Graphosoma lineatum (L.) (Heteroptera, Pentatomidae) un Farklı Besinlerdeki Biyolojik Parametrelerinin Belirlenmesi

Transkript

1 TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ 2009, 15(1) ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ Grphosom linetum (L.) (Heteropter, Penttomide) un Frklı Besinlerdeki Biyolojik Prmetrelerinin Belirlenmesi Erhn KOÇAK 1 H. Tevfik EMRE 1 Ali Kürşt ŞAHİN 2 Aydemir BARIŞ 1 Atill GÖKDOĞAN 1 M. Selçuk BAŞARAN 1 Geliş Trihi: Kul Trihi: Öz: Süne (Eurygster spp.) yumurt przitoitleri için uygun konukçu oln Grpohosom linetum (L.) un fekonditesi, erginlerin yşm süreleri, preovipozisyon, ovipozisyon, postovipozisyon süreleri ile nimflerinin toplm gelişme süresi, dönemlerine göre gelişme süresi, döl (nesil) süreleri ve ergin olm ornlrı lortuvr koşullrınd Apicee fmilysındn frklı itkilerde elirlenmiştir. Çlışmlr, 27±2ºC sıcklık, %45±5 orntılı nem ve ydınlnm süresi 16 st oln uzun gün koşullrının sit tutulduğu iklim odsınd gerçekleştirilmiştir. Bitkiler Ankr nın Ayş, Beypzrı ve Kızılchmm ilçelerinden çiçeklenme öncesi dönemden tohum olgunlşm dönemine kdr (Hzirn-Eylül 2006) hftd ir toplnrk öceklere sunulmuştur. Fekondite; Torilis rvensis (Huds.), Ducus crot (L.), Hercleum pltytenium (Boiss.), Conium mcultum (L.) ve Astroducus orientlis (L.) itkileri için sırsıyl ortlm 178.0, 185.2, 196.0, ve det yumurt olrk ulunmuştur. Dişi yşm süresi sırsıyl ortlm 56.67, 56.67, 51.50, ve gün; erkek yşm süresi sırsıyl ortlm 55.67, 73.17, 58.83, ve gün; preovipozisyon süresi sırsıyl ortlm 21.66, 12.50, 15.33, ve gün; ovipozisyon süresi sırsıyl ortlm 31.50, 33.67, 26.83, ve gün; postovipozisyon süresi sırsıyl ortlm 3.50, 8.83, 9.00, 2.33 ve 6.16 gün; nimflerin ergin olm ornı sırsıyl %47.50, % 82.50, %82.50, %85.00 ve %67.50; nimflerin toplm gelişme süresi sırsıyl ortlm 25.70, 22.20, 20.75, ve gün olrk ulunmuştur. En kıs nimf gelişme süresi sırsıyl 1, 3, 2, 4 ve 5. dönemler şeklinde sırlnmıştır. Döl süresinin en kıs gün ile C. mcultum d ve en uzun ise gün ile T. rvensis te tmmlndığı elirlenmiştir. Çlışm sonucund, ldırn ismiyle ilinen ve güçlü lkloidleriyle tnınn C. mcultum un G. linetum un kültüre lınmsınd diğer itkilerden çok dh önde olduğu ve H. pltytenium un d onu tkip ettiği elirlenmiştir. T. rvensis ve A. orientlis in uygun konukçulr olmdıklrı sonucun vrılmıştır. Anhtr Kelimeler: Grphosom linetum, Apicee, iyoloji, konukçu seçimi. Determintion of the Biologicl Prmeters of Grphosom linetum (L.) (Heteropter, Penttomide) on Different Foods Astrct: Grphosom linetum is the suitle host of Sunn pest (Eurygster spp.) egg prsitoids. Fecundity, dult lifespn, preoviposition, oviposition nd postoviposition periods, nymph development periods ccording to nymph stges nd s totl, nymph rtios of reching to dult stge of Grpohosom linetum (L.) were determined on different plnts from Apicee. Studies were crried out in lortory under 27±2ºC temperture, 45±5% RH nd 16 hours photoperiod conditions. Plnts were presented weekly to insects collecting them from preflowering stge to ripping stge (June Septemer, 2006) from Ayş, Beypzrı nd Kızılchmm counties in Ankr province. The verge fecundity of the insect on Torilis rvensis (Huds.), Ducus crot (L.), Hercleum pltytenium (Boiss.), Conium mcultum (L.) nd Astroducus orientlis (L.) s 178.0, 185.2, 196.0, nd 170.2, respectively; nd the femle lifespn ws 56.67, 56.67, 51.50, nd dys; mle lifespn ws 55.67, 73.17, 58.83, nd dys; preoviposition period ws 21.66, 12.50, 15.33, nd dys; oviposition period ws 31.50, 33.67, 26.83, nd dys; postoviposition period ws 3.50, 8.83, 9.00, 2.33 nd 6.16 dys; nymphs rtios reching to dult stge 47.50%, 82.50%, 82.50%, 85.00% nd 67.50%; nd totl nymphl period ws 25.70, 22.20, 20.75, nd dys. The shortest nymhp development periods were determined s 1, 3, 2, 4 ve 5 ccording to nymph stges. Genertion durtions s the shortest dys on C. mcultum nd the longest dys on T. rvensis were determined. These results show tht C. mcultum nd H. pltytenium were the most suitle food sources while T. rvensis nd A. orientlis were not for G. linetum. Key Words: Grphosom linetum, Apicee, iology, host selection. 1 Ziri Mücdele Merkez Arştırm Enstitüsü-Ankr. 2 Çnkkle Onsekiz Mrt Üniv. Zirt Fk. Bitki Korum Bölümü-Çnkkle.

2 48 TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ 2009, Cilt 15, Syı 1 Giriş Ülkemizde thılın en önemli zrrlısı oln Süne (Eurygster spp., Hemipter, Scutelleride) ilk def yıllrınd Güney Andolu ve yıllrınd d Güneydoğu Andolu d slgın ypmıştır Zrrlıy krşı ilk kez 1955 yılınd Güneydoğu Andolu ölgesinde d lnın ilçlnmsıyl şlyn kimysl mücdele, 1987 de Trky ve 1988 den itiren de Ort Andolu ve Ege ölgelerini de içine lmış olup devm etmektedir (Koçk 2005). Toplm 50 yılı şkın süredir devm etmekte oln ve dh çok uçkl ypılmış oln kimysl mücdele sonucu tonlrc ilç kullnılmış olup, u ilçlrın u lnlrdki przitoit ve predtörlere oln olumsuz etkilerinden dolyı uygulm ypıln lnlr d sürekli rtış göstermiştir. Özellikle yumurt przitoidi Trissolcus (Hymenopter, Scelionide) türleri süneyi skı ltınd tutm kpsitesine ship fydlılrdır. Bunlrın huut ekili tüm lnlrd mevcut olduğu ilinmekte ve ölgelere göre türleri de sptnmıştır. Bu türlerden T. semistritus en yygın olnıdır (Koçk ve Kılınçer 2001). Yukrd elirtildiği üzere u türlerin popülsyonlrı zlmış fkt doğd desteklenmeleri gerekmektedir. Bu mçl przitoitlerin lortuvrd uygun şekilde kitle üretimlerinin ypılilmesi için uygun konukçunun kitle üretiminin de sürekli olrk ypılmsı gerekmektedir. Süne yumurt przitoidi Trissolcus türlerinin lterntif konukçusu d oln G. linetum (L) un (Mkrenko 1968, Popov 1971, Krvchenko 1974) u przitoidlerin lorturd üretiminde esin olrk kullnımının uygun olduğu orty konmuştur (Mkrenko 1968, Popov 1971, Zyts 1971, Kıvn nd Kılıç 2002). Grphosom linetum Akdeniz orijinli olup Ort Avrup y ve Ort Asy y kdr yyılış göstermekte olup Apicee fmilysın it itkiler üzerinde eslenmektedir (Lodos 1986, Fent ve Aktç 1999). Ülkemizde kültür itkilerinden nsond (Pimpinell nisum L.) zrr yptığı (Lodos 1986), yncı otlrdn ise Flcri vulgris L. üzerinde eslendiği sptnmıştır (Trl ve Doğnlr 1999). G. linetum İrn d yncı otlrdn Hercleum persicum ve Foenicum vulgre üzerinde lortuvr koşullrınd şrılı şekilde yetiştirilmiştir (Shhrokhi 1998). Krsvurn (1992, 1996), lortuvr çlışmlrı sonucu, kültür itkileri içerisinde nsonun öceğin eslenmesi için dh uygun olduğunu elirtmektedir. Ykın ir tür oln Grphosom semipuncttum (Fricius) üzerinde de enzer çlışmlr yürütülmüştür. Voegele (1966) G. semipuncttum u Ferrul communis L. üzerinde, Popov (1971) dereotund ve Krsvurn (1999) ise nson, dereotu, hvuç, kereviz ve mydnoz tohumlrı üzerinde yetiştirerek frklı sıcklıktki iyolojileri ile ilgili verileri orty koymuşlrdır. Bugüne kdr kontrollü koşullrd ypıln çlışmlr ktığımızd esin olrk itki tohumlrının kullnıldığı görülmektedir. Bu çlışm kpsmınd ise doğrudn tze itkiler kullnılmış olup G. linetum un Torilis rvensis (Huds.) hriç Apicee fmilysındn diğer itkilerdeki iyolojik prmetreleri ilk kez elirlenerek lortuvr koşullrınd uygun konukçu seçimi hedeflenmiştir. Mteryl ve Yöntem Çlışmnın n mterylini G. linetum (Het.: Penttomide) ve Apicee fmilysındn itkiler [Torilis rvensis (Huds.), Ducus crot (L.) (Yni hvuç), Hercleum pltytenium (Boiss.), Conium mcultum (L.) (Bldırn) ve Astroducus orientlis (L.)] oluşturmuştur. Ankr nın Ayş, Beypzrı ve Kızılchmm ilçelerinden Apicee fmilysın it itkilerden T. rvensis, D. crot, H. pltytenium, C. mcultum ve A. orientlis itkilerinin üzerlerinde G. linetum erginlerinin sürekli olrk ulunmsı ve u itkilerin elde edilmelerinin kolylığı nedeniyle uygun konukçulr olilecekleri düşünülerek lortuvr çlışmlrınd kullnılmışlrdır. Bitkiler çiçeklenme öncesi dönemden tohum olgunlşm dönemine kdr Hzirn-Eylül döneminde hftd ir toplnrk öceklere sunulmuştur. Tespit edilen itkiler ve üzerlerinden toplnn G. linetum erginleri lortur getirilerek u itkilerde yrı yrı kültüre lınıp o itkide meydn getirdiği döllerle yine o itkilerde çlışmlr devm edilmiştir. Grphosom linetum erginlerinin frklı itkilerdeki iyolojik prmetrelerinin (Nimf gelişme süreleri, ergin olm ornlrı, preovipozisyon, ovipozisyon ve postovipozisyon süreleri, yumurt verimleri, döl süreleri, erkek ve dişi yşm süreleri) sptnmsı için; her kfesin içerisine 1 günlük 2 erkek ve 1 dişi konulmuştur. Besin olrk ise nimf döneminde eslendikleri itkiler verilmiştir. Böylelikle ireylere nimf ve ergin dönemlerinde ynı esinin verilmesi sğlnmıştır. Günlük kontrollerle dişilerin preovipozisyon, ovipozisyon, postovipozisyon süreleri ile yumurt syılrı kydedilerek ir dişinin yumurt verimi ve günlük ortlm yumurt syısı d elirlenmiştir. Ölen erkek ireyin yerine dişi irey ölünceye kdr yeni erkek konulmuştur. Ayrıc dişi öldüğünde de erkeklerin yşm süresi ölçmek için şk ir dişi kfese lınmış fkt u dişiyle ilgili

3 KOÇAK, E., H.T. EMRE, A. K. ŞAHİN, A. BARIŞ, A. GÖKDOĞAN ve M.S. BAŞARAN, Grphosom linetum (L.) 49 (Heteropter, Penttomide) un frklı esinlerdeki iyolojik prmetrelerinin elirlenmesi şk ir kyıt ypılmmıştır. Çlışmlrd 10 cm çpınd ve 25 cm yüksekliğinde silindir şeklindeki plstik şefff kfesler kullnılmıştır. Her kın tnınd ilk 4 cm suyl doldurulrk üzeri 1 cm klınlığındki strforl kptılmış, strfordn çıln ir delikten suy srkıtıln kurutm kğıtlrı ile öceklerin su ihtiycı krşılnmıştır. Deneme, tesdüf prselleri deneme desenine göre 6 tekerrürlü olrk yürütülmüştür. Grphosom linetum un frklı itkilerdeki nimf gelişim süresi ve ergin olm ornlrının sptnmsı mcıyl her kın içerisine 10 det yumurtdn yeni çıkmış nimf konulmuş, gömlek değiştirerek ir ileri döneme geçen nimfler ynı şekilde hzırlnmış şk ir kın içerisine lınrk kydedilmiştir. Deneme, tesdüf prselleri deneme desenine göre 4 tekerrürlü olrk kurulmuştur. Dolyısıyl, her itki için toplm 40 irey kullnılmıştır. Günlük ypıln kontrollerle denemede meydn gelen ölümler kydedilerek nimflerin ergin olm ornlrı d sptnmıştır. Toplm döl süresinin elirlenmesi mcıyl, yumurt çılım süresinin elirlenmesinde yeni ırkılmış oln toplm 10 pket yumurt çılım ırkılrk kydedilmiştir. Çlışm sonund elde edilen verilerden yrrlnılrk A1 hiperolüne göre (Knsu 2005), frklı itkilerdeki döl süreleri de hesplnmıştır. Denemeler, 27±2 ºC sıcklık %45±5 orntılı nem ve ydınlnm süresi 16 st oln uzun gün koşullrının sit tutulduğu iklim odsınd yürütülmüştür. Tesdüf prselleri deneme desenine göre kuruln denemelerden elde edilen verilere Minit 14.3 pket progrmınd vryns nlizi ve Tukey testi ypılmıştır. Bulgulr ve Trtışm Çlışm sonucund, G. linetum un frklı itkilerdeki zı iyolojik prmetreleri (Preovipozisyon, ovipozisyon ve postovipozisyon süreleri, yumurt verimleri, döl süreleri ile erkek ve dişi yşm süreleri, Nimf gelişim süreleri, ergin olm ornlrı) elirlenerek Çizelge 1 de sunulmuştur. Çlışmlr sonucu preovipozisyon süresi en kıs 11.5 gün ile C. mcultum ile eslenen ireylerde ve en uzun ise gün ile T. rvensis te görülürken u iki itkiden elde edilen değerler rsındki frklılığın isttistiksel olrk t önemli olduğu görülmektedir. Bu iki itkinin her iri ile diğer itkiler rsındki frklılık ise önemsiz ulunmuştur. Krsvurn (1996), Apicee fmilysındn zı kültür itkilerinin tohumlrıyl yptığı çlışm sonund, preovipozisyon süresinin en kıs 10.2 gün ile dereotund ve en uzun ise yklşık 14 gün ile kereviz ve mydnozd ulunduğu ildirmiştir. Çlışmd en uzun ovipozisyon süresi ortlm gün ile C. mcultum d gerçekleşmiştir. En kıs sürelerin ise sırsıyl 26.83, 31.5 ve gün ile isttistiksel olrk ynı grupt yer ln H. pltytenium, T. rvensis ve D. crot d gerçekleştiği elirlenmiştir. Krsvurn (1996), G. linetum un ovipozisyon süresinin en uzun gün ile hvuçt ve en kıs gün ile kerevizde olduğunu ildirmektedir. Postovipozisyon süreleri tüm itkide 2.33 il 9.0 gün rsınd değişmiştir fkt frklrın isttistiksel olrk önemsiz olduğu elirlenmiştir. Krsvurn (1996), en uzun postovipozisyon süresinin 8.50 gün ile hvuçt ve en kıs 5.50 gün ile mydnozd olduğunu sptmıştır. Bırkıln toplm yumurt dedi (Fekondite); T. rvensis, D. crot, H. pltytenium, C. mcultum ve A. orientlis itkileri için sırsıyl ortlm 178.0, 185.2, 196.0, ve det yumurt olrk ulunmuştur. Çlışmd en fzl yumurt ortlm detle C. mcultum dn elde edilmiştir. Bu değer diğer itkilerden oldukç fzl olup isttistiksel olrk t yrı grupt yer lmıştır. Elde edilen toplm yumurt syısın prlel olrk en fzl günlük ortlm yumurt 5.59 detle C. mcultum dn elde edilmiştir. Bu değer diğer itkilerden yüksek olup isttistiksel olrk t yrı grupt yer lmıştır. Krsvurn (1996), G. linetum un ortlm yumurt syısının nsond detle en yüksek değere ulştığını, en z yumurtyı (106.1 det) ise kerevizle eslenen ireylerin ırktığını ildirmektedir. Arştırmcı, Khlistovskiy nd Alfimov (1979) tfen 28 ºC ve %70-80 orntılı nemde G. linetum u dereotu tohumlrıyl eslenmesi sonucu ortlm 71.8 yumurt verdiğini elirtmektedir. Shhrokhi et l. (1998) G. linetum u yncıotlr üzerinde lortuvrd 9 döle kdr yetiştirdiklerini, doğdn Hzirn-Ağustos döneminde getirilerek lortuvrd kültüre lınn G. linetum erginlerinden yumurt lırken Sonhrd getirilen ireylerden lınn yumurt syısının ise olduğunu ildirmektedirler. Dişi yşm süresi en kıs ortlm 51.5 gün ile H. pltytenium ve en uzun ise 71.0 gün ile C. mcultum d ulunmkl irlikte isttistiksel olrk tüm itkiler rsındki frkın önemsiz olduğu elirlenmiştir. Krsvurn (1996), G. linetum un en uzun yşm süresinin ortlm gün ile hvuçt

4 50 TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ 2009, Cilt 15, Syı 1 Çizelge 1. Apicee fmilysındn zı itkilerde kültüre lınn Grphosom linetum dn elde edilen zı iyolojik prmetreler [Ort.±St. Ht, (Minimum-Mksimum) Grup] Biyolojik Prmetreler Preovipozisyon süresi Ovipozisyon süresi Postovipozisyon süresi Toplm yumurt syısı Günlük ortlm yumurt syısı Erkek yşm süresi Dişi yşm süresi 1. dönem nimf süresi 2. dönem nimf süresi 3. dönem nimf süresi 4. dönem nimf süresi 5. dönem nimf süresi Toplm nimf süresi Ergin olm ornı (%) Ortlm döl süresi Torilis rvensis 21.66±2.65 ( ) 31.5±4.3 ( ) 3.5±1.54 ( ) 178.0±17.88 ( ) 3.22±0.57 ( ) 55.67±7.22 ( ) 56.67±6.6 ( ) 3.15±0.08 ( ) 6.0±0.39 ( ) 5.52±0.27 ( ) 5.15±0.43 ( ) 7.85±0.57 ( ) 27.7±1.07 ( ) 47.5±11.09 ( ) Ducus crot 12.5±1.96 ( ) 33.67±8.23 ( ) 8.83±3.8 ( ) 185.2±34.75 ( ) 3.22±0.2 ( ) 73.17±13.41 ( ) 56.67±9.52 ( ) 3.12±0.12 ( ) 3.9±0.21 ( ) 3.87±0.28 ( ) c 4.95±0.31 ( ) 6.35±0.20 ( ) 22.2±0.66 ( ) c 82.5±2.5 ( ) Hercleum pltytenium 15.5±2.05 ( ) 26.83±2.36 ( ) 9.0±1.31 ( ) 196.0±10.54 ( ) 3.91±0.4 ( ) 58.83±6.02 ( ) 51.5±3.05 ( ) 2.6±0.32 ( ) 4.0±0.14 ( ) 3.72±0.19 ( ) c 4.5±0.35 ( ) 5.92±0.27 ( ) c 20.75±0.67 ( ) c 82.5±2.5 ( ) Conium mcultum 11.5±0.34 ( ) 57.17±7.78 ( ) 2.33±0.49 ( ) 415.0±71.95 ( ) 5.59±1.0 ( ) 88.5±14.23 ( ) 71.0±7.25 ( ) 3.25±0.09 ( ) 4.0±0.13 ( ) 3.02±0.11 ( ) c 3.6±0.13 ( ) 5.0±0.14 ( ) c 18.87±0.30 ( ) c 85.0±6.45 ( ) Astroducus orientlis 18.0±3.32 ( ) 35.83±3.39 ( ) 6.16±1.56 ( ) 170.2±12.95 ( ) 2.87±0.12 ( ) 49.17±7.14 ( ) 60.0±5.6 ( ) 3.02±0.01 ( ) 4.45±0.26 ( ) 4.2±0.17 ( ) 5.77±0.58 ( ) 8.07±0.59 ( ) 25.51±0.92 ( ) 67.5±4.79 ( ) Aynı stırdki ynı hrflerle gösterilen değerler ynı grup içerisindedir (P<0.05) olduğunu sptmıştır. Erkek yşm süresi en kıs gün ile A. orientlis ve en uzun ise 88.5 gün ile C. mcultum d ulunmkl irlikte isttistiksel olrk tüm itkiler rsındki frkın yine önemsiz olduğu elirlenmiştir. Arştırmcı, G. linetum erkekleri için en uzun yşm süresinin ortlm 54.4 gün ile hvuçt olduğunu ildirmektedir. A. orientlis hriç diğer itkilerde ortlm erkek yşm süresinin dişilerden dh fzl olduğu görülmektedir. Krsvurn (1996) ise itki tohumlrıyl yptığı çlışmd dişilerin erkeklerden dh uzun yşdığını sptmıştır. Nimf gelişim sürelerine kıldığınd; 1. dönem nimflerin gelişme sürelerindeki frklılıklrın d isttistiksel olrk önemli olmdıklrı elirlenmiştir. Bu değerler gün rsınd değişmiştir. Krsvurn (1992), 25 o C de 1. dönem nimf gelişme süresinin en kıs ortlm 3.46 gün ile hvuçt ve en uzun 3.54 gün ile kerevizde olduğunu, Krsvurn

