Anahtar Kelimeler: Çeviri, Çevirmen, Kültür Planlayıcısı, Çeviri Politikası, Çevirinin Sosyal Yapıya Etkisi.

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 33 Volume: 7 Issue: 33 Issn: KÜLTÜR PLANLAYICISI OLARAK ÇEVRMENN VE ÇEVRNN EREK KÜLTÜR/TOPLUMDA SOSYAL DEMLERE ETKS VE BU BALAMDA GELTRLMES GEREKEN DEVLET POLTKALARI STATE POLICIES REQUIRED TO BE DEVELOPED WITHIN THE CONTEXT ON THE EFFECTS OF TRANSLATION AND TRANSLATORS AS CULTURE-PLANNERS ON SOCIAL CHANGES IN TARGET CULTURE / SOCIETY Hüseyin ERSOY* Gökhan efik ERKURT** Öz Toplumlar çeitli etkenler aracılııyla zaman ve mekan içerisinde mental ya da yapısal deiimlere urarlar. Kültür/toplum üzerinde bu balamda etkili olan sosyolojik, ekonomik, politik, askeri, bilimsel, kültürel, sanatsal birçok deiken söz konusudur. Hangi alanda olursa olsun, yabancı toplumlar arasında gerçekleen her türlü etkileimde, barolü çeviri ve çevirmen oynamaktadır. nsanlık tarihi boyunca çevirinin, birçok alanda toplumsal ve kültürel deiimlere neden olduu herkesçe bilinmekte ve kabul edilmektedir. Dini, sosyolojik, ekonomik, sanatsal, bilimsel veya ekonomik alanda kültürlerarası gerçekleen bu etkileimler çevirmen ve onun eylemi sonucu ortaya çıkmı çeviri aracılııyla meydana gelmi ve hala da gelmektedir. Tarih boyunca çevirmenler yaadıkları medeniyetlerde önemli etkiler gösterdiklerinden, deerli görülmüler ve çok önemli görevleri üstlenmilerdir. Kimi devlet ve imparatorluklar tarihte bu deerin farkına varıp, yararlanıcı bir anlayıla çeviri politikaları üretmi ve sürdürmülerdir. Bu çalımada çeviri ve çevirmenin erek toplum/kültürün önce mental daha sonra da yapısal deiimindeki etkileri, kuramsal ve tarihsel balamda ele alınmaa çalıılacak ve kültür planlayıcıları oldukları gerekçelendirilmee çalıılacaktır. Çalımamızın amacı, günümüzde kültür planlayıcısı olarak görülmesi gereken çevirmen ve çevirinin, Türkiye Cumhuriyetinde, politik anlamda hangi konumda olduu ve deerlerini bulmaları için nasıl bir politika gelitirilmesi gerektiinin ortaya konmasıdır. Ayrıca bir toplumun bilgi ve fikir açısından gelimesine etki edebilen böyle önemli bir etkinliin ve böyle önemli bir aktörün, devlet erki tarafından, devletin ve toplumun menfaatleri açısından kullanılmasının, bir devletin politik görevlerinden birisi olarak kabul edilmesi gerektii vurgulanacaktır. Anahtar Kelimeler: Çeviri, Çevirmen, Kültür Planlayıcısı, Çeviri Politikası, Çevirinin Sosyal Yapıya Etkisi. Abstract Societies undergo mental or structural changes by time and environment via several factors. In this regard, there are a lot of variables which are effective on culture / society such as sociological, economic, political, martial, scientific, cultural and artistic. No matter in which field it is, translation and translators are key factors in every kind of interaction among offshore societies. Throughout human history, it is well-known and accepted that translation caused social and cultural changes in many fields. These intercultural interactions in religious, sociological, economic, artistic or scientific field occurred as a result of translators and their translational acts and still in progress. Translators have been regarded valuable in their civilizations throughout the history thanks to their crucial contributions and assigned vital tasks. In the past, some states and empires realized the importance of translators and produced translation policies with beneficiary mentality. In this study, the effects of translation and translators in primarily mental and then structural change of target society / culture * Doç. Dr. Sakarya Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fak., Çeviribilim Bölümü ** Doktora Örencisi Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çeviribilim ABD.

2 will be discussed at theoretical and historical level, and it will be reasoned that translators are cultureplanners. The purpose of this study is to discover the position of translation and translators at political level in Turkey that must be regarded as culture-planners and propound what kind of policies need to be developed in order to provide translation and translators with the position they deserve. In addition, it is keynoted in this study translation, which is an effective factor for a society to progress in terms of information and ideas, and translators, who are important actors in this regard, must be made use of by statesmen for the advantages of both state and society, also this phenomenon must be accepted as one of the political duties of a state. Keywords: Translation, Translators, Culture-planners, Translation Policy, Effect of Translation on Social Structure. Giri Çeviribilimcilerin yanı sıra birçok disiplinden bilim insanına göre çeviri kültürler arasında gerçekleen bir sosyolojik eylemdir. Hangi alanda gerçekleirse gerçeklesin çevirinin merkezinde insan vardır. Çeviri bir insan tarafından dier insanlar için yapılmaktadır. Çeviri eylemini gerçekletiren insan olarak çevirmen belirli bir kültür/toplumun parçasıdır. Dolayısıyla merkezinde insan olan çeviri de insanı büsbütün çevrelemi olan kültür içerisinde gerçeklemektedir. Gerek çeviri alanında gerekse baka ilintili alanlardaki çeitli çalımalarda, kültürel bir eylem olarak görülen çevirinin, kültür içerisinde gerçekletii, dier sosyal birey ve guruplarla etkileime girilerek gerçekletirildii açıklanmaya çalıılmıtır. Bu etkileim çevirmenin çeviri eylemi sürecinde toplum ile ibirlii içerisinde olduu ve karılıklı gerçekletii anlamını taımaktadır. Kültür/toplum içerisinde var edilmi ve o kültürün parçası olarak roller üstlenen çevirmen, çeviri eylemi öncesi ve sonrası da dâhil olmak üzere tüm çeviri sürecinde toplumla etkileimde ve ibirlii içerisinde olur. Toplumun bir parçası olarak çevirmen, kültür/toplumun yapısını, normlarını, beklentilerini veya ihtiyaçlarını iyi bilir. Bu bilgisini ve kültür içerisinde gelitirdii yetileri ve arttırdıı bilgisiyle, toplumun her katmanlıyla ibirlii sonucu çeviri eylemini gerçekletirir. Bu ibirlii ve etkileim sırasında sadece bir çevirmen olarak yer almaz çevirmen. Kimi zaman bir bilim insanı, kimi zaman bir ebeveyn, içi, öretmen, örenci, din adamı, siyasetçi olabilmektedir. Sosyal içerisinde üstlendii görevler ve roller aracılııyla bu ibirlii içerisine girer. Bu tek taraflı bir eylem deil, karılıklı alıverie ve etkilemeye dayalı sosyal bir eylem olmaktadır. Bu çalımanın ilk bölümünde çevirmenin toplumla ibirlii ele alınacak ve sonrasında erek kültür/toplumunun yapısal deiiminde çevirmenin ve çevirinin etkisi irdelenecektir. Gözlemlerle bu konuda verilecek örneklerden sonra Türkiye de çeviri ve çevirmenin kanunlar içerisindeki yeri açıklanmaya çalıılacak akabinde çeviri politikasının devlet erki için önemi ifade edilmeye çalıılacaktır. 1. Çevirmenin Toplumla birlii Çevirmen, sosyal birey olarak, herkes gibi nasıl toplumla ibirlii ve etkileim içerisinde ise, çevirmen kimliiyle de eylemi sürecinde de toplumla ibirlii içerisindedir. Karılıklı etkileime ve birbirini tamamlamaya dayalı bu ibirlii sırasında çevirmen farklı roller ve görevler üstlenebilmektedir. Bu keyfi bir durum deil aksine çevirmen için zorunluluk arz eder. Yücel, çevirmenin kimi zaman bir yazınbilimci ya da dilbilimci, bazen de bir kültür ve tarih aratırmacısı gibi çalımasının zorunluluk olduunu belirtir. Çünkü çeviri edimi sadece dilsel bir olgu olarak deil aynı zamanda etnososyolojik bir boyutta gerçekleir(yücel, 2007: 107). Holz-Mänttärri, çevirmeni toplumla ibirlii yapması gereken bir profesyonel olarak tanımlar ve bu ibirliinin önemini vurgular (Holz-Mänttäri, 1984: 41). Unutulmamalıdır ki; bu ibirlii bir sosyal birey olmasından dolayı çevirmenin hayatı boyunca gerçekletirdii sosyal bir eylemdir. Tıpkı dier sosyal bireyler gibi. Holz-Mänttärri Çeviri Eylemi Kuramı nda ibirlii ni öne çıkarırken, çevirinin merkezine insanı oturtur (Holz-Mänttärri, 1984: 41). Çeviri bu kuramda tamamen bir insan eylemi olarak görülür. nsan, toplumun, kültürün bir parçasıdır. Sosyal bir varlıktır. Sosyalin tüm katmanları

3 ve dier bireyleriyle dorudan veya dolaylı yoldan iletiim ve etkileim halindedir. Sosyalde üstlendii görevler ve roller gerei, ait olduu diakültürler yani guruplardan ötürü toplumun dier parçalarıyla ibirlii içerisindedir. Çevirisini de bu ibirliiyle gerçekletirir. Yayınevleri, dier çevirmenler, uzmanlar, çevrilecek yapıtın dizgesi, o dizgeye ait veya ona ilintili toplum katmanları/bireyleri, çevirmenin ibirlii yaptıı para-kültürün parçalarındandır. Bu ibirlii çevirmenden topluma doru tek taraflı deildir. Çevirmen de, çeviri sürecinde toplumdan ve katmanlarından ibirlii balamında beklenti içerisinde olacaktır. Bu beklentinin çeviri sürecinde tamamlayıcı olarak algılanması gereklidir. Yayınevi/iveren, erek kitle, çeviride gerekli araç ve gereç salayıcılar, konunun uzmanları, daha önce bu alanda çalımı olan dier çevirmenler hatta kaynak kültür ve toplum yapısı ile ilgili grup ve bireyler, yayınlar, görsel ve iitsel medya araçları, çevirmenin, tamamlayıcı olarak, beklentisinin olacaı rol grupları ve toplumun parçalarıdır. Bu tamamlayıcı beklentiler nedeniyle, toplumun rol grupları/birimleri ile çevirmen arasında, çeviri sürecinde oldukça youn bir ekilde bir etkileim meydana getirecektir. Bu ortaya çıkan karılıklı etkileim, Holz-Mänttäri nin Çeviri Eylemi Kuramındaki ibirlii nden baka bir ey deildir. Çevirmen sadece yukarıda bahsedilen birimlerle deil, toplumun tümüyle ibirlii yapmaktadır. Çevirmen için gerçek toplum; içinde yaadıı, kiiliinin ve yetilerinin geliip, ekillendii, parakültür yani toplumun bütünü ve onun genel kültürüdür. Çevirmen, çeviri eyleminde toplum/kültür tarafından ekillendirilmi kiilii ve yetileriyle, içinde yaadıı topluma, ondan aldıklarını eylemiyle, çeviri yapıtıyla ve etkileriyle geri verir. nsanlık tarihi boyunca var olan bu karılıklı döngü, çevirmen ile kültür/toplum arasındaki ibirliinin en önemli göstergesidir. 2. Erek Kültür/Toplumunun Deiimine Çevirmen ve Çevirinin Kültür Planlayıcı Olarak Etkisi Toplumların, kültürlerin deiim göstermesinde, kimi zaman gelimesinde kimi zaman gerilemesinde sosyal olduu kadar baka alanlarda gerçekleen hareket ve olaylar da önemli yer tutarlar. Bu hareketlerin ve olayların nedenleri ve çıkı noktaları farklılık gösterebilir. Sosyolojik, siyasi, dini, kültürel, ekonomik, sanatsal veya bilimsel olarak gerçekleebilirler. Bu olay ve etkenler bilinçli, planlı ve organize olabilecei gibi, bir kısmı bilinçsiz ekilde veya zorunluluk durumlarında refleks olarak sosyal içerisinde meydana gelmilerdir. Yaamın deiken ve devingen yapısına paralel ekilde vuku bulan bu sosyal hareketler, toplumların sosyal yapısı üzerinde çok etkili olmulardır ve her zaman olacaklardır. Çünkü yaamın kendisi deiken ve dolayısıyla devingendir. Her ne kadar bu deiimlere kitleler yol açmı gibi görünse de, bireyler bu kitlesel hareketliliklerin merkezinde bulunurlar. Çünkü her sosyal deiimin balangıç noktası düüncedir. Sonra eyleme dökülerek toplumun ve kültürün geneline yayılır ve daha geni etki eder. Ancak merkezinde, çıkı noktasında düünce vardır. Düünce bireyden balar. Sonra gruplara, toplumun katmanlarına daha sonra da toplumun geneline yayılır. Bu tür deiimler tarihsel süreçte defalarca gözlemlenitir. Düünsel anlamda ihtiyaçtan, zorunluluktan, dini, bilimsel veya siyasi düünce, tepki ve davranılardan olduu kadar kültürlerarası, toplumlararası gerçekleen birçok çeviri eylemi de bu tip olaylara, deiimlere neden olarak karımıza çıkmaktadır. Çevirinin bu erek kültür/toplumunu etkilemesi doal olarak dil düzeyinde balar. Çevirilerin erek kültür/toplumuna kattıkları kavram, dilsel unsur, anlayı kimi zaman erek kültürde deiime neden olabilmektedir. Stolze ye göre çeviriler, her zaman beraberinde yabancı bir unsur getirirler ve bu erek tarafta yenilie yol açarak çevirinin özgün bir dönüüme uramasını salamaktadır (Stolze, 2013: 171). Bu dönüümün gerçek kahramanları ise çeviri eylemini gerçekletiren çevirmenlerdir. nsanlık tarihi boyunca defalarca kendini gösterdii üzere, erek dil/kültür ortamına getirilen bu yabancı unsurlar uzman çevirmenlerce, erek sosyal yapıyı çeviri aracılııyla etkin bir ekilde nasıl deitirileceinin örnekleriyle doludur. Tarihte önemli yer tutmu çeviri aracılııyla gerçeklemi deiimlere, Protestanlıın balamasının nedeni olan Luther in ncil çevirisi,

4 günümüzde dahi ilevsel olarak gerçekletirilen çevirilerle gündemde kalmaya devam eden misyonerlik faaliyetleri din alanında örnek olarak verilebilir. Osmanlı da Tanzimat döneminde Fransızcadan yapılan çeviriler sonrası Osmanlı mparatorluunda halkın Fransız kültürüne yönelmesi, kendisine yakın veya uzak corafyalarda komünizm, sosyalizm gibi ideolojilerin çeviriler aracılııyla baka ve farklı toplumlarda etkin olması ve sosyal yapıyı hem siyasi hem de kültürel olarak deitirmesi önemli tarihsel gözlemler olarak önümüzde durmaktadır. Aksoy a göre; 7. yüzyıl ile 12. yüzyıllar arasındaki dönemde slam dünyasını; Batı dünyasında Rönesans hareketlerini, Aydınlanmayı, 19. yüzyılda Osmanlı daki reform giriimlerini ve Cumhuriyetimizin ilk yıllarındaki modernleme giriimlerini çevirinin bilimle ve gelime ile ilgili bu önemli rolüne örnek olarak verebiliriz. Osmanlılarda çeviri o dönemlerde çevirinin Batıdaki önemi ile karılatırıldıında, daha az etkili olsa da, özellikle astronomi, tıp, ecza, geometri gibi fen bilimlerinin geliiminde aracı oldu. slam dünyasında Bayt-ül Hikma nın ektii tohumla balayıp, Batı da Toledo okulunun katkılarıyla beslenen; 16. yüzyılda Rönesans, Reform ve 18. yüzyılda Aydınlanmanın temelini oluturan bilimsel ve düünsel gelimeler, 18. ve 19. yüzyıllarda Osmanlılarda da etkilerini göstermitir. Özellikle 19. yüzyılda Mühendislik, Tıp, Edebiyat ve Askeri konularda yapılan çeviriler bilimin ve kültürün gelimesine ve yayılmasına aracı oldu (Aksoy, 2013: 19). nsanlık tarihi boyunca fikri zeminde balayıp sosyal, bilimsel, sanatsal, siyasi ve askeri alanlarda gerçekleen deiimler birer yeniden uyanıtır. Ülken e göre, birbirlerinden ayrı gibi görünen medeniyetlerin olumasına sebep olup zemin hazırlayan bu büyük uyanılar, gerçekte devingen bir ekilde ilerleyen insanolunun kendini buluu ve art niyetlerden sıyrılarak sürekli bir bilinçlilik hâli ile birbirine balıdır. Bu sürekli bilinçlilii salayan ise özellikle çeviridir (Ülken, 1997: 6). 1 Erek kültür/toplumunda çeviri bir nevi ele geçirme aracı olarak görülebilir. Hatta bu konuda Stolze, Steiner in çeviriyi bir igal etme hamlesi olarak gördüünü ve çevirmeni de bir fatih olarak tanımladıını bildirir. Steiner e göre çevirmen yaptıı yazın çevirisiyle, yabancı bir anlamı esir olarak erek kültüre yani kendi memleketine getirir. Esir alınan bu yabancı anlam erek kültür/toplumunda iki ekilde etkili olur. Bunlardan birincisi, çevirmen üzerindeki etkisiyken ikincisi erek dil ve kültür üzerindeki etkisidir (Stolze, 2013: 165). Çevirinin, erek kültürdeki etkisi öncelikle kendi dizgesinde kendini göstermektedir. Dolayısıyla çeviri öncelikle erek yazın üzerinde etkin olacak ve erek okur kitlesi aracılııyla, erek toplumu etkilemeye balamaktadır. Stolze ye göre, çeviriler, erek kültürel yazına yeni fikirler, yazınsal biçim ve tasarımlar, türler taırlar. Bu erek kültürün yazınsal repertuarının güçlenmesine yol açar. Ardından yaratıcı ekilde erek kültürde harekete geçirici bir unsura dönüür. Bazı srailli aratırmacılar çevirinin yenilikçi bir rol üstlendiini vurgulayıp ve yazın çevirisinin salt olarak özgün bir metnin yeniden üretilmesi olmadıı, farklı ilevlere sahip olduunu belirtmitirler. Bu ilevlerin arasında yerli yazarların çevirileri taklit etmeleri sonucu ulusal yazın anlayıının dorudan etkilenmesi de vardır (Stolze, 2013: 172). Görüldüü üzere çevirmenin eylemi sonucu gerçekleen çeviriler, kaynak kültürden erek kültüre yeni düünceler getirmekte, öncelikle erek yazın ve dizgesinin normlarını, çevirmenlerini, okurlarını etkilemektedirler. Daha sonra bu etkileme aaması, erek yazın yazarları ve erek okur gurupları yani diakültürler üzerinden erek toplumun geneline düünsel ve eylemsel balamda yayılmaktadır. Yukarıda da belirtildii üzere bu kimi zaman bilinçli, planlı, organize ve gelitirilmi politikalar dorultusunda yapılacaı gibi kimi zaman da bilinçsiz, bireysel veya kitlesel refleks olarak yapılmaktadır. Toplumsal yapının çeviri aracılııyla ne denli etkilendiine iyi bir örnek tekil eden bir metni alıntılamak, bu aamada açıklayıcılıı bakımından önemli. Stolze nin bildirdiine göre; Hindistanlı Sunil Sawant, kaynak ve erek yazınsal çoul dizge arasındaki ilikiyi aratırmaktadır. O Amerikan yazınının, Maharashtra Federal Devleti nin dili olan Marathiye çevirisini 1 Hilmi Ziya Ülken (1997). Uyanı Devirlerinde Tercümenin Rolü,, stanbul: Ülken Yayınları. Bu alıntı kitabın Giri kısmından yorumlanarak alıntılanmıtır. Çevirinin, toplumun fikir ve sosyal yapısına etkisi ile ilgili gözlemler Hilmi Ziya Ülken in bu eserinde ayrıntılarıyla mevcuttur

5 diyakronik bakı açısıyla ele almaktadır. Sömürge dönemi 19. Yüzyılda Marathi dilinde, üç çeviri modeli içeren yeni bir yazınsal çoul dizge ortaya çıkarmıtır; erek alanında bulunan insanlara yönelik inanç deitirme amaçlı misyoner çeviri, aydınlanma amaçlı eitsel çeviri ve elene amaçlı uyarlayıcı çeviri. Hall Caine, Charles Garvis, Henry Wood, Raider Haggard, G. W. M. Reynolds, Maria Edgeworth, Bulwar Litton ve Mari Corelli gibi yazarların eserleri çevrilmitir. Ancak Amerikan yazınıyla ve onun özgürlük ve demokrasi içerikli ulusal eilimiyle karılama zamanla Marathi okurlarını, dar ve resmi ngiliz yazını anlayıından uzaklaıp Amerika yı dünya haritası üzerinde baımsız bir ulus ve kültür olarak kabul etme eilimine doru sürüklemitir. Artık Harriet Beecher Stowe, Upton Sinclair, Parl S. Buck, William Saroyan, John Steinbeck vs. gibi yazarların eserleri çevrilmekteydi. Sömürgeci beklenti ufku, eitsel ve romantik boyuttan ideolojik boyuta dönümütür (Stolze, 2013: 174). Stolze nin verdii bilgiye göre, çeviri aracılııyla erek toplum/kültürdeki ilk etkilenme erek okurda görülmektedir. Bu erek okur kitleleri, erek kültür/toplumun birer parçasıdırlar. Farklı alanlar ve farklı dizgelerin okurları olan bu kitleler, çeviriler ve çevirinin getirdii yabancı unsurlar aracılııyla etkilenmeye ve deimeye balarlar. Erek okur aracılııyla toplumun guruplarında balayan etkilenme ve deiim zamanla toplumun dier katmanlarına, guruplarına ve sonunda da erek kültür/toplumun geneline yayılır. Yukarıda ki örnekte görüldüü üzere çevirinin ilevi bir çeit toplum ekillendirici, sosyal yapıcıdır. Sosyali ekillendirme yönüne daha ilerde deineceiz. Stolze nin vermi olduu alıntıya devam etmek konunun bütünlüü balamında önemlidir; 2. Dünya savaından sonra Amerika nın büyük güce yükselmesi ve bu gücün çeviri anlayıı, neo-sömürgeci bir beklenti ufkuna doru yöneltmitir. Bu balamda ideolojik metinler yerine ciddi metinler tercih edilmitir. imdi artık Nathaniel Hawthorne, Herman Melville, Mark Twain, Stephan Crane, Sinclair Lewis, Willa Cather, Ernest Hemingway, Truman Capote, Eugene O Neill, Tenesse Williams gibi yazarların eserleri çevrilmekteydi. Hindistan da souk savaın sonu ve ulusalcılıın ve Dalit hareketinin gelimesi sonunda postsömürgeci bir beklenti ufkunu dourmutur ve bununla birlikte ciddiyetten popülerlie doru bir eilim balamıtır. Örnein Irving Wallace, Mario Puzo, Robin Cook, Arthur Hailey gibi yazarlara ait popüler romanlar, bestseller eserler, ucuz bayapıtlar çevrilmekteydi. Sonuçta Amerika yazınında romantik, çada ve postmodern beklenti ufkuna kout olarak, Marathi dilindeki erek yazınının çoul dizgesinde sömürgeci, neo-sömürgeci ve post-sömürgeci bir beklenti ufku olumutur. (Stolze, 2013: 174). Yukarıdaki örnekte çevirinin toplumun beklentileri nasıl yön bulduunu açıkça ortaya koyduu gibi daha sonra çevirinin toplumu ne denli etkilediini de göstermektedir. Sonuçta karılıklı bir etkileim olduu ve bunun bir çeit ibirlii sonucu ortaya çıktıı görülmektedir. Bu karılıklı ibirlii ve etkileim, çeviri ve erek okur arasında balar. Önceleri toplumun beklentileri ve ihtiyaçları üzerine ekillenen çeviri, daha sonra erek yazını etkiler. Bu etkilenme erek yazın içerisinde dizgeye girmemi olan türlerin ortaya çıkmasına ve dolayısıyla erek okurun tercihlerinin yönlenmesine de neden olur. Tüm bunlar çeviri sayesinde gerçeklemektedir. Yücel, bu sürece u ekilde yaklamaktadır; Toplumsal, kültürel, siyasal düzlemde karmaık ilikilerin bir ürünü olan çeviri, hem erek yazını etkilemekte, hem de ondan etkilenmektedir. Sözgelimi, erek kültürde bir gereksinim sonucu ortaya çıkan çevirinin erek yazını etkilemesi, o yazında daha önce var olmayan yeni türlerin, anlatım olanaklarının ortaya çıkması biçiminde olmasına karın, okurun eilimlerini yönlendiren, bazı konuların güncellik kazanmasına neden olan erek yazında görülen bazı gelimeler, ne tür kitapların ya da hangi alandaki yazarların çevrilmesi gerektiini belirleyebilir (Yücel, 2007: ). Yücel, çevirinin, erek okuru etkilemesi sonucu, yazın çoul dizgeyi deitirdiine vurgu yapar. Yücel e göre çeviri, sadece erek okurun beklentilerini ve tercihlerini yönlendirmekle kalmaz. Ona göre çeviri, erek okuru etkileyerek, erek kültürün sosyal yapısının dinamiklerine karıır ve asıl önemli olan da budur. Buradan çıkarılacak sonuç çok açıktır. Çeviri aracılııyla erek yazın dizgesinde balayan beklenti, içinde bulunulan ihtiyaca göre,

6 deiimin yönünü ve etkisini belirlemektedir. Çeviri için beklenti ve ihtiyaçlara göre çevirmenler tarafından seçilmi eser ve yazarlar popüler kültür ve zamansal bir balamda gerçeklemi ve amaca yönelik etkinlik göstermitir. Çeviri, o zamana ait popüler dizge ve gerçekler dorultusunda balangıçta erek kitlenin isteklerini, beklentilerini, düüncelerini ve en önemlisi kararlarını etkileyerek erek kültür/toplumun yapısına dorudan etki etmekte ve deiimlere neden olmaktadır. Yukarda da olduu gibi bu etkileme amacı bazı deikenlere balı olarak farklılık gösterebilir. Bu dini, siyasi olabildii gibi toplumsal veya sanatsal da gerçekletirilebilir. Tarihsel süreçte gerek uzak gerekse yakın zamanda bu tip etkilemelerin çeviri aracılııyla nasıl gerçekletii herkesin malumu ve bilgisi dâhilindedir. Bu balamda çeviri yapıt, kaynak yazına deil erek yazına aittir. Çeviri ürünün dizgesi erek yazın dizgesidir. Çünkü erek okurun ve kültürün beklentileri, ihtiyaçları dikkate alınarak, erek kültür/toplumunda var olmu ve gelimi bir birey tarafından, yani çevirmen tarafından üretilmitir. Bu nedenle büsbütün erek kültüre aittir. Yücel e göre; Çouldizge Kuramını ortaya koyan Toury ve Even-Zohar, erek kültür dizgesinin bir ürünü olarak kabul ettikleri çeviriyi erek yazın dizgesindeki ilevine göre deerlendirmek gerektiini belirtmilerdir. Yücel de, çeviriyi kendini yaratan koullardan baımsız görmeyerek erek dizgenin parçası olarak tanımlar (Yücel, 2007: 157, 158). Peki, çeviri neden erek çouldizgenin bir parçasıdır? Yücel, Toury ve Even-Zohar a göre çeviriler erek çouldizgeye katkı salamaktadır. Even-Zohar ve Toury ye göre, bu katkının nedeni, çevirilerin erek kültür/yazında bulunan bir boluu doldurmasındandır. Yücel e göre bu boluu doldurma ilemi birbirinden farklı zamanlar ve ortamlarda meydana gelir ve sosyal, kültürel, ekonomik, siyasal, askeri, tarihsel gibi zamansal düzleme etki eden farklı sosyokültürel unsurlar sonucu erek okurun ilgisinin belirli alanlara yönelmesine neden olur (Yücel, 2007: 160). Çeviriyi, bir süreç olarak baından sonuna kadar yürüten, çeviri eylemini, hem zihinsel hem de fiziksel olarak gerçekletiren ve kendine öznel kararları ve düüncesiyle sonlandıran çevirmenindir. Bu nedenle, çevirinin, erek kültür/toplumunun yapısına olan bu etkisinin gerçek kahramanı çevirmenin kendisidir. Çalımamızda birçok defa belirttiimiz üzere çeviriyi balatan sebepler arasında toplumsal ve kültürel ihtiyaç ve beklentiler olsa da, çevirmenin beklentileri, kararları bu balangıç aamasında en az erek toplumunkiler kadar önemlidir. Göreceli olmakla beraber çevirmenin beklentileri sonucu alacaı kararların önemi bu aamada önemli görülmelidir. Çünkü çevirmen erek topluk/kültürün bir parçası, birey olarak onu her katmanıyla, ihtiyaçlarıyla, beklentileriyle, içerisinde üstlendii roller, ait olduu guruplar sayesinde çok iyi tanır. Bir zanaatkâr gibi, elindeki malzemeyi bilmekte, nasıl ekil verebileceini, direncini, nasıl ilemesi gerektiini çok iyi bilmektedir. Yücel e göre; Kendisi de bir okur olan çevirmenin beklentileri de çevirilerin konumları açısından son derece önemlidir. Çünkü onun alacaı kararlar, seçecei metnin nasıl bir etki yapmasını istediini de belirler. Fakat çevirmenin seçimi her zaman geçerlilik taımayabilir. Sözgelimi, geçmi bir dönemde çevrilmi olan bir metnin ilevi ile son dönem yazınsal dizgedeki bir metnin ilevi farklılık gösterebilir, bununla birlikte, metni çeviren çevirmenin tutumu ile var olan güç ilikileri arasında dorudan bir balantı da olmayabilir. Hatta önceki yazınsal dizgede onaylayıcı/destekleyici bir tutum içinde olan bir çevirmenin yapıtının, baka bir dönemde yenilikçi/deitirici bir ilev görmesi de olasıdır. (Yücel, 2007: 162). Çevirileri ve çevirmeni sosyalin kendisini ekillendirici bir unsur olarak görmek gerekir. ster bireyler üzerinde olsun isterse toplumun gurupları üzerinde olsun çevirmenin eylemiyle erek kültür/toplumuna etki ettii ortadadır. Tarihsel süreçte, çevirinin, erek kültür/toplumsal yapıya etkisi herkesçe kabul edilmektedir. Birçok çalımada ortaya konmu, tarihsel süreçte bilinen birçok kültürel ve toplumsal yapı deiiklii, çevirilerin neden olduu farklı alanlardaki kitlesel hareketler sonucu gerçeklemitir. Bunlara insanlık tarihi boyunca, her dönem ve çada rastlamak mümkündür. Kültürel yakınlamalar, dinlerin yayılma süreçleri, büyük askeri olaylar, felsefi akımlar, bilimsel gelimeler ve etkilenmelerde çevirinin küçük veya büyük katkısı ve etkisi olduu herkesin malumudur

7 Çeviriler ve çevirmenlerin, toplumsal ve kültürel yapıları ne kadar etkiledii birçok bilim insanınca ifade edilmektedir. Yücel e göre tarihin yönünü belirlemede, yeni akımların, dönemlerin ortaya çıkmasında yerel yazın kadar çevirilerin de rolü olduu unutulmamalıdır (Yücel, 2007: 164). Çevirinin etkisi demek, yukarda da belirtildii ekilde aslında çevirmenin etkisi demektir. Yücel de; Even-Zohar, çevirinin yapıcı/yenilikçi ilevinin, salt erek yazına yeni anlatım olanakları sunmakla, onu deitirmekle kalmadıını, aynı zamanda insanın doa ile toplum arasındaki ilikisi balamında dile getirilen yabancı konuların, okura yeni ufuklar açarak okurun evrensel deerlerinin gelimesine, farklı olana karı toplumda hogörünün yerlemesine katkıda bulunduunun altını çizer. Bu nedenle Even-Zohar yeni seçenekler sunan çevirileri kültür planlaması kapsamı içinde görmekte ve buna yol açan kii ve grupları toplumsal-göstergesel giriimciler olarak adlandırmaktadır diyerek çevirilere olduu kadar, çevirmenlerin kültür planlaması yapmak için giriimde bulunduklarını belirtir. Toplumsalgöstergesel giriimci olarak tanımlanan çevirmen, gerçekletirdii çevirisiyle kültür planlaması yapmaktadır. Çevirmen, çevirisi aracılııyla, yapıcı ve yenilikçi bir ilevle en bata erek yazına yeni anlatım teknikleri, türler ve yeni bakı açısı sunarak onu gelitirir. Erek okuru, o güne kadar erek toplum/kültüründe yabancı olarak algılanan kavramlara yakınlatırır. Bunu erek okurun yani bireyin, evrensel deerleri tanımasını salayarak, onları gelitirerek yapar. Bu bireyden balayıp topluma yayılan bir deiim ve geliime neden olduu kadar baka erdemlerin gelimesine de yol açar. Yücel e göre, Even-Zohar, kültür planlaması olarak gördüü çeviriye neden olan kii ve grupları da toplumsal giriimciler olarak tanımlar. Yani erek okurdan çevirmene, yayınevlerine, bireylere, diakültürlere hatta parakültüre toplumsalgöstergesel giriimci payesini verir (Yücel, 2007: 164). Dolayısıyla, çevirinin bir kültür planlaması olarak algılanması, çeviri eylemini gerçekletiren çevirmen de bir Kültür Planlayıcısı dır. Çevirmen çeviriyi, çeviri de çevirmeni temsil ettiinden her ikisi de birer kültür planlayıcı olarak ilev görmektedirler. Bu yazıda önceki bölümlerde gözlemlenip, açıklandıı üzere çeviri ve çevirmenin erek kültür/toplumunun yapısının deiimine etki ettii olayalar tarih boyunca meydan gelmi ve tespit edilmitir. Her dönemde olduu gibi günümüzde de bu çok önemli etki devam etmektedir. Teknolojinin hayallerin sınırlarını zorlayan bir aamada olduu, sınırların kalktıı, kültürlerin ve toplumların, ulaım, haberleme, teknoloji, sanat, spor, eitim gibi alanlarda çok yakınlatıı günümüzde çeviri ve çevirmenin etkisi ve rolü her gün daha da artmaktadır. Toplumsal yapı içerisinde önemi ve deeri, her zaman kendini gösteren çevirmen ve çeviri kavramları, Türkiye Cumhuriyeti Devleti nde anayasal haklar hususunda, kanunlar çerçevesinde henüz belirli bir statüye kavumamı, meslek grupları içerisine alınmamı ve özlük hakları balamında yeterli önem gösterilmemitir. Çeviri alanında sektörün ihtiyaçlarını ve sorunlarını ortaya koymak ve çözümleri üzerinde fikirler yürütmek amaçlı Avrupa Birlii Bakanlıı tarafından 9 Haziran 2012 tarihinde oluturulan Çeviri Platformu nda birçok çeviribilimci ve çeviri alanıyla ilgilenen bilim insanları tarafından bildiriler sunulmutur. Çeviri Platformu Bildirilerinden birinde Çeviri letmeleri Kurucu Bakanı Osman Kaya, Türkiye nin devlet olarak bu konudaki politik tavrını; Bu Bildirgeyi kabul eden ve imzalayan Türkiye, u ana kadar bu konuda devlet olarak herhangi bir rol üstlenmemi ve çalıma yapmamıtır. Sektörde yer alan bütün dier aktörler de konuya gereken önemi atfederek yeteri kadar birlik, beraberlik kuramadıkları için mesleklemede gerekli düzenlemeleri gerçekletirememilerdir (Kaya, 2012: 46) eklinde ifade etmei uygun görmütür. 3. Türkiye de Devlet Politikalarında Çeviri ve Çevirmenlik Öncelikle, kanunen herhangi bir meslek gurubu olarak kabul görmemi ve statüye kavuamamı olan çevirmenler ve mesleki eylem olarak tanınmamı olan çevirinin, hala büyük bir özveri ve dirençle ayakta kalmasının takdire ayan bir durum olarak kabul edilmesi gerektiini vurgulamak kaçınılmazdır. nsanlık tarihi boyunca, bireylerin ve kitlelerin birbirleriyle karılamasından itibaren süre gelen çeviri eylemi ve bu eylemi gerçekletiren çevirmenler, sayısız kez tarihin akıına, toplumların kaderlerine, birçok alana etki ederek

8 dünya mirasına bir ekilde kendilerini armaan etmilerdir. Bu süreçler içerisinde ipek yolundaki ticaretten, dou-batı medeniyetlerinin tanımasına, imparatorlukların çatımasından, bilimsel paylaımlara, kültürel yakınlamalardan dini temaslara kadar onlarca, yüzlerce belki de binlerce alanda vuku bulan önemli durum ve olayda çevirmenlerin parmaı vardır. Bu etki günümüzde artarak devam etmektedir. Artıın nedeni, iletiim, ulaım ve teknolojik imkânların çaımızdaki durumuyla dorudan ilgilidir. Sınırların kalkmaya baladıı, toplumların iç içe geçerek yaamaya koyulduu, kültürlerin bölgesel olmaktan çıkıp gerek göçler, gerekse teknoloji ve iletiim araç gereçleri aracılııyla küresel olarak bilindii ve yaandıı çaımızda çeviri ve çevirmenin köprü rolü ve görevi konusundaki önemi ve de deeri gittikçe artmaktadır. Osmanlı mparatorluunun her döneminde ve Cumhuriyet in ilk yıllarından beri Türkiye de çeviri etkinlii, askeri, bilim, din, eitim, ticaret, sanat ve toplumsal alanlarda karı kültürlerle karılıklı olarak devam edegelmitir. Osmanlı da çevirmenler çeitli önemli görevlere getirilmi ve dönem dönem çeviri faaliyetleri devlet politikası olarak düzenlenmeye çalıılmıtır. Çok önemli etkilerinin olmasına karın, devlet nezdinde kurulan tercüme tekilatları Kayaolu na göre pek baarılı olamamılardır (Kayaolu, 1998: 195). Bu yazıda daha önceki bölümlerde dünya genelinde örneklenen çeviri etkinlikleri, 1914 te Telif ve Tercüme Dairesinin kadrosunun geniletilmesiyle 1919 yılına kadar sürecek bir oluum içerisinde girmitir yılında yeniden devlet tarafından sürdürülen Telif ve Tercüme faaliyetleri birçok bakan ve üyelerle ilim, felsefe ve din alanlarında aırlıklı olmak suretiyle sürdürülmütür (Kayaolu, 1998: 195). Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarında, 1924 te yeniden kurulan Telif ve Tercüme Heyeti, bilim, sanat, felsefe gibi birçok alanda çeviriyi amaçlamasına ramen ilk hedef eitim sisteminin ve ders kitaplarının açıını kapatmaktı yılında lavedilen Telif ve Tercüme Heyetinin yerine Talim ve Terbiye Heyeti getirilmiti. Kayaolu na göre; 1940 lı yıllarda çeviri çalımaları devlet politikası haline getirilmi ve daha önce hiç görülmemi bir ekilde faaliyet gösterilmitir yılında Maarif vekillerinden Hasan Ali Yücel in gayretleriyle oluan bu durum 1939 da gerçekletirilen birinci Türk Neriyat Kongresinde temelleri atılmı bir faaliyettir (Kayaolu, 1998: ). Kurulan Tercüme Bürosu faaliyetlerinin önemini Hasan Ali Yücel, kültür davası olarak tanımlayarak vurgulamıtır. Bu kültür davasının devlet eline geçmesinin önemine dikkat çekmi ve bu anlayıla dünya klasiklerini tercüme ettirerek Milli Kütüphaneye ve ülkeye kazandırmayı amaçlamıtır. Birçok edebiyatçı, eitmen Tercüme Bürosunun bünyesinde hem üye hem de çevirmen olarak görev üstlenmitir (Kayaolu, 1998: 298, 299). Kayaolu na göre tarihte Türk devletleri içerisinde devlet eliyle gerçekletirilmi en büyük çeviri faaliyeti Hasan Ali Yücel önderliinde yürütülmü olandır. Bu sadece devletin üstlendii görev balamında deil, zamanın toplumuna, kültürüne yaptıı etki bakımından da Kayaolu tarafından bu denli önemli görülmütür. Kayaolu na göre; Tarihimizde devlet eliyle yapılan tercüme hareketleri içerisinde (müspet ve menfi yönleriyle) en verimlisi smet nönü döneminde Hasan Ali gayretleriyle gerçekletirilen tercüme hareketidir. Bu hareketin, hem bir devlet politikası olması hasebiyle, hem de nesiller üzerinde icra ettii tesir açısından ehemmiyeti büyüktür (Kayaolu, 1998: 300). III. Ahmed döneminden balayan devlet tarafından gerçekletirilen çeviri faaliyetleri üç yüzyıla yakındır bu topraklarda devam etmesine karın1940 lı yıllarda Tercüme Bürosunca Hasan Ali Yücel önderliinde gerçekletirilen çeviri hareketi kadar amacına ulamı olmak balamında etkin olamamıtır. Kayaolu bu dönemi kültür ve düünce dünyasına yaptıı etki bakımından çok önemli görmektedir (Kayaolu, 1998: ). Peki, bu denli toluma ve kültüre erek okur aracılııyla etki eden, deiimlere ve geliimlere neden olan çeviri ve çevirmenlik günümüzde Türkiye de devlet nezdinde ve kanunlar önünde ne durumda? Bu konuda Kurt, günümüzde devlet nezdinde çeviri ve çevirmenliin hala kanunen statü kazanmadıını vurgulamaktadır. Kurt a göre; Özellikle

9 1980 li yıllardan sonra ülkemizde mütercim-tercümana olan ihtiyaçlar bariz bir ekilde kendini göstermi ve 2000 li yılların son çeyreinde Avrupa Birlii (AB) üyesi olma yolunda çalımaların younlatıı ve AB müktesebatında sayfa çevrilecek belgenin varlıından söz edildii bir dönemde, mütercim-tercümanlık bölümlerine daha çok ihtiyaç duyulmaya balanmı, ancak çeviri ve çevirmenlik hak ve hukuku konusunda yasal ve bilimsel olarak bazı ülkelerde olduu gibi mevzuatımızda bu konuya neredeyse hiç deinilmemi, hatta bilirkiilik adı altında deerlendirilmitir. (Kurt, 2012: 47) Ticari ve toplumsal yaamda varlıı kabul edilen her meslein kuralları, tüzüü ve balı bulunduu bir kanunu olmasına karın, özerk bir bilim dalı olarak kabul görmü Çevirinin ve bunu gerçekletiren çevirmenin mesleki haklarının teslim edilmemesi, kanunlarda tanımlanmamı ve tanınmamı olması ilginçtir. Yukarıda Kurt un bildirdiine göre kanunda kendisinden çok ayrı bir kavram ile ilikilendirilen ve tanımlanan çevirmenin mesleki olarak kanun önünde statü kazanmamı olması devlet politikası bakımından büyük bir eksikliktir. Kanunen bilirkii olarak görülen veya en azından bilirkii ile aynı tutulmasının sakıncasına deinen Kurt a göre; çevirmenlik bilirkiilikle ayrı kategorilerde deerlendirilmesi ve kendilerine göre kanunlarda birbirinden farklı olarak yer bulmaları gerekirken hem aynı kategoride hem de aynı anlamda deerlendirilmitir ve bu karııklık günümüzde dahi giderilememitir. Çevirmenlerle ilgili kanuni tanımlamalar ve maddeler bilirkiilik kavramı altında yanlı uyarlanarak yanlı bir çalıma yapılmıtır(kurt, 2012: 49). Oysaki çevirmen ve bilirkiinin hem tanımları hem de üstlendikleri görevler ayrıdır. Kurt un bildirdiine göre; Bilirkiilik kurumunun bugünkü (modern) anlamı ve tanımı ile (usul) hukukumuza girii 1927 tarihli Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu (HUMK) ile gerçeklemitir tarihli HUMK un kaynaı sviçre Neuchatel Kantonu Medeni Usul Kanunu madde hükümleridir. HUMK un bilirkiilikle ilgili maddeleri uzun yıllar uygulanmıtır ve en son 2011 yılında yürürlüe giren Hukuk Muhakemeleri Kanunu nda (HMK) da tercüman ve bilirkii kullanılması birlikte düzenlenmitir. Bilirkii, terim olarak Almanca Sachverstandige, Fransızca expert, ngilizce expert olarak adlandırılmaktadır. Usul kanunlarımızda bilirkiiliin yasal bir tanımı bulunmamaktadır. HMK da, Mahkeme, çözümü özel veya teknik bir bilgiyi gerektiren hallerde, bilirkiinin oy ve görüünün alınmasına karar verir. denilmektedir. Bilirkii hukukunu belirleyen iki ayrı kanun vardır: Bunlardan biri HMK, dieri ise Ceza Muhakemesi Kanunu dur (CMK). CMK ya bakıldıında, Çözümü uzmanlıı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde bilirkiinin oy ve görüünün alınmasına re'sen, Cumhuriyet savcısının, katılanın, vekilinin, üphelinin veya sanıın, müdafiinin veya kanunî temsilcinin istemi üzerine karar verilebilir. Ancak hâkimlik mesleinin gerektirdii genel ve hukukî bilgi ile çözülmesi olanaklı konularda bilirkii dinlenemez. denilmektedir. Bu tanımın asıl kaynaı HUMK undan gelmektedir Ceza usulüne göre yapılan bir tanıma göre ise, bilirkii, özel bilgi sahibi ve uzman olan ve bir ispat sorununun çözümünde uzmanlıından yararlanılan ve mahkemeye yardımcı olan kiidir dari yargılama usulü perspektifi ile yapılan bir tanımda bilirkii, dava ile ilgili olarak, çözümü yargıç tarafından bilinmeyen, özel ve teknik bilginin gerekli olduu durumlarda yargıca yardımcı olması için bavurulan kii olarak tanımlanmaktadır (Kurt, 2012: 48). Çevirmenin kendi alanı içerisindeki tanımını bu çalımanın muhatapları zaten bildiinden tanımlanmasına gerek görülmemitir. Çevirmenin hukukta yer alan tanımını yine Kurt un ilgili çalımasından alıntılamakta yarar vardır; Çevirmen, bir dilde yazılmı bir yazıyı ya da bir söylemi, üzerinde inceleme yapmadan, sebep sonuç ilikisi aramadan, bildii baka bir dile çevirerek insanlar arası iletiimi salayarak kültürler arasında köprü görevini gören kii olarak tanımlanabilir. Hukuk açısından bakıldıında ise, Prof. Dr. Durmu TEZCAN, çevirmeni öyle tanımlamaktadır: tercüman duruma dilini bilmeyen ya da anlamayan veya saır dilsiz olması sebebiyle iletiimi kuramayan, sanık veya tanık ile mahkeme arasında çeviri eklinde bir belirlemeyi yapan, iletiimi kuran kiidir. (Kurt, 2012: 48)

10 Bu tanımlamalardan da anlaılacaı üzere çevirmen ile bilirkiinin aynı ilevde mahkemelerde kullanılamayacaı ve kullanılmadıı açıktır. Bilirkii, konunun uzmanı iken, çevirmen deildir. Bilirkii konu ile ilgili bilgisiyle, görü bildirirken, çevirmen ise tarafların kendi bilgileriyle oluturdukları metinleri her iki tarafa iletir, yükümlülüü budur. Uzmanlık alanı da sadece budur. Görü veremez. Dolayısıyla aynı statü olmamalıdır. Kurt, bilirkiinin görev ve sorumluluu üzerine; Bilirkiinin görevi, kendi alanıyla ilgili anlamazlık konusu bir konu ya da durum hakkında, kendi görü, bilgi ve yorumunu katarak yazılı ya da sözlü deerlendirmede bulunup rapor hazırlamaktır. Bilirkiilikte, ortada çözüme kavuturulması gereken bir olay vardır ve bunun aydınlatılıp sebep-sonuç ilikisi içinde karara balanıp hâkime rapor edilmesi gerekmektedir. Olayın veya bir durumun mahkemeye intikali sonucunda eer hâkim olay veya durumla ilgili bilgi sahibi deilse, o zaman o konunun uzmanı olan bir bilirkiiye bavurma ihtiyacı duyar. HMK ve CMK da Mahkeme, çözümü özel veya teknik bir bilgiyi gerektiren hallerde, bilirkiinin oy ve görüünün alınmasına karar verir. denilmektedir. Demek ki Bilirkiilik kurumunun temelinde, bir uyumazlıın çözümü için yargıcı bilgilendirmek amacıyla yardımcı olacak, özel bilgi ve uzmanlıa sahip kiiden yararlanmak düüncesi vardır demektedir (Kurt, 2012: 50). Çevirmenin görev ve sorumlulukları üzerine de Kurt; Çevirmene gelince, çevirmenin tek sorumluluu ve zorunluluu elindeki metni, ya da sözlü konumayı kendi yorumunu katmadan asıl metne veya söze sadık kalarak doru, mükemmel ve eksiksiz olarak çevirmektir. Çevirmen sübjektif görüüne yer veremez, çeviri ile ilgili sebep-sonuç ilikisini kuramaz ve mahkemeye sunmak üzere rapor hazırlamaz. Çevirmen, hâkim yardımcısıdır, ama karara müdahale etme yetkisi asla yoktur. (Kurt, 2012: 49) ifadeleriyle yukarıda belirttiimiz çevirmen ile bilirkiinin aynı görev ve sorumlulukta olmadıının altını çizmektedir. Bilirkiinin teknik bilgisi ile bavurulan, danıılan bir kii olması ile karara katılır. Çevirmen ise, var olanın anlaılmasını salayabilmek için oradadır. Karara vicdanen ve uzman olarak etki edemez, etmemelidir de. Bu balamda bir sorun ortaya çıkmaktadır. Hukuken, konunun uzmanı olup, davalı veya davalıkların anadillerine hâkim kiiler çevirmen olarak mahkemelerde görevlendirilmekte midir? Evet. Örnein ilgili yabancı dili bilen bir doktor, mühendis vb. mahkemelere hem konunun uzmanı hem de çevirmen sıfatıyla çarılmakta ve görevlendirilmektedir. Ancak burada ki yanlılık udur; konunun uzmanı olabilir ama çevirmen olarak uzman mıdır, orası tartıılır durumdadır. Tüm bunların ortaya çıkmasının nedeni yine kanunen çevirmenlik mesleinin statü kazanmamı ve tanımlanmamı olması deil midir? Kaldı ki bilirkiilerin meslek odalarına balı bulunduklarından resmi sıfatları vardır ve mahkemelerde de kamu görevlisi olarak kabul edilmektedirler (Kurt, 2012). Çevirmenler ise serbest olarak resmiyetle balantılı olmadan çalımaktadırlar. Hukuksal açıdan da sakıncalı olan çevirmenliin bilirkii olarak kabulü, yanlı bir uygulama olarak dikkat çekmektedir. Kurt un bildirdiine göre, son dönemlerde çevirmenler için tercüman-bilirkii sıfatı kullanılmaya balanmıtır. Her ne kadar bu sıfat kullanılsa da kastın yine bilirkii olduunu belirten Kurt, mahkemelerde görevlendirilecek tercüman-bilirkiilerin tanımlarında yine bilirkii esaslı bir ifadenin olduu ve bilirkii olarak mesleki yeterlilik ve akademik uzmanlık arandıını, ancak çevirmen tanımıyla herhangi bir deneyimin ifade edilmediini belirterek (Kurt, 2012: 52-53), çevirmenin durumunun muallakta olduuna dikkat çekmitir. Her alanda olduu gibi mahkeme çevirmenliinde de hakkı kanunen korunmayan, statü kazandırılmamı, hak ettii ücreti alamayan, aır yaptırımlarla karı karıya kalma riski yüksek, uzman çevirmenler bu alanı terk etmektedirler. Bu boluktan yararlanan uzman olmayan kiiler, bu kanuni açıı ve durumu sömürmekte ve devlete hem ekonomik, hem de i kalitesi bakımından zarar vermektedirler. Ekonomik zarar sadece uzman olmayan çevirmenlerin devlet nezdinde i yapması sonucu meydan gelmemektedir. Çevirmenlik, meslek olarak kabul edilip, meslek grubuna dâhil edilse, kanunen düzenlemeye gidilse, bu ile megul olanlar da dier meslek icraatçıları gibi vergi vermekle mükellef birer meslek sahibi olacaklar. Bu, ekonomik kaybın

11 sadece bir boyutudur. Ucuz etin, yahnisi misali hizmet sektörünün kalitesinin ve veriminin düüyor olması ise ayrı bir boyut bu konuda. Oysaki devlet bu konuda daha yararlanıcı ve sahiplenici olmak zorundadır. Toplum ve kültürün yapısal deiimlerinde bu denli etkili ve önemli bir olgu olan çeviri ve de bu eylemi yerine getiren çevirmenlere yaklaımın devlet tarafından gözden geçirilmesi gereklidir. Bu özen gösterme ve yenilenme, her iki taraf içinde yararlı olacaktır. Çevirmenler mesleki olarak tanınacak, kanun önünde dier meslek grupları gibi haklarına kavuacak ve eitlik ilkesi ile onurlanmı olmanın gururunu yaayacaklardır. Devlet ise hem toplumsal hem de ekonomik olarak kalkınacak, çeviri kadar etkili ve önemli bir hareketi daha yararlanıcı bir anlayıla kontrol edebilecektir. Devlet erkinin çeviri üzerinden ekonomik çerçevede yararlanıcı bir anlayıla politikalar gelitirmesinin bir dier nedeni de Avrupa Birliinin çeviri için ayırdıı hibe miktarları olabilir. Gündüz ün bildirdiine göre 2006 yılında Avrupa Birliinin tercüme ve çeviri hizmetlerine ayırdıı bütçe yaklaık 320 Milyon Euro civarındadır ve bu miktar 2006 verilerine göre AB bütçesinin %0,8 civarındadır (Gündüz, 2006: 205). Bu veriler ııında Türkiye nin dıa açılma eilimi de dikkate alınırsa, çevirinin Türkiye için de, gelecekte daha büyük bir finansal potansiyele ulaması uzak bir varsayım deildir. Yararlanıcı bir anlayıla düünüldüünde, kuvvetle ihtimal gerçekleecek geliimi kontrol altına alma çalımalarının balatılması devlet erki tarafından ihmal edilmemesi gereken bir durum olarak ortaya çıkmaktadır. Bu denli önemli ve finansal potansiyeli olan çevirinin kendi haline bırakılması, devletler açısından gelecekte hem politik hem de finansal fırsatların elden kaçmasına neden olabilir. Bu tip ekonomik ve politik yararların birçok örnei tarih boyunca dünyanın çeitli corafya, dönem ve devletlerinde, farklı alanlarda kendini göstermitir. 4. Devlet Erkinin Çeviri ve Çevirmen Politikasına Sahip Olmasının Önemi Devlet erkinin, devletin ve toplumun menfaatine olan konularda politika üretmesi, devletin önemli görevlerinden birisi olarak kabul edilebilir. Bu makalede yapılan saptamalara göre, çeviri etkinlii ve çevirmen toplumun ekillenmesinde önemli etkisi olabilen etkenlerdir. Nitekim ehnaz Tahir Gürçalar ın bildirdiine göre, Cumhuriyetimizin Milli Eitim Bakanlarından Hasan Ali Yücel bu duruma Birinci Türk Neriyat Kongresinde öyle vurgu yapmıtır: Memleketimizin irfan hayatı için tercümenin bugün büyük bir ehemmiyeti olduu herkesçe malumdur. Tercüme, hem memlekete medeniyet âleminin fikirlerini ve hassasiyetini getirmek, hem de dilimizi zenginletirmek hususunda hizmet edecektir. Bunun için tercüme iinin bugünkü perian halinde bırakılmayıp bir usul ve nizam altına alınması muvafık olacaktır (Gürçalar, 2003: 51). Bu durumda, çevirmen ve çeviri toplum için pozitif katkılar yapabilecek birer mekanizmaya dönütürülebilir. Bu yolla toplumun aydınlanma seviyesi daha yüksek seviyelere çekilebilir. Çeviri ve çevirmende böyle bir potansiyelin var olduu açıktır. Devlet erkinin önemli görevlerinden birisinin devletin ve toplumun menfaatine olan konularda politika üretmesi olduuna göre ve çeviri ve çevirmen de toplumun ve devletin menfaatine olacak bir potansiyel taıdıına göre, devlet erkinin çevirmen ve çeviri konusunda temelli bir politika üretmesinin gerekli olduu rahatlıkla söylenebilir. Böyle bir sürecin yürütülmesi ilgili alan uzmanlarının sürece dâhil edilmesiyle gerçekletirilmelidir. Bir Çeviri ve çevirmen politikasının temel ilke ve kurallarının ne olması gerektii bu çalımanın sınırlarını aacaktır. Bu konuda öncelikle bilimsel ve politik komisyonlar ön çalımalarla temel ilkeler oluturabilir. Bu temel ilkeler üzerine daha sonra gerekli dier süreçler iletilebilir. Yukarıdaki alıntıda Hasan Ali Yücel in vurgu yaptıı önemli bir konu da çeviri ve çevirmen öelerinin kendi haline bırakılamayacak kadar önemli olduudur. Çeviri ve çevirmen kendi haline terk edilemeyecek kadar önemli bir potansiyele sahip olduuna göre, devlet erkinin bu potansiyeli faydaya dönütürmesi önemli bir gereklilik olarak görülebilir. Bunun

12 faydaya dönütürülmesi ise bu mekanizmanın bir sistem kapsamına dâhil edilmesiyle mümkün olabilir. Aksi takdirde eldeki böyle bir potansiyele sahip bir mekanizmadan istenilen verimlilik alınamayacaktır. Yukarıdaki alıntıdan da anlaılacaı gibi Cumhuriyetin kurulmasından sonraki yıllarda Milli Eitim Bakanı Hasan Ali Yücel, çeviri ve çevirmen mekanizmasının bu potansiyelini fark etmi ve bu potansiyelden faydalanmak istemitir. Ancak kanaatimizce o günkü ekonomik ve politik koullar ve özellikle çevirilerin, ii çeviri olan kiiler tarafından deil de, dil bilen baka alan insanları tarafından gerçekletirilmesi (Gürçaların bildirdiine göre) 2, bu mekanizmanın yeterli verim salamasını engellemitir. Ancak Türkiye nin günümüz koulları dikkate alındıında, bu mekanizmanın devlet ve toplum menfaatine daha fazla fayda salayabilecei açıktır. Bu nedenlerle devlet erkinin usul ve nizam altına alınmı bir çeviri ve çevirmen politikasına sahip olmasının devlet ve toplum menfaatleri açısından çok önemli olduu söylenebilir. Türkiye de Günümüzde gelinen noktada, belki belli bir yapıya ve nitelie ulamı bir çeviri politikasından bahsedilebilir. Ancak bu yapının halen büyük ölçüde usul ve nizam altına alınmı olma niteliinden uzak olduu söylenebilir. Öneriler ve Sonuç Binlerce yıldır, yüzlerce devlet ve imparatorlukta, toplumda ve de etkinlikte çeviri, tercüme adına ne dendiyse densin, insan tarafından gerçekletirilen bu eylemin ne denli etkin ve önemli olduuyla ilgili kanıtlarla doludur insanlık tarihi. Bu gerçei görmezlikten gelmek gibi durum söz konusu olamaz. Her türlü alanda birçok dönemin balangıcına veya sonlanmasına temel oluturan nedenlerden biri olmutur çeviri. Dolayısıyla bu eylemi gerçekletirenin yani, asıl kahramanın çevirmen olduu fikri herkesçe kabul görmektedir. Çevirmenin önemi tarihi süreçte topluluklar, devletler hatta imparatorluklarca, kendisine verilmi görevler, imtiyazlar ve statülerle kendini göstermektedir. Böyle bir anlayıın temelinde kabul edilmelidir ki, yararlanıcı bir strateji yatmaktadır. Çevirmenler, Roma dan Çin e, Mısır dan Osmanlı ya birçok imparatorlukta, pek Yolu gibi ticari eksenlerde, Badat, Harran, Pekin, Toledo, Cordoba gibi eitim ve bilim noktalarında yararlanıcı bir anlayıla erk tarafından desteklenmi ve önemli görevler üstlendirilmilerdir. Çevirmenlere ve çeviriye karı erk tarafından salanan ve temelinde devlet erkinin yararlanıcı bir anlayıla uygulanan bu destek verici davranı yakın tarihte de günümüzde de dünyanın birçok ülkesinde gösterilmektedir. Türkiye de de önceki yıllara göre çeviri ve çevirmenlere yönelik bazı yenilikler resmi kurumlarca yapılmakta. Özellikle Avrupa Birliine üyelik süreci kapsamında düzenlenen bu yenilikler yava yava artmakta. Ancak çevirmenlerin en büyük sorunu yukarıda da deinildii üzere henüz bir statü kazanamamı, meslek grubu olarak resmen kabul edilmemi ve özlük haklarının verilmemi olmasından kaynaklanmakta. Oysa Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Avrupa Birlii üyelik sürecinde olması, bulunduu corafyada, üstlendii stratejik roller ve komu ülkelerin içerisinde bulunduu siyasi yeni oluumlar, ekonomik olarak dünya ekseninde gerçekleen deiimler göz önüne alınarak çeviriye ve çevirmenlere olan gereksinimin ne denli arttıı açıkça ortadadır. Büyük bir organizasyonla çeviri ve tercüme hizmetlerine yararlanıcı bir anlayıla yaklaan Avrupa Birliinin Türkiye Cumhuriyeti Devletine uygun olan uygulamaları örnek olarak alınabilir ve gelitirilerek çeviri politikaları üzerine olan çalımalara dâhil edilebilir. Avrupa Birlii Bakanlıı tarafından oluturulan Avrupa Birlii Çeviri Platformu ve mahkemelerde çevirmenlere olan ihtiyacın açıkça ifade edilmesi yeterli deil belki ama önemli adımlar olarak görünmekte. Devlet erki tarafından gelitirilmesi gereken Çeviri Politikası 2 Elimizde çevirmenlerin kongreye çevirmen sıfatıyla davet edildiini gösteren bir kayıt yok. Server skit, kongreye davet edilen kesimleri, resmi teekküllerin neriyat ileriyle megul dairelerini temsil eden zatlarla memleketin fikir adamları, tabi, muharrir, gazeteci, mecmuacı ve matbaacılarla profesör ve muallimlerin mümessilleri olarak tanımlıyor (skit, 1939,311). Tercüme encümeninin yalnızca birinin ii tutanaklarda tercüme. Bu kii Zühtü Uray ve kendisi Riyaseticumhur olarak tanıtılıyor tutanaklarda. Aralarında Sabahattin Eyübolu nun da bulunduu dier çevirmen üyeler ise öretmen, müfetti gibi uralarla anılıyor, çevirmen kimlikleri belirtilmiyor (Gürçalar, 2003, 55)

13 kapsamında bazı önerilerde bulunmak gerekmektedir. lgili önerileri maddeler halinde sıralamak konunun daha iyi anlatılmasına yardımcı olacaktır. 1- Çevirmenlik Mesleine Statü Kazandırılması Hukuki mevzuatlarda Çevirmenlik, isin olarak Ceza Muhakemeleri Kanunu Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ve Noterlik Kanunu içerisinde geçmektedir. Ancak hâlâ çevirmenlik bir mesleki statüye kavumamıtır. Çeviri Dernei kurucularından Prof. Dr. Sakine Eruz a göre kırk yıldan fazla bir süredir çevirmenlik mesleine meslek statüsü kazandırmak için Türkiye de ura verilmektedir (Eruz, 2012: 17). Çevirmenlik, Mesleki Yeterlilik Kurumunun 29 Ocak 2013 tarihinde Resmî Gazete Sayı: (Mükerrer) numarasıyla yayımladıı metne göre; Çevirmen (Seviye 6), ilgili mevzuat ve/veya sözleme, SG önlemleri, kalite standartları ve hizmet prosedürleri çerçevesinde çeviri süreçlerinin i organizasyonu ile hazırlık faaliyetlerini gerçekletiren; sözlü çeviri, iaret dili çevirisi ve/veya yazılı çeviri faaliyetlerini yürüten ve bireysel mesleki geliimini salayan nitelikli kiidir. Çevirmen (Seviye 6), yazılı çeviri hizmetlerinin sunulduu durumlarda, bir dildeki çeitli nitelikte belgelerin, fikir ve sanat eserlerinin, çeitli medya ve çoklu ortam materyalleri içeriinin, bir erek (hedef) dile aktarılması ve yerelletirilmesi çalımalarını; sözlü çeviri hizmetlerinin sunulduu durumlarda, farklı dili/dilleri konuan katılımcıların bulunduu toplantı, konferans gibi ortamlarda ve görümelerde katılımcılar arasında, bir dildeki sözlü iletilerin ardıl veya simültane olarak erek (hedef) dile/dillere aktarılması faaliyetlerini; iaret dilinin kullanıldıı ortamlarda, bu dilde iletilenleri sesli dile, sesli veya yazılı bir dille ifade edilen içerii de iaret diline çevirmeye yönelik faaliyetleri yürütür. Çevirmen (Seviye 6), çeviri sürecinde üstlendii bölümün uygulama ve yönetiminden sorumludur. Bu kapsamda iin niteliine göre bazı durumlarda ekip çalımasının aktif bir üyesi olarak çalıır eklinde tanımlanmaktadır. Bu metinde çevirmenin birçok sorumluluu açıklanırken bireysel geliimini kendi salayan nitelikli kii olarak tanımlanmaktadır. Meslek erbabı olduu bu sözcük ile kabullenilmi bir meslek sahibine, kanunlar çerçevesinde ve dâhilinde meslek statüsü kazandırılmalıdır. Bunda devletin rolünün olduu kadar çeviri adına kurulacak dernekler benzeri sivil toplum kurulularının da önemi göz ardı edilmemelidir. Ancak bu konuda da mutlaka bir devlet inisiyatifi olması gerekli görünmektedir. Denetleyici ve düzenleyici bir üst makam inisiyatifinin olması bu oluuma katkı salayacaktır. Aksi takdirde aynı çatı altında bir araya gelme çabaları, bugüne kadar olduu gibi çeitli etkenler nedeniyle zorlaır. Eruz a göre; çevirmenlik mesleinin statü kazanması için bu meslee bütünsel bakan bir çatı altında bulumak çok daha ilevsel olacaktır. Parça bölük sayısız dernek kurmak da olanaklıdır. Mamafih salt kendi alanının menfaatlerini gözeten ve çevirmenlii bütünsel bir gözlükle bakmayan sayısız dernek ile ortaklaa bir karar alınması da o denli zordur (Eruz, 2012: 17). O halde meslek statüsü kazanımı için çeviri ile ilgili tüm STK ların bu amaçla birlemesi kaçınılmaz görünmektedir. Çeviri ile ilgili dernek veya oluumların üye sayısının binlerle ifade edilecek duruma gelmesi çok önemli. Devletin politikalarını güdülemek için bu çounluun oluumu arttır. 2- Çevirmenlik Mesleinin Kanundaki Yeri Çevirmenlik mesleinin ve çevirinin her meslekte olduu gibi kanuna dayandırılması kaçınılmazdır. cra edilen her meslein dayandıı bir kanun, balı olduu tüzüü, yönetmelii olmasına ramen toplumun çeitli faaliyetlerinde resmi olarak ihtiyaca karılık veren bu meslek sahiplerinin ve yaptıkları iin kanunen dayanak bulamamı olması anayasal olarak adalet ve eitlik ilkelerine aykırı deil midir? Devlet erki bu eksiklii gidermek zorundadır. Çünkü bu kanuna göre uygun olmayan bir boluk demektir. Öncelikle çevirmen ilgili muhakeme kanunlarında bir tutulduu bilirkii

14 kisvesinden ayrılmalıdır. Bilirkiilikle aynı ileve ve sorumluluklara sahip olmadıı açıkça ortada olan çevirmen, kanunen ayrı bir düzenleme ile tanımlanmalı, hakları düzenlenmelidir. Bu düzenleme devletin hem ekonomik hem de hukuksal kayıplarını önleyecektir. Devlet erki tarafından yararlanıcı bir anlayıla ele alınması gerek çevirmenlik mesleinin kanuni düzenlemesi birçok yararı hem çevirmene hem de devlete salayacaktır. Çevirmenlere unvanları teslim edilmelidir. Meslek odalarının hatta belki de federasyonlarının kurulmasına imkân salamalıdır. Noter kanunu yeniden düzenlenmeli ve çevirmenlerin ii yapan olarak yetkisi kendilerine teslim edilmelidir. Bu bakı açısıyla devlet erki çevirmenlik mesleine kanuni haklarını teslim ettikten sonra mahkemelerde ve dier çeviri faaliyetlerinde ücretlendirme tablosu oluturulması devletin uradıı maddi zararı engelleyecektir. Noterler Kanundaki aksaklıklardan biri de müteriden iki kez alınan ücret meselesidir. Çeviriden hem tercüme bürosu/çevirmen hem de noter ücret almaktadır. Bu eitlik ve adalet ilkelerine aykırı bir sorundur. Bilindii kadarıyla her hizmet için kanunen bir ücret belirlenmitir. Noter çeviri yapmadıı halde neden çeviri ücreti almakta ve bu ücret noterin geliri olarak gösterilmektedir. Noterin çevirmene ödedii ücret ise dairenin gideri olarak gösterilmekte olmasına karın bu alınan ücretin çevirmene neden ödenmedii hususu açıklıa kavumu deildir (Kurt, 2012: 51). Demokratikleme ve haklar konusundaki son yıllarda meydana gelen pozitif gelimeler dikkate alındıında, bu durum vatandaın devlete karı bakı açısını olumsuz etkileyebilecek bir durum arz etmektedir. Bu ve benzeri maddi sorunların yanında serbest olarak çalıan çevirmenlerin gelirlerinin vergilendirilememesi de ayrı bir konudur. Piyasada birçok serbest çevirmenin meslek odası altında toplanması devletin her meslekte olduu gibi vergilendirme ilemini çeviriye de uygulaması demektir. Böylelikle devlet hem ekonomik olarak fayda salayacaktır hem de denetim mekanizmasını eline alacaktır. 3- Çevirmenlik Sınavı Meslei icra edeceklere yönelik resmi makamlarca yapılacak sınav meslein onurunu teslim etmesinin yanında çevirmenler arasında bir rekabete de yol açacaı için yapılacak iin kalitesi yükselecektir. Gerek devlet gerekse hizmeti alacak kii ve kiiler bu rekabetten karlı çıkacaklardır. Sınav, çevirmenlerin hizmet verdii alanlarda olmalıdır. Hukuk, uluslararası likiler, bürokrasi, ekonomi alanlarında sınava tabii tutulması gereken çevirmenlerin puanlama sistemlerine göre unvanlandırılması da meslee artı deere katacak ve hizmeti talep eden tarafından deerlendirilecektir. Sınav sistemi gelitirilene kadar çevirmenin tecrübesine dayalı bir sistemin getirilmesi arttır. Kurt a göre, yeni mezun olmu bir kiinin hemen çevirmenlik yapmasına olanak salamak sakıncalıdır. Türkiye de, resmiyette dil bildiini diplomayla notere ispat eden herkes deneyimi ve bilgi düzeyi dikkate alınmadan, herhangi bir sınava tabii tutulmadan çevirmenlik yapabilmektedir. Oysa Fransa da, çeviri yapabilmek için en az 21 yaında ve 5 yıl tecrübeli olma artı aranmaktadır. Bunların yanında, mahkemelerde çevirmenlik yapabilmek ve çevirmenlik belgesi alabilmek için sınava tabi tutulmaktadırlar. Tüm bunların nedeni, çeviri kalitesini yükseltme istediidir. Ancak bu noktada çevirinin de ölçütlerinin olduu göz ardı edilmemelidir (Kurt, 2012: 50). 4- Sendikal Haklar Anayasal olarak her meslek gurubuna tanınan sendikal haklar, kanunen statüsü verilmi, dier özlük hakları teslim edilmi olacak olan çevirmenlere tanınmalıdır. Bu anayasanın verdii hak olarak devlet erki tarafından yerine getirilmelidir. 5- Çeviri eitimi ve Çevirmenlie Yararlanıcı Yaklaım Günümüz siyasi ve ekonomik konjonktüründe çeviri ve çevirmenin önemi herkesçe kabul edilen bir gerçektir. Her meslekte olduu gibi en üst verimi alabilmekte bu alanda verilecek eitime balıdır. Bu nedenle devlet birçok alanda ihtiyaç duyduu çevirmenlere ve çeviriye gereken önemi eitim aamasında mutlaka vermelidir

15 Gençler belki de lisansa eitimine gelmeden bir meslek lisesi gibi bir düzenleme ile çevirmenlie yöneltilebilir. Çeviri ve Mütercim-Tercümanlık Bölümlerinde lisans eitimi sırasında bir veya iki dönem uygulama alanlarında yazılı veya sözlü staj yapma mecburiyeti getirilebilir. Bu bölümlerde ilgili derslerde görev alacak yabancı uyruklu ehil bir hocanın en azından bir ders yılı bulundurulması zorunlu kılınabilir. Devlet erkinin çeviri ve çevirmenlikle ilgili yukarıda belirtilen iyiletirmeleri yapması durumunda kazançlı çıkacaı açıktır. Yararlanıcı bir anlayıla hareket etmesi gereken devlet erki, topluma ve sosyal yapıya, kültürel, bilimsel, siyasal, sanatsal, hukuksal alanlarda bu denli etki edebilen çeviri ve çevirmenlere sırtını dönmemelidir. Avrupa Birlii sürecinde, bulunduu corafyada gerçekleen siyasi ve ekonomik dengeleri de hesaba katarak gerek toplumsal ve kültürel, gerekse bilimsel ve sanatsal atılımlar çeviri politikalarının gelitirilmesiyle daha da ivme kazanacak ve kazançlı çıkan hem devlet hem de bir meslein bugüne kadar hakları korunmayan bir kenara itilmi emekçileri olacaktır. KAYNAKÇA AKSOY, N. Berrin (2013). Çevirinin Bilimsel Gelimeye Katkısı, Ankara: Cumhuriyet Bilim Teknoloji Dergisi, Sayı: 1377, s. 19. ERUZ, Sakine (2012). Çeviri Dernei Ve Türkiye'de Çevirmenlik Mesleinin Statüye Kavu(a)ma(ma)sı Üzerine On Üç Yıllık Gel Gitli Bir Öykü, stanbul: AB Bakanlıı Çeviri Platformu, s YELYURT GÜNDÜZ, Zuhal (2006). Avrupa Birlii nin Dil Sorunu, Ankara: Avrupa Çalımaları Dergisi, Cilt 5, No:3, s GÜRÇALAR, ehnaz Tahir (2003). Tercüme Bürosu Nasıl Dodu. Birinci Türk Neriyat Kongresi ve Çeviri Planlaması, Çeviri Seçkisi I, Yay. Haz. Mehmet, Rifat, stanbul: Dünya Yayıncılık., s HOLZ-MÄNTTÄRI, Justa (1984). Translatorisches Handeln-Theorie und Methode, Helsinki: (Annales Academiae Scientiarum Fennicae B 226). KAYA, Osman (2012). Çeviri Sektöründe Meslekleme ve Örgütlenme, stanbul: AB Bakanlıı Çeviri Platformu, s KAYAOLU, Taceddin (1998). Türkiye de Tercüme Müesseseleri, stanbul, Kitabevi Yay. KURT, Mehmet (2012). Çeviri ve Çevirmenlik Mesleinin Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve Ceza Muhakemesi Kanunundaki Yeri, stanbul: AB Bakanlıı Çeviri Platformu, s STOLZE, Radegundis (2013). Çeviri Kuramları Giri, (Çev.: E. Durukan), stanbul: Deiim Yay. STOLZE, Radegundis (2009). Fachübersetzen-Ein Lehrbuch für Theorie und Praxis, Berlin: Frank&Time Verlag. ÜLKEN, Hilmi Ziya (1997). Uyanı Devirlerinde Tercümenin Rolü,, stanbul: Ülken Yayınları. YÜCEL, Faruk (2007). Tarihsel ve Kuramsal Açıdan Çeviri Edimi, Ankara: Dost Kitabevi