BÖLÜM V YANSIMA VE KIRILMA

Transkript

1 BÖLÜM V YANSIMA V KIRILMA 'Mlletmz dn gb kuvvetl b fazlete sâhpt. Bu fazlet hçb kuvvet, mlletmzn kalp ve vcdânından çekp alamamıştı ve alamaz. M. Kemal Atatük. İKİ ORTAMI AYIRAN YÜY DİK GLN DALGALAR Şekl de göüldüğü gb, I ve II tamlaını ayıan b engel ele alalım. Lnee plazel b elektmanyetk dalgaya ât elektk alan vektöü y dğultusunda; H manyetk alan vektöü z dğultusunda lsun ve elektmanyetk dalga, x dğultusunda yayılsın. Göüldüğü gb gelen dalga engele dk laak gelmekted. Şekln altında bölgelen empedans cnsnden hat eşdeğe göülmekted. I. Otam (,, II. Otam(,, y ( y ( Gelen Dalga t z H H t Geçen Dalga z Yansıyan Dalga z x H 0 x Şekl B engel le ayılmış k tamda gelen, geçen ve yansıyan dalgala İk tamı ayıan sını yüzeyne I ve II tamında teğet lan alanlaın eştlğnden dlayı + = t ( H +H =H t ( eştlkle yazılabl. Buada alan büyüklükle fazö lduklaı çn vektö gb kyu göstelmşt. ştlkledek alt ndsleden (cdent nds gelen dalgayı, (eflected nds yansıyan dalgayı, t (tansmtted nds geçen dalgayı temsl etmekted. lektk ve manyetk büyüklükle aasında, Atatük SD; II, s

2 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ, = /H, (3, = t /H t, (4 =- /H, (5 empedans lşklenn lduğu açıktı. (3 de tanımlanan empedansı +x dğultusunda gelen dalga çn tanımlanıştı. (5 dek empedansı se, -x dğultusunda yansıyan dalga çn tanımlanı. Dlayısıyla, (- şâet engelden ge dönüşü belt. Yânî, (- şâet yansıyan dalgayı belt. (3,(4 ve (% dek empedansladan manyetk büyüklükle çekl ( de kullanılılasa ya da / - / = t / t = ( / - ( / (6 bulunu. ( n he k taafı / le çapılısa elde edl. (6 ve (7 denklemlenden ( / +( / =( / t (7 t =, t = = τ, t= τ e (8 lu. Buada τ e büyüklüğü kmpleks lduğu çn kyu laak göstelmşt. mpedansla ve îzâfî delektk sâbt ve îzâfî manyetk geçgenlk sâbtle eel lulasa, zaman bu sâbt de eel lu ve τ e le göstelebl: τ e = =, τ e = = (9 Buna göe, manyetk alan çn de H t = τ m H, H t = m H (0 yazılabl. Tanımlanan τ e ye aayüzeye dk gelen elektk alan dalgası çn Tansmsyn (Geçş Sâbt den. Yânî, Tansmsyn (Geçş Sâbt, II. tama geçen alanın I. tama gelen alana anıdı:

3 3 e = t / = ( Benze ylladan gdleek ( ve ( dan =, = =ρ e ( bulunu. Buada ρ e büyüklüğü kamaşık lduğu çn kyu laak göstelmşt. mpedansla ve îzâfî delektk sâbt ve îzâfî manyetk geçgenlk sâbtle eel lulasa, zaman bu sâbt de eel lu ve ρ e le göstelebl. ρ e ye aayüzeye dk gelen elektk alan dalgası çn Yansıma Sâbt den.. Buna göe yansıma sâbt veyâ ρ e = / = lu. Benze şeklde manyetk alan çn de yazılabl. ( ve (3 den, ρ e = / = (3 = e (4 H = m H (5 lduğu da bulunabl. e = e + (6 Dğe taaftan, (4, ( den manyetk alan çn geçş sâbt H t = t / = e / = e ( H / = H = H = m H şlemlenden H t m = = H (7 laak ve böylece II. bölgedek manyetk alan H t = m H (8 laak bulunu. Benze şeklde manyetk alan çn yansıma sâbt ve yansıyan manyetk alan da bulunabl:

4 4 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ m =H /H = e (9 H = m H (0 Otamlaın duumuna göe bâzı yaklaşık fâdele de elde edlebl. I. tam bşluk (hava ve II. tam y b letken lsun. Bu kabul, I. tamın y b delektk tam lduğu ve empedansının II.tamın empedansından çk büyük lduğu ( snucunu ve. (8 den t = ( lu. II. tam y b letken lduğu çn denc (empedansı sıfı denecek kada küçük lu ve dlayısıyla elektk alanı çn geçş sâbt (7 den, e = t / = ( 0 ( laak alınabl. Bu, geçş sâbt, n büyüklüğü anında çk küçük lu. ( dek paantez çnn anlamı budu. Manyetk alana ât geçş sâbt, (7 den H t m = = H elde edl k, II. tama geçen manyetk alan (3 Ht H (4 lu. Yânî, ( duumunda manyetk alanın geçş sâbtnn m lduğu taya çıka. Göülmekted k, başlangıç nktasında yalıtkan b tamdan letken b yüzeye dk laak gelen b manyetk alan II. tamın sınıında, y b yaklaşıklıkla I. tamın sınıındak değenn katı ve elektk alanı yk denecek kada küçük lmaktadı lektk ve manyetk alana ât yansıma sâbt, (3 ve (9 dan, sıasıyla,

5 5 e = / =, m =H /H = (5 ve yansıyan elektk ve manyetk alanla,, H H (6 laak elde edlle. (6 ve ( den e =- çıka k bu da =- (7 lduğunu göste. (6 ve (7 de göüldüğü gb, y b letken engelne çapan b elektmanyetk alanın elektk ve manyetk alan vektöle tamâmen engelden tes yönde ge dönmekted ve dlayısıyla bu duum, gelen ve yansıyan dalgalaın tam başlangıç nktasında bblen engel üzende yk edeek sıfı değenden başlayan ve I. tam çnde taya çıkan hemem hemen saf b duan dalganın valığına şâet ede. I.tam y b letken ve II. tam bşluk (hava lsun. Bu kabul, II. tamın y b delektk tam lduğu ve empedansının I.tamın empedansından çk büyük lduğu ( snucunu ve. Bu kabul (9 ve (7 kullanılısa, elde edl. Dlayısıyla e = H t m = = 0 H (8 t (9 H t 0 (30 lu k bu snuçla, II. bölgede manyetk alanın çk küçük ve elektk alanının çk büyük lduğunu göste. Dğe taaftan, e = / = (3 m =H /H = (3

6 6 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ ve = (33 H =-H (34 snuçlaını ve k bu duum I. bölgede saf b duan dalgayı göste. 3 II. tam tam b letken ve I. tam bşluk (hava lsun. Bu kabûle göe =0 demekt. (, (3 ve (4 den, elde edl. Yansıma sâbt, (5 den e = t / =0 (35 t =0 (36 H t m = = H (36 H (37 t H m =, m =H /H = (38 ve yansıyan elektk ve manyetk alanla e =-, =- (39 H =H (40 snuçlaını ve k bu duum I. bölgede saf b duan dalgayı göste. 4 I.tam tam b letken tam ve II. tam bşluk (hava lsun. Bu kabûle göe =0 demekt. (9 ve (8, (3 ve (4 den, Ve (7-0 den e = = (4 t= e = / = = (4 = (43 H t m = =0 H (44 H t =0 (45 m =H /H = (46

7 7 H =-H (47 bulunu. Göüldüğü gb, elektk alanı sınıın II. taafında kat lmaktadı. Bu duumda I. tamdan engele dk laak gelen dalga tamamen sl taafa dğu yayılı. Bu duum, açık deve tansmsyn hattı gbd. 5 He k Otam Kayıplı lsun. Çğu malzemelede lduğu gb, 0 alınısa, (9, (3, (7 ve (9 dan, e = e = / = m =H /H = = H t m = = H e (48 (49 (50 (5 snuçlaı elde edl. Göüldüğü gb, he k tamın kayıplı lması hâlnde sâbtle k tama ât delektk sâbtlene bağlı lula. Sula: Şekl de bnc tam hava, knc tam letkenlğ 5.8x0 7 S/m lan b letken lduğuna göe, bakı malzemes çnde f= MHz fekansında elektk ve manyetk alana ât yansıma sâbtlen bulunuz. Büyüklüğü V/m lan b elektk alanı sebest uzaydan empedansının değe 88.3 lan b tama dk laak gelmekted. a Tansmsyn (geçş sâbtn, b İknc tama geçen elektk alanının değen, c Yansıma sâbtn, d Yansıyan elektk alanının değen bulunuz.

8 8 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ Cevapla: x0 S/ m 4x x0 B letken tamdak empedans fekansa bağlı laak lektk alanına ât yansıma sâbt: 377 j le vel. j j j j e 4x0 e = / = j 7 5.8x0 3.69x0 3.69x x0 x4x 0 6 jx 0 x8.85x e e e j45 8 x0 5 Manyetk alanına ât yansıma sâbt: lu. =H /H = = e m e 8 x0 5 İknc tama geçen alanın (zâfî şddet tansmsyn sâbt: e t 4 j45 x3.69x0 e 4 j x0 e x377 j4x0 e 4 j e H t 5 m = = H x0 e j45 x0 6 e j45 lektk alanının şddet, letkenn hemen çnde lk değenden yaklaşık x0-6 kada zayıftı. Manyetk alanın şddet, letkenn hemen çnde lk değenn yaklaşık katı lu. = V/m, =88.3, =377 t x88.3 a e / b t e =(/3= /3 V/m c e = / = / 3= d / 3= V/m e

9 9 ğtm ve Mal Köşes: OKUMA PARÇASI Günümüzde Kıymetl Blm Adamlaımızdan Pf. D. Oktay Snanğlu Pf. D. Oktay Snanğlu, babası İtalya da büyükelçlk yapaken, 935 tâhnde İtalya-Ba de dğmuştu. 953 yılında Ankaa da-td n Yenşeh Lses n btmş, buslu laak Ameka ya göndelmş, 956 yılında ABD Kalfnya Ünvestes, Bekeley Kmyâ Mühendslğ nden bnclkle mezun lmuştu. 957 de ABD de Massachusetts Insttute f Technlgy (M.I.T. de bnclkle yüksek lsansını tamamlamış, Alfed Slan ödülünü almıştı. 959 da Kalfnya Ünvestes, Bekeley Kmyâ Mühendslğ nde Kuamsal Kmyâ dktası yapmış, k ödül kazanmıştı da ABD Atm nej Mekez nde aaştımala yapmış, 96 de hem Hawad Ünvestes ve hem de Yale Ünvestes nde kend tele lan Yen Kuantum Kmyâsı ve Fzğ knulaında üst düzey desle vemşt. 96 yılında Yale de 6 yaşında Pf. lmuştu. ODTÜ Mütevellî Heyet, Kuamsal Kmyâ Bölümü nü Tükye de kuan Oktay Snanğlu na, danışman pf. unvanını vemşt. 964 yılında Yale de Mleküle Bylj knusunda knc küsüsüne atanmıştı. 973 de Almanya nın en yüksek Alexande vn Humblt Blm Ödülü nü kazanan lk blm adamı lmuştu. 975 de Japnya nın Uluslaaası Seçkn Blm Ödülü nü almış lan Snanğlu na Tükye Cumhuyet, çıkadığı özel b kânunla lk ve tek Tükye Cumhuyet Pfesöü Ünvanı nı vemşt. 976 yılında Tükye Cumhuyet Özel lçs laak Japnya ya göndelmş, Tük-Japn Kültü, ğtm ve Blm lşklenn temeln atmıştı. Ameka Blm ve Sanat Akedems nn lk ve tek Tük üyesd. Hndstan Devlet nce çağılaak Hndstan Cumhubaşkanı ve bakanlala göüştüülmüş, Mekska da 3. Dünyâ ülkelenn bağımsızlıklaı çn çalışmala yapmıştı. 96 de lk TÜBİTAK Blm Ödülü nü, lk Sedat Smâvî Ödülü nü alan Snanlu, 99 de Blg Çağı Ödülü nü, 995 de İLSAM Üstün Hzmet Ödülü nü, Yılın Fk Adamı Ödülü nü, ve Yılın Blm Adamı Ödülü nü almıştı. Yıldız Teknk Ünvestes, Kazakstan Hca Ahmet Yesevî Ünvestes gb bçk kuuluşlada pfesölük, mütevell heyet üyelğ göevlende bulunan Oktay Snanğlu, Atatük Kültü Kuumu aslî üyesd. 50 kada uluslaaeası blmsel yayını, blmsel kuamlaı ve çeştl dllee çevlmş ktaplaı vadı. NOT: Daha fazla benze yazıla çn He aman Güncel (D Kalan Yazıla, ya da DOĞRULTU KOSİNÜSLRİ Bâzı hallede sâbt b eksen takımına göe keyfî b dğultuda yayılan b dalganın denklemnn yazılması geekebl. O zaman dk katezyen kdnat sstemne göe dğultu ksnüsle denen

10 0 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ paametele tanımlanı ve bunla yadımıyla dalga denklem fâde edlebl. Dğultu ksnüsle, yayılan düzlem dalgaya dk lan dğultunun açılaının ksnüsled. Ünfm b düzlem dalganın tanımına göe, dalganın eş faz yüzeyle düzlemleden luşu. Meselâ, genlğ 0 lan ve x dğultusunda yayılan, jx (x s e (5 ünfm b elektk alan düzlem dalgasına ât sâbt faz yüzeyle x=k=sâbt laak velebl. Bu, eş faz yüzeyle, x dğultusunda bblene paalel kalacak şeklde kayan düzlemle temsl ede (şekl. (x ş faz yüzeyle 0 s x y Şekl Ünfm düzlem dalgasının x dğultusundak eş faz yüzeyle Dyelm k, Şekl de göüldüğü gb, b dk kdnat sstemne göe x eksen le x0m açısı yapan b b s dğultusu lsun. O zaman s n dğultusunun x n dğultusuna göe bellenmes şatı altında, düzlem dalganın fâdes js (x s e (53 lu. Şekldek MN dğusu, s dğultusunda yayılan dalganın eş faz yüzeynn kestn göste. Bu düzlem 0M= ye vektöünün ucu taafından çzlmekted. Dlayısıyla, bell b faz yüzey ye vektöünün 0M üzendek zdüşümü sâbt lu. Yânî, n.=sâbt yazılabl. Buada n vektöü eş faz yüzeynn bm nmal vektöünü göste k, buna Dalga Nmal den. vektöü, he hang b değşken ye vektöü laak düşünüldüğünde, n.=sâbt fâdesnn s dğultusunda yayılan bütün eş faz yüzeylenn denklemn vedğne dkkat edlmeld. Alınan bu s dğultusunun yönü x eksen le çakışması hâlnde (5 nn (5 veeceğne dkkat ednz.

11 y S M n N y z 0 x Şekl Ünfm düzlem dalgasının s dğultusundak eş faz yüzeyle Bundan sna s dğultusunun eksenlele yaptığı açı cnsnden bellenmes geek. Bu da n.=sâbt fâdesnden bulunabl: n.=(a x +a x +a x.(xa x +xa x +xa x =xcsa+ycsb+zcsc (54 yazılısa, buada A açısı dalga nmalnn x eksen le yaptığı x0m açını, B açısı dalga nmalnn y eksen le yaptığı y0m açını, C açısı dalga nmalnn z eksen le yaptığı z0m açını göste. Başka b fâdeyle, A, B, C açılaı dalga nmalnn, sıasıyla, x, y, z eksenleyle yaptığı açıladı. Bunlaın csa, ycsb, zcsc laak velen ksnüslene dalga nmalnn dğultu bleşenle veyâ dğultu ksnüsle den. 3. VRİLN BİR DOĞRULTUDAKİ DALGAİFÂDSİNİN DALGA BOYU V FA HII Velen (53 dalgasında s dğultusunun x eksenlele yaptığı açı cnsnden bellenmes geek. Bunun çn(54 ün (53 kullanılması yete: (x e s jβn. e s jβ(xcsaycsbzcsc (55 Bu fazö büyüklüğü zamanla lşklendlebl ve bunun eel kısmı da alınabl: j(βn.-ωt e(x, t Re(x Re s e (56 Buada s genlğ eel lableceğ gb, kmpleks b büyüklük de labl. ğe s, s = +j şeklnde kmpleks b büyüklük se bunun (56 de kullanılmasıyla eel kısmın e(x, t cs(βn. -ωt cs(βn. -ωt (57

12 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ laak elde edlebleceğ açıktı. Genlğ lan ve hehang b u dğultusunda yayılan ünfm b düzlem dalganın fâdes, Hu şmdye kadak blglen ışığı altında e s şeklnde lacağı açıktı. ğe u=s, H= alınısa, e laak genlğ lan ve s dğultusunda yayılan (53 dek ünfm düzlem dalanın elde edleceğ de açıktı. Hu e Genel laak şeklnde velen b düzlem dalganın dalga byu ve faz hızı sıasıyla le u, v u le belld. Buada özel laak u dğultusu s dğultusu alınısa, zaman (53 H H düzlem dalgası çn s, v s (58 bulunu. Buada s=n. alınısa, λ a x x csa+a y y csb+a z z csc (a x+ a y +a z (59 n. v a x v x csa+a y v y csb+a x v z csc (a x+ a y +a x (60 n. ya da buadan ve x csa x csa (6 y csb y csb (6 z csc z csc (63 v x csa v x csa (64 v y csb v y csb (65 v z csc v z csc (66 elde edl. Dalganın sıf x eksen dğultusunda yayıldığı faz edlse, zaman A açısının sıfı ve dğe açılaın 90 0 düşünülüse, x x (67 v z v z (68 lacağı hemen göülebl.

13 3 ğtm ve Mal Köşes: OKUMA PARÇASI Asımızda Kıymetl Blm Adamlaımızdan Pf. D. Beham Kuşunğlu Aslen Tabzn'un Çaykaa lçesnden lan D. Beham Kuşunğlu (9-003, Obtn Tes adını vedğ Genelleştlmş İzâfyet Tes adıyla yen b te taya atan b blm adamımızdı. Kendsyle nsten göüşme talebnde bulunduğu zaman 3 yaşındaydı. Kuşunğlu, nsten le blm knusunda 4 saat göüşeek tatışmıştı. nsten, den b düşünceden sna şöyle demşt: İkmzden b muhtemelen dğu... Senn ten benmknden daha genş kapsamlı... Fakat zaman gösteecek... Dğe blm adamlaı, Kuşunğlu'nun tes hakkında şöyle demektedle: Pf. Kuşunğlu'nun tesne kmse kaşı çıkamıy ama nsten' çğneyp açıkça kabûle de yanaşmıyla. Fakat kabul edldğnde Kuşunğlu, Newtn ve nsten ayaında b fzkç laak lm tâhne geçecek Kaynakla:. Döven, Ş., Müslüman İlm Öncüle Ansklpeds, Yen Asya Yayınlaı, 984. NOT: Daha fazla benze yazıla çn He aman Güncel (D Kalan Yazıla, ya da 4. İLTKN BİR ARAYÜY BİR AÇI İL GLN LKTROMANTİK DALGADA POLARİAYON TİPLRİ İk tamı ayıan y b letken yüzeye eğk laak gelen b düzlem elektmanyetk dalgayı ele alalım. Bu düzlem elektmanyetk dalganın, bbne ve yayılma dğusuna dâmâ dk kalan, elektk alan ve manyetk alan bleşenlenn lduğu blnmekted. lektmanyetk dalganın elektk alan bleşennn aa yüzeye göe pzsynu, k duumun taya çıkmasına sebep lu: lektmanyetk dalganın elektk alan vektöü, aa yüzeye paalel labl. lektmanyetk dalganın elektk alan vektöü, aa yüzeye dk labl. İy b letken lan aa yüzeye eğk laak gelen elektmanyetk dalgayı, şmd bu k kabule göe ncelemek styuz. lektmanyetk dalganın elektk alan vektöü, gelme düzlemne dk lsun. Şekl 3 de göüldüğü gb, k tamı ayıan aa yüzeyn nmalnn gelen ışınla yaptığı düzleme Gelme Düzlem, yansıyan ışınla yaptığı düzleme Yansıma Düzlem ve kıılan ışınla yaptığı düzleme Kıılma Düzlem den. lektmanyetk dalganın elektk alan vektöü, aa yüzeye paalel lduğunda gelme düzlemne dk lu. lektk alan vektöünün duumu aa yüzeye göe söylendğnde elektk alanın bu plazasynuna Yatay (Ufkî Plazayn den. Şâyet elektk alan vektöünün duumu gelş düzlemne göe söylendğnde, elektk alanın bu plazasynuna Dk Plazayn den. lektk alanının Yatay (Ufkî Plazayn- Dk Plazayn duumunda manyetk alan vektöü gelme düzlemne paalel lu.

14 4 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ Şekl 3 de ve tamlaını ayıan aa yüzeye gelen b elektk alan dalgası yansıyaak k kısma ayılı. yansıyan elektk alanı ve t kıılan elektk alanını göstemekted. lektk alanının bu tpne s- plazel dalga da den. Gelen Işın Gelme Düzlem s-plazel Dalga z Yansıyan Işın Yansıma Düzlem H H y t t Kıılma Düzlem H t Geçen Işın (Kıılan Işın Şekl 3 lektmanyetk dalganın elektk alan vektöü, aa yüzeye paalel, manyetk alan vektöü gelme düzlemne paaleld. lektmanyetk dalganın elektk alan vektöü, gelme düzlemne paalel lsun. Şekl 4 de göüldüğü gb, elektmanyetk dalganın elektk alan vektöü, gelme düzlemne paalel lu. Dkkat ednz k, manyetk alan vektöü bu duumda gelme düzlemne dk lmaktadı. Gelme düzlem göz önüne alındığında elektk alanının pzsynuna göe bu plazasyna Palalel Plazasyn; aa yüzeye göe aldığı pzsyndan dlayı, Düşey Plazasyn den. Düşey plazasynda manyetk alan vektöü aa yüzey düzlemne ve elektk alan vektöü gelme düzlemne paaleld. Yatay plazasyn yatay antenlele, düşey plazsyn düşey antenlele yakından lgld. Bu yatay ve düşey temle sıasıyla dünyâ yüzeyne çapan dalgaladak elektk ve manyetk alan vektölenn yönlenmesn kaakteze edele. Yatay plazasynda elektk alanı gelme düzlemne dk lduğu çn bu plazasyn T mdu (Tansvese lectc ve düşey plazasynda manyetk alan gelme düzlemne dk lduğu çn bu plazasyn TM (Tansvese Magnetc mdu laak da blnle. Bâzen, TM mdlu dalgaya p-plazel dalga da den.

15 5 Gelen Işın p-plazel Dalga Yansıyan Işın Gelme Düzlem y z Yansıma Düzlem H H t t Kıılma Düzlem H t Geçen Işın (Kıılan Işın Şekl 4 lektmanyetk dalganın elektk alan vektöü, gelme düzlemne paalel, manyetk alan vektöü dkt 5. İLTKN BİR ARAYÜY BİR AÇI İL GLN LKTROMANTİK ALANDA DİK POLARİASYONLU [UFKÎ POLARİASYONLU-YATAY POLARİASYONLU-T MODLU] DALGAYA ÂİT YANSIMA V GLN DALGA İL GİRİŞİM İk tamı ayıan y b letken yüzeye eğk laak gelen b düzlem elektmanyetk dalgayı ele alalım. Şekl 3 de k tamı ayıan y b letken yüzeye eğk laak gelen elektmanyetk dalga Gelen Işın laak temsl edlmekted. Bu Ufkî Plazaynlu elektmanyetk dalganın büyüklüklendek alt ndsleden, (-nput, gelen büyüklüğü,, (-eflectn, yansıyan büyüklüğü ve t, (t-tansfe se geçen büyüklüğü göste. Buna göe θ, θ ve θt açılaı sıasıyla gelen ışının, yansıyan ışının ve geçen ışının aa yüzey nmal le yaptığı açıla lmak üzee, lduğu ve bu k açının aynı düzlem çnde bulunduğu İbnül Heyzem zamanından be blnmekted. Gelen dalga yansıdıktan sna aynı dalga byuna ve aynı fekansa sâhpt ve z dğultusu le b açı yapacak şeklded. Dlayısıyla, yansıyan dalga gelen dalga le b gşme uğayaak, aynı zamanda y dğultusunda da yayılı. Yansıyan dalga he hang b dğultuda yayılan dalga kavamına göe (53 den faydalanaak, genel laak, (x, y,z e jn. e j(x csay csbz csc (69 şeklnde fâde edlebl. Bundan sna gelen ve yansıyan dalganın dalga nmalle bellenebl: Şekl 3 den göüldüğü gb, A açısı gelen dalganın x eksen le yaptığı açı lup 90 0 d. Gelen dalganın z eksen le yaptığı C açı (80-θ ; y eksen le yaptığı B açısı se ( θ lu. Bu açıla (54 te kullanılısa,

16 6 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ ya da ve dlayısıyla (66 dan n.=xcs +ycs( θ +zcs(80 -θ (70 n.=ysn -zcs (7 gelen (y,z jβ(ysnθ zcsθ e (7 bulunu. Buada gelen dalganın genlğd. Benze şeklde yansıyan dalganın dalga nmal de bellen. Şekl 3 e göe, A açısı yansıyan dalganın x eksen le yaptığı açı lup 90 0 d. Yansıyan dalganın z eksen le yaptığı C açı θ ; y eksen le yaptığı B açısı se (90 0 -θ lu. Bu açıla (54 te kullanılısa, ya da ve dlayısıyla n.=xcs +ycs( θ +zcsθ (73 n.=ysn θ +zcsθ (74 yans. (y,z jβ(ysnθ zcsθ e (75 bulunu. Buada, kdnat başlangıcından yansıyan dalganın genlğd. Sını şatından =- elde edl ve θ θ lduğu çn yans. (y,z jβ(ysnsθ zcsθ e (76 lu. Göüldüğü gb, letken yüzeye gelen elektk alanı ve yansıma snunda taya çıkan yansıyan elektk alanı y ve z paametelenn b fnksynudula. Snuç laak (7 ve (76 süpepze lu: e(y, z (y,z +. (y,z e gelen jβ(ysnθ zcsθ e jβ(ysnθ zcsθ yans e jyβ y e jβ(ysnθ zcsθ jβ(ysnθ zcsθ = sn( zcsθ j sn(zβz e (77 ω π βz βcsθ, β y βsnθ, β (78 v λ Buada z β, z eksen dğultusundak faz kayması ve y β, y eksen dğultusundak faz kaymasıdı. (77, gelen ve yansıyan dalgalaın gşm snunda z dğultusunda luşan duan dalga dağılımını göste. Bu duan dalganın y ve z dğultulaındak dalga bylaı,

17 7 λ λ y z π π λ (79 βy βsnθ snθ π π λ (80 β βcsθ csθ z lu k buada, gelen dalganın dalga byudu. Gşm snunda, elektk alanı bâzı nktalada bbn yk edeek sıfı değene ulaşı; bâzı nktalada bbne ekleneek pztf ve negatf dğultulada maksmum lu. Sıfı nktalaı, yansıma yüzeynden z mesâfesn ve katlaında ve maksmum nktala se, yansıma yüzeynden 4 z ve katlaında luşu. Duan dalganın y ve z dğultulaındak faz hızlaı da klayca bulunabl: v v y z ω ω v (8 β βsnθ snθ y z ω ω v (8 β βcsθ csθ mesâfesn 5. İLTKN BİR ARAYÜY BİR AÇI İL GLN LKTROMANTİK ALANDA PARALL POLARİASYONLU (DÜŞY POLARİASYONLU-TM MODLU DALGAYA ÂİT YANSIMA V GLN DALGA İL GİRİŞİM Şekl 4 te göüldüğü gb, paalel plazasyn da (düşey plazasyn da elektk alan vektöü gelme düzlemne paalel ve manyetk alan vektöü se dkt. Şekl 4 te elektk alanının gelen ve yansıyan genlklenn anî b duuma ât dğultulaı göülmekted. Bu genlklen aa yüzeye paalel lan yatay bleşenle şeklde göüldüğü gb, eşt ve zıt yönlüdü. Bu mdda manyetk alanının lü, T-mdlu duumundak elektk alanının lü gb lduğu çn, (7, (75 ve (77 de benze şeklde yazılabl: h(y,z H H gelen yans. (y,z (y,z H (y,z + H. (y,z H gelen e yans H jβ(ysnθ zcsθ jβ(ysnθ zcsθ e jβ(ysnθ zcsθ He (83 jβ(ysnθ zcsθ He (84 e jβ(ysnθ zcsθ jβ(ysnθ zcsθ H e =H cs( zcsθ e -j βysnθ ==H cs(z z e -jy y (85 ω π βz βcsθ, βy βsnθ, β v λ (86 Gşm snunda, manyetk alan da bâzı nktalada bbn yk edeek sıfı değene ulaşı; bâzı nktalada bbne ekleneek pztf ve negatf dğultulada maksmum lu. Yansıma yüzeynde

18 8 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ maksmum lan manyetk alanın bu maksmumlaı, yansıma yüzeynden Dğe taaftan yansıma yüzeynden z 4 sıfı nktalaının meydana getdğ düzlemle z dğultusundadı. z nn katlaında tekalanı. mesâfes ve katlaında sıfı nktalaı luşu. Bu maksmum ve Yansımadan sna manyetk alanın şddet ve yönünde b değşme yktu. Dğe taaftan elektk ve manyetk alan aasında, (87 H H şeklndek empedans lşks devam etmekted. lektk alanı, (87 den, =H (88 laak elde edl ve Şekl 4 ten bulunan gelen elektk alanının z ve y bleşenlende kullanılısa, zgelen = sn =H snθ, (89 ygelen = cs =H csθ, (90 bulunu. Bu fâdele, TM mdunda y b letken aa yüzeyne eğk gelen elektk alanının fâdeled. Yansıyan dalganın genlğ gelen dalganın genlğne eşt, H =H, lduğu çn, zyans. = sn =H sn, (9 y-yans. = cs =-H cs, (9 yazılabl. Gşme uğayan elektk alanının tplam z bleşen e zg (z,y=h(y,zsnθ =H snθ cs( zcsθ e -j ve tplam y bleşen, e yg (z,y=h(y,zcsθ =H csθ sn( zcs e -j βysnθ =sn βysnθ =jcs θ H cs(z z e -jy y (93 H sn(z z e -jy lektk alanının he k bleşen TM mdunda da de yansımadan sna duan dalga luştuu. (94 y

19 9 ğtm ve Mal Köşes: OKUMA PARÇASI Blnmeyenle Üzene Kuulan Blm ve Teknlj Pf. D. Mustafa TMİ Günümüz lm ve teknljs hızla lelemekted. Günlük gelşmelen dahî tâkp edlemedğ b dünyâdayız. Daha düne kada b kaç cm lk b çp e (elektnk ynga, 5-0 yıl evvel b çekge büyüklüğünde lan tanzstöleden âdet sığdıılablyken, bugün aynı çp e 450 bn cvâında yeleştleblmekte ve yakın b gelecekte bunun 0 mlyn cvâında lması planlanmaktadı. Dğe taaftan, sânyede mlyn şlem yapan blgsaya teknljy ve dünyâyı yen b değşme zlamaktadı. Hayetle müşâhede ettğmz lmn he sahâsındak îcat ve gelşmelen temelnde, hç şüphesz, maddenn den b şeklde ncelenmes yatmaktadı. Bu nkşaf, asımızda maddec b hayat göüşünün hâkmyet netcesn vemşt. İnsanğlu b yandan akıllaı sasacak şeyle yapmış lmanın sevncn yaşaken, dğe taaftan hayâtın ködüğüm lmuş plenden, belk daha y b ese meydana getm dye, devamlı laak b şeyle ömeye çalışmakta ve taya çıkan yen pblemlele yüz yüze gelmekted. Geçeğ bulma yaışında âdetâ tek kanatlı b kuş lmuştu. â bu günkü teknljnn en mükemmel msal laak aldığı tmatk kntl ve sbenetğ cem eden nsanğlunun uhî cephes göz adı edlmş ve dlayısıyla mdel eksk uygulanmıştı. Bu geçekle Akf n kalemnden dökülen şu teennümle ne güzel özetlemekted. Yaının lm ned? Gayet müthş... Maddenn kudet zeyes uğaştığı ş. O yaman kudete hâkm lsam dyeek Saf edp dumadan bçk kafa, bnlece emek. Çünkü b damla kömüden edecekt temn, Öyle mlynla değl nâmütenâhî kudet... İbet al kend sözünden aman ğlum gayet... İlmî aaştımalaın blddğne göe, kânattak bütün maddele yüzü aşkın elementten meydana gelmşt. Canlı ve cansız he şey, bu elementlen hâkûlâde tekplenn b netcesd. Valıklaın bâzılaına canlılık hassası kazandıılmış, canlıla âlem taya çıkmıştı. Canlı ve cansız bütün valıkla, bblene muhtaç kılınmışladı. Canlıla, bu münâsebetle snunda zevk, haz veyâ ıstıap, kede duymaktadıla. Özet laak söylemek geekse, Yaatıcı, maddey maddeye muhtaç kılmakta, snunda da nlaı bble le zevklendmekted. Bugün bldğmz kadaıyla madde enejnn yğunluk kazanmış b hâld. Demek k, canlı ve cansız bütün valıklaın esâsı enejden bâett. Ye gelmşken hemen salım, ned bu enej? Kendsne su ve hava kada ve belk nladan daha fazla muhtaç lduğumuz bu öz ün kaynağı ned? vet! Mden lm bu sulaı henüz cevaplandıamamıştı. Bunlaa tatmn edc cevapla veldğ gün, geçekle taya çıkacaktı. Maddenn hemen hemen bütün kütlesn, 0 4 g/cm 3 cvâında lan b yğunlukla, atmun çekdeğn meydana get. İk ayı csmn kütlele aasında b çekm kuvvet vadı. Bu kuvvetn hang faktölee bağlı lduğunu bly ve bunu Bu makâle 987 yılında yayımlanmıştı. Bu gün 0 mlyn sayısı yakalanmış bulunmaktadı.

20 0 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ hesaplayablyuz. Fakat bu kuvvetn nasıl meydana geldğn şmdlk blememekteyz. Fzk lm, henüz bunu zah edememşt. Maddenn temel elemanlaından b tânes elektndu. lektn, bugün hayat ve medenyetmzde büyük b l ynamaktadı. lektk ampulünden saçılan ışık, uyaılan veyâ ynlaşan b atmda, elektnla taafından sebest bıakılan enej değl md? Uygun kumanda mettlaı le elektk ve elektnğn vazgeçlmez b paçası lan, kntl altına alınamadığında b yıldıım lup canavalaşan da elektnladı. Bunla atm çekdeğ etafında dönen 9.095x0-3 kg ağılığında elektkle yüklenmş paçacıkladı. Maddenn yapı taşlaından lan bu küçük paçacığın b an yk lması, kânât dengesn sasacak mâhyetted. Atmun çekdeğnde de elektk yüklü paçacıkla vadı. Bu k tp elektk yükünü bbnden ayıablmek çn elektnun elektk yüküne negatf, çekdektek paçacıklaın yüküne de pztf sm velmşt. Tecübele, faklı elektk yüklü csmlen bbn çektklen, aynı elektk yüklü csmlen bblen ttklen göstemekted. Bu tme/çekme kuvvetlenn nelee bağlı ve nasıl değştğ blnmekted. Ancak bu layın sebeb de açıklanamamıştı. Ama elektk yüklenn bu husûsyetle maddenn ve bugünkü teknljnn vazgeçlmez be unsuudula. Çekdeğn pztf elektğ le elektnun negatf elektğnn meydana getdğ çekm kuvvetn dengelemek çn elektn çekdek etafında km/s lk gb b hızla dönmekted. Bu saatte km lan fezâ aaçlaının hızlaına göe, kkunç b sü att. Bu dönüş, elektnun çekdeğn üzene düşmesn engelleyen b mekezkaç kuvvet meydana get. Ned bu mekezkaç kuvvet? Csm sükûnette ken lmayan bu kuvvet, hang sebepten dlayı dönme başlayınca taya çıkmaktadı? Bu kuvvet de kânat düzennn ve teknljnn vazgeçemedğ mühm b unsudu. Gavtasyn adı velen kütle çekm en zayıf kuvvett. Bununla beâbe, kânâtta tes sahâsı en uzaklaa kada eşmekte ve astnmk ölçülede hssedleblen yegâne kuvvet lmaktadı. Ayı Dünyâ etafında, Dünyâ yı Güneş çevesnde tutan; yıldızlaı galaksle hâlnde b aaya geten ve galaksle küme küme tplayan, mekezkaç kuvvet le blkte bu kuvvett. lektkî çekm kuvvetnden 0 40 defâ daha zayıf lan bu çekm kuvvet, mkskpk sahâda, meselâ atm çnde, hmal edleblecek kada küçüktü. Aksne, buada elektk ve manyetk kuvvetle hâkmd. İlmn zâhından âcz kaldığı bu kuvvetlen, acabâ, hç b zâhı yk mudu? Bunlaın cevâbını bulmadan blnmeyenle maddenn temel özellkle deyp geçştmekle aklı ahatlığa kavuştumak mümkün müdü? lbette mümkün değld. Kânât denklemnn bu blnmeyenlen çözmeden lm ve teknljy bunlaın üzene nşa etmeye çalışanla, huzusuz kalmaya mahkumdula. Aklı ahatlatmak ve huzûa kavuştumak çn da fk kalıplaını yıtmalı ve geçeğ sebestçe haykımalıdı. Ntekm, bakınız Skat ın sözlene: Kânâtta bulunan he şey, b gâyeye dğu yönelmekted. Bu gâye de daha üstün hedeflee mâtuftu. n snunda vaılacak lan gâye b ve tekt. Spence se: Bz kânâtta meydana gelen hâdsele dak üstü mutlak b kudetn tezâhüüne bağlamak mecbûyetnde lduğumuzu taf etmek zundayız.. demekte, Abaham Lncln se, knuyu daha da beaklaştıaak: Ben göklee bakıp valıklaın azâmetn seyedp sna Allah a nanmayanlaa hayet edyum. demekted. İnsan nanmanın yanında şüketmey de blmeld. Yanılmıysam, ahmetl Ayhan Snga ın söyledğn zannettğm şu söze b bakınız:

21 İnanmayanlaın en büyük bahtsızlığı, şüketme htyacını duyup da şükedecek b ye bulamamalaında taya çıkmaktadı. Allah ın lm sıfatının b tecells lan lm ve teknljdek bu gelşmele ancak b başlangıçtı. Geçeğe daha çk yaklaşmak maddî ve mânevî lmlen kemâlyle mümkün lacaktı. Psklj knusunda büyük lelemele kaydeden meşhu blm adamı D. Chales Stammtes, lmn en snunda ne gb gelşmele yapacağı şeklndek b suya: İlede meydana gelecek en büyük keşfle ûhî yönden lacaktı. İnsanla b gün maddî şeylen saâdete vesle lamayacağını anlayacakladı. İşte zaman dünyâda âlmlen labatuvalaı Allah a yönelecek ve ûhî hakîkatle aaştıılmaya başlanacaktı. O gün geldğ zaman âlem geçmş asılada gömedğ lelemelen en hızlısına şâht lacaktı. Bugün lm, labatuvalaını ûhî geçeklee yönelteek, nunla bütünleşeceğ gelecek günlen hasetn duymaktadı. NOT: Daha fazla benze yazıla çn He aman Güncel (D Kalan Yazıla, ya da 7. TAM BİR DİLKTRİK ARAYÜYİND ĞİK YANSIMA Gemetk ptkte b elektmanyetk dalga b ışın le göstelebl. Işın, eş ptansyel yüzeyn nmalne (dalga nmal paