LKÖRETM ÖRENCLERNN GÖRÜLERNE GÖRE ÖRETMENLERN ETKLL WIEWS OF ELEMENTARY SCHOOL STUDENTS WITH REGARD TO TEACHERS EFFICIENCY

Transkript

1 ! "#$#%$#%&$#' #$$ LKÖRETM ÖRENCLERNN GÖRÜLERNE GÖRE ÖRETMENLERN ETKLL WIEWS OF ELEMENTARY SCHOOL STUDENTS WITH REGARD TO TEACHERS EFFICIENCY Yrd. Doç. Dr. Erten GÖKÇE Ankara Üniversitesi Eitim Bilimleri Fakültesi lköretim Bölümü Öretim Üyesi ÖZET Bu aratırmanın genel amacı, ilköretim örencilerinin görülerine dayalı olarak öretmenlerin etkililiini saptamaktır. Aratırmanın çalıma grubunu, Ankara ilinde öretmenlik uygulamaları için belirlenen ilköretim okullarında halen örenim gören 426 ilköretim örencisi oluturmutur. Aratırmanın verileri Mayıs 2002 tarihinde toplanmıtır. Aratırma verileri ilköretim üçüncü ve beinci sınıf örencilerinden anket uygulanarak toplanmıtır. Verilerin analizinde frekans ve yüzde kullanılmıtır. Aratırmadan elde edilen sonuçlara göre; ilköretim öretmenlerinin ders anlatırken yeterli düzeyde örnekler verdikleri, örettikleri konulardan soru sordukları, hogörülü ve iyi niyetli oldukları buna karılık örencileri aktif hale getiren oyun ve tartıma etkinlikleri ile grup ve küme çalımalarına yeterince yer vermedikleri, öretmenlerin sınıf içinde yeterince hareket etmedikleri ve herkese eit söz hakkı vermedikleri ortaya çıkmıtır. Ayrıca örenci velilerinin okul çalımalarına yeterince katılmadıkları saptanmıtır. lköretim örencilerinin büyük bir çounluu öretmenlerini genel olarak baarılı bulduklarını belirtirlerken, baarılı ve etkili bir öretmenin sahip olması gereken özellikleri, çocukları sevmesi, sabırlı ve hogörülü olması, herkese eit davranması ve güleryüzlü olması eklinde belirtmilerdir. Aratırmada öretme-örenme süreçlerinin daha verimli ve etkili hale getirilmesine ve örenci beklentilerinin karılanmasına yönelik önerilerde bulunulmutur. Anahtar Kelimeler: lköretim, Örenci Görüleri, Öretmenlerin Etkililii ABSTRACT The primary aim of this study was to determine teachers efficiency in the light of elementary school students views. The study group of this research consists of 426 elementary school students in Elementary Schools in Ankara chosen for teaching practice. The data were collected in May, the data were gathered from the third and fifth year elementary school students. Frequency and percentage methods were employed to analyse the study. According to the results of the study, it was concluded that the teachers gave enough examples to illustrate their point of view, they asked questions related to the subjects they taught, they were tolerant, and in good intention. However, they did not give enough importance to games, discussion activities, group studies which can serve to help them to become active participants. Furthermore, the results demonstrated that the teachers did not move around in class and they did not create equal opportunity for the students to participate. Moreover, it came into the light that parents did not participate in school activities sufficiently. A majority of students saw their students successful, and added that a successful and efficient teacher should have such characteristics as love for children, being patient and tolerant, treating everybody equally and having a smiling face. In this study some suggestions were made to make teaching-learning process more efficient and effective, and some suggestions were also given to live up to students expectations. Key words: Elementary education, Students views, teachers efficiency

2 GR Eitim bireyin yaamını dengeli ve verimli bir biçimde sürdürebilmesini, içinde yaadıı topluma yapıcı ve yaratıcı bir üye olarak katkıda bulunabilmesini salayan bir araçtır. Eitim süreci, yalnızca bireye olumlu yönde davranı kazandırmakla kalmaz, aynı zamanda bireyi gelitirir ve gelecekteki yaamına hazırlar. Eitim sürecinin temeli örenmeye dayanır. Örenme süreci, bireyin doumuyla birlikte ailede balar, planlı ve programlı bir kurum olan okul ile devam eder. Okul bireye olumlu yönde davranı kazandırmakla sorumlu olan bir kurumdur. Okulun varlık nedeni ise, yeni nesilleri salıklı ve verimli bir biçimde yetitirerek toplumsal yaamın gelimesini salamaktır. Bu amaçla okul etkinlikleri organize edilir ve sürecin temel dinamiklerinden biri olan öretmen tarafından uygulanır. Bata öretmenler olmak üzere okuldaki tüm ilgililer, örenci niteliklerinin gelitirilmesi ve planlanan hedeflerin gerçekletirilmesi amacıyla çalımaktadırlar. Öretim etkinliklerini gerçekletirmek üzere Türk Eitim Sistemi içerisinde hiyerarik olarak sıralanan örgün eitim kademelerinin balangıcında yer alan ilköretim, 7-14 ya çocuklarının devam ettii zorunlu bir öretim kademesidir. lköretim kademesine gelen birey ilk defa planlı, programlı, amaçlı, güdümlü, destekli ve zorunlu bir öretim süreci içerisine girmekte ve sürekli olarak yeni bilgi, beceri ve davranılar kazanmaktadır. Bu yönüyle ilköretim bireyin geliiminde ve eitiminde çok önemli ve kritik bir dönemi oluturmaktadır. Çünkü, bu dönemde kazanılan davranılar, bireyin gelecekteki yaamını dorudan etkilemektedir. (Gökçe, 1999) Türkiye de ilköretim kademesi Milli Eitimin temelini oluturur. Bireylere demokrasinin ilke ve kurallarının gerektirdii davranıları kazandırmak, hızla gelien bilim ve teknoloji dorultusunda toplumun ve bireylerin ihtiyaçlarına cevap vermek, toplum bilincini oluturmak, Atatürk ilke ve inkılaplarını benimsemek gibi temel amaçlar gerçekletirmeye yönelik olan ilköretim kademesinin, eitim sistemi içerisindeki yeri ve önemi tartıılmaz bir gerçektir. lköretimin birey ve toplum yaamındaki yeri bu kademe öretmeninin taıdıı sorumluluun önemini giderek daha da artırmaktadır. Bu sorumluluk ilköretim öretmeninin sahip olması gereken niteliklerin önemini açıkça göstermektedir. Ayrıca ilköretim öretmeninin, aaıda belirtilen etkinliklerin gerçekletirilmesinde belirleyici ve kritik bir rol oynadıı söylenebilir (Senemolu, 1997). - Aile çevresi ve okul ortamı arasında ibirlii salayarak bir köprü oluturmak - Kiilik özellikleri davranı ve tutumları ve aldıı eitimle çevresine iyi bir örnek olma ve çocuun kiiliinin oluumuna dorudan etki etme - Okul ve sınıf içerisinde gerçekletirecei tüm etkinliklerle çocuu toplumsal hayata hazırlama ve geleceini ekillendirme Öretmenin nitelikli bir biçimde yukarıda belirtilen etkinlikleri gerçekletirebilmesi, hem sahip olduu bilgi ve beceri birikimi ile, hem de örencilerin ilgi, ihtiyaç ve beklentilerini çok iyi tanıması ile yakından ilikilidir. Örencilerin ilgi ve beklentilerini tanıyan bir öretmen, örenme ortamlarını uygun tutum ve deerleri gelitirebilecei ekilde düzenler, kiiler arası etkileim ve ibirlii sorunlarını çözümler, örencilerin tutum ve deerlerinin gelimesini sürekli izler ve deerlendirir. Eitim sisteminin amacına uygun bireyler yetitirebilmesini, alanında iyi yetimi ve mesleinin gerektirdii niteliklere sahip olan öretmenlere balayan Özden (1997), ilköretim öretmeninin örencileriyle sürekli etkileim halinde olması ve onların yaratıcılık yönlerini gelitirmesi gerektii üzerinde önemle durmaktadır. lköretim kademesinde öretmenin gösterecei, tutarlı, sabırlı, hogörülü, esnek ve yapıcı yaklaımlar, örencinin kiilik geliimi üzerinde olumlu bir etki oluturacaktır. lköretim okullarındaki sınıfları olup biten her eyin açıkça gözlenebildii sosyal bir arenaya benzeten Macrae (1997), sınıfın küçük ama dinamik bir grup olduunu ve her bir örencinin davranılarının ve performansının öretmen tarafından dikkatle izlenmesi gerektiini vurgulamaktadır. Kukusuz örenci niteliklerinin oluturulmasında öretmenin sınıf içerisinde 112

3 gerçekletirecei etkinliklerinin olumlu ve yapıcı olmasının payı oldukça büyüktür. Sınıf içerisinde örenci problemlerinin olması ve sınıf içerisindeki sosyal ilikilerin bozulması durumunda, etkili bir öretim ortamının oluturulmasından söz edilemez. lköretim öretmenlerinin sınıf içerisindeki sorunları çözebilmeleri ve örenci problemleri ile yakından ilgilenmeleri, hem etkili bir örenme ortamı oluturulması açısından, hem de örenci motivasyonunun salanması açısından oldukça önemlidir. Etkili bir örenme ortamı oluturmak isteyen bir öretmen, elindeki tüm olanakları ve materyalleri kullanarak, sınıfı en iyi nasıl örgütleyecei konusunu çok yönlü olarak düünmelidir. Öretme-örenme sürecinde, konuların özelliklerine ve örencilerin beklentilerine en uygun olan etkinlikler belirlenerek sınıf içi öretim süreçleri gerçekletirilmelidir. (Wragg, 1993). Öreten konumundaki öretmenin sahip olduu bilgi ve beceriler, örenen konumundaki örencilerin davranılarını dorudan etkilemektedir (Açıkgöz, 1996). Öretmen gösterme, açıklama yapma, güdüleme, yanlıları düzeltme, çabaları yönlendirme, baarıları övme vb. tutum ve davranıları ile hem örencilerine yeni davranılar kazandırmakta, hem de onları çok yönlü olarak etkilemektedir. Öretmenlik mesleinin kritik önemi üzerinde duran Woolfolk (1990) öretmenin konu alanı, öretim ilkeleri, örenci geliimi ve ihtiyaçları ile öretme-örenme süreçleri konusundaki bilgi ve becerilere sahip olması gerektiini vurgulamıtır. Örencinin öretme-örenme süreçlerine etkin bir ekilde katılmasını salayan öretmen, hem planlanan hedeflere ulaılmasını salar, hem de öretim etkinliinin niteliini gelitirir. Kukusuz verimli ve etkili öretmeni çok çeitli ekillerde tanımlayabilmek mümkündür. lköretim örencisinin bakı açısıyla öretmenin verimliliinin ve etkililiinin belirlenmesi, hem öretmenden beklenen tutum ve davranıların saptanmasına, hem de örenci beklentilerinin ortaya çıkarılmasına önemli ölçüde katkı salayacaktır. lköretim çaına gelen birey, nasıl bir sınıf öretmeni istediini ve sınıf içi öretme-örenme etkinliklerinin nasıl düzenlenmesi gerektii konusunda, kendi geliim özelliklerinin ortaya çıkardıı ihtiyaçları da dikkate alarak çeitli görüler oluturabilir. Bu çıkı noktasından hareketle, örenci gözüyle ilköretim kademesinde görev yapan sınıf öretmenlerinin etkililik düzeyi saptanmaya çalıılmıtır. lköretim örencilerinin görülerine göre öretmenlerin etkililiinin saptanması, ilköretimde öretmen niteliklerinin gelitirilmesine ve daha etkili öretme-örenme süreçlerinin oluturulmasına olanak salayacaktır. Böylece ilköretimde planlanan amaçlara ulaılması ve daha nitelikli nesiller yetitirilmesi salanabilecektir. Bu da, ilköretimde, verimlilik ve kalitenin salanması anlamına gelecektir. Çalımanın Amacı Bu aratırmanın genel amacı, ilköretim 3. ve 5. sınıf örencilerinin görülerine dayalı olarak öretmenlerin etkililiini saptamaktır. Bu genel amaç dorultusunda aaıdaki sorulara cevap aranmıtır: 1- Sınıfiçi öretme-örenme süreçlerinde öretmenler ne düzeyde etkilidir? 2- Örencilerle iletiim ve etkileim süreçlerinde öretmenler ne düzeyde etkilidir? 3- Velilerle ilikiler ve okul aile ibirliinin salanması konusunda öretmenler ne düzeyde etkilidir? 4- lköretim örencilerine göre verimli ve etkili öretmenin özellikleri nelerdir? 5- lköretim örencilerine göre öretmenleri ne kadar baarılıdır? YÖNTEM lköretim örencilerinin görülerine göre öretmenlerin etkililiini saptamak amacıyla yapılan bu çalıma, betimsel türde bir aratırmadır. Ankara daki ilköretim okullarında örenim gören örencilerin görüleri öretim yılında aratırmacı tarafından toplanmı ve ilköretim örencilerinden elde edilen görüler dorultusunda öretmenlerin etkililii saptanmaya çalıılmıtır. Aratırma Grubu Aratırmanın çalıma grubunu, Milli Eitim Bakanlıı nın Ankara Üniversitesi Eitim Bilimleri Fakültesi nin öretim yılında öretmenlik uygulamaları için belirledii ilköretim okullarındaki örenciler oluturmaktadır. Çalıma grubunun belirlenmesinde kolay ulaılabilir grup örneklemesi yoluna gidilmitir. lköretim 1.ve2. 113

4 sınıf örencilerinin anketi doldurmada güçlük çekecei düünüldüünden bu gruba anket uygulanmamıtır. Ayrıca anket uygulanan örenci sayısını sınırlamak amacıyla 4. sınıf örencilerine de anket uygulanmamıtır. Çalıma grubu, belirlenen ilköretim okullarında halen örenim gören üçüncü ve beinci sınıf örencileri olmak üzere 12 okuldan seçilen toplam 426 örenciden olumutur. Veri Toplama Araç ve Teknikleri lköretim örencilerin görülerinin belirlenmesi amacıyla hazırlanan anket formu, aratırmacı tarafından gelitirilmitir. Veri toplama aracının gelitirilmesinde öretmenlerin etkililiine etki eden faktörler belirlenmi, öretmenlerin üstlenmesi gereken görev ve sorumluluklar dikkate alınmıtır. Veriler aratırmacı tarafından toplanmıtır. Veri toplama aracı biri açık uçlu olmak üzere toplam 40 sorudan olumutur. Her iki örenci grubuna da aynı veri toplama aracı uygulanmıtır. Aratırma verileri toplanmadan önce gelitirilen anket formundaki soruların yeterince anlaılıp anlaılmadıını belirlemek amacıyla seçilen birer sınıfta toplam 64 örenci üzerinde ön çalıma yapılmıtır. Yapılan çalımalar sonucunda veri toplama aracı yeniden düzenlenmitir. Aratırma verileri Mayıs 2002 tarihinde aratırmacı tarafından toplanmıtır. Veriler toplanması sırasında ilgili sınıfın öretmeninin sınıfta bulunmamasına dikkat edilmitir. Her sınıfta bir ders saati verileri toplamak amacıyla aratırmacı tarafından kullanılmıtır. Verilerin Analizi lköretim okullarından toplanan veriler aratırmacı tarafından analiz edilerek incelenmitir. lköretim üçüncü ve beinci sınıf örencilerinden toplanan veriler birlikte ele alınarak incelenmi ve deerlendirilmitir. Açık uçlu soruya verilen yanıtlar analiz edilirken bazı ifadelerin yeniden düzenlenmesi ve birletirilmesi yoluna gidilmitir. Aratırma verileri be ayrı tablo halinde sunulmutur ve verilerin analizinde frekans ve yüzde kullanılmıtır. BULGULAR VE YORUMLAR Çalımanın bu bölümünde aratırmadan elde edilen verilere dayalı olarak bulgular ve yorumlara yer verilmitir. Tablo 1: Öretmenlerin Sınıf çi Öretme-Örenme Süreçlerindeki Etkililiine likin Örenci Görülerinin Daılımı No: fadeler EVET KISMEN HAYIR f % f % f % 1 Öretmenimiz haftalık ders programına uygun olarak ders iler. 2 Öretmenimiz ders anlatırken örnekler verir Öretmenimiz sınıf içinde sürekli hareket eder Öretmenimiz anlamadıımız yerleri tekrar eder. 5 Öretmenimiz dersi oturmadan anlatır Öretmenimiz örettii konulardan soru sorar Öretmenimiz yazıtahtasına okunaklı ve düzgün yazar. 8 Öretmenimiz derste yorulduumuz zaman bizi dinlendirir. 9 Öretmenimiz sınıf içinde düzeni salar Öretmenimiz derste oyun oynatır Öretmenimiz sınıfta grup çalımaları yaptırır Öretmenimiz ödevlerimizi kontrol eder Öretmenimiz ders ilerken sınıfta araç-gereç kullanır. 14 Öretmenimiz baarılı olduumuzda pekiyiaferin vererek bizi ödüllendirir. 15 Öretmenimiz her zaman hogörülü ve iyi niyetlidir. 16 Öretmenimiz sınıf içi etkinliklere bizimle birlikte katılır. 17 Öretmenimiz bizi çevre ve okul gezilerine götürür

5 Tablo 1'de verilen bulgular incelendiinde, ilköretim örencilerinin büyük bir çounluu (% 89.67), öretmenlerinin ders anlatırken örnekler verdiini, anlamadıkları yerleri tekrar ettiini (%81.69), örettikleri konulardan soru sorduunu (%79.10), sınıf içinde düzeni saladıını, (% 74.18) her zaman hogörülü ve iyi niyetli olduunu (%72.53), haftalık ders programına uygun ders ilediini (%69.25) ve yazı tahtasına okunaklı ve düzgün yazdıını (% 68.78) ifade etmilerdir. Buna karılık örencilerin bir kısmı öretmenlerinin derste oyun oynatmadıını (%39.20), küme ve grup çalımaları yaptırmadıını (%30.29), öretmenlerinin sınıf içinde yeterince hareket etmediini (%29.57) ve öretmenlerinin dersi oturarak anlattıını (%22.77) belirtmilerdir. lköretim örencilerinin yaklaık yarısı, kısmen öretmenlerinin dersi oturmadan anlattıını (%50.46), kısmen oyun oynattıını (%50.47) ve kısmen sınıf içinde sürekli hareket ettiini (%44.13) ifade etmilerdir. Tablodaki veriler incelendiinde, ilköretim öretmenlerinin sınıfiçi öretme örenme süreçlerinde, örenciler tarafından genel olarak etkili bulunduu anlaılmaktadır. lköretim kademesindeki birey, geliiminin çok önemli bir evresinde bulunmaktadır. Bu nedenle sınıfiçi etkinliklere aktif olarak katılması kiisel ve sosyal geliimine önemli ölçüde katkı getirecektir. lköretim öretmeni çocuun ilgi, ihtiyaç ve geliim özelliklerini dikkate alarak sınıfiçi etkinlikleri organize ederse, sürecin baarısı daha da artacaktır (Yavuzer, 2000). Öretmenlerin sınıfiçi öretim etkinliklerinde oyun ve grup etkinliklerine yeterli düzeyde yer vermedikleri anlaılmaktadır. Bu dönem çocuu halen oyun çaında bulunmaktadır. Bu da üzerinde önemle durulması gereken hususlardan biridir. Tablo 2: Öretmenlerin letiim ve Etkileim Süreçlerindeki Etkililiine likin Örenci Görülerinin Daılımı No: fadeler EVET KISMEN HAYIR f % f % f % 1 Öretmenimiz derse güler yüzle balar Öretmenimiz sınıfta herkese eit söz hakkı verir Öretmenimiz açık, net ve anlaılır konuur Öretmenimiz konuları anlaılır bir biçimde sunar Öretmenimiz bizi dinler ve anlamaya çalıır Öretmenimiz verdii sözleri tutar Öretmenimiz ders anlatırken bedenini (ellerini, kollarını, gözlerini ve yüz ifadesini) jest ve mimiklerini kullanır. 8 Öretmenimiz sorduumuz sorulara cevap verir Öretmenimiz ses tonunu ayarlar ve baırmadan konuur. 10 Öretmenimiz sakin ve sabırlı davranır Öretmenimiz bizim ilgi ve isteklerimizi dikkate alır. 12 Sınıfta bir sorunumuz olduunda öretmenimiz konuarak çözmemize yardımcı olur Tablo 2'de verilen bulgular incelendiinde, ilköretim örencilerinin büyük bir çounluu, öretmenlerinin sordukları sorulara cevap verdiklerini (%85.69), konuları anlaılır bir biçimde sunduunu (%83.57), açık, net ve anlaılır konutuunu (%76.05) ve derse güler yüzle baladıını (%75.35) belirtmilerdir. Yine örencilerin yarıdan fazlası, öretmenlerinin sorunlarının çözümüne konuarak yardımcı olduunu (%71.60), onları dinleyip anlamaya çalıtıını (%66.90), ders anlatırken bedenini uygun kullandıını (%68.78) ve verdii sözleri tuttuunu (% 63.15) ifade etmilerdir. Buna karılık örencilerin yarıdan daha azı öretmenlerinin sınıfta herkese eit söz hakkı verdiini (%48.83) belirtmilerdir. lköretim örencileri iletiim ve etkileim süreçlerinde, öretmenlerini etkili buldukları 115

6 eklinde görülerini ifade etmilerdir. Örenciler genel olarak, öretmenlerini etkili bulmakla birlikte, sınıfta herkese eit söz hakkı verme ve ses tonunu ayarlayarak baırmadan konuma konusunda kimi zaman sorunlar yaandıını belirtmilerdir. Bu da büyük ölçüde sınıfların oldukça kalabalık olmasından kaynaklanıyor olabilir. Sınıfiçi iletiim ve etkileim süreçleri örenmenin temelini oluturur. Sınıf içinde demokratik, hogörülü ve saygıya dayalı bir ortam oluturulursa, öretmen ve örenci arasındaki. iliki de nitelik kazanacaktır. Öretmenin herkese eit davranması ve ses tonunu etkili kullanması öretim sürecinin baarısında belirleyici bir etkiye sahiptir. Öretmen, iletiim ve etkileim sürecindeki baarısı oranında sınıfta verimlilii ve etkililii salayabilir. Tablo 3: Öretmenlerin Okul-Aile birliinin Salanması Konusundaki Etkililiine likin Örenci Görülerinin Daılımı No: fadeler EVET KISMEN HAYIR f % f % f % 1 Öretmenimiz veli toplantısı yapar Öretmenimiz anne-babamıza bizim hakkımızda bilgiler verir. 3 Öretmenimiz anne-babamıza önem verir. 4 Öretmenimiz anne-babamız okula geldiinde onlarla görüür. 5 Öretmenimiz gerektiinde velimizi okula çaırır. 6 Öretmenimiz gerektiinde velimizin okul çalımalarına katılmasını ister. 7 Öretmenimiz ve velimiz birbirleriyle iyi anlaırlar Tablo 3 te verilen bulgular incelendiinde, ilköretim örencilerinin çounluu öretmenlerinin velileriyle iyi anlatıını (%80.29), annebabalarıyla görütüünü (%77.00), öretmenlerinin anne-babalarına önem verdiini (%76.29), öretmenlerinin gerektiinde velilerini okula çaırdıını (%70.65), anne-babalara bilgi verdiini (%69.96) ve öretmenlerinin veli toplantıları yaptıını (%63.15) ifade etmilerdir. Buna karılık örencilerin yaklaık üçte biri, öretmenlerinin gerektiinde velilerinin okul çalımalarına katılmasını istediini (%34.50) belirtmilerdir. Yine örencilerin yaklaık dörtte biri velilerin okul çalımalarına katılmadıı eklinde görü belirtmilerdir. görüleri incelendiinde genel olarak, öretmenveli etkileiminin olumlu olduu görülmekte ancak, örenciler velilerin okul çalımalarına katılması konusunda yeterli ibirlii ve etkileimin salanamadıını düünmektedirler. Bu da okul-aile ibirliinin gelitirilmesini olumsuz yönde etkileyebilecek bir olgudur. Aileler çocuklarının nitelikli bir biçimde eitilmelerini istemektedir. Öretmen bu konuda sorumlu olan kiidir. Bu nedenle okul-aile ibirlii kaçınılmaz olarak ortaya çıkmaktadır. Okul-aile ibirliinde amaç örencinin daha nitelikli bir biçimde yetitirilmesi ve gelecekteki yaamına hazırlanmasıdır (Gökçe, 1999). Öretmenlerin gereken duyarlılıı göstermesi ve sürece önem vermeleri, örenci baarısının artırılmasına önemli ölçüde katkıda bulunacaktır. Öretmenlerin okul-aile ibirliinin salanması konusundaki etkililiine ilikin örenci Tablo 4: Öretmenlerini Ne Kadar Baarılı Bulduklarına likin Örenci Görülerinin Daılımı No FADELER f % 1 Öretmenimiz çok baarılıdır Öretmenimiz orta düzeyde baarılıdır Öretmenimiz az baarılıdır TOPLAM

7 Tablo 4'te verilen bulgular incelendiinde, ilköretim örencilerinin büyük bir çounluu öretmenlerini çok baarılı bulduklarını (%74.65) belirtirken %14.55'i orta düzeyde ve % 10.80'i de az baarılı bulduklarını ifade etmilerdir. lköretim örencilerinin büyük bir çounluunun öretmenlerini çok baarılı bulmaları oldukça dikkat çekici bir bulgudur. Çünkü örencinin öretmenini nasıl gördüü önemlidir. Örencilerin çok az bir kısmının öretmenlerini az baarılı bulmaları ise gözardı edilmemesi gereken bir husustur. Öretme-örenme sürecinin baarısı büyük ölçüde öretmen-örenci etkileimine balıdır. Sürecin en dinamik ve en önemli unsuru örencidir, öretmen ise örenciye rehberlik eder, bilgi, beceri ve davranı kazandıran bir roldedir. Bu da öretmen-örenci ilikisinin olumlu olmasını gerektirmektedir. Her örenci öretmenini baarılı görmek isteyecektir. Örencinin öretmeninin baarısı konusundaki görüü öretim sürecinin amaçlarına ulaılmasını da etkileyebilecektir. Tablo 5: Verimli ve Etkili Bir Öretmenin Sahip Olması Gereken Özelliklere likin Örenci Görülerinin Daılımı No FADELER f 1 Çocukları sevmelidir ve onlara iyi davranmalıdır Sabırlı ve hogörülü olmalıdır Herkese eit davranmalı, ayrım yapmamalıdır Güleryüzlü olmalıdır Konuyu iyi ve anlaılır bir biçimde anlatmalıdır Bilgili olmalıdır Örencileri dinlemelidir Verdii sözleri tutmalıdır Sınıfı iyi yönetmelidir Anlamadıımız konuları tekrar etmelidir Etkili ve güzel konumalıdır Esprili ve neeli olmalıdır Temiz ve düzenli olmalıdır Güvenilir olmalıdır Velilerimizle iyi ilikiler kurmalıdır Saygılı olmalıdır Baılayıcı ya da affedici olmalıdır Güzel / Yakııklı olmalıdır. 23 Tablo 5'de açık uçlu soruya verilen cevapların analizi sonucunda elde edilen bulgular incelendiinde, örencilerin öncelikle, baarılı ve etkili bir öretmenin çocukları sevmesi ve onlara iyi davranması, sabırlı ve hogörülü olması, herkese eit davranması ve ayrım yapmaması, güler yüzlü olması, konuyu iyi ve anlaılır bir biçimde anlatması, bilgili olması, örencileri dinlemesi, verdii sözleri tutması, sınıfı iyi yönetmesi ve anlaılmayan konuları tekrar etmesi gibi özellikler üzerinde durdukları görülmektedir. Bunu sırasıyla, etkili ve güzel konuması, esprili ve neeli olması, temiz ve düzenli olması, güvenilir olması, velilerle iyi ilikiler kurması, saygılı olması, baılayıcı ve affedici olması, güzel ya da yakııklı olması izlemitir. lköretim örencileri, öretmen hangi özelliklere sahip olursa verimli ve etkili olur, bunu gerçekçi bir biçimde belirtmilerdir. Örenciler tarafından belirtilen bu özellikler, öretmenlik mesleinin mesleki-kiisel özellikleri ve öretmenin bilgi ve beceri düzeyi ile ilgilidir. lköretim örencileri, öretmenlerin insan ilikileri ve kiilik. özelliklerini önemsemektedirler. 117

