ULUSLARARASI KATILIMLI TÜRKİYE 5. TOHUMCULUK KONGRESİ VE SEKTÖREL İŞ FORUMU EKİM 2014 DİYARBAKIR/TÜRKİYE

Transkript

1 ULUSLARARASI KATILIMLI TÜRKİYE. TOHUMCULUK KONGRESİ VE SEKTÖREL İŞ FORUMU 1-23 EKİM 21 DİYARBAKIR/TÜRKİYE Turkey th Seed Congress with Interntionl Prtiiption nd Setorl Business Forum OCTOBER 1-23, 21 Diyrkir /Turkey EDİTÖRLER/EDITORS: Prof. Dr. Sem BAŞBAĞ Doç. Dr. B. Tu BİÇER Yrd. Doç. Dr. Vedt PİRİNÇ YAZIŞMA ADRESİ DİCLE ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DİYARBAKIR/TÜRKİYE TELEFON/TEL 12 2 BELGE GEÇER/FAX BASIM/TASARIM DİYARBAKIR / EKİM 21

2 BAZI YONCA (MED CAGO SAT VA L.) ÇE TLER N N TUZLULU A TOLERANSININ BEL RLENMES Erdl Ççn 1 K n Kökten 2 1 Bingöl Üniversitesi Genç Meslek Yüksekokulu, Bitkisel ve Hyvnsl Üretim Bölümü, 12, Bingöl, Türkiye. 2 Bingöl Üniversitesi Zirt Fkültesi, Trl Bitkileri Bölümü,12, Bingöl, Türkiye. en@ingol.edu.tr ÖZET Bu çl m, z yon (Medigo stiv L.) çe itlerinin frkl tuz (NCl) konsntrsyonlr n tolernslr n n elirlenmesi m yl yürütülmü tür. Mteryl olrk B, Bilensoy-, Elçi, Kyseri ve Sv yon çe itleri kulln lm t r. Ar t rmd kontrol ( mg/l) mçl olrk distile su ve dört frkl tuz konsntrsyonu (2 mg/l, mg/l, 6 mg/l ve mg/l) kulln lm t r. Çl md 7 gün sonr çimlenme orn (%), 1 gün sonr ise kök-sürgün uzunluklr (m) ve kök-sürgün kuru rl klr (gr) ile ilgili ölçümler yp lm t r. Yp ln çl m netiesinde kulln ln tüm tuz konsntrsyonlr nd B, Bilensoy-, Elçi ve Kyseri çe itlerinin tuz tolernslr n n Sv çe idinden dh iyi oldu u elirlenmi tir. Anhtr Kelimeler: Yon, Çimlenme, Tuzluluk, Kök Geli imi, Sürgün Geli imi Determintion of Tolerne to Slinity on Some Alflf (Medigo stiv L.) Vrieties ABSTRACT This study, under different slt (NCl) onentrtion some lflf (Medigo stiv L.) vrieties tolerne ws determined. B, Bilensoy-, Elçi, Kyseri nd Sv were used s the mteril. Study, for ontrol ( mg/l) distilled wter nd four different slt onentrtions (2 mg/l, mg/l, 6 mg/l nd mg/l) were used. In this study germintion rte (%) fter 7 dys, the root-shoot length (m) nd root-shoot dry weight (gr) fter 1 dys ws mesured. Result of study, for ll slt onentrtions B, Bilensoy-, Elçi nd Kyseri vrieties is determined to e etter slt tolernt thn the Sv vriety. Key Words: Alflf, Germintion, Slinity, Root nd Shoot Development G R Dünydki suyun %7.6 s okynus ve denizlerde tuzlu su olrk ulunmktd r. Kutuplrd ve uzullrd lnm oln su ise dünydki suyun %1.'u kdrd r. Bun göre, insn n kullnilee i su dünydki toplm suyun yln z %.'ini olu turur. Yerlt suyu, toprktki nem, krsulr ve göller, hepsi u orn n içindedir (Güler, 17). Toprk suyu tuzlulu unun itki geli mesi üzerindeki zrrl etkileri yv ve yetersiz çimlenme, fizyolojik kurkl k, solm ve kurum, odurluk, küçük yprklr, k s gövde ve dllr, mvimsi ye il yprklr, çiçeklenmenin geikmesi, dh z çiçek çm ve tohumlr n dh küçük olms, tuz dyn kl yn otlr n geli mesi ekilde özetleneilir (Ekmekçi ve rk., 2). Ormn ve Su leri Bknl trf ndn yy nlnn ve 3 Ks m 212 trih ve 23 sy l Resmi Gzetede yy nlnn Yüzeysel Su Klitesi Yönetimi Yönetmeli i nin Ek- inde yüzeysel su kütlelerinde z prmetreler için çevresel klite stndrtlr ve kulln m mkstlr elirlenmi ve yüzeysel su kynklr s n flr yr lm t r. Bun göre; Su Klite S n flr I II III IV EC De eri ( S/m) < > 3 S n f I - yüksek kliteli su ( içme suyu olrk kulln lilir), S n f II - z kirlenmi su (içme suyu olm potnsiyeli oln yüzeysel sulr), S n f III - kirlenmi su (uygun ir r tmdn sonr kulln lileek su), S n f IV - çok kirlenmi su eklinde s n flnd rm yp lm t r (Anonim, 21). Ormn ve Su leri Bknl trf ndn hz rlnn Yönetmelikten de ç kç nl l üzere yüzeysel sulrd ir klite dereesi özelli i t yn tuzlulu un, z yon tohumlr n n çimlenmesi ve kök-sürgün olu turms üzerinde ns l ir etki yrtt n n r t r lms m yl u çl m yürütülmü tür. -3-

3 MATERYAL ve METOT 21 y l n n My s y nd Bingöl Üniversitesi Zirt Fkültesi Bhçe Bitkileri lortur nd 1 gün süreyle yürütülen u r t rmd, mteryl olrk kulln ln yon çe itleri ve u çe itlerin s lnd kurumlr Çizelge 1 de verilmi tir. Çizelge 1. Ar t rmd Kulln ln Yon Çe itleri ve S lnd Kurulu lr No Çe it Ad S lnd Kurulu 1 B Dile Üniversitesi Zirt Fkültesi 2 Bilensoy- Trl Bitkileri Merkez Ar t rm Enstitüsü Müdürlü ü 3 Sv Do u Andolu Tr msl Ar t rm Enstitüsü Müdürlü ü Elçi Do u Akdeniz Geçit Ku Tr msl Ar t rm st.müd. Kyseri Do u Akdeniz Geçit Ku Tr msl Ar t rm st.müd. Çizelge 1 de verilen her çe ide it tohumlr temizlenip iyie kr t r ld ktn sonr içinden tekerrürlü olk ekilde toplm 1 det tohum (her tekerrür 2 det tohum) sy lm t r. Sy ln tohumlr dh sonr içerisinde filtre k d oln petri (12/2 mm) kplr n çimlendirmek m yl yerle tirilmi tir. Hz rlnm oln tohumlr kontrol olrk distile su ve ölçü olrk 1 litre distile suy NCl çözdürülerek 2 mg/l, mg/l, 6 mg/l ve mg/l olk ekilde çözeltiler hz rln p verilmi tir. Bu i lem iklim dol nd 2 o C s kl nd ve günlük stlik klnd rm ile yp lm t r. Hz rlnn u çözeltiler, yon tohumlr n e it miktrd uygulnm ve u ortmd 1 gün çimlenmeye rk lm t r. 7.günde çimlenen tohumlr n sy m yp lrk çimlenme ornlr elirlenmi tir. 1. günde her ir çimlendirme k ndn l nn det çimlenmi tohumun kök ve sürgün uzunluklr ölçülerek genç fidelerin kök ve sürgün oylr elirlenmi tir. Kök ve sürgün oylr ölçülen det itki, 7 C de st süreyle etüvde kurutulduktn sonr kök ve sürgün kuru rl klr elirlemi tir. Ar t rm sonuund elde edilen veriler, tesdüf prselleri deneme deseninde fktöriyel düzene göre tekerrürlü olrk JUMP isttistiki pket progrm yl nliz edilmi tir. Uygulmlr rs ndki frkl l klr n önem düzeyini elirlemek için LSD testi uygulnm t r. BULGULAR ve TARTI MA Çimlenme Orn (%) Ar t rmd kulln ln yon çe itlerine it 7. gün sy lrk elde edilen çimlenme ornlr Çizelge 2 de verilmi tir. Çizelge 2 de görüldü ü gii, çimlenme ornlr ç s ndn çe itler rs nd isttistiki olrk frkl l klr n oldu u ve ütün uygulmlrd Sv çe idinin di er tüm çe itlerden dh z çimlenme orn n ship oldu u tespit edilmi tir. Yine yn çizelgeden, tuz konsntrsyonu rtt kç ütün çe itlerin çimlenme ornlr nd zlm oldu u ve özellikle de Sv çe idinin rtn tuz konsntrsyonundn dh fzl etkilendi i görülmektedir. Artn tuz konsntrsyonun çimlenme orn üzerine olumsuz etkileri ile ilgili elde etti imiz u sonuçlr dh öne yp ln ulgulrl uyum içerisindedir (Bozuk, 11; Mlhotr, 17; Kterji ve rk., 21; B ve rk., 23; Sidri ve rk., 2). Çizelge 2. Yon Çe itlerine Ait Çimlenme Ornlr (%) Çe it Ad Kontrol 2 mg/l mg/l 6 mg/l mg/l B Bilensoy Elçi Kyseri..... Sv Ortlm Sürgün-Kök Uzunluklr ve Ornlr Ar t rmd kulln ln yon çe itlerine it 1. gün sy lrk elde edilen kök-sürgün uzunluklr ve kök/sürgün ornlr Çizelge 3 te verilmi tir. Çizelge 3 te görüldü ü gii, sürgün kök uzunluklr ve ornlr ç s ndn yon çe itleri rs nd isttistiki olrk önemli dereede frkl l klr ulunmktd r. Tuz konsntrsyonunun rtt r lms ütün yon çe itlerinin sürgün kök uzunluklr ve ornlr n n üyük ornd zlms n neden olmu tur. Tuzluluk itki oyu, yprk sy s, yprk, gövde ve kök kuru rl klr ve tohumun çimlenmesini üyük ornd zltmktd r (Esehie et l., 22; Welfre et l., 22). --

4 Çizelge 3. Yon Çe itlerine Sürgün-Kök Uzunluklr (m) ve Ornlr (%) Çe it B Bilensoy Elçi Kyseri Sv Kontrol 2 mg/l mg/l 6 mg/l mg/l S K S/R S K S/R S K S/R S K S/R S K S/K Ortlm Genel olrk kt m zd B, Bilensoy-, Elçi ve Kyseri çe itlerinin sürgün-kök uzunluklr ve ornlr ç s ndn Sv çe idinden dh yüksek de erler verdi i tespit edilmi tir. Sürgün-Kök Kuru A rl klr ve Ornlr Ar t rmd kulln ln yon çe itlerine it 1. gün ölçülerek elde edilen kök-sürgün kuru rl klr ve kök/sürgün ornlr Çizelge te verilmi tir. Çizelge te görüldü ü gii, sürgün kök kuru rl klr ve ornlr ç s ndn yon çe itleri rs nd isttistiki olrk önemli dereede frkl l klr ulunmktd r. Genel olrk kt m zd sürün kuru rl ç s ndn B ve Elçi çe itlerinin, kök kuru rl ç s ndn ise Kyseri çe idinin di er çe itlere göre dh yüksek de erler verdi i görülmektedir. Tuz konsntrsyonu rtt kç (özellikle 6 mg/l ve mg/l) yon çe itlerinin kök kuru rl klr nd üyük ornd zlmlr orty ç kt elirlenmi tir. mg/l tuz konsntrsyonund en fzl toplm (kök ve sürgün) kuru rl k 1.31 g/itki ile B yon çe idinden elde edilmi tir Çizelge. Yon Çe itlerine Sürgün-Kök Kuru A rl klr (gr) ve Ornlr (%) Çe it B Bilensoy Elçi Kontrol 2 mg/l mg/l 6 mg/l mg/l S K S/R S K S/R S K S/R S K S/R S K S/K Kyseri d Sv d Ortlm Tuzlulu un, sürgün-kök geli imi ve kuru mdde olu turmlr üzerine yp ln çl mlrd d enzer sonuçlr elde edilmi tir. Mteryl olrk kulln ln itkiler frkl olms n r men u çl mlrd d rtn tuz konsntrsyonlr nd sürgün-kök geli imi ve kuru rl klr n zld tespit edilmi tir (Arsln ve rk. 212; Ku vurn, 211; Keser ve rk., 2; Ky ve rk., 2; Turhn ve eniz, 21; Konk ve rk., 1) SONUÇ ve TARTI MA Mteryl olrk kulln ln tüm çe itlerin (B, Bilensoy-, Elçi, Kyseri ve Sv ) çimlenme ornlr n n % n n üzerinde oldu u, sürgün-kök uzunluklr ve ornlr ç s ndn B, Bilensoy-, Elçi ve Kyseri çe itlerinin Sv çe idinden dh yüksek de erler verdi i, sürgün-kök kuru rl klr ve ornlr ç s ndn ise B, Elçi ve Kyseri çe itlerinin Bilensoy- ve Sv çe idinden dh yüksek de erler verdi i tespit edilmi tir. --

5 Elde edilen ulgulr nd yüksek tuz konsntrsyonlr nd mteryl olrk kulln ln yon çe itlerinin iyi ir çimlenme göstereildi i nk tuzluluk orn rtt kç kök sürgün uzunluklr ve rl klr n n do rusl olrk zld elirlenmi tir. Belli ir düzeye kdr tuzlu ko ullrd, tuz hsssiyeti oln itkiler yerine yon itkisinin yeti tiriili inin yp lms tvsiye edilmektedir. KAYNAKLAR Anonim, 21. Ormn ve Su leri Bknl, Eri im Trihi: Arsln, Y., Ktr, D., Güler, S., Su Seis, A., Su,., Bülül, A., 212. Çimlenme ve Erken Fide Geli imi Döneminde Aspir (Crthnus tintorius L.) Çe itlerinin Tuz Tolerns n n Belirlenmesi, Selçuk Tr m ve G d Bilimleri Dergisi 26 (2): B, S. A. Ekiz, H. nd Y lmz, A. 23. Determintion of the slt tolerne of some rley genotypes nd the hrteristis ffeting tolerne. Tr. J. Agriulture nd Forestry, 27: Bozuk S., 11. Bz kültür itkilerinde tuzlulu unçimlenme üzerine etkisi ve tuz tolerns s n rlr n nsptnms,do -Biyoloji Dergisi,1:1-11. Ekmekçi, E., Apn, M., Kr, T. 2. Tuzlulu un Bitki Geli imine Etkisi, OMÜ Zirt Fkültesi Dergisi, 2 (3): Esehie, H.A., Al-Sidi, A. nd Al-Khnjri, S. 22. Effet of sodium hloride slinity on seedling emergene in hikpe. Journl of Agronomy nd Crop Siene 1:1 16. Güler, Ç. 17. Su Klitesi, Çevre S l Temel Kynk Dizisi No:3, s. 7. Kterji, N., Vn Hoorn, J.W., Hmdy, A., Mstrorilli, M., Oweis, T. And Erskine, W. 21. Response of two vrieties of lentil to soil slinity. Agriulture Wter Mngement 7:17-1. Ky, M.D., Ky, G., Kolsr, Ö., 2. Bz Brssi Türlerinin Çimlenme ve Ç k Üzerine NCl Konsntrsyonlr n n Etkileri, Tr m Bilimleri Dergisi, 11 (). Ku vurn,., 211. Bmy (Aelmoshus esulentus L.) d Tuz Stresine Tolerns Bk m ndn Genotipsel Frkl l klr ve Trm Prmetrelerinin Ar t r lms, Bt Akdeniz Tr msl Ar t rm Enstitüsü Derim Dergisi, 2(2):-7. Keser, Ö., Çolk, G., Cner, N., 2. Tuz Tolerns Frkl ki Kültür Bitkisinde Bz Fizyolojik ve Mkromorfolojik Prmetreler Üzerine N 2 CO 3 Tipi Tuz Stresi Etkileri, HAÜFBE Dergisi Cilt II, Sy :2, 6-. Konk, C., Y lmz, R., Ar, O., 1. Ege Bölgesi Bu dylr nd Tuz Tolerns, Tr. J. Of Agriulture nd Forestry 23, Ek Sy, Mlhotr, R. S. 17. Evlution tehniques for ioti stresses in ool seson food legumes. In Asttrnu, A. N. And Msood, A. (eds). Reent Advnes in Pulses Reserh. Indin Soiety of Pulses Reserh nd Development, IIPR, Knpur, Indi, pp. 73. Sidri, M., Sntonoeto, C., Anstsi, U., Preiti, G. nd Musolo, A. 2. Vritions in four genotypes of lentil under NCl-slinity stress. Amerin Journl of Agriulturl nd Biologil Siene, 3(1):1-16. Turhn, A., eniz, V., 21. Frkl Tuz Konsntrsyonlr n n Türkiye de Yeti tirilen Bz Domtes Genotiplerinin Çimlenmesi Üzerine Etkileri, U.Ü. Zirt Fkültesi Dergisi, Cilt 2, Sy 2, Welfre, K., Yeo, A.R. nd Flowers, T.J. 22. Effets of slinity nd ozone, individully nd in omintion, on the growth nd ion ontents of two hikpe (Cier rietinum L.) vrieties. Environmentl Pollution 12: