Bazı Tritikale Hatlarının Kalite Özellikleri ve Ekmek Yapımında Kullanılma Olanaklarının Araştırılması

Transkript

1 U. Ü. ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 2010, Cilt 24, Syı 2, (Journl o Agriulturl Fulty o Uludg University) Bzı Tritikle Htlrının Klite Özellikleri ve Ekmek Ypımınd Kullnılm Olnklrının Arştırılmsı Esr Aydoğn Çiçi 1, Smet Kınş 2, Serpil Yeley 2, Köksl Yğdı 1 1 Uludğ Üniversitesi Zirt Fkültesi Trl Bitkileri Bölümü, Burs 2 Bey Gıd Mühendislik Ürünleri Sn. ve Ti. Ltd, Burs *e-post: esr@uludg.edu.tr; Tel: ; Fks: Geliş trihi: , Kul trihi Özet: Bu çlışm Uludğ Üniversitesi Zirt Fkültesi nde yetiştirilen, CIMMYT kökenli tritikle htlrının melezlenmesiyle elde edilen ileri kdeme ıslh htlrının klite özelliklerini ve ekmek ypımınd kullnılm olnklrını inelemek üzere ypılmıştır. Çlışmd 6 rklı nç ve u nçlrın melezlenmesiyle elde edilen 28 melez ht rsındn üstün verim ve verim özellikleri gösterdiği tespit edilen 5 melez ht ile Nörtingen ve Erong-83 çeşitleri deneme mteryli olrk kullnılmıştır. Arştırmnın trl denemeleri ve yıllrı rsınd Uludğ Üniversitesi Zirt Fkültesi Trımsl Uygulm ve Arştırm Merkezi nde, klite nlizleri ise Bey Gıd Mühendislik Ürünleri Sn. ve Ti. Ltd, Burs şirketine it lorturd ypılmıştır. Klite kriterleri olrk tne ğırlığı, hektolitre ğırlığı, gluten içeriği, norml (N.S) ve uztmlı (U.S) sedimentsyon, düşme syısı (FN), kül, lveogr özelliklerinden enerji (W), direnç (P), elstikiyet (L) ve direnç/elstikiyet (P/L) özellikleri inelenmiştir. İki yıllık irleştirilmiş vryns nlizi sonuçlrın göre inelenen tüm özellikler kımındn genotipler rsınd % 1 olsılık düzeyinde isttistiksel önemlilik sptnmıştır. Birleştirilmiş verilere göre; hektolitre ğırlığı için kg/hl, tne ğırlığı için g., norml ve uztmlı sedimentsyon için sırsıyl ml ve ml, düşme syısı (FN) için sn, kül için % , enerji (W) için J, direnç (P) için mm, elstikiyet (L) için mm ve direnç/elstikiyet (P/L) rsınd ortlm değerler elirlenmiştir. Arştırm sonuçlrın göre, inelenen tritikle htlrındn ve çeşitlerinden elde edilen unlrın klite özelliklerinin çok zyı özellikler gösterdiği sptnmıştır. Bu niteliklerine göre, tritikle ununun krm istenmeyen un mmulleri oln isküvi, kuru pst, khvltılık ürünler, kdyılık v. ypımınd değerlendirileileeği y d uğdy unu ile elirli ornlrd pçl ypılrk değerlendirilmesinin uygun olğı knısın vrılmıştır. Anhtr Kelimeler: Tritikle, Klite özellikleri. 93

2 Reserh o the Qulity Trits nd Bredmking Property o Some Tritile Lines Astrt: This reserh ws onduted to determine qulity trits nd redmking properties o some tritile lines whih were developed y hyridiztion o tritile lines, otined rom CIMMYT, t the Fulty o Agriulture, Uludg University. At the study,6 dierent prent nd 5 hyrids with the highest yield nd yield omponents, seleted rom the 28 hyrids developed y the hyridiztion o tritile lines nd the ultivrs Nortingen nd Erong-83 were used s mteril. The ield trils were onduted t the t the ields o the Fulty o Agriulture, Uludg University Agriulturl Applition nd Reserh Center during nd , nd qulity nlysis were mde t the lortory o the Bey Gıd Mühendislik Ürünleri Sn. ve Ti. Ltd. kernel weight, test weight, gluten ontent, norml (N.S) nd long sedimenttion (U.S) vlue, lling numer (FN), sh, rom the trits o lveogrph, energy (W), resistne (P), elstiity (L) nd resistne/elstiity (P/L) were investigted t the study. Results rom nlyses o vrine over two yers indited tht the dierenes mong genotypes were signiint or ll trits t the 1% proility. Aording to men results or 2 yers or lines nd ultivrs, the mens rnged rom kg/hl or test weight, g. or kernel weight, ml nd ml or norml (N.S) nd long sedimenttion (U.S) vlue, respetively, s or lling numer (FN), % or sh, J or energy (W), mm or resistne (P), mm or elstiity (L) nd or resistne/elstiity (P/L). Aording to the result o the reserh, it is determined tht the qulity o the lours o the tritile lines nd ultivrs hve poor qulity hrters. On the other hnd, it is ound suitle or the preprtions o isuits nd ookies or evlute y mixing whet- tritile lours in prtiulr rtes. Key Words: Tritile, the qulity trits. Giriş Düny esin kynklrı rsınd irini dereede öneme ship oln thıllr rsınd tritikle önemli ir türdür. Fertil özellik tşıyn ilk tritikle itkisi 1880 yılınd Almn ilim dmı Rimpu trındn orty çıkrılmıştır (Furn ve rk., 2005). Tritikle, uğdy x çvdr melezinden ABD, Polony, Knd ve Meksik gii irçok ülkede uzun süre devm eden ıslh çlışmlrı sonuu mrjinl, kir trım lnlrındn dekrdn lınn verimi rtırmk suretiyle, hızl rtn Düny nüusunun gıd ihtiyını krşılmk mıyl geliştirilmiştir (Altındeğer, 2005). Tritikle ıslhının ilk yıllrınd kısırlık nedeniyle istenilen düzeyde verim elde edilememiş, dh sonrki yıllrd ypıln ıslh çlışmlrı sonund u sorun giderilmiş ve oldukç yüksek verim düzeyine ulşılmıştır (Mut ve rk., 2006). Tritikle nin hstlıklr, zrrlılr, kurklığ, sit ve sorunlu toprklr krşı dynıklı vey tolernslı olduğu nlşılmış ve thıl yem itkileri yerine geçeileeği orty konmuştur (Furn ve rk., 2005). Tritiklenin kırç, mrjinl lnlr dptsyonu ve verim potnsiyeli A ve B genomun ship mkrnlık uğdy eeveyninden, soğuk, sitli, tuzlu toprklrd yetişeilme özelliği R genomun ship çvdrdn gelmektedir. Buğdy ile rpnın verimli ve kliteli yetişmediği trl koşullrınd tritikle yüksek verim potnsiyeline shiptir (Turn, 2008). Bu özelliklerinden dolyı girdisi ornsl olrk dh z olduğundn çevreyi korum özelliğine shiptir. 94