8 Örenciler öretmenin sınıfiçi tutum ve davranılarından belirli düzeyde etkilenmektedirler. Bu nedenle, örenci-öretmen arasında salıklı bir - etkileim oluturulmasını salayacak boyutlar ve özellikler üzerinde daha önemle durmulardır. Örencilerin çocukları sevmeyi, sabırlı ve hogörülü olmayı, ayrım yapmadan herkese eit ve iyi davranmayı ilk üç sırada göstermesi, öretmenliin, benimsenmeden ve sevilmeden yapılamayacaını açıkça göstermektedir. Ayrıca meslekte demokratik tutum ve davranıların, sabır ve hogörüye dayalı insan ilikilerinin ne denli önemli olduu örenciler tarafından da önemle vurgulanmıtır. Öretme-örenme sürecinin verimli ve etkili bir biçimde gerçekletirilebilmesi, öretmenlerin belirtilen özelliklere sahip olmaları ile salanabilir. Bu da örencilerin ilgi, ihtiyaç ve beklentilerinin en üst düzeyde karılanması anlamına gelecektir. Böylece, öretmenin neden olabilecei olumsuz tutum ve davranılar örencide görülmeyecek ve öretmen-örenci arasında salıklı bir etkileim ve ibirlii salanabilecektir. lköretim örencileri, öretmen hangi özelliklere sahip olursa, verimli ve etkili olur, belirtmilerdir. Örencilerin ortaya koyduu görüler öretmenlik mesleinin taıdıı önemi ve öretmenin sorumluluunu açıkça ortaya koymaktadır. SONUÇLAR VE ÖNERLER Aratırmadan elde edilen bulguların çözümlenip yorumlanması dorultusunda ortaya çıkan sonuçlar ve öneriler aaıda verilmitir: Sonuçlar l. Örenciler, sınıfiçi öretme-örenme süreçlerinde öretmenlerinin ders anlatırken örnekler verdiini, anlamadıkları konuları tekrar ettiini, örettii konulardan soru sorduunu ve sınıf içinde düzeni saladıını ortaya koymulardır. Ayrıca örenciler, öretmenlerinin iyi niyetli ve hogörülü olduunu, yazı tahtasına okunaklı ve düzgün yazdıını haftalık ders programına uygun ders ilediini ve baarılı olduklarında pekiyi, aferin vererek onları ödüllendirdiini ifade etmilerdir. 2. Örencilerin yarıdan fazlası, sınıfiçi öretme-örenme süreçlerinde öretmenlerinin, yeterli düzeyde oyun etkinliine yer vermediini, küme ve grup çalımaları yaptırmadıını, ders ilerken yeterince araç-gereç kullanmadıını, yorulduklarında onları dinlendirmediini, öretmenlerinin dersi oturarak anlattıını ve sınıf içinde yeterince hareket etmediini ifade etmilerdir. 3. Örencilerin büyük bir çounluu, öretmenlerinin sorularına cevap verdiini, konuları anlaılır bir biçimde sunduunu, açık, net ve anlaılır konutuunu, derse güler yüzle baladıını sınıfiçi sorunları konuarak çözmelerine yardımcı olduunu ve onları dinleyerek anlamaya çalıtıını ifade etmilerdir. 4. Örencilerin yarıdan daha azı, öretmenlerinin sınıfta herkese eit söz hakkı verdiini belirtirken, yarıdan biraz fazlası da öretmenlerinin ses tonunu ayarlayarak baırmadan konutuunu ifade etmilerdir. 5. Örencilerin büyük bir çounluu, öretmenlerinin velileriyle iyi anlatıını, annebabalarıyla okula geldiklerinde görütüünü, öretmenlerinin anne-babalarına önem verdiini, örenciler hakkında velilere bilgi verdiini ve öretmenlerinin veli toplantıları yaptıını ifade etmilerdir. 6. Örencilerin yaklaık üçte biri, öretmenlerinin gerektiinde velilerin okul çalımalarına katılmasını istediklerini belirtmilerdir. 7. lköretim örencilerinin büyük bir çounluu öretmenlerini çok baarılı bulurlarken (yaklaık dörtte üçü), sadece küçük bir kısmı, öretmenlerini orta düzeyde ve az baarılı bulduklarını belirtmilerdir. 8. Örenciler, öretmen hangi özelliklere sahip olursa verimli ve etkili olur belirtmilerdir. Bunlar öretmenin, çocukları sevmesi ve onlara iyi davranması, sabırlı ve hogörülü olması, herkese eit davranması ve ayrım yapmaması, güler yüzlü olması, konuyu iyi ve anlaılır bir biçimde anlatması, bilgili olması, örencileri dinlemesi, verdii sözleri tutması, sınıfı iyi yönetmesi ve anlaılmayan konuları tekrar etmesi eklinde ifade edilmitir. Aratırmada ortaya çıkan sonuçlar dorultusunda aaıda belirtilen öneriler gelitirilmitir: 118