5 KOÇAK, E., H.T. EMRE, A. K. ŞAHİN, A. BARIŞ, A. GÖKDOĞAN ve M.S. BAŞARAN, Grphosom linetum (L.) 51 (Heteropter, Penttomide) un frklı esinlerdeki iyolojik prmetrelerinin elirlenmesi (1997) esin krışımınd (Anson, mydnoz, kereviz, hvuç ve dereotu) ise u sürenin 25 o C de ortlm 3.4 ve 30 o C de 2.45 gün olduğunu ildirmektedir. T. rvensis te 2. dönem nimf gelişme süresi 6 gün sürmüş ve diğer itkilerden isttistiksel olrk frklı ulunmuştur. Diğer itkilerde u süre gün rsınd değişmiştir. Krsvurn (1992), 2. dönem nimf gelişme süresinin en kıs ortlm 4.06 gün ile mydnozd ve en uzun 4.60 gün ile dereotund, Krsvurn (1997) esin krışımınd ise u sürenin 25 o C de ortlm 3.94 ve 30 o C de 2.92 gün olduğunu ildirmektedir. Çlışmd, yine 3. dönem nimf gelişme süresinin de en uzun ortlm 5.52 gün ile T. rvensis te olduğu, unu 4.2 gün ile A. orientlis in izlediği, en kıs ise 3.02 gün ile C. mcultum d olduğu ve u itkiler rsındki frkın d isttistiksel olrk önemli olduğu elirlenmiştir. Krsvurn (1992), 3. dönem nimf gelişme süresinin en kıs ortlm 3.60 gün ile mydnoz ve nsond ve en uzun 4.23 gün ile kerevizde olduğunu, Krsvurn (1997) ise u sürenin esin krışımınd 25 o C de ortlm 3.58 ve 30 o C de 2.62 gün olduğunu ildirmektedir. A. orientlis, T. rvensis ve D. crot d 4. dönem nimf gelişme süresinin sırsıyl en uzun değerler olrk ortlm 5.77, 5.15 ve 4.95 gün olduğu ve u itkilerin isttistiksel olrk t ynı grupt yer ldıklrı ve rlrındki frkın d önemsiz olduğu nlşılmıştır. D. crot u üç itkiden frklı grupt yer lmsın rğmen rlrındki frklılığın isttistiksel olrk önemsiz olduğu elirlenmiştir. En kıs gelişme süresinin ise 3.6 gün ile C. mcultum d olduğu görülmektedir. Krsvurn (1992), 4.dönem nimf gelişme süresinin en kıs ortlm 4.70 gün ile nsond ve en uzun 5.09 gün ile dereotu ve kerevizde olduğunu; Krsvurn (1997) ise esin krışımınd u sürenin 25 o C de ortlm 4.61 ve 30 o C de ise 3.54 gün olduğunu ildirmektedir. Çlışmd 5. dönem nimf gelişme süresinin sırsıyl en uzun ortlm 8.07 ve 7.85 gün ile A. orientlis ve T. rvensis de olduğunu ve u itkilerin isttistiksel olrk t ynı grupt yer ldıklrı ve rlrındki frkın d önemsiz olduğu nlşılmıştır. Bu iki itki ile diğer diğer itkiler rsındki frk ise isttistiksel olrk frklı ulunmuştur. D. crot ve H. pltytenium un ise frklı gruplrd yer lmlrın krşılık kendi rlrındki frkın tesdüften ileri geldiği görülmektedir. En kıs gelişim süresi ise yine C. mcultum d gerçekleşmiş olup u süre 5.0 gün olmuştur. Krsvurn (1992), 5.dönem nimf gelişme süresinin en kıs ortlm 6.99 gün ile nsond ve en uzun 7.35 gün ile kerevizde olduğunu sptmıştır. Krsvurn (1997) u süreyi, esin krışımınd 25 o C de ortlm 6.91 ve 30 o C de 4.39 gün olrk elirlemiştir. Bitkiler rsınd nimf gelişme süresinin en uzun ortlm 27.7 gün ile T. rvensis de olduğu ve unu gün ile A. orientlis ve 22.2 gün ile D. crot nın izlediği görülmektedir. Bu üç itki rsındki frklılığın isttistiksel olrk önemli olmdığı elirlenmiştir. En kıs gelişim süresi gün ile C. mcultum d gerçekleşmiş olup unu gün ile H. pltytenium tkip etmiştir. Bu iki itki rsınd yine isttistiksel olrk frkın önemsiz olduğu nlşılmıştır. Krsvurn (1992) G. linetum nimflerini frklı itki tohumlrıyl eslemesi sonucu, toplm nimf gelişme süresinin en kıs yklşık ortlm 23 gün ile nson, hvuç ve mydnozd, en uzun ise yklşık ortlm 25 gün ile dereotu ve kerevizde olduğunu sptmıştır. Krsvurn (1997), toplm nimf gelişme süresinin esin krışımınd 25 o C de ortlm ve 30 o C de gün olrk sptmıştır. Çlışmmızd en iyi sonuçlrı ldığımız C. mcultum göz önüne lındığınd ve de çlışmnın 27±2 o C de ypıldığı düşünüldüğünde çlışm sonuçlrının iririne prlellik gösterdiği nlşılmktdır. Frklı nimf dönemlerinin gelişme sürelerine kıldığınd, nimf gelişme süresi en kıs 1. dönem nimflerde görülmüştür. Bunu sırsıyl 3, 2, 4 ve 5. dönem nimfler tkip etmiştir. Bulgulr, Krsvurn (1997) ile prlellik göstermiştir. Yüksek ergin olm ornlrı kımındn D. crot, H. pltytenium ve C. mcultum sırsıyl %82.5, %82.5 ve %85.0 değerlerini lırlrken u itkilerin isttistiksel olrk t ynı grupt yer ldıklrı ve rlrındki frkın d önemsiz olduğu nlşılmıştır. En düşük ergin olm ornı ise %47.5 ile T. rvensis te kydedilmiş olup isttistiki olrk yukrd dı geçen üç itki ile oln frkın önemli olduğu görülmektedir. A. orientlis in ise diğer itkilerin tümünden frklı grupt yer lmsın krşın rlrındki frklılığın tesdüften ileri geldiği nlşılmıştır. Krsvurn (1992), nimflerde en düşük ergin olm ornının %45.1 ile kerevizde, en yüksek ergin olm ornının ise %80.0 ile nson, hvuç, mydnoz, dereotu ve kereviz tohumlrının krışımınd olduğunu ildirmiştir. Popov (1971) ise dereotund ergin olm ornlrının 26 o C de %82 ve 28 o C de %83 olrk gerçekleştiğini ildirmektedir. Görüldüğü üzere yüksek ergin olm ornlrının frklı çlışmlrd iririne çok ykın olduğu görülmektedir. Yumurt çılım süresinin ise ortlm 5.0 gün olduğunun nlşılmsıyl d diğer verilerden de yrrlnrk G. linetum un frklı itkilerde A hierolüne göre ir dölünü tmmlmsı için geçen sürenin en kıs gün ile C. mcultum d ve en uzun ise gün ile T. rvensis te olduğu orty konmuştur. Krsvurn (1997) nson, dereotu, hvuç, kereviz ve mydnoz tohumlrındn hzırldığı esin kompozisyonuyl eslenen G. linetum un ir dölünü 25 o C de günde ve 30 o C de günde tmmldığını ildirmektedir. Popov (1971) ise dereotu tohumlrınd eslenen G. linetum d yumurtdn ergine kdr geçen sürenin 26 o C de 31 gün ve 28 o C de ise 25 gün olduğunu ildirmektedir.

6 52 TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ 2009, Cilt 15, Syı 1 Yüce Örs ve Krsvurn (2004) G. linetum un ergin ve nimflerinin esin tercihlerini elirlemek için yptıklrı çlışm sonucund nson un ilk sırd yer ldığı ve unu sırsıyl mydnoz, hvuç, dereotu ve kereviz tohumlrının izlediğini sptmışlrdır. Shhrokhi et l. (1998) G. linetum un yncıotlrdn Hercleum persicum ve Foenicum vulgre kullnılrk lortuvrd 9 döle kdr yetiştirildiklerini, Torilis rvensis in ise öcek için uygun olmdığını elirtmektedirler. Yürütülen u çlışm sonucund, Bldırn ismiyle ilinen ve güçlü lkoloidleriyle tnınn C. mcultum un G. linetum un kültüre lınmsınd diğer itkilerden dh önde olduğu ve H. pltytenium un d onu tkip ettiği elirlenmiştir. Shhrokhi et l. (1998) e prlel olrk T. rvensis ve de A. orientlis in uygun konukçulr olmdığı kntine vrılmıştır. Anck kitle üretim çısındn değerlendirmek için uygun konukçu olrk sptnmış u itkiler üzerinde u türün dh uzun süreli olrk yetiştirilerek verim lınilmesi önemlidir. Kynklr Fent M. ve N. Aktç Edirne Yöresi Penttomide (Heteropter) Funsı Üzerine Tksonomik ve Funistik Arştırmlr. Tr. J. Zoology 23(2): Knsu, İ. A Böcek Çevreilimi (Böcek Ökolojisi) I. Birey Ökolojisi (Gözden geçirilmiş ve genişletilmiş 4. skı). Ankr Üni. Zir. Fk. Yyınlrı No: 1045, Ders Kitı: s. Krsvurn, Y Lortuvrd Grphosom linetum (L.) (Heteropter, Penttomide) nimflerinin gelişmesine zı esinlerin etkileri üzerinde rştırmlr. Türkiye II. Entomoloji Kongresi Bildirileri: 1-8, Ock 1992, Adn. Krsvurn, Y Grphosom linetum (L.) (Heteropter, Penttomide) un frklı esinlerdeki yumurt verimi ve ömrü üzerinde rştırmlr. Türk. Entomol. Derg. 20(3): Krsvurn, Y Sıcklığın Grphosom linetum (L.) (Heteropter,. Penttomide) un zı iyolojik özellikleri üzerine etkisi. Türkiye 3. Entomoloji Kongresi Bildirileri, , Eylül 1996, Ankr. Krsvurn, Y Grphosom semipuncttum (Fricius) (Heteropter: Penttomide) un zı iyolojik özellikleri üzerine sıcklığın etkisi. Türk. Entomol. Derg. 23(4): Kıvn, M. nd N. Kılıç Host preference: prsitisim, emergence nd development of Trissolcus semistritus (Hym., Scelionide) in vrious host eggs. J. Appl. Ent. 126: Koçk, E. ve N. Kılınçer Türkiye Süne [Eurygster spp., (Het. Scutelleride)] yumurt przitoidi Trissolcus (Hymenopter, Scelionide) türleri. Bitki Kor. Bült. 41 (3-4): Koçk, E Güneydoğu Andolu Bölgesinde Süne (Eurygster integriceps Put.) nin Kışlmış Ergin Dönemine Krşı Kimysl Mücdele Olnklrı. IV. GAP Trım Kongresi, Şnlıurf, Krvchenko A.B Eiprsiten von Eurygster. Lorzucht, von Grphosom-Wnzen. Zsch. Rst. (Moskov) 19(4): 34 Lodos, N Türkiye Entomolojisi (Genel, Uygulmlı ve Funistik) Cilt II. Ege Üni. Zir. Fk. Yyınlrı No:429, Bornov, 580s. Mkrenko, G. N Rering ugs of Grphosom genus under lortory conditions. Byul. Vses. Nuchn.- Issled. Inst. Zscht. Rst. 4(12): Popov, G. A Rering Hemipter-Penttomide ugs for oophges of Eurygster integriceps Put. nd the role of this speciliztion for the dignostic of species in the genus Asolcus nkgw (Microphunurus Kieffer) (Hymenopter, Scelionide). Zool. Zh. 43(7): Shhrokhi, S., M. Esmili, A. K. Pkdel nd G. Rdji Rering of Grphosom linetum (Hem., Penttomide) on Vrious Diets. Proceeding of 13th Irnin Plnt Protection Congress, Krj, p. 24. Trl, Ş. ve M. Doğnlr Hty ilinde Süne, Eurygster integriceps Put. (Heteropter: Scutelleride) yumurt przitoitleri, unlr lterntif konukçu oln penttomid türleri ve u türlerin konukçu itkileri. Türkiye 4. Biyolojik Mücdele Kongresi Bildirileri, , Ock 1999, Adn. Voegele, J Biologie et morphologie de Grphosom semipunctt Fricius (Heteropter: Penttomide). Al Avmi 20: Yüce Örs A. S. ve Y. Krsvurn Grphosom linetum (L.) (Heteropter, Penttomide) un Besin Tercihi Üzerine Arştırmlr. Ege Üni. Zirt Fk. Derg. 41(1): Zyts, Y Feldlormethode zur Zucht der Wnze Grphosom. Zsch. Rst. (Moskov) 16(9): 25. İletişim Adresi: Erhn KOÇAK Ziri Mücdele Merkez Arştırm Enstitüsü Yenimhlle Ankr Tel: (312) /140 Fx: (312) E-post: erhn_kock@hotmil.com