3 Çvdrdn çok yul enzeyen ve yultn sonr en esleyii thıl tnesi olm özelliğine ship oln tritiklenin ilk yıllrd öğütme ve pişirme özelliklerinin düşük olmsındn dolyı insn gıdsı olrk kullnılmsı sınırlı olmuştur. Son yıllrd sğlnn gelişmeler ile tritikle çeşitli ülkelerde pst, isküvi, khvltılık ürünler, mkrn ve diğer krm istenmeyen un mmulleri ypımınd kullnılilmektedir. Ayrı zı ülkelerde krmsı istenmeyen yöresel ekmek ypımınd kullnılmktdır. Ank düşük gluten miktrı, düşük gluten klitesi ve yüksek miktrdki l milz ktivitesi tritiklenin ekmeklik klitesini düşürmektedir. Bunun ynınd uğdy unun kıysl genellikle yoğurm süresi kıs, su sorsiyonu düşük ve yoğurm tolernsı zdır. Bu nedenle ekmek ypımınd çvdr ekmeği enzeri yöntemlerle vey uğdy unu ile elirli ornlrd pçl ypılrk değerlendirilmelidir (Köse ve rk.2002). Tritikle ununun tek şın ekmek snyinde kullnılmsınd en üyük sorun oln yüksek l milz ktivitesi mlt ve my ypımı için uygundur (Furn ve rk., 2005). Ykın ir geçmişte orty çıkrıln tritiklenin tek şın uğdy ekmeğinin ship olduğu özellikleri gösterememesine rğmen ekolojik, sosyl ve ekonomik koşullr nedeniyle ürün verimindeki dlglnmlr, hızlı nüus rtışı nedeniyle rtn ihtiyçlr ynınd dengesiz hv koşullrı ve giderek verimliliği zln toprklr, tritiklenin insn eslenmesinde değerlendirilmesinin gerekli ve dünyd olsı ir çlık sorunun, uğdyın ynınd lternti olmy dy olğını göstermektedir (Köse ve rk.2002). Bu çlışmnın mı, CIMMYT kökenli tritikle genotiplerinden ve u genotiplerden elde edilen melezlerin klite özelliklerini ve ekmek ypımınd kullnılm olnklrını inelemektir. Mteryl ve Yöntem Çlışmd 6 rklı nç ve u nçlrın melezlenmesiyle elde edilen 28 melez rsındn üstün verim ve verim özellikleri gösterdiği tespit edilen 5 melez ht ile Nörtingen ve Erong-83 çeşitleri deneme mteryli olrk kullnılmıştır. Arştırmnın trl denemeleri ve yıllrı rsınd Uludğ Üniversitesi Zirt Fkültesi Trımsl Uygulm ve Arştırm Merkezi nde, hst sonrsı lınn tohum örneklerinin klite nlizleri ise Bey Gıd Mühendislik Ürünleri Sn. ve Ti. Ltd şirketine it lorturd ypılmıştır. Tritikle örnekleri temizlenip tvlndıktn sonr 4 vlsli (2 kırm ve 2 ineltme vlsli) küçük lortur tipi değirmende öğütülmüştür. Klite kriteleri olrk tritikle htlrınd tne ğırlığı ve hektolitre ğırlığı, un örneklerinde ise gluten içeriği (Anonim,1984), norml (N.S) ve uztmlı (U.S) Zeleny sedimentsyon (Anonim,2001), düşme syısı (FN) (Anonim,1976), kül (Anonim,2000), lveogr özelliklerinden enerji (W), direnç (P), elstikiyet (L) ve direnç/elstikiyet (P/L) özellikleri inelenmiştir. Denemede kullnıln genotiplerin isimleri ve pedigrileri Çizelge 1 de verilmiştir. Arştırm Sonuçlrı ve Trtışm Tek yıllık ve iki yıllık irleştirilmiş vryns nlizi sonuçlrın göre, ilk yıl tne ğırlığı özelliği dışınd inelenen tüm özellikler kımındn, ikini yıl ise ele lınn tüm özelliklerde genotipler rsınd %1 olsılık düzeyinde isttistiksel önemlilik sptnmıştır (Çizelge 2-3). İki yıllık irleştirilmiş vryns nlizi sonuçlrın göre ise ele lınn tritikle genotiplerinde ve yıl x genotip interksiyonu kımındn inelenen özelliklerde isttistiksel olrk % 1 olsılık düzeyinde önemlilik sptnmıştır (Çizelge 4). 95

4 Arştırmd inelenen tritikle genotiplerine it hektolitre ğırlığı değerleri ilk yıl kg/hl (Çizelge 2), ikini yıl ise kg/hl (Çizelge 3) rsınd değişirken, iki yıllık ortlmlrı üzerinden elde edilen verilere göre hektolitre ğırlıklrı kg/hl (Çizelge 4) rsınd ulunmuştur. En yüksek hektolitre ğırlığı her iki yıld 1 nolu htt, en düşük hektolitre ğırlığı ise 7 nolu htt gözlenmiştir (Çizelge 2-3). Denemede kullnıln genotiplerin tne ğırlıklrı ilk yıl g (Çizelge 2), ikini yıl ise g (Çizelge 3) rsınd değişmiştir. Ele lınn tritikle genotiplerinin iki yıllık ortlmlrı üzerinden elde edilen verilere göre en yüksek tne ğırlığın 11 nolu ht 52.2 g ile ship olurken, en düşük tne ğırlığı değeri 5 nolu htt 43.4 g olrk sptnmıştır (Çizelge 4). Çlışmd kullnıln genotiplerden elde edilen un örneklerinin hiçirinden her iki yıld d gluten elde edilememiştir. Birçok rştırmı tritikle unlrının yeterli protein içermelerine krşılık öz klitelerinin zyılığı nedeniyle çlışmmızd elirttiğimiz gii gluten elde edemediğini elirtmektedir (Kını ve Kını,2000, Köse ve rk,2002). Çizelge 1. Denemede kullnıln genotiplerin isimleri ve pedigrileri Ht-Çeşit No Genotip Pedigri 1 CIM1 BANT-2/ RHİNO-9//GIRAF/YOGUI-1(CMT Y-0M-0RES-17M -1Y-0PAP-4Y-0B) 2 CIM2 CIVET//2/3MUSX/LYNX//YOGOI-1/4/GIRAF/YOGOI-1(CTY M-0RES-5M-0Y-3M-2Y-0M) 3 CIM3 ERIZO-7// YOGUI-1/ GIRAF/3/ FARAS-1 (CTM RES-3M- 1Y-0M) 4 CIM11 SUSI-2(CMT86B.386-2Y-1M-5Y-3M-3RES-0B-2Y-0PAP) 5 CIM13 PASSI-3-2(CMT M-0Y-0H-0Y-22B-1Y-500B-502RES-0B) 6 CIM14 CAGUAN-3(CTM86M Y-2B-1Y-1B-2RES-0B-1Y-0PAP) BANT-2/ RHİNO-9//GIRAF/YOGUI-1(CMT Y-0M-0RES-17M 7 1x3-1 -1Y-0PAP-4Y-0B)/ ERIZO-7// YOGUI-1/ GIRAF/3/ FARAS-1 (CTM RES-3M-1Y-0M) BANT-2/ RHİNO-9//GIRAF/YOGUI-1(CMT Y-0M-0RES-17M 8 1x Y-0PAP-4Y-0B)/ CAGUAN-3(CTM86M Y-2B-1Y-1B-2RES- 0B-1Y-0PAP) CIVET//2/3MUSX/LYNX//YOGOI-1/4/GIRAF/YOGOI-1(CTY x11-4 2M-0RES-5M-0Y-3M-2Y-0M)/ SUSI-2(CMT86B.386-2Y-1M-5Y-3M- 3RES-0B-2Y-0PAP) ERIZO-7// YOGUI-1/ GIRAF/3/ FARAS-1 (CTM RES-3M- 10 3x14-2 1Y-0M)/ CAGUAN-3 (CTM86M Y-2B-1Y-1B-2RES-0B-1Y- 0PAP) 11 2x13-1 CIVET//2/3MUSX/LYNX//YOGOI-1/4/GIRAF/YOGOI-1(CTY M-0RES-5M-0Y-3M-2Y-0M)/ PASSI-3-2(CMT M-0Y-0H-0Y- 22B-1Y-500B-502RES-0B) 12 Erong Nörtingen - 96

5 Norml ve uztmlı sedimentsyon değerleri sırsıyl ilk yıl ml ve ml (Çizelge 2), ikini yıl ml ve ml (Çizelge 3) olrk sptnmıştır. İki yıllık ortlmlrı üzerinden elde edilen verilere göre ise norml ve uztmlı sedimentsyon değerleri sırsıyl ml ve ml (Çizelge 4) rsınd değişmiştir. İlk yıl en yüksek norml ve uztmlı sedimentsyon değerine sırsıyl 1 ve 9 nolu htlr shipken,13 ve 6 nolu htlr en düşük norml ve uztmlı sedimentsyon değerine ship olmuşlrdır. İkini yıl ise en yüksek norml ve uztmlı sedimentsyon değerine 3 nolu ht ship olurken, 1 ve 5 nolu htlrd en düşük norml ve uztmlı sedimentsyon değeri sptnmıştır. İki yıllık ortlmlrı üzerinden en yüksek norml ve uztmlı sedimentsyon değerine sırsıyl 11 ve 3, en düşük norml ve uztmlı sedimentsyon değerine ise 1 ve 6 nolu htlrd rstlnmıştır (Çizelge 2-3-4). Düşme syısı (FN) için ilk yıl ortlm değerler sn rsınd (Çizelge 2), ikini yıl ise sn rsınd ulunmuştur (Çizelge 3). İki yıllık ortlm değerlere kıldığınd düşme syısı (FN) değerleri sn rsınd değişmiştir (Çizelge 4). Çizelge 2. Arştırmd ele lınn tritikle genotiplerinin klite özelliklerine ilişkin yılın it vryns nliz sonuçlrı ve isttistiki yrım gruplrı V. K. SD Hektolitre Tne Genotip ** ** ** ** ** ** ** ** ** Ht Top. 38 Genotip Hektolitre Tne d gh j e e h e d d hı d h 0.63 e k j e e g 0.65 de g g de g ı 0.67 d e g h e l ı d d d d g g ı h ı gh e d 0.60 gh j l e j 0.62 g e d k g d d 0.56 j e e g e e ıj h d 1.17 LSD(%5) *:p<0.05,**p<0.01 (N.S: norml sedimentsyon, U.S: uztmlı sedimentsyon, FN: düşme syısı, W: enerji değeri, P: direnç, L: elstikiyet, P/L: direnç/ elstikiyet) 97

6 Çizelge 3. Arştırmd ele lınn tritikle genotiplerinin klite özelliklerine ilişkin yılın it vryns nliz sonuçlrı ve isttistiki yrım gruplrı V. K. SD Hektolitre Tne Genotip ** ** ** ** ** ** ** ** ** ** Ht Top. 38 Genotip Hektolitre Tne e d e d-g g d-g e-g d-g 55.7 g - e-g d- g d- d e-g d- -e g d e d h e 96.0 g m g h d 80.0 j h k g d g 93.7 ı de e e g 77.7 l d e gh h gh -e h e d- g -d j g g e hı k k h ı d d j g e e d e e h h e e g ı g e 1.17 LSD(%5) *:p<0.05,**p<0.01; (N.S: norml sedimentsyon, U.S: uztmlı sedimentsyon, FN: düşme syısı, W: enerji değeri, P: direnç, L: elstikiyet, P/L: direnç/ elstikiyet) Bu durum tüm örneklerin istenilen enzim ktivitesi (250 ± 25) çısındn yetersiz olduğunu göstermektedir. İstenilen değere en ykın değer ilk yıl sn ile 7 nolu htt elirlenmiştir. (Çizelge 2). Çlışmd kullnıln genotipler rsınd % kül ornlrı ilk yıl % rsınd, en yüksek 1 nolu htt ve en düşük 12 nolu htt elirlenirken (Çizelge 2), ikini yıl kül ornlrı % rsınd en yüksek 1nolu htt ve en düşük 9 nolu htt sptnmıştır (Çizelge 3). İki yıllık ortlmlr üzerinden elde edilen kül değerleri ise % rsınd değişim göstermiştir. Genotipler rsınd en yüksek kül ornı 1 nolu htt en düşük kül ornı ise 9 nolu htt gözlenmiştir (Çizelge 4). Arştırmd kullnıln genotiplerin enerji (W) değerleri ilk yıl J rsınd (Çizelge 2), ikini yıl ise J rsınd değişim göstermiştir (Çizelge 3). İki yıllık ortlmlr göre en yüksek J ile 1 nolu htt en düşük J ile 7 nolu htt sptnmıştır. Ank, ekmeklik klitesi kımındn istenilen enerji değerlerine ( J) göre genotiplerden elirlenen enerji değerleri zyı olrk tespit edilmiştir. 98

7 Çizelge 4. Arştırmd ele lınn tritikle genotiplerinin klite özelliklerine ilişkin iki yıllık irleştirilmiş vryns nliz sonuçlrı ve isttistiki yrım gruplrı V. Kynğı Hektolitre Tne Genotip ** 54.22** 6.476** ** ** ** ** ** ** ** YılxGenotip ** ** ** ** ** ** ** ** Ht Genotip Hektolitre Tne e g g d g j g de e d de de ı 0.79 g l l e d e de d 91.8 j g d h 0.77 gh k k e e 45.1 de d d d e k 0.85 e h d e m k d ı e de d e ı j e e h e g d 0.83 de g h d g g de de d j ı ı h g d e e LSD(%5) *:p<0.05,**p<0.01; (N.S: norml sedimentsyon, U.S: uztmlı sedimentsyon, FN: düşme syısı, W: enerji değeri, P: direnç, L: elstikiyet, P/L: direnç/ elstikiyet) Direnç (P) için genotiplerin yıllr göre ortlm değerleri inelendiğinde ilk yıl mm (Çizelge 1), ikini yıl ise mm rsınd (Çizelge 2) değişirken, iki yıllık ortlm değerleri mm rsınd değişmiştir. En yüksek direni 1 nolu ht gösterirken en düşük direni 4 nolu ht göstermiştir (Çizelge 3). Elstikiyet (L) kımındn inelenen genotiplerin ilk yıl ortlm değerleri mm, ikini yıl ise mm rsınd elirlenmiş olup, iki yıllık irleştirilmiş ortlmlr göre ise elstikiyet (L) değerleri mm rsınddır. Genotiplerde 3 nolu htt en zl elstikiyete rstlnırken, 1 nolu htt en düşük elstikiyet ornın rstlnmıştır (Çizelge 4). Genotiplere it direnç/elstikiyet (P/L) değerleri inelendiğinde, u değerler ilk yıl (Çizelge 2), ikini yıl ise rsınd elirlenmiştir (Çizelge 3). İki yıllık irleştirilmiş ortlmlr göre direnç/elstikiyet (P/L) değerleri rsınd tespit edilmiştir. En yüksek direnç/elstikiyet (P/L) değeri 1 nolu htt en düşük direnç/elstikiyet (P/L) değeri ise 7 nolu htt gözlenmiştir (Çizelge 4). 99

8 Buğdy ve Tritikle için klite özellikleri ve ekmek ypımınd kullnılm olnklrının rştırıldığı diğer çlışmlrd, Ünl (2002), iyi ir ekmeklik klitesine ship olunmsı çısındn elde edilen unlrın kül miktrlrının % , gluten miktrının % 28-35, sedimentsyon değerinin ml, düşme syısının (FN) 250±25 sn ve lveogr enerji (W) değerinin J olmsı gerektiğini elirtmiştir. Arştırmd ulunn sonuçlr ise elirtilen u değerlerin ltınd klmıştır. Tritikle nin klite özellikleri ve ekmek ypımınd kullnılm olnklrının inelendiği diğer rştırmlrd ise, Sehgl ve rk. (1983), hektolitre ğırlığı değerlerini kg/hl rsınd, kül değerini ortlm olrk %1.83 ve enerji (W) değerini ise 1486 KJ/100 g olrk ulunmuştur. Gluten değerini % ve sedimentsyon değerlerini ise ml rsınd uln rştırıı sedimentsyon testlerinin zyı gluten klitesini gösterdiğini ve kullndığı tritikle genotiplerinin isküvi ve pst ypımınd kullnılmsı gerektiğini elirterek çlışmmızdki sonuu desteklemiştir. Hdjıhrıstodoulou (1984), tritikle ile yptığı ir çlışmd hektolitre ğırlığı değerlerini kg/hl rsınd ulmsı çlışmmızdki sonuçlrl prlellik göstermektedir. Pen ve Amy (1992), tritikle ve uğdy tnelerini krıştırrk ekmeklik özelliklerini ineledikleri çlışmlrınd kül değerlerini % rsınd ve enerji (W) değerlerini ise J J rsınd ulmuşlr ve çlışm sonuund %50-50 krışımın iyi ir ekmek klitesi verdiğini sptmışlrdır. Bir şk çlışmd Leon ve rk. (1996), hektolitre ğırlığı değerlerini kg/hl, kül değerlerini % , düşme syısı (FN) s ve sedimentsyon değerlerini ise m 3 rsınd elirlemişlerdir. Köse ve rk. (2002), Ttlık-97 tritikle çeşidinin ekmek ypımınd kullnımı konulu çlışmlrınd sedimentsyon değerini 16 ml, düşme syısını 376 s olrk elirlemiş ve çlışmmızdki sonu prlel olrk gluten elde edememiştir. Tohver ve rk. (2005), tritikle ile yptıklrı ir çlışm sonuund gluten değerlerini % rsınd, sedimentsyon değerlerini ml ve düşme syısı (FN) değerlerini ise s olrk elirlemişler ve ulduklrı u değerlerin iyi ir ekmek ypımınd kullnılmyk kdr düşük olduğunu elirterek çlışm sonuumuzu desteklemişlerdir. Yneyi ve Sezer (2006),çlışmlrınd kullndıklrı tritiklelerde tne ğırlığını g elirleyerek ve rştırmmızın sonuçlrın ykın değerler tespit etmişlerdir. Kuerov (2007), kışlık tritikle çeşitlerinin klite özelliklerini inelediği çlışmsınd, hektolitre ğırlığını kg/hl, düşme syısı (FN) değerlerini sn, sedimentsyon değerlerini ise ml rsınd ulrk çlışmmızdki sonuçlrı desteklemiştir. Tritikle ile ypıln ir şk çlışmd ise Akgün ve rk.(2008), tne ğırlığını g, Kydn ve Yğmur (2008) ise tne ğırlığını g rsınd tespit etmişlerdir. Mrtinek ve rk.(2008) ise tritiklede gronomik ve klite özelliklerini ineledikleri çlışmlrı sonuund sedimentsyon değerini ml, yş öz içeriğini % 8-12 ornınd tespit ederek klite özelliklerini çlışmmızdki sonu enzer içimde zyı olrk elirlemişlerdir. Çlışm sonuund, 1, 3 ve 11 nolu tritikle htlrının inelenen krkterler yönünden diğer htlr ornl dh üstün özellikler gösterdiği elirlenmiştir. Ank tritikle htlrındn elde edilen unlrın, iyi ir ekmeklik klitesine ship olunmsı çısındn istenilen klite değerleri ltınd ulunmsındn dolyı klite özelliklerinin çok zyı özellikler gösterdiği sptnmıştır. Bunun ynınd çlışmd kullnıln htlrdn üstün klite özellikleri gösteren tritikle genotiplerinin, krm istenmeyen un mmulleri, isküvi, kuru pst, khvltılık ürünler, kdyılık v. ypımınd değerlendirileileeği y d uğdy unu ile elirli ornlrd pçl ypılrk değerlendirilmesinin uygun olğı knısın vrılmıştır. 100

9 Kynklr Akgün, İ., M. Ky ve D. Altındlı,2008. Isprt Ekolojik Koşullrınd Bzı Tritikle Ht/Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurlrının Belirlenmesi Akdeniz Üniversitesi Zirt Fkültesi Dergisi, 20(2): Altındeğer, M., 2005.Tritikle Yetiştiriiliği T.C.Smsun Vliliği İl Trım Müdürlüğü No: T/13. Anonim, Thıllr-Düşme Syısının Tyini. Türk Stndrtlrı Enstitüsü. TS Anonim,1984. Buğdy Unu-Yş Gluten (Öz) Tyini. Türk Stndrtlrı Enstitüsü. TS Anonim, Thıllr ve Öğütülmüş Thıl Ürünleri Toplm Kül Muhtevsı Tyini. Türk Stndrtlrı Enstitüsü. TS 1511 ISO Anonim, Buğdy- Sedimentsyon Endeksi Tyini-Zeleny Deneyi. Türk Stndrtlrı Enstitiüsü. Ts4867 ISO Furn, M. A.,İ. Demir, S. Yüe, R. R. Akçlı Cn ve F. Aykut, 2005.Ege Bölgesi Tritikle Çeşit Geliştirme Çlışmlrı; Geliştirilen Çeşit ve Htlrın Verim ve Klite Özellikleri Üzerinde Arştırmlr Akdeniz Üniversitesi Zirt Fkültesi Dergisi, 18(2): Hdjıhrıstodoulou, A., 1984.Perormne o Tritile in Comprison with Brley nd Whet in A Semi-Arid Mediterrnen Region.Expl. Agri., 20: Kydn, D. ve M.Yğmur, Bzı Tritikle (X Tritiosele Wittmk) Çeşitlerinde Frklı Ekim Sıklıklrının Tne Verimi ve Verim Öğeleri Üzerine Etkileri. Ankr Üniversitesi Zirt Fkültesi Trım Bilimleri Dergisi,14 (2) : Kını, G. ve E. Kını, Yeni Thıl Türü Tritiklenin Buğdy Krıştırılmsı ile Elde Edilen Pçllrın Klite Özelliklwei ve Ekmek Ypımınd Kullnılm Olnklrı. Unlu Mmuller Teknolojisi, 4(9): Köse, E., S. Ünl, Ö. Çğındı ve G. Kını, Ttlık-97 Tritikle Çeşidinin Ekmek Ypımınd Kullnılm Olnklrının Arştırılmsı. Huut 2002 Huut Ürünleri ve Teknolojisi Kongre ve Sergisi.3-4 Ekim 2002,Gzintep. s: Kuerov, J The Eet o Yer, Site nd Vriety on The Qulity Chrteristis nd Bioethnol Yield o Winter Tritile. Journl o The Institute o Brewing. 113(2): Leon, A. E., A. Ruıolo nd M. C. Anon, 1996.Use o Tritile Flours in Cookies: Qulity Ftors Cerel Chem., 73(6): Mrtinek, P., M. Vinterov, I. Buresov nd T. Vyhnnek Agronomi nd Qulity Chrteristis o Tritile (X Tritiosele Wittmk) with HMW Glutenin Suunits Journl o Cerel Siene. 47: Mut, Z., S. Alyrk ve Ö. Töngel Tritikle (Xtritiosele Wittmk) Htlrının Tne Verimi ve Bzı Özelliklerinin Belirlenmesi.Ankr Üniversitesi. Zirt Fkültesi Trım Bilimleri Dergisi.12(1): Pen, R.J. nd A. Amy,1992.Milling nd Bredmking Properties o Whet-Tritile Grin Blends. J. Si. Food Agri., 60:

10 Sehgl, K.L., S. Bjj nd K. S. Sekho, Studies on the Composition, Qulity nd Proessing o Tritile.Prt I. Physio-Chemil Chrteristis. Die Nhrung 27(1): Tohver, M., A. Knn, R. Tht, A. Mihhlevski nd J. Hkmn, 2005.Qulity o Tritile Cultivrs Suitle or Growing nd Bred-Mking in Northern Conditions. Food Chemistry, 89: Turn, İ Khrmnmrş Koşullrınd Bzı Buğdy, Arp ve Tritikle Çeşitlerinin Verim ve Verim Özelliklerinin Belirlenmesi. Khrmnmrş Sütçü İmm Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Trl Bitkileri Anilim Dlı Yüksek Lisns Tezi. 42s. (Yyınlnmmış) Ünl, S.S.,2002. Buğdyd Klitenin Önemi ve Belirlenmesinde Kullnıln Yöntemler. Huut Huut Ürünleri Teknolojisi Kongre ve Sergisi. 3-4 Ekim Gzintep. s: Yneyi, S. ve İ. Sezer, Smsun Koşullrınd Bzı Tritikle Htlrının Verim ve Verim Öğeleri Üzerine Bir Arştırm OMÜ Zir. Fk. Dergisi,21(1):