9 Öneriler 1. Öretmenlerin sınıfiçı öretme-örenme süreçlerindeki etkililiini arttırmak amacıyla okullarda ilgili uzmanlarca çeitli seminer etkinlikleri gerçekletirilmeli, örenci merkezli yaklaımlara, grup çalımalarına önem verilmeli, özellikle yıl sonu seminer ve deerlendirme toplantılarından bu amaçla yararlanılmalıdır. 2. Öretmenlerin öretim sürecini gerçekletirirken oyun etkinliklerinden ve aktif örenme yaklaımlarından yararlanmaları üzerinde önemle durulmalı, sınıf içinde araç gereç kullanmaları tevik edilmelidir. 3. Öretmenler, sınıfiçi öretim etkinliklerini gerçekletirirken sürekli hareket etmeli ve dersi oturmadan sunmalıdır. 4. Öretmenler, örenciler arasında ayrım yapmamalı, sınıfta herkese eit söz hakkı tanımalı ve örencilere karı her zaman sakin ve sabırlı davranmalıdırlar. 5. Öretmenler, okul-aile ibirliinin gelitirilmesine önem vermeli, velilerin okul etkinliklerine aktif olarak katılmasını salayacak çalımalar yapmalıdırlar. 6. Öretmenler, öretim sürecinde yaparakyaayarak örenmeye olanak salayan çevre ve okul gezilerine daha çok yer vermelidirler. 7. Öretmenlik mesleinin gerektirdii mesleki-kiisel özelliklerin öretmenlere kazandırılmasına yönelik programlar hazırlanmalı ve çeitli etkinlikler düzenlenmelidir. Özellikle, örencilerin ilgi, ihtiyaç ve beklentileri göz önüne alınarak üniversitelerle ibirlii yapılmalı ve öretmenlerin meslek içinde gelitirilmeleri salanmalıdır. Bu amaçla, okullarda çeitli seminerler, konferanslar, workshop uygulamaları düzenlenmeli ve hizmetiçi eitim etkinlikleri gerçekletirilmelidir. 8. Öretmen yetitirme programlarında öretmenlik mesleinin mesleki-kiisel özellikler boyutuna özel bir önem ve aırlık verilmelidir. Öretmenlerin çocuk sevgisine sahip, çada ve demokratik bireyler olarak yetitirilmeleri salanmalıdır. Bu amaçla, ilköretim örencilerinin ilgi, ihtiyaç ve beklentileri, geliim özellikleri, aile ve toplumun beklentileri saptanmalı ve bunları karılamaya yönelik çeitli etkinlikler düzenlenmelidir. 9. lköretim öretmenleri örencileri sevmeli, onlara güleryüzlü, hogörülü ve anlayılı davranmaya özen göstermelidir. Öretmenlerle örenciler arasında karılıklı saygı ve sevgiye dayalı bir etkileim ve ibirlii ortamı oluturulmalıdır. Ayrıca öretmenlerin ilkeli ve tutarlı tutum ve davranılarıyla örencilerine örnek olması gerekir. Öretmenler her örencinin farklı özellikte olduunu ve farklı ilgi ve ihtiyaçları olabileceini gözardı etmemelidir. 10. lköretim öretmenlerinin etkililiini belirlemeye yönelik daha geni ve kapsamlı aratırmalar yapılmalı, ilköretim örencilerinin öretme-örenme sürecinin gelitirilmesine yönelik görüleri saptanmalıdır. KAYNAKÇA Açıkgöz, K.Ü. (1996) Etkili Örenme ve Öretme. Kanyılmaz Matbaası, zmir. Erden, M. ve Akman, Y. (1995) Eitim Psikolojisi. Arkada Yayınevi, Ankara. Gökçe, E. (1999). lköretim Öretmenlerinin Yeterlikleri. Yayımlanmamı Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Gürkan, T. Ve Gökçe, E. (1999) Türkiye de ve Çeitli Ülkelerde lköretim. Siyasal Kitabevi, Ankara. Macrae, S. (1997). Classroom Management and Organization. Becoming A Teacher. Open Universtiy Press. Buckingham. Özden, Y. (1997). Örenme ve Öretme. Pegem Yayınları. Birinci Baskı, Ankara. Senemolu, N. (1997). Geliim Örenme ve Öretim Kuramdan Uygulamaya. Spot Matbaacılık, Ankara. Woolfolk, A.E. (1990) Prospective Teachers Sense of Efficiency and Beliefs About Control. Journal of Educational Psychology Wragg, E.C. (1993). Class Management. Routledge Publishing. London. Yavuzer, H.(2000) Okul Çaı Çocuu. Remzi Kitabevi A., stanbul. 119