim var. Te þekkür edip çýktým. Üçüncü git ti ðim ga ze te de ba na bölge de ki Türk iþa dam larý ile rö por taj lar yap mamý ve böyle ce iþa dam larýnýn gazeteye ilan vermelerini saðlamamý önerdiler. On la ra da te þekkür edip çýktým. Dördüncü bir gazetenin kapýsýný çalmadým artýk... Ayný gün öðleden sonra Frankfurt Taksi Der neði nin veznesi ne 200 marký yatýrýp haf ta da iki ak þam ol mak üze re dört ay sü ren Tak si Þoförlüðü Kur su na kaydoldum. Ertesi hafta çarþamba akþamý da 16 taksi þoförü adayý ile birlikte eðitime baþladým. 22

23 23

24 24