SERÎ d c i l t 3 5 SA Y I İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ORMAN FAKÜLTESİ DERGİSİ

Transkript

1 SERÎ d c i l t 3 5 SA Y I İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ORMAN FAKÜLTESİ DERGİSİ

2 UZAKTAN ALGILAMA VE ORMANCILIK P ıo f. D r. T ah sin TOKM A NOĞLU 1 K ı s a Ö z e t F o to g ra m e tri, yerden, h avad an ve uzay d an o lm ak üzere 3 k ısm a a y rılm a k ta d ır. G eniş a la n la rd a y ap ılan ç a lışm alard a h avadan ve u z a y dan çekilen fo to ğ ra fla rd a n y a ra rla n ılm a k ta d ır. Son zam a n la rd a u ç a k la rd a n v ey a uydulard an, k a ra n lık ta v eya çok b u lu tlu ve sisli h av a la rd a fo to ğ ra f çekm e o lan ağ ı sağlandığı gibi, fo to ğ ra f çekm eden de, a ra z i in celem e o lan ağ ı sağ lan m ıştır. Y eryüzünden gelen ışın lar, d a lg a b o y ların a göre, g ru p la ra a y rılm a k ta ve y o ru m la n y ap ılm ak tad ır. B u yöntem ler s a v a ş ta d a b ü y ü k y a ra rla r sağladığından, b ü tü n u lu slar, b u k o n u lar üzerinde önem le d u rm a k ta ve sık sık u lu sla ra ra sı k o n g reler düzenlem ekted irler. M ayıs 1985 yılm da N orveç de düzenlenen k o n g rey e ilginç bildiriler su n u lm u ştu r. B u bildirilerden çok önem li o lan b ir k a ç tan esin in özeti y azıy a alınm ış ve gerek li a ç ık la m a la r y a p ılm ıştır. B ildirilerde orm an yolların ın h a v a fo to ğ ra fla rın d a n y a ra rla n ıla ra k n asıl planlandığı, am e- n ajm aıı p lan ların ın n asıl yapıldığı açıklaırm ıştu'. A razileri u z a k ta n üıcelem e am acile «Özel U z a k ta n A lg ılam a U yduları» y a p ılm ıştır. B u u y d u la r y ard ım ile to p la n a n son bilgiler, evvelkilere k ıy a sla çok dalıa ay rın tılıd ır. H em h a rita yapım ında, lıem de y o ru m lam a d a çok d ah a y a ra rlı o lm ak tad ırlar. B u yeni o lan ak larla, İsveç, N o r veç ve F in lan d iy a'n ın O rm an ları İncelenm ekte v e e n ta n sif işletm eye d a y a n a k o lacak özellikte am en a jm an p la n la rı y ap ılm ak tad ır. Özel o rm an la rın vergileride, b u p la n la ra göre to p la n m a k ta d ır. P o lo n y a orm an ların d a, y an gınların, h a v a kirliliğ in in ve d iğ er e tk e n lerin y a p tığ ı z a ra rla r, geliştirilm iş olan u z a k ta n a lg ılam a tekniğ inden y a ra rla n ıla ra k sa p ta n m a k ta d ır. A ynı y ö n tem çevredeki ü lk elerd e de uyg u lan m ıy a çalışılm ak tad ır. R u sy a d ak i orm an cılık çalışm alaru ıd a d a U y d u lard an geniş ç a p ta y a ra rla n ılm a k ta d ır. B u çalışm a la r k o n g red e a y rın tılı şekilde açık lan m ıştır. G İR İŞ İ O rm an lar genellikle engebeli ve geniş a la n la rı k apladığından, içersinde dolaşm a k zordur. O rm anla ilgili bilgilerin toplanm asında, b ü y ü k güçlüklerle k a rşıla şıl 1 I.Ü.O.F. Geodezi ve Fotogram etri Bilim Dalı. Y a y ın K o m is y o n u n a S u n u ld u ğ u T a rih : 4,9.1985

3 2 T A H SİN TOKM A NOĞLU m a k ta d ır. Son y ıllard a b ü y ü k gelişm eler sağ lay an F o to g ra m e tri ve U z a k ta n A lgılam a tek n ik leri o rm a n la ra a it bilgilerin s ü ra tli ve h a ta sız b ir şekilde to p lanm asında b ü y ü k y a ra r la r sağlam ıştır. F o to g ra m e tri yerden ve h av ad an olm ak üzere 3 k ısm a a y rılm ak tad ır. Y erden fo to g ra m e tri genellikle endüstrid e ve k ü çük a la n la ra a it bilgilerin toplanm asında k u llanılm ak tad ır. Ö rneğin arkeolojide ve m im a rlık ta olduğu gibi. H av ad an fo to g ra m e tri u ç a k la rd a n ve u y d u lard an çekilen fo to ğ ra fla rla y a p ılm a k ta ve geniş a la n la ra a it bilgilerin to p lan m asın a y a ra m a k ta d ır. Ö rn eğin L a n d sa t isim li A m erik an uydusu h er 18 günde b ir T ü rk iy e üzerinden g eçm ekte ve oldukça büyük ölçekli fo to ğ ra fla r çekm ektedir. 18 g ü n lü k sü re içersinde, y a n a ra k yok olan o rm an lar, bu fo to ğ ra fla r yardım ile k o lay lık la sap tan ab ilm ek ted ir. A ynı şekilde, ülkem izle ilgili d ah a bir çok bilgi, bu fo to ğ ra fla r y ardım ile k olaylıkla o rta y a çık arılab ilm ek ted ir. H er ak şam te levizyonda gördüğüm üz, m eteorolojiye a it fo to ğ ra fla r, çok y ü k sek ten çekilm ektedir, çok k ü çü k ölçeklidir. B ir fo to ğ ra fa b ü tü n T ü rk iy e g irm ek ted ir. Bu fo to ğ raflar, a r a ziye a it bilgi verem ezler, örneğin y an an o rm an ları gösterem ezler. L a n d sa t uydusunun çek tiğ i fo to ğ ra fla r, m eteoroloji fo to ğ ra fla rın d a n çok fa rk lıd ır ve oldukça ay rın tılı bilgi v erm ek ted irler. B ir fo to ğ ra f a n c a k b ir ilim izi g ö sterm ek ted ir. L a n d sa t u ydusunun çek tiğ i fo to ğ ra fla rı A m erik alılar b ü tü n d ü n y ay a s a tm a k ta d ırlar, a sla gizli tu tm a m a k ta d ırla r. Ü lkem izdeki çeşitli k am u k u ru m la n, bu fo to ğ ra fla rı g e tirte re k k u llanm aktad ır, örneğin M TA ve üniversiteler. Son zam a n lard a, u ç a k ta n v ey a uydudan k a ra n lık ta veya b u lu tlu h a v a d a fo to ğ ra f çekm e o lan ağ ı sağ lan d ığ ı gibi fo to ğ ra f çekm eden de, a ra z i incelem e o lanağı sa ğ lan m ıştır. Y eryüzünden gelen ışınlar, dalg a boyların a göre g ru p la ra a y rılm a k ta ve y o ru m ları y ap ılm ak tad ır. «U zak tan A lgılam a» değim inin içersine hem bu yeni yöntem, hem de F o to g ra m e tri g irm ek ted ir. U z a k ta n A lg ılam anın b a tı dillerindeki k a r şılığı «R em ote Sensing» dir. U z a k ta n A lgılam a, sa v a ş ta d a büyük y a ra r la r sağladığından, b ü tü n u lu slar bu konu üzerinde önem le d u rm a k ta d ırla r. Bu yeni tek n iğ e sahip olan ülkeler, d ü şm an la rın a a it b ü tü n bilgileri kolay lık la elde etm ek ted irler. Ö rneğin ısı fa rk la rın ı sa p ta y a n özel filim lerle çekilen fo to ğ ra fla r sayesinde, O rm an içersine gizlenm iş b ir b irliğ in y e ri k o lay lık la bulunabilm ektedir. U z a k ta n A lgılam a te k n iğ i o rm an cılık ta d a büyük y a ra r la r sa ğ la m a k ta d ır. U z m a n la r 3-5 senede b ir to p lan arak, yeni gelişm eleri g ö rü şm ek ted ir M ayıs 1985 g ü n lerinde İsv eç te, «U zak tan A lg ılam a ve O rm ancılık» isim li b ir sem iner d ü zen len m iştir? T ü rk iy e den hiç kim senin k a tılm a d ığ ı bu sem inere su n u lan bildirilerden ç ık a rttığ ım ız bazı özetler, a şa ğ ıy a alınm ıştır. A y rıca ta b a n su ların ın bulunm ası için y ap ılan çalışm alar v erilm iştir. N orveç te, D ağ lık A razid ek i Yol Ş ebeke P la n la n ılın Y apılm asında, T o p o ğ rafik H a rita la rd a n ve H av a F o to ğ ra fla rın d a n S ağlan an F a y d a la r j B u bildiri, N orveç T a rım Ü niversitesine bağ lı b u lu n an O rm an işle tm e E n s titü sü ile u y g u lam ad a çalışan ların b irlik te çalışm asile h a z ırlanm ıştır, o rijinali İn gilizcedir.

4 U ZA K T A N A LG ILA M A VE O R M A N C ILIK 3 N orveç te k i d ağ lık a ra z i eğim b ak ım ın d an 3 g ru b a a y rılm a k ta d ır. B unlar; O r ta la m a eğim i % 20 den a z olanlar, '% ara sın d a o lanlar ve % 33 den fazla olanlardır. B ir arazide, tra k tö rle sü rü tm e le r için en u y g u n o rta la m a uzak lığ ın 500 m. kablo ile o rm andan ç ık a rtm a la r için de 125 m. olduğu a ra ş tırm a la rla sap tan m ıştır. Y am aç y o lları a rasın d a k i uzaklığın 800 m. olm ası k a ra rla ştırılm ış tır. B u ra la rd a tra k tö rle sü rü tm e daim a aşa ğ ıy a doğru y a p ılm a k ta ve en fazla 800: m. o lm a k ta dır. A ynı yo lların a ra sın d a kablo ile ta ş ım a yapıldığı zam an u zak lık 400 m. olara k alın m ak tad ır. Y am aç y o lları büyük y a m a ç la rd a y ap ılm ak tadır. A çık lan an bu k u ra lla ra u y u la ra k son y ıllard a N orveç de Km. orm an yolu y ap ılm ıştır. D aha önce de aynı m ik ta r yol vardı. Y eni y ap ılan K m. yol, to p o ğ ra fik h a rita la rd a n ve h a v a fo to ğ rafların d an y a ra rla n ıla ra k p lan lan m ıştır. P la n la r aşağ ıd ak i sıra y a u y u la ra k y ap ılm ıştır : 1 Yol plan ı y a p ıla c a k arazi, önce eğim d u ru m ların a göre bölüm lere ayrılır ve h e r bölüm ün y u k a rd a k i 3 eğim g ru b u n d an h an g isin e g ird iğ i sa p ta n ır. 2 A razide, h an g i tra n s p o rt yöntem inin u y g u lan ac ağ ı k a ra rla ştırılır. 3 H an g i tip kam y o n taşım acılığ ın ın yap ılacağ ı sa p ta n ır. 4 A n ayollara ilave o la ra k y apılacak y o llar p lanlanır. 5 S ü rü tm e yollarının p lan ları yapılır. 6 H a v a h a tla rile y ap ılacak ta şım a la rın çeşitli a lte rn a tifle ri s a p ta n ır ve h a n gisinin d ah a ekonom ik olacağını m ey d an a çık a rm a k am acile bilgi s a y a r d an y ara rla n ılır. 7 S a p ta n a n y ollarm yapım ının k a ç a m al olacağı hesaplan ır, y an i yolun p ro jesi y ap ıh r. 8 T aşım an ın m aliy eti hesaplanır. 9 A yni a ra z i için, çeşitli yol şebeke p la n la rı y a p ılır ve en u ygununu seçebilm ek için h e r birine a it fiy a t an alizleri y ap ılır ve en uygunu seçilir. K uzey Ü lkelerindeki Orm ancılık Çalışm alarında U zaktan A lgılam a Tekniğinden Yararlanm a B u bildiri İsveç O rm an G enel M üdürlüğünce h a zırlan m ıştır, o rijin ali İn g ilizcedir. K uzey ü lk eleri denilen İsveç, N orveç ve F in lan d iy a da, U z a k ta n A lg ılam a te k niğinden ve bunun b ir kolu olan H av a F o to g ram etrisin d en geniş ç a p ta y a ra rla n ılm a k ta d ır. H a v a fo to ğ ra fla rı hem h a rita y ap ım ın d a hem de a ra z i ve üzerindeki v a r lık ların incelenm esinde (Y orum lam a) k u llan ılm ak tad ır. İsveç, N orveç ve F in lan d iy a da, O rm an en v an terleri, hem bölgeler düzeyinde hem de; ü lke düzeyinde y ap ılm ak tad ır. B u ülkelerde O rm an envan terin e ve am enajm an p la n la rın a çok önem v erilir ve a k sa tılm a d a n devam lı şekilde y ap ılır. O rm anla ilgili d iğ er çalışm alar da, örneğin to p o ğ rafik h a rita la rın yenilenm esi de (güncelleştirm e ), a k sa tılm a d a n y ü rü tü lü r. U z a k ta n alg ılam a tekniğinin, O rm an cılık çalışm aların d a k u llanılm ası için bu ülkelerde, büyük b ir iste k vard ır. Bu is te k hem hav ad an, fo to g ram e triy i, hem de diğ er yöntem leri, y an i fo to ğ ra f çekm eden u y g u lan an u z a k ta n alg ılam a yöntem lerini

5 4 T A H S İN TOKM A NOĞLU k a p sa m a k ta d ır. B u nedenle, U z a k ta n A lgılam a yöntem lerinin uygulan m ası sü ra tle a rtm a k ta d ır. K uzey ülkelerinde e n ta n sif orm ancılık y apılm aktad ır, bu nedenle am en ajm an plan ların ın, h a ta s ız ve ay rın tılı bilgilere d a y a n ıla ra k h azırlan m ası zorunludur. Bilgi to p lam a y ö n tem lerinin bu iste k le ri k a rşılıy a c a k özellikte, k u llan ılan h a rita la rın da, to p lan an bilg ilerin işlenm esine elverişli b ü y ü k lü k te olm ası g erek ir. O rm an am en a j m a n p lan ların ın y apım ında kullan ılan h a rita la rın ölçeği genellikle 1/ veya 1/ dir. B u h a rita la r üzerinde g ö sterilen en k ü çük bölm eler 0,5 h e k ta ra k adar, h a tta bazen d ah a da k ü çü k o lm ak tad ır. O rm an a m en a jm an p la n la rı yap ılırk en arazid e çalışan ekipler, hem h av a fo to ğ ra fla rın ı hem de; bu fo to ğ ra fla rı incelem eye y a rıy a n büyüteçleri ve cep stereo sk o p la rın ı b erab erlerin d e gezdirirler, E kipler, u y g u lıy acak ları iş plan larım, h av a fo to ğ ra fla rın ı inceliyerek y a p a rla r. N orveç'de h av a fo to ğ ra fla rı d a h a fa z la g eliştirilm iştir, am e n a jm a n p lan ların ın y ap ım ın d a fo to ğ ra fla rd a n d a h a fa z la y a ra rla n ılm a k ta dır. K uzey F in lan d iy a o rm anların ın am en a jm an p lan ların ın y ap ılm asın d a da, h ava fo to ğ ra fla rın d a n geniş ç a p ta y a ra rla n ılm a k ta d ır. U z a k ta n alg ılam a am acile, özel u y d u lar y a p ıla ra k a tılm ış ve denem e çalışm a la rın a b aşlan m ıştır. K uzey F in lan d iy a da, bu u y d u la r y ard ım ile to p lan an bilgiler, O rm an T ak sasy o n u n u n (Ö lçm elerinin) yegane d ay an ağ ın ı o lu ştu rm a k ta d ır. İsveç de g eliştirilen y ö n tem ler sayesinde, fo to ğ ra fla rd a incelenebilen en k ü çük a la n 0,5 h ek ta r a k a d a r in d irilm iştir, ö z e l uydunun ç ektiğ i fo to ğ ra fla rla, L a n d sa t uydusunun çek tik leri k ıy a sla n a ra k, d ah a geniş a la n la r h ak k ın d a k a ra r la r v erilm ektedir. 0,5 hek. v eya d ah a b ü y ü k alan d a tra ş la m a kesim y ap ılm ışsa veya fırtın a devirm eleri olm uşsa, b u n la r m ey d an a çıkarılabilm ektedir. Y eni yap ılan yollar, y a p ra k lı ve ibreli ağ aç o rm a n la rı a ra sın d a k i sın ırlar, gene aym fo to ğ ra fla r y ardım ile saptan ab ilm ek ted ir. B azen h av ad an fo to g ra m e tri tek n iğ in in d a h a ileri y ö n tem leri u y g u lan arak, o r m a n a a it d ah a a y rın tılı bilg iler a lın m ak tad ır. Ö rneğin, kızılötesi renkli filim ler k u l lan ılarak, h a sta lık lı ve ölü a ğ a ç la r sa p ta n m a k ta d ır. U y d u lar aracılığ ı ile bilgi to p lam a ve b u bilgilerden y a ra rla n m a yöntem lerine, özel o rm an sah ip leri de geniş ç a p ta ilgi g ö sterm ek ted irler, bu nedenle u y g u lanm ak ta olan y ö n tem ler sü ra tle gelişm ektedir. B ugün u y g u la n m a k ta olan yöntem ler, b aşla n g ıç ta u y g u la n a n la ra k ıy asla çok ileridir. H er 3 ülkenin b ü tü n orm an cıları bu gelişm eleri y ak ın d a n izlem ektedirler. U z a k ta n alg ılam a u y d u ları yardım ile to p lan an son bilgiler, evvelkilere k ıy asla çok d ah a ay rın tılıd ır. H em h a rita yapım m da hem de y o ru m lam ad a çok d ah a y a ra r lı o lm ak tad ırlar. U ydu aracılığ ı ile yap ılan u z a k ta n alg ılam a tek n iğ in in ve yorum lam asının, d a h a ucuz ve d ah a y a ra rlı hale gelm esini sa ğ la m a k için b ü y ü k ç a p ta a ra ş tırm a la r y ap ılm ak tad ır. Bu a ra ş tırm a sonuçlarının, o rm an cılık çalışm aların a d a çok y a ra rlı olacağı kesindir. U z a k ta n A lg ılam a Y öntem i ile F in lan d iy a O rm an ların d a T ak sasy o n B ildiri F in landiy a O rm an T eşk ilatı ta ra fın d a n h a z ırlanm ıştır, o rijinali İngilizcedir.

6 U ZA K TA N A LG ILA M A V E O RM ANCIL IK 5 F in la n d iy a da, devlete ve özel kişilere a it o rm a n la rd a verim i a rttırm a k am acile, a ra ş tırm a la r ve çalışm alar y ap ılm ak ta, O rm an Ö lçm eleri (T aksasyon) titiz b ir şekilde y ü rü tü lm ek tedir. Y akın zam a n a k a d a r u y g u lan an T ak sasy o n yöntem leri, y ıllık o rta la m a a rtım ı bulm ayı ve buna g ö re v erg i alm ay ı am açlam ak taydı, 1922 y ı lında k ab u l edilm işti. F in lan d iy a v erg i to p lam a dairesinin, önem li görevlerinden birisi, Özel o rm an lard an ad ale tli b ir şekilde v erg i to p lıy ab ilm ek tir. F in lan d iy a d a 450 ta n e kom ün (bucak) b u lu n m ak tad ır, b u ra la rd a k i v erg i dairelerinin, Özel o rm a n la r d an ald ık la rı vergilerin, O rm anın verim i ile o ran tılı olm ası g erekir. B unun için de o rm an ların b ü tü n özelliklerinin h atasız b ir şekilde sa p ta n m a sı gereklidir. O rm an lar yıllık verim lerine göre, 5 b o n itet derecesine a y rılm a k ta ve b u n a göre de v erg ileri alın m ak tad ır. A ltm cı sın ıf o la ra k hiç v erim i olm ıyan o rm a n la r bulu n m aktad ır, b u n lard an d a hiç v erg i alın m am aktadır. B ir orm anı m eşcerelere a y ırm a k ve h e r m eşcerenin h an g i b o n itet sın ıfın a girdiğini sa p ta m a k, b u n a g öre de v e r gisini alm ak, v erg i dairelerinin, dolayısile h ü k ü m etin önem le üzerinde durd u ğ u k o n u la rd a n biridir. G üney ve O rta F in lan d iy a da 40 y ıld an beri, o rm an lard ak i b o n itet derecelerinin sa p ta n m a sı işine, «vergi sın ıfların ın sap tan m ası» denilm ektedir. K uzey F in lan d iy a da, bu g ü n d ah i b o n itet derecesi sap tan m am ış y a k la şık K m 2 Özel o rm an b u lu n m ak tadır. G üney ve O rta F in lan d iy a d ak i o rm an ların y arısın d an çoğundaki sın ıflam a,günün k o şu lların a u y m am aktad ır. B u ralard a, yeni y ö n tem ler u y g u la n a ra k y ıllık verim a rttırılm ıştır. V ergiye esas olan b o n itet derecesinin y ükseltilm esi g e re kirk en, yükseltilm em iştir. B u nedenle F in landiy a V ergi D airesi, u y g u la m a k ta olduğu eski y ö ntem i d eğ iştirm iy e ve bugünkü g erçek verim e uygun v erg i toplam a yöntem i a ra m ıy a b aşlam ıştır. F in landiy a d a k i 450 k om un un 350 tanesinde Özel o r m an b u lu n m a k ta d ır ve b ü tü n orm an varlığ ın ın % 75 ini o lu ştu rm a k ta d ır. Özel o r m an sah ip lerin in sayısı i b u lm ak tad ır, b u n ların ad ale tli b ir şekilde vergiye bağlanm ası, önem li b ir sorundur. O rm an ların b o n itet d erecelerini ve v erg ilerin i sa p ta m a k am acile u y g u lan an k la sik yöntem, tam am ile a ra z i çalışm alarile y ap ılm ak tay d ı. T eknisyenler h a v a fo to ğ ra fla rın ı ve h a rita la rın ı a la ra k araziy e ç ık a r ve devam lı çalışırlardı. B u şekildeki çalışm ayla, G üney F in lan d iy a da b ir iş gününde, 0,5-1 K m 3, kuzey F in lan d iy a da ise 1,5-2 K m 2 o rm an ın ölçüsünü y a p a rla rd ı. Son 5 yıl içersinde, L a n d sa t 2 n in v e r diği g ö rü n tü lerd e n ve kızılötesi ren k li h a v a fo to ğ ra fla rın d a n y a ra rla n a n yeni yönte m le r g eliştirild i. B ugün tek n isy en ler arazid e çok az çalışm ak ta, to p ladık ları bilgileri, uydudan, ren k li fo to ğ ra fla rd a n ve h a rita la rd a n ald ık larile b irle ştire re k sonuca v a rm a k ta d ırla r. K uzey F in landiy a d a u ygulanan, o rm an ların v erg ilerin i sa p ta m a yöntem i, 4 k a y n a k ta n elde edilen bilgilere d a y a n m a k ta ve K A U K O ism ini a lm a k tad ır. 4 k a y n a k ; uydu, ren k li kızılötesi fo to ğ ra fla r, h a rita ve a ra z i çalışm alarıdır. K AUKO yöntem i 2 yıl u y g u lan d ık tan sonra, eski yöntem le k ıy aslan m ış ve 3 k a t d ah a hızlı olduğu, siste m a tik h a ta sın ın d a b u lunm adığı sa p ta n m ıştır. Y eni ıyöntem in o rta h a ta sı, eski yöntem e k ıy asla b ira z fazlad ır, f a k a t bunun sonuç ü zerin deki etk isi yok denecek k a d a r k ü çüktü r. D iğer b ir deyim le h a ta, k ab u l edilebilecek sın ırla r içersinde k a lm a k ta d ır. K A U K O y ö ntem i u y g u lan m ak la m a s ra fla r % 25 azalm ıştır, buna göre 15 yılda b ir m ilyon A m erik an doları k a d a r ekonom i sa ğ la n m a k ta d ır. Ö zet o la ra k yeni yöntem eskiye k ıy asla 3 d efa d ah a hızlı ve % 25 o ra nında d ah a ekonom iktir.

7 6 T A H SİN TOKM A NOĞLU Y eni yöntem, F in lan d iy a nın kuzeyinde u y g u la n m a k ta fa k a t; güneyinde u y g u lan a m a m a k ta d ır. Ç ünkü g üney orm anlarında, ağ aç tepeleri çok sık tır, u y dulardan ve u ç a k la rd a n çekilen fo to ğ raflard a, orm an içi ve a lt ta b a k a la rı görülem em ektedir. G üney o rm an ların d a b o n itet sın ıfları çok sık değişm ektedir, silv ik ü ltü r am acile de d ah a fa z la incelem e y ap m a zorunluğu b u lu n m ak tad ır. G üney o rm an ları kuzeydekilere k ıy asla d a h a verim lidir, bu nedenle de g üney o rm an ların d ak i ölçm elerin daha d u y arlı b ir şekilde y ap ılm ası gerekir. Y apılan b ir h a ta n ın o ran sal değeri, k ü ç ü k o labilir fa k a t; sonuç üzerin d ek i etkisi, y ani ekonom ik önem i; b ü y ü k o lm ak tad ır. Bu nedenle de, g üney o rm anlarının, kuzeydekilere k ıy asla d a h a d u y arlı ölçülm eleri g e rek m ek ted ir. Ö zet o la ra k ; G üney F in landiy a o rm anlarının, kuzeydekilerden d ah a d u y arlı ölçülm eleri g erek m ek ted ir. A ğaç tep elerin in b irb irleri içersine g irm iş olm aları, ölçülm elerini b ir k a t d ah a güçleştirm ek ted ir. G üney o rm an ları için 3 kadem eli, a y rı bir yöntem g eliştirilm iştir. Bu yöntem e göre; k ızılötesi ren k li filim lerin ve h a rita la rın ta m a m ı İncelenm ekte ve y o ru m la n m a k ta % o ranın d a d a a ra z i çalışm ası y a p ılm ak tad ır. V ILM A ism i verilen bu y öntem 1984 yılında son o la ra k denenm iş ve 1985 y ılından itib a re n de, geniş ç a p ta u y g u lam aya konulm u ştu r. Y apılan denem e le r sonunda V ILM A yöntem inin, eski yöntem k a d a r d u y arlı sonuç verdiği, a ra z i çalışm aların ı % 50, genel g id erleri de % o ran ın d a a z a lttığ ı sa p ta n m ıştır. B und an so n ra g ü n ey o rm an ların ın b o n itet derecelerinin sa p ta n m a sı (T aksasyonu) ve v erg i değ erlerin in bulunm ası V ILM A yöntem ine göre y ap ılacak tır. E sk i yöntem le; F in landiy a o rm an ların ın tam am ın ın, b o n ite t derecelerine a y rılm ası ve vergilendirilm esi için 40 m ilyon d o lar h a rc a n m a sı ve yıl çalışılm ası gerekiyordu. Y eni y öntem lerin uygulanm asile m a s ra f 10 m ilyon dolara, sü re de 5 yıla in m iştir. S ağ lan an fa y d a sadece b u n lard an ib a re t değildir. A sıl önem li fayda, o rm a n la rd a k i g erçek serv etin ve yıllık a rtım ın bulunm ası, ay rıc a özel o rm an ların ad ale tli b ir şekilde vergilendirilm esidir. P o lonya O rm anlarında, Y angm larm, H a v a K irliliğ in in ve D iğer E tk e n le rin Y ap tığ ı Z a ra rla rın S ap ta n m a sı B u bildiri P o lonya O rm an A ra ştırm a İsta sy o n u n d a h azırlan m ış, h ü k ü m etin o n a yın d an g e ç tik te n sonra, sem inere sunulm u ştu r, o rijin ali İngilizcedir. U z a k ta n alg ılam a y ö n tem lerinin orm an cılığa uygulanm ası, sü ra tle g elişm ek tedir. B u gelişm eler, hem U z a k ta n A lgılam a T ekniğinin gelişm esinden, hem de o rm a n a k a rş ı ilginin artm asın d an, d iğ er b ir deyim le; O rm an ekonom isinin ilerlem esinden d o ğ m ak tad ır. Son y ıllard a A v ru p a orm ancılığında, b ü y ü k ç a p ta değişiklikler ve gelişm eler oldu. Ö tedenberi a ra z i çalışm alarile u y g u la n a n k la sik yöntem ler, önem ini k ay b etti, y erlerin i U z a k ta n A lgılam a tek n iğ in e day an an, d ah a o b jek tif ve d a h a s ü ra tli y ö n tem ler aldı. i A m erik an K odak A erochrom e IR N o: 2443 filim lerile v eya R u sy a nın SN se risindeki filim lerle çekilen fo to ğ ra fla rd a n y a ra rla n ıla ra k, o rm an ın neresinde ve han g i derecede b ir h a sta lığ ın v eya h erh an g i b ir z a ra rın olduğu k o lay lık la sa p ta n m a k ta dır. A v ru p a koşullarında, u y d u lard an çekilen fo to ğ ra fla rd a n y a ra rla n a ra k, o rm an la rd a k i z a ra rla rı sa p ta m a yöntem i p ek b a şa rılı o lm am ak tad ır. U çakla rd a n çekilen fo to ğ ra fla rd a n y a ra rla n ılm a k ta ve U z a k ta n A lg ılam a T ekniği geniş ç a p ta u y g u la n m a k ta d ır.

8 U ZA K T A N A LG ILA M A V E O RM A N C ILIK 7 F o to ğ ra f çekilm eden u y g u lan an U z a k ta n A lg ılam a Y öntem leri, özellikle geniş o rm an a la n la rm d a y ap ılan a ra ş tırm a la rd a k u llan ılm ak tadır. B u y ö n tem ler hem z a ra rın olduğu y erin bulunm asında hem de, derecesinin sa p ta n m a sın d a çok y a ra rlı olm a k ta d ırla r. A razid ek i ısı fa rk la rın ı sa p ta y a n özel filim ler, orm an y an g m larile s a v aşta, çok y a ra rlı o lm ak tadırlar. P olonya o rm an larm d a, z a ra rm olduğu y erlerin ve derecelerinin sap tan m asın d a, kızılötesi ren k li filim lerden çok y a ra rla n ılm a k ta d ır. Bu y a ra rla n m a d a, g ü n geçtikçe sü ra tle a rtm a k ta d ır. E vvelce bu iş için, K odak A erochrom e IR N o: 443 (70 m m lik b and) kullan ılm ak tay d ı, şim di ise R us yapısı SN serisindelü filim ler k u llan ılm ak tad ır. K irli havanın, çam o rm an ların a y a p tığ ı zararın, y erin i b u lm ak ve derecesini sa p ta m a k için, 1/8000 ölçeğinde h av a fo to ğ ra fla rın d a n y a ra rla n ılm a k ta d ır. Bu fo to ğ ra fla r 8 v eya 10 d efa büyüten S te re o c a m p a ra to r a letle rin e y erleştirilerek İncelenm ek ted ir (Y o ru m lan m a k tadır). Z a ra r g ö ren a ğ a ç la r sap tan ırk e n, 2 d eğ er ü zerinde önem le d u ru lm ak tad ır. B irincisi; h a s ta a ğ açların h e r birindek i h a sta lık oranı, örneğin d alların yüzde k açının kuruduğu. İkincisi de h a s ta ağ a ç la rın sık lık derecesi; b ir h e k ta rd a k aç ta n e h a s ta v ey a ölü a ğ a ç bulunduğu. B u değerler, denem e a la n la rı için b ir d efa fo to ğ ra fla r üzerinde b ir d efa d a a ra z i çalışm alarile sa p ta n ır ve b irb irile k ıy a s la n a ra k regresyon denklem leri k u ru lu r. Y apılan çalışm alarda, reg resyon denklem lerinin v ary a n s k a t say ıların ın y ü k sek olduğu (R 0,99) y an i fo to ğ raf yardım ile y ap ılan sa p ta m a la rın çok d u y arlı olduğu ve arazid ek i g erçek d u ru m u gösterd iğ i k a n ısın a v arılm ıştır. Ç ok say ıd a h a sta lık lı ağ aç üzerinde incelem e yap ıld ık ta n sonra, k irli h av ad an z a ra r görm e derecelerine göre zo n lara a y rılm a k ta ve sın ır la n çizilerek, orm an ın z a ra r zonları h a rita s ı y ap ılm ak tad ır. P olonya o rm an ların d a L y m a n tria M onocha isim li böcek y a şa m a k ta ve b ir hayli z a ra r y a p m a k ta d ır. K odak A erochrom e IR N o: 2443 film i k u lla n ıla ra k çekilen ren k li fo to ğ ra fla rd a n y a ra rla n ıla ra k, bu böceğin y ayıldığı y erler ve y a p tığ ı z a ra r la r sa p ta n m a k ta d ır. B u sa p ta m a y ap ılırk en ağ a ç la rın tepe çatıla rın d a k i re n k değişim i ile, asim lasyon (Ö züm sem e) sistem lerindeki bozukluk derecesi a rasın d a b ir b a ğ ın tı k u ru lm a k ta d ır. R en k değişim i h av a fo to ğ ra fla rın d a n asim lasyon sistem indeki bozuklu k lard a, a ra z i çalışm alarile elde edilm ektedir. D enem e a lan ların d a 3 yıl sü re ile bu çalışm alar y ap ıld ık tan sonra, yeni çık ac ak ibrelerin, n e derecede sağ lık lı çık a cağı konusu n d a h a ta s ız k a ra r verm e olanağı elde edilm ektedir. S udety d ağ la rın ı k ap lay a n L adin o rm an ların ın fo to ğ ra fla rı, R u sy a n ın SN serisin d ek i filim lerle çekilm iş ve bu fo to ğ ra fla r incelenerek, o rm an a z a ra r veren çok say ıd ak i etk en in analizi yap ılm ıştır. Bu o rm an lard a sağlıklı, h a sta, ölm üş ve ölm ek üzere olan a ğ a ç la r b ir a ra d a b u lu n m ak tad ır. H a sta lık ve ölüm nedenleri o larak; rü z g a r devirm esi, m a n ta r ve böcek z a ra rla rı vard ır. Y apılan çalışm alar sonunda o rm a n la r sağ lık lı ve sağlıksız o la ra k 2 k ısm a ay rıld ı ve 1/ ölçekli h a rita la r üzerinde gösterildi. S ağlıklı o rm a n la r da, sıklık derecelerine göre kadem elere ayrıldı. O rm an ların ekonom ik değerleri, yıllık verim leri ve u y g u lan acak silv ik ü ltü r yöntem leri, bu tem ele d a y a n ıla ra k saptandı. L ad in o rm a n la rın m fo to ğ ra fla rı, o p tik aletlerle incelenirken, sık lık derecelerin in sa p ta n m a sı için, densitom etrelerdeıı v eya m ikro d en sito m etrelerd en y a ra rla n ılm a k ta d ır. A ynı çalışm alar sonunda, h av a kirliliğinden z a ra r g ören orm anların, g ö r dükleri z a ra rla rın dereceleri de o rta y a çık m ak tad ır.

9 8 T A H S İN TOKM A NOĞLU L ad in o rm an ların d ak i z a ra rla rın sa p ta n m a sı am acile yapılan, h av a fo to ğ ra fla rın d an ve densitom etreleı-den y a ra rla n ıla ra k y ü rü tü le n yeni yöntem tam am ile a razi calışm alarile y ü rü tü le n eski yöntem le k ıy aslan d ığ ın d a; çok d ah a b aşarılı, ekonom ik ve d u y arlı olduğu görülm ektedir. O rm an y angın ların ı k o n tro l a ltın a alm a k için de, ısı fa rk la rm ı sa p ta y a n filim - lerden y a ra rla n m a k, fay d alı o lm aktadır. O rm an lard ak i z a ra rla rın y erlerinin ve z a ra r derecelerinin sa p ta n m a sı için, U z a k ta n A lg ılam a Y öntem lerinin çok d ah a gelişeceği ve u y g u la m a la ra d ah a büyük fa y d a la r sağ lıy acağ ı ü m it edilm ekte ve bu a m a ç la çalışılm ak tad ır. R usya daki Orm ancılık Ç alışm alarında Uydudan Y ararlanm a Rıus h ü k ü m etin ce onaylanm ış bildiridir, o rijinali ru sçadır. R u sy a d a k i o rm an cılık çalışm aların d a U z a k ta n A lg ılam a Y öntem leri geniş çapta u y g u lan m ak tad ır li y ılların başlangıcında, u y d u d an y ap ılan U z a k ta n A l g ılam a yöntem lerinin, O rm an ların incelenm esinde ve h a rita la rın ın y apılm asında ne k a d a r fa y d a lı olabileceğini sa p ta m a k am acile, geniş ç a p ta a ra ş tırm a la r yapıldı. O rm an ların ve k ereste en düstrisinin bulunduğu y erler, a y rın tılı b ir şekilde incelendi. F a rk lı d a lg a boyundaki ışın la r k u lla n ıla ra k (S p ek tru m u n fa rk lı bölgelerinden y a ra rla n ıla ra k ), 1 / / ölçekli ren k li h av a fo to ğ ra fla rı çekildi. Bu fo to ğ ra fla rın la b o ra tu v a rla rd a inceleıım esile elde edilen sonuçlar, a ra z i çalışm alarile b irleştirilerek, O rm an en v ante rleri yapıldı. R u sy a n ın kuzeyinde, doğusunda ve çöllerin bulunduğu bölgelerde, e k sta n sif orm an cılık y ap ılm ak tad ır. B u ra la rd a k i o r m an en v an terleri, a ğ ırlık h a v a fo to ğ ra fla rın a ve u y d u ların to p lad ığ ı bilgilere v erilerek y ap ılm ak tad ır. K aliteli o rm an ların bulunduğu yerlerde, fa rk lı d alg a boyund ak i ışın larla çekilen ren k li fo to ğ raflar, çöl bölgelerinde de siy ah - beyaz fo to ğ ra fla r k u llan ılm ak tad ır. A razi çalışm aların ın olabildiğince az olm asına, bilgilerin h av a fo to ğ ra fla rın d a n alın m asın a g a y re t edilm ektedir. Öııce u y dudan çekilen fo to ğ ra fla r incelenerek, O rm an hom ojen bölüm lere a y rılm a k ta d ır. D aha sonra, h e r bölüm e ait a y rın tılı bilgi, h a v a fo to ğ ra fla rın d a n alın m ak tad ır. B u bilgiler elde edilirken, fo to ğ ra fla rd a a lın a c a k denem e alanların ın y erleri sa p ta n m a k ta, b u n ların b ir kısm ı da arazid e b u lu n a ra k g erek li ölçü ve incelem eler y ap ılm ak tad ır. D enem e a la n la rının, a razid ek i durum larile, u çak la rd an ve u y d u lard an çekilen fo to ğ ra fla rd a k i d u ru m la rı k a rş ıla ş tırılm a k ta, fo to ğ ra fla rd a n alm an bilgilerin, arazid ek i g erçek d u ru m a, h an g i o ra n d a uyduğu, o rta y a çık arılm ak tad ır. B u şekilde u y g u lan an orm an en v a n te r çalışm aları, o rm a n la r h ak k ın d a a y rın tılı bilgi elde edilm esini sağ lam ak tad ır. A ynı şekilde, o rm an ların am en ajm an p la n la rı ve h a rita la rı y apılm ak ta, ekonom ik d eğ erleri o rta y a k o n u lm ak ta, p ra tik a m a ç la ra elverişli bilgiler elde edilm ektedir. U ydu fo to ğ ra fla rın d a n y a ra rla n ıla ra k, 1/ ve d ah a k ü ç ü k ölçekli T em atik h a rita la r yapılm ış ve denenm iştir. 3 k adem eli e n v an te r çalışm asının p lanları, bu te m a tik h a rita la r üzerinde y ap ılm ak tad ır. K adem eler şu n la rd ır : a U y d u d an çekilen fo to ğ rafların, b ir sıra y a k o n u la ra k incelenm esi b U ç a k ta n çekilen fo to ğ ra fla rın incelenm esi ve uygm ı yerlerin seçim i c A razi çalışm aların ın yapılm ası ve u y d udan çekilen fo to ğ ra fla ra yardım cı

10 U ZA K TA N A LG ILA M A VE O R M A N C ILIK Ö olacak bilgilerin elde edilm esi ve b u n a d a y an arak, d ah a a y rın tılı bilgi vere n h a rita la rın yapılm ası. U ydudan çekilen fo to ğ ra fla rın,daha a y rın tılı bilgi verm esi, d iğ er b ir deyim le; d ah a k ü ç ü k boyutlu objeleri g ö sterm esi istenir. Bu is te k fo to ğ rafın ve y apılacak h a rita n ın ölçeği ile k alitesin e bağlıdır. U z a k ta n A lg ılam a T ekniği, koru y u cu o r m an şeritlerin in envanterinde de k u llan ılm ak tad ır, bu am açla da, yeni y öntem ler y eliştirilm iştir. A yrıca; k aliteli o rm an ları k o n tro l a ltın a alm ak, o rm ancılık çalışm a la rın ı plan lam ak, çalışm aların p la n la ra u y g u n lu k d erecelerini sa p ta m a k gibi işlerde de U z a k ta n A lg ılam a T ekniğinden y a ra rla n ılm a k ta d ır. Y akın z a m a n a k a d a r uygulanm ış o lan o rm ancılık yöntem leri, son y ıllard a u ç a k la rd a n ve u y d u lard an çekilen h av a fo to ğ ra fla rın ın o rta y a çıkm asile, U z a k ta n A lg ılam a T ekniğinin gelişm esile, b ü y ü k ç a p ta d eğişm iştir. O rm an en v an te ri ve h a rita y apm a yöntem leri, sü ra tle d eğ işm ek te ve d ah a iyiye doğru g itm ekted ir. U ç a k la rd a n ve u y d u lard an çekilen fo to ğ ra fla rın d ah a a y rın tılı bilgi verm esi, fo to ğ ra f incelem e ve h a rita yapm a işlerinin otom asyon haline getirilm esi, en v an te r ve h a rita c ılık işleri için, b a n k a la r k u ru lm asın a çalışılm ak tad ır. F arklı B oydaki Işınlardan Yararlanılarak Uydulardan ve Uçaklardan Çekilen Fotoğrafların, Y anm ekanik Yöntem lerle İncelenm esi R us h ü k üm etince onaylanm ış bildiridir, o rijinali ru s ç a dır. U y d u lard an ve u çak la rd an çekilen o rm an fo to ğ ra fla rın ın y o ru m ları yapılırken, k u llan ılan m ak in elerin ve operatö rü n, k a rşılık lı o la ra k b irb irlerin i n asıl etkilediğine çok önem verilir. D alg a boyu fa rk lı ışın larla çekilen uydu fo to ğ ra fla rın d a n y a r a r lanılarak, k ü ç ü k ölçekli o rm an h a rita la rı yapılırken, d eğişik a ra z i sın ıfları ve fa rk lı a ğ a ç cinslerinin o lu ştu rd u ğ u o rm anları a y ır t e tm e o lan ağ ı vard ır. B u o la n a k ta n y a ra rla n m a k am acile, yeni y öntem ler ve a le tle r g eliştirilm iştir. Y apılan denem e çalışm alarında, fa rk lı g ö rü n tü lerin yöntem i n asıl etkilediği ve h an g i k o şu llard a O tom a tik y orum un yapılabileceği sa p ta n m ıştır. T ek k adem eli ve ç ift kadem eli b ir çok yöntem g e liştirilm iştir. F o to ğ ra fla rın kalitesine, k u llan ılan m ak in elerin özelliklerine ve o p era tö rü n y o ru m lam a gücüne göre, y öntem seçm ek gerek m ek ted ir. Y apılacak çalışm anın girdileri, am açları, etk en ler a ra sın d a k i k a rşılık lı e tk ile rin durum ları, k o n tro l ve a y a rla m a işlem leri üzerinde önem le d u ru lm ası g erek m ek ted ir. R enk sin yallerinden y a ra rla n ıla ra k, g ö rü n tü leri d ah a n e t hale g e tirm e k için, aletlerd e değ işik lik ler y a p ılm a k ta ve böylelikle d ah a gelişm iş a le tle r elde edilm ektedir. Y orum lam an ın birinci kadem esinde, g ö rü n tü n ü n k ü m eler halinde analizi y ap ılm ak tad ır, y an i g ö rü n tü büyük g ru p la ra ay rılm a k ta d ır, ik in c i kadem ede ise, a y rın tıla ra inilm ektedir. B azı yöntem lerde, g ö rü n tü n ü n h e r b ir p a rç a sı b ir d efa incelenir ve k a r a r a b ağ lan ır, bazısında ise; incelem e b ir k aç defa te k ra rla n ır. A ynı p a rç a için h er incelem ede ay n ı k a r a r veriliyorsa, k a ra rla rın sağ lık lı olduğu k anısın a varılır. H an g i y öntem u y g u lanırsa uygulansın, daim a o p eratö rü n çok d ik k a tli olm ası g erek m ek tedir. T o p rak sın ıfların ı sa p ta m a k am acile, o to m a tik y o ru m lam a y ap an sistem k u ru lm u ştu r. B u sistem in d ah a sağlıklı k a ra r la r verm esini sa ğ la m a k am acile, g eliştirm e çalışm aları yap ılm ıştır. A razide b ir k a re şebekesi k u rulm uş, k a re k öşelerindeki to p ra k la r incelenerek a ra z i sın ıflam ası yapılm ış ve fo to ğ ra fla rın verdiği son u ç la rla k a rşıla ştırılm ıştır. K a rşıla ştırm a sonunda, fo to ğ ra fla r yardım ile elde edilen

11 1 0 T A H SÎN TOKM ANOĞLU so n u çların % o ran ın d a doğru olduğu sa p ta n m ıştır. B ulunan o ra n la r koşulla ra g öre p ek az değişm ektedir. U zaktan A lgılam a Tekniğinin, K uzey A m erika'daki Orm ancılık Ç alışm alarına Uygulanm ası Bu bildiri, K anada O rm an A ra ştırm a İstasy o n u n d a h azırlanm ış ve hüküm etin onayından g eçm iştir, o rijin ali İngilizce dir. K uzey A m erik a da bugün u y g u lan an ve gelecek y ıllard a d a u y g u la n a c a k olan O rm ancılık yöntem leri, U z a k ta n A lgılam a tek n iğ in in sağ lad ığ ı o lanak lard an y a rarla n m a y ı, b ü y ü k b ir sevinçle k a rşıla m a k ta d ır. K uzey A m erik a orm ancılığı, U zak ta n A lg ılam a tek n iğ in d en 3 şekilde y a ra rla n m a k ta d ır. B u n lar e n v an te r çalışm aları, o rm an h a k k ın d a d a h a a y rın tılı bilgi edinm e ve özel am açlı incelem elerdir. B öceklerin ve çeşitli h a sta lık la rın incelenm esi, h a rita yapım ı, ekolojik etk enlerin s a p ta n m ası gibi konular, özel am açlı incelem eler g ru b u n a g irm ekted ir. U z a k ta n A lgılam a T ekniğinin gelecek y ıllard a orm ancılığa u y g u lan m ası konusunda, çeşitli eğilim ler ve bu eğilim lere u y g u n gelişm eler bulu n m ak tad ır. B u eğilim ve gelişm elerin başlıcaları şu n la rd ır : 1 O rm an işletm elerin i d ah a e n tansif hale g etirm ek. 2 C o ğ rafy a bilgilerini d ah a fazla g eliştirerek, o rm an en v an te rlerin in daha g eniş k a p sam lı ve d a h a a y rın tılı olm asına olan ak sağ lam ak. 3 T ek n ik gelişm eler, incelenen ve özellikleri sa p ta n a n h e r a ra z i n o k ta la rının k o o rd in atların ın d a bulunm asına o lan ak verm ek ted ir. U y d u lar aracılığ ı ile y a pılan bu s a p ta m a la rd a n y a ra rla n a ra k, d ah a a y rın tılı k e re ste en v an te ri ve coğrafya b ilgileri elde etm ek. 4 B ilg isay ar sistem lerinin ve bilgi depolam a işlem lerinin d ah a ekonom ik h a le getirilm esi. A m erik a B irleşik D evletleri nde ve K a n a d a da u y g u lan an O rm an envanterleri a ra sın d a önem li fa r k la r b u lu n m ak tad ır. K anada'd a u y g u lan an O rm an envanteri, yön etim en v an te rid ir ve yerel yönetim lerle ilişkilidir. H av a fo to ğ ra fla rı yardım ile y a p ılm a k ta ve m eşcere h a rita la rı üzerine işlenm ektedir. M eşcereler boy, sıklık ve yaş sın ıfların a göre ay rılm a k ta, h e r m eşcerenin üzerine bu özellikleri y azılm ak tad ır. M eşcerelerdeki a ğ a ç hacim lerini bulm ak için de, arazid e denem e a la n la rı a lın m ak ta d ır. B ölgesel ve u lu sal orm an varlık ları, bu en v an terlerd en y a ra rla n ıla ra k bulunm ak tad ır. A m erik a B irleşik D evletleri nde yap ılan O rm an envanterlerinde, m eşcereler a y rılm a m a k ta, ey aletlere (S ta te lere) ve re jy o n la ra göre O rm an en v an te rleri y apılm a k ta d ır. M eşcere h a rita s ı y ap ılm am ak ta, örn ek ler a lın m a k ta ve örneklerden y a ra rla n ıla ra k o rm an en v an te rleri y ap ılm ak td ır. i K a n a d a da yap ılan o rm an en v an terlerin d e m eşcere birim o la ra k alındığından, uydu aracılığ ı ile y ap ılan U z a k ta n A lg ılam alar K an ad a için p ek y a ra rlı o lm am ak tad ır, fa k a t A m erik a B irleşik D evletleri için y a ra rlı o lm aktadır. U y g u lam a alan ın a yeni çıkan, çok b antlı ve d ah a k ü çü k b o y u tları sap tay ab ilen (R esolution gücü y ü k sek ) ta ra y ıc ı sistem lerin, m eşcerelerin ayrım ın d a ve özelliklerinin saptan m asın d a y a ra rlı olup olm ıyacağı henüz kesin o larak bilinm em ektedir. A razideki n o k taların

12 U ZA K T A N A LG ILA M A V E O RM A N C ILIK 11 co ğ rafi özelliklerini, o rm an duru m u n u ve koord in atlarım, b irlik te sa p ta y a n yeni sistem ler, h av a fo to ğ ra fla rı üzerinde sa p ta n a n bilgilerin, h a rita la ra a k ta rılm a sı işlem ini o rta d a n k ald ırm ıştır. A razid e denem e a la n la rı alm ak, O rm an envanterinde önem li g id erlere sebep olm ak tad ır. B unun yerine, b ü y ü k ölçekli fo to ğ ra fla rd a n y a ra rla n ılırsa, g id erler çok a zalm ak tad ır. O rm an lard ak i büyük değişikliklerden sonra, örneğin; y a n g ın tra şla m a kesim, rü z g a r devirm esi, geniş çaplı böcek veya h a s ta lık ta n sonra, g erçeğ i ta m o larak bild iren ra p o rla rın y azılm ası isten ir, bu is te k g ü n g eçtik çe a rtm a k ta d ır. A yrıca; env a n te r y ö n tem lerin i g eliştirm ek ve ay n ı yere a it e n v an te r çalışm aları arasın d aki sü releri a rttırm a k istek leri de v ard ır. G enel o la ra k o rm a n la rd a sey rek en vanter yapılm ası, sadece çok g erekli olan yerlerde, sık e n v a n te r y ap ılm ası d üşünülm ektedir. U z a k ta n A lg ılam a tekniği, o rm an lard ak i değişikliklerin, sü ra tli ve doğru bir şekilde sap ta n m a sın d a çok y a ra rlı o lm ak tad ır. U y d u lara y erleştirilen alg ılam a siste m leri geniş a la n la rın ucuz b ir fiy a tla ta ra n m a s ın ı sa ğ la m a k ta d ırla r ve bu am açla g eliştirilm işlerd ir. U y d u lard ak i sistem lerin, tra şla n m ış v eya yanm ış o rm an a la n la rın ı sap tam ad a, ne k a d a r b a şa rılı olduklarını, b u lm ak am acile, çok say ıd a denem e yap ılm ıştır, so n u çları bilinm ektedir. B ü tü n b u n la ra ra ğ m e n uydudaki sistem lerin k apasitelerin d en geniş ç a p ta y a ra rla n ılm a m a k ta d ır. Y ak ın b ir gelecekte u y d u la r d a k i sistem lerin, çok gelişeceği ü m it edilm ekte ve geniş ç a p ta k i u y g u lam alar için, bu gelişm eler beklenm ektedir. Ö rneğin, uydu y ardım ile T em atik h a rita la rın y ap ılm ası ve a ra z i n o k ta la rın ın incelenm esi, b ek len m ek te o lan gelişm eler içersindedirler. U z a k ta n A lgılam anın, özel am aç la u y g u lan m ası k o n u ları arasın d a, böceklerin ve çeşitli h a sta lık la rın y a p tığ ı z a ra rla rın saptanm ası, önem li y e r tu tm a k ta d ır. U y d u lard an ve u ç a k la rd a n y ap ılan U z a k ta n A lgılam a, b u konulard a, o rta derecede b a şa rılı o lm ak tad ır. Sadece b ü y ü k a la n la rı k ap lıy an geniş ç a p ta k i z a ra rla r, örneğin y a p ra k v eya ib relerin tam am ile dökülm esi, v e y a h u tta a ğ a ç la rın ölm esi halinde, sa p ta m a yap ılab ilm ek ted ir. U 2 uydusundan çekilen, çok d u y a rlı fo to ğ ra fla r yardım ile K ab u k böceklerinin (D endroctonus ponderosae) ve Ç ingene G üvelerinin (L ym a n tria D ispar) y a p tığ ı geniş ç a p ta k i z a ra rla r sap tan ab ilm iştir. F a z la d a n y ap ılacak g id erlere k a tla n m a k şartile, U z a k ta n A lg ılam a T ekniğinde d eğ işik lik ler y a p a ra k bazı böceklerin ve h a sta lık la rın y ap tığ ı z a ra rla rı sa p ta y a n özel am açlı çalışm alar y ap ı lab ilm ek ted ir. Özel am aç la yap ılan d iğ er b ir önem li çalışm ada; uydu aracılığ ı ile O rm an T iplerin i g ö steren h a rita la rın yapılm asıdır. B u yöntem den y a ra rla n ıla ra k, K an ad a n ın kuzeyindeki ve d a h a b a şk a y erlerin d ek i o rm a n la rın h a rita la rı y apılm ıştır. U z a k ta n A lg ılam a T ekniğinin, p ra tik çalışm a la ra uygulanm ası, gün geçtikçe a rtm a k ta d ır, y a k ın gelecekte çok d a h a fa z la a rta c a ğ ın a k esin lik le in anılm aktadır. O rm ancılık çalışm aları, O rm an la ilgili d a h a fa z la ve a y rın tılı bilgi elde edilm esini zorunlu k ılm a k ta d ır. C o ğ rafy a bilgilerile ilişkili en v an te r çalışm aları, U z a k ta n A l gılam an ın say ısallaştırılm ası ve d iğ er gelişm eler, U z a k ta n A lg ılam a T ekniğindeki son gelişm elerdir. Bu b a şa rıla ra b a k ıla ra k U z a k ta n A lg ılam an ın y a k ın b ir gelecekte u y g u lam a alan ında, d a h a çok görüleceğine ve d a h a y a ra rlı olacağın a hükm edilm ektedir.