ÇALI AN VE ÇALI MAYAN FERT L ÇA INDAK KADINLARDA STEMS Z GEBEL K SIKLI I VE GEBE KALMAK STEMEME NEDENLER N N ARA TIRILMASI

Transkript

1 ÇALI AN VE ÇALI MAYAN FERT L ÇA INDAK KADINLARDA STEMS Z GEBEL K SIKLI I VE GEBE KALMAK STEMEME NEDENLER N N ARA TIRILMASI Dilek KARAMAN, Gülegül KÖKEN, Emie ÇO AR, Fige Kır AH N, Da ısta Tolga ARIÖZ, Mehmet YILMAZER Afyo Kocatepe Üiversitesi, Tıp Fakültesi, Kadı Hastalıkları ve Do um Aabilimdalı, Afyokarahisar ÖZET Amaç: stemsiz gebelikler ve olu um edeleri sosyal ve ekoomik boyutları açısıda irdelemesi gereke öemli bir koudur. stemeye gebelikleri e öemli sebebi kotrasepsiyo yötemii yalı veya eksik kullaılmasıdır. stemeye gebelikler ço ulukla küretaj ile souçlamaktadır. Kadılar küretajı istemeye gebeli i soladırmak ve çocuk sayılarıı sıırladırmak içi bir do um kotrol yötemi olarak görmektedir. Çalı mamız çalı a ve çalı maya fertil ça ıdaki kadıları istemsiz gebelik sıklı ıı ve gebe kalmak istememe edelerii belirlemek amacıyla yapılmı tır. Materyal ad Metod: Ara tırmamızda, Hazira/006 ve A ustos/006 tarihleri arasıda Afyo Kocatepe Üiversitesi Ahmet Necdet Sezer Uygulama ve Ara tırma Hastaesi Do um Klii ie ba vura fertil ça ıdaki 507 kadıa, istemsiz gebelik sıklı ı ve gebe kalmak istememe edeleri ile ilgili 40 soruda olu a aket formu uygulamı tır. Veriler SPSS for Widows programıda toplamı tır. statistiksel alamlılık içi P<0.05 kullaılmı tır. Bulgular: Kadıları 44 üü e az bir kez istemsiz gebelik geçirdi i saptamı tır. Kadıları 84.1 i aile plalaması(ap) yötemi kullaırke, 15.9 u herhagi bir yötem kullamamaktadır. Çalı maya kadılarda istemsiz gebelik oraı 53., çalı a kadılarda 34.7 dir. E fazla istemsiz gebelik durumu 66.7 ile okur-yazar olmaya grupta görülmektedir. Üiversite mezuu kadılarda ise istemsiz gebelik sıklı ı 8.9 dur. Kadıları istemsiz gebelik souçları de erledirildi ide 1. istemsiz gebelikleri 44 ü calı do umla souçlaırke,. ve 3. istemsiz gebelikleri daha çok küretajla souçladı ı saptamı tır. Souç: Fertil ça ıdaki kadılara AP yötemleri kousuda tam bir e itim verilerek, koruma yötemlerie ili ki bilgi eksikli ii giderilmesi gerekti i ve kouyla ilgili bütü sa lık kurumlarıda daha etki daı malık hizmeti verilmesi gerekti i dü üülmü tür. Türk Jiekoloji ve Obstetrik Dere i DERG S, 007; Cilt: 4 Sayı: 3 Sayfa: Aahtar kelimeler: istemeye gebelik, kotrasepsiyo, küretaj SUMMARY The Frequecy of Uiteded Pregacies at Workig ad Uworkig Wome: Why Do t They Wat to Become Pregat? Objective: Uiteded pregacies ad reasos of occurace should be aalysed for socially ad ecoomically. The most importat reaso of uiteded pregacies is defects or failure at usig cotraceptio methods. Uiteded pregacies usually eded by dilatatio ad curratage for termiatio of pregacies. The wome use this method for limitig the child cout ad as oe of the cotraseptio methods. Our study s aims to ivestigate the frequecy of uiteded pregacies at workig ad uworkig wome ad the reasos of them. Materials-Methods: 507 healthy wome who applied to Afyo Kocatepe Uiversity Ahmet Necdet Sezer Research ad Traiig Hospital, Cliic of Obstetrics betwee July-Agust/006 at reproductive age were erolled. Frequecy of their uiteded pregacies ad the reaso of them were asked. A questioaire form which iclude 40 questios were used to collect data. The followig outcomes were recorded usig SPSS for Widows 11,0 programme. P<0.05 was cosidered sigificat. Yazı ma adresi: Yard. Doç. Dr. Gülegül Köke. Afyo Kocatepe Üiversitesi, Kadı Hastalıkları ve Do um Aabilim Dalı, Ali Çetikaya kampüsü, Afyo zmir karayolu 8 km Afyokarahisar Tel.: (0505) Alıdı ı tarih: , revizyo sorası alıma: , kabul tarihi:

2 Çalı a ve çalı maya fertil ça ıdaki kadılarda istemsiz gebelik sıklı ı ve gebe kalmak istememe edelerii ara tırılması Results: This study shows that 44 wome were had uiteded pregacy at least oce. I our study group 84 wome used oe of the cotraseptio methods ad 15.9 wome did t use ay methods. Uiteded pregacy frequecy of uworkig wome 53. ad workig wome is The rates of uiteded pregacies i wome who had o educatio were 66.7 ad 8.9 i educated wome. First uiteded pregacy ofte eded with 44 alive birth, secod ad third pregacies usually eded with curettage. Coclusio: Cotraceptio methods must be used effectively ad correctly to prevet the uiteded pregacies. To make the all pregacies iteded more iformatio about cotraseptio methods ad their usage must be give. Joural of Turkish Obstetric ad Gyecology Society, 007; Vol: 4 Issue: 3 Pages: Key words: cotraceptio, curettage, uiteded pregacy G R MATERYAL VE METOD Düyada her yıl 00 milyoa yakı gebelik görülmektedir. Bularda tahmie 1/3 ü istemeye gebelik grubudadır (1). stemeye gebelikler ço ulukla istemli dü ükle solamaktadır. Dü ükler yüksek sa lık risklerii buluması, ekoomik maliyetleri ve öleebilirli i edeiyle öemli bir sa lık soruu olarak ortaya çıkmaktadır. Dü ükler ve dü ü e ba lı soruları çözümlemeside öcelikle; dü ükleri boyutu, dü ük yapaları özellikleri, dü ük yapma edeleri, dü ükleri kimlere yaptırıldı ı ve dü üklerle aile plalaması hizmetleri arasıdaki etkile imi taımlaması gerekmektedir (). Türkiye'de yılda milyo dolayıda gebelik oldu u ve buları yakla ık 84 bi kadarıı istemli dü ük ile souçladırıldı ı tespit edilmi tir (3). Kadılar küretajı, plalamamı gebeliklerii soladırmak ve çocuk sayılarıı sıırladırmak içi bir do um kotrol yötemi olarak görmektedirler. Aile plalamasıı(ap) öcelikli hedefleride birisi istemeye gebelikleri ölemesidir. 10 ve 150 milyo arasıda çocuk sahibi olmak istemeye ve olası hamileliklerii ertelemek isteye evli baya, bua ra me hiçbir koruma kullamamaktadır (4). stemsiz gebelikler ve olu um edeleri gerek kadı sa lı ı açısıda gerekse sosyal ve ekoomik boyutları açısıda irdelemesi gereke öemli bir koudur yıllarıda Ulusal Üreme Sa lı ı yla ilgili plalaa hedefler arasıda istemeye gebelikleri azaltmak, mortalite ve morbiditeyle ili kili dü ükleri azaltmak yer almaktadır (5). Çalı mamızda çalı a ve çalı maya kadıları gebeli i istememe edeleri, istemeye gebelik sıklı ı ve bu do rultuda istemsiz gebelik soucu küretaja ba vurma oraı icelemi tir. stemsiz gebeli e ede ola faktörleri ortaya koymak, istemsiz gebelik ve kürtaj olma sıklı ıı belirleyerek, bu oraları daha aza idirgemesiyle ilgili ölemleri alımasıı sa lamak ve çalı a kadıı gebelik sürecii olumlu geçirmesii sa lamak bu çalı maı temel hedefleri olmu tur. Taımlayıcı tipteki bu ara tırma, Hazira 006 ve A ustos 006 tarihleri arasıda Afyo Kocatepe Üiversitesi Ahmet Necdet Sezer Ara tırma ve Uygulama Hastaesi Kadı hastalıkları ve Do um Poliklii i e gele kadılara uyguladı. Belirtile tarihler arasıda poliklii e 535 kadı ba vurdu ve buları 507 sie ula ıldı. Fertil ça ıdaki evli veya bekar, çalı a ve çalı maya kadılar sözel oam alıdıkta sora ara tırma kapsamıa alıdı. Bu ara tırma 5 çalı maya (ev haımı) ve 55 çalı a olmak üzere toplam 507 kadı üzeride yapıldı. Ara tırmaı verileri sözel olarak oam alıa hastalara uygulaa aket formu aracılı ıyla topladı. Bu kapsamda çalı a ve çalı maya kadılarla ilgili geel taıtıcı bilgiler ve kadıları gebe kalmak istememe edeleri, sosyodemografik özellikleri, geel sa lık bilgileri, çalı a kadıları çalı tıkları i kolları, geçmi gebelik öyküleri ve istemsiz gebelik sıklı ı gibi koularda belirleyici 40 soruda olu a bir aket formu uyguladı. Ara tırmaı yapılabilmesi içi Afyo Kocatepe Üiversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu da oay alıdı. Veriler SPSS for Widows 11.0 (Statistical Package for Social Scieces for Widows) paket programıa kodlaarak girildi. Verileri aalizide Pearso X testi ve studet t-testi uyguladı. statistiksel alamlılık ise p<0.05 ile taımladı. BULGULAR Ara tırmaya katıla kadıları ya ortalamaları çalı a kadılarda 31.50±7.3 ike, çalı maya kadılarda 33.94±9.37 dir. Katılımcıları 81.7 si evlidir (=414). Kadıları 44.4 u ev haımı, 55.6 sı ise çalı maktadır. Çalı maya kadıları 63.9 u 191

3 Gülegül Köke ve ark. ilkö retim mezuu, çalı a kadıları ise 60.8 i üiversite mezuudur. Katılımcıları 84.1 i AP yötemi kullaırke (=348), 15.9 u herhagi bir yötem kullamamaktadır (=66). Çalı a kadıları 91.8 i, çalı maya kadıları 77.1 i AP yötemi kullamaktadır. AP yötemleride ilk sırada 33 oraıda kodom kullaımı, 7.3 spiral kullaımı ve 4.7 geri çekme yötemii yer almaktadır. lk gebelik ya ı ve gebelik sayıları iceledi ide, çalı maya kadılarda ilk gebelik ya ı 19.70±3.0 olup, çalı a kadılarda 3.96±3.61 olarak saptamı tır. Gebelik sayıları ise çalı a kadılarda (.33±1.5), çalı maya kadılara (3.49±1.55) göre daha azdır. Gebelik geçire 399 kadıı calı do umlarıa bakıldı ıda, 41.4 ile calı do uma sahipke, kadıları 88.7 si hiç ölü do um yapmamı, 79.4 ü hiç kedili ide dü ük ya amamı ve 69.7 si hiç küretaj olmamı tır. Tablo I de çalı a ve çalı maya kadılarda calı do um, ölü do um, kedili ide dü ük ve küretaj sayıları görülmektedir. Kadıları gebe kalmak istememe edeleri iceledi ide ileri ya çalı maya kadıları 43.7 side çalı aları 5.1 ide gebelik istememe edeidir. Çalı mayaları 58.3 si ve çalı a kadıları 30. si ekoomik artları gebe kalmak istememe edei olarak belirtmi tir. Çalı maya kadıları 8.6 sı gebelik istememe edei olarak çok sık gebelik geçirmelerii gösterirke, çalı a grupta bu ora 3.8 dür. Çalı a kadıları 56.5 i meslek ve çalı ma ko ullarıı gebe kalmak istememe edei olarak belirtmi tir. Çalı a kadıları 14.5 i gebelik istememe edei olarak yeterli çocu a sahip olma cevabıı verirke, çalı maya kadılarda bu ora 5.8 dir. Katılımcıları 44.4 ü e az bir kez istemsiz gebelik ya amı tır. Çalı maya kadılarda istemsiz gebelik oraı 53., çalı alarda 34.7 dir. lkokul mezularıda 66.7, üiversite mezularıda ise 8.9 oraıda istemeye gebelik görülmü tür. Kadılarda ya la birlikte istemsiz gebelik oraı artarke, e itim düzeyi arttıkça istemsiz gebelik oraı azalmaktadır. Kadıları istemsiz gebelik souçları de erledirildi ide 1. istemsiz gebelikleri 44 ü calı do umla souçlaırke,. istemsiz gebelikleri 67.9 u ve 3. istemsiz gebelikleri 66.7 si küretaj ile souçlamaktadır. Çalı maya kadıları 57.7 si küretaj edei olarak ekoomik artları belirtirke, çalı a kadılarda bu ora 34.1 dir. Çalı a kadıları 58.5 i meslek ve çalı ma ko ulları yüzüde, çalı maya kadıları Tablo I: Çalı a ve Çalı maya Kadılarda Calı Do um, Ölü Do um, Kedili ide Dü ük ve Küretaj Sayılarıa Göre Da ılımı Mesleki Durum Çalı mıyor Çalı ıyor Toplam Calı Do um Sayısı Hiç ve üstü Ölü Do um Sayısı Hiç ve daha fazla Kedili ide Dü ük Sayısı Hiç ve daha fazla Küretaj Sayısı Hiç ve daha fazla

4 Çalı a ve çalı maya fertil ça ıdaki kadılarda istemsiz gebelik sıklı ı ve gebe kalmak istememe edelerii ara tırılması ise 43.7 si çok sık gebelik geçirdikleri içi istemsiz gebelikleride küretaj olduklarıı belirtmi lerdir. Tablo II de kadıları istemsiz gebelikte küretaja bakı açıları ve küretajla ilgili bilgi düzeylerii çalı ma ko ullarıa göre da ılımı görülmektedir. Çalı a kadıları 49.8 i mesleklerii gebe kalmaya egel oldu uu, 54.9 u ise, mesleklerii gebeli i olumsuz etkiledi ii dü ümektedir. TARTI MA Çalı mamızda, ara tırmaya katıla toplam 414 evli kadıda 44.4 ü e az 1 kez istemsiz gebelik geçirmi tir. Çalı maya kadılardaki istemsiz gebelik oraı 53., çalı a kadılardaki istemsiz gebelik oraı ise 34.7 dır. stemeye gebelikler, üreme sa lı ıı tehdit ede öemli bir sorudur. stemeye gebelikler ço ulukla isteyerek dü ükle solamakta olup, aei mortalite ve morbiditesii arttırmaktadır (3). Düyada milyo; di er bir deyi le, her yıl bi do uma kar ı, bi yasal ve yasal olmaya dü ük yapıldı ı tahmi edilmektedir (6,7). Geellikle do um kotrol yötemlerii yalı kullaa veya daha az güveilir yötem uygulaya kadılar istemeye gebelikle kar ı kar ıya kalmaktadırlar (7). Ara tırmamızda ya grubuda ola evli kadıları 57.5 ii istemsiz gebelik ya adı ı, acak 0-5 ya grubuda ola evli kadıları sadece 5.5 ii istemsiz gebelik ya adı ı saptamı tır. Goto ve arkada larıı çalı masıda da, ya arasıdaki kadıları eredeyse yarısıı istemeye gebelikle kar ı kar ıya kaldıkları belirlemi tir (8). Kadıları ya ı ilerledikçe istemeye gebeliklerle kar ıla ma oraı artmaktadır. Çalı maya kadılar ilk istemsiz gebelikleride 34.5, çalı a kadılar ise 45.6 oraıda küretaj olmu lardır. Bu ora. ve 3. istemsiz gebelikte sırasıyla 63, 81 ve 61.3, 100 olarak bulumu tur. Bu bize e itim düzeyi dü ük ola grubu istemeye gebeliklerle kar ı kar ıya kaldı ıda küretaj yerie do umu, yüksek ola grubu ise daha çok küretajı tercih etti ii dü üdürmektedir. TNSA ile uyumlu olarak Erol ve arkada larıı yaptıkları çalı mada da, e itim düzeyi arttıkça küretaj oraı artmaktadır (9). Ioaidi i ara tırmasıda ise, 001 yılıda fertil ça ıda ola her dört kadıda biri e az bir kez istemeye gebelikle kar ı kar ıya kalmı ve bu durum küretajla souçlamı tır (10). Kadılar küretajı istemeye gebelikleri soladırmak içi bir do um kotrol yötemi olarak görmektedir. stemeye gebelikler birçok edede olu masıa ra me, e yaygı sebepap yötemii kullaılmaması ya da etkisiz kalmasıdır (4). Ara tırmamızda çalı maya kadıları 35.3 ü o döemde korumadıkları içi, 31.9 u korumayı bilmekleri içi istemede gebe kaldıkları saptamı tır. Çalı a kadıları 54.4 ü yötem kullaım hatasıda dolayı, 3.5 i ise o döemde korumadıkları içi istemede gebe kaldıklarıı belirtmi lerdir. Tablo II: stemsiz Gebelikte Küretaja Bakı Açısıı ve Küretajla lgili Bilgi Düzeyii Çalı ma Durumua Göre Da ılımı stemede gebe Mesleki Durum kalıdıysa küretaj Çalı mıyor Çalı mıyor Toplam olumalı mı? Evet Hayır Kararsız Toplam Küretaj yasal mıdır? Evet Hayır Bilmiyorum Toplam Küretaj güah mıdır? Evet Hayır Yorum yok Toplam

5 Gülegül Köke ve ark. Geelhoed u çalı masıda, istemeye gebelikleri ae ve babaı sosyo-ekoomik problemleri edeiyle küretaj ile soladırıldı ı belirtilmi tir (11). Türkiye geelide ise birici sırayı ba ka çocuk istememe almaktadır (1). Geellikle kadılarda çocuk sahibi olmak istememei sebepleri, bayaları e itimiyle, mesle iyle ya da kedisie ba ımlı ola birie bakabilme yetee iyle do ruda ilgilidir (13). Çalı mamızda, e itim düzeyleri ve meslekleri farklı ola iki grup ele alımı ve bu do rultuda küretaj edelerii de farklı oldu u ala ılmı tır. E itim düzeyi dü ük ola ve çalı maya (ev haımı) grupta e öemli küretaj edei ekoomik artlar ike, çalı a ve e itim düzeyi yüksek ola di er grupta e öemli küretaj edeii meslek ve çalı ma ko ulları oldu u saptamı tır. Çalı a kadıları tamamı ve çalı maya kadıları 98.6 sı, ebevey rolüe hazır olmama faktörüü küretaj edei olarak görmemektedir. Acak ABD de Fier ve arkada larıı 500 kadı üzeride yaptıkları çalı mada, bizim çalı mamızda farklı olarak kürtaj içi gösterile e öemli sebep, ba ta ebevey olmak içi hazır olmamaktır (13). Ara tırmamızda kadılara istemsiz gebelikleri soucu do um yaptıklarıda bu durumu çocu u olumsuz etkileyip etkilemeyece i sorulmu tur. Çalı a kadıları 6 si ve çalı maya kadıları 56.7 si do umda sora çocu u kabulleeceklerii ve istemsiz gebelik olu uu çocu u kesilikle etkilemeyece ii belirtmi lerdir. Bizim çalı mamızda farklı olarak Goto ve arkada ları yaptıkları ara tırmada gebe kalmak istememe edelerii, ebeveyli i do umda soraki zorluklarıyla ba da tırmaktadır. stemsiz gebeli i ebeveylikte egatif tutumlar görülmesi riskiyle alakalı oldu u belirtilmi tir (8). Çalı mamıza katıla kadıları 84.1 i AP yötemi kullaırke, 15.9 u herhagi bir yötem kullamamaktadır. Çalı a kadılarda AP yötemi kullaımı 91.8, çalı maya kadılarda 77.1 dir TNSA ara tırmasıa göre Türkiye de, evli kadıları 4.5'i etkili, 8.5'i geleeksel bir yötem olmak üzere 71 i herhagi birap yötemi kullamaktadır (14). E itim düzeyi yüksek kadılarda daha fazla orada AP yötemi kullaıldı ı bulumu tur. Koruma yötemleri ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmama, uygu koruma yötemlerii kullamama, ekoomik problemler ve e itim seviyeside dü üklük edeiyle istemeye gebelik oraları artmı tır. Bu edele fertil ça daki kadılara AP yötemleri kousuda tam bir e itim verilerek koruma yötemlerie ili ki bilgi eksikli ii giderilmesi gerekti i ve kouyla ilgili tüm sa lık kurumlarıda daha etki daı malık hizmeti verilmesi gerekti i dü üülmü tür. stemsiz gebelikleri ölemeside küretaj kesilikle bir çözüm yötemi olarak görülmemelidir. KAYNAKLAR 1. World Health Orgaizatio, (1997). Abortio: A Tabulatio of Available Data o the Frequecy ad Mortality of Usafe Abortio, 3d editio, Geeva.. Yi iter Y, Dömez L. Atalya Kütükçü 6 No'lu Sa lık Oca ı Bölgesi'de ya evli kadılarda isteyerek dü ük sıklı ı ve etkileye faktörle. Sa lık ve Toplum dergisi. 00; 1: Öztürk H, Okçay H. stemeye gebelikler ve istemli dü ükler. Aile ve Toplum E itim-kültür ve Ara tırma Dergisi. 003; 6: N. Sadik. The State ofworld Populatio UNFPA, NewYork. 5. Comedat R. A project to improve the quality of abortio service i Moldova. Reprod Health Matters. 005; 13: Hatcher R.A., Kowal D, Guest F., Trussell J., Stewart F., Bowe S., Cates W. Kotraseptif Yötemler:UluslarArası Basım, Çeviri Edit. Dervi o lu A., Selet P, 1990; Gökme O, Özca S. Düya'da ve Türkiye'de Üreme Sa lı ı. Yei Türkiye. 001; GotoA, Yasumura S, Yabe J, AazawaY, HashimotoY.Associatio of Pregacy Itetio with Paretig Difficulty i Fukushima, Japa. J Epidemiol. 005; 15: Erol N, ERG N I, Döer B, Omu RD, akru N, Kırca Ü., zmir Koak Do umevi e stemli Dü ük çi Ba vura Kadıları Do urgalık Öyküleri veaile Plalaması Davraı ları, Ege Tıp Dergisi 003; 4: Ioaidi-Kapolou E. Use of Cotraceptio adabortio i Greece: A Review. Reprod Health Matters. 004;1 (4 Suppl): Geelhoed D. Et all. Geder ad uwated pregacy: a commuitybased study i rural Ghaa. Joural of Psychosomatic Obstetrics Ad Gyecology, 00; 3: Klima CS. Emergecy Cotraceptio For Midwifery Practice. Joural of Nurse-Midwifery, 1998; 43: Fier LB, Frohwirth LF, Dauphiee LA, Sigh S, Moore AM. Reasos U.S. Wome Have Abortios: Quatitative ad Qualitative Perspectives. 005; 37: Türkiye Nüfus ve Sa lık Ara tırması 003. (004). Hacettepe Üiversitesi Nüfus Etüdleri Estitüsü, Akara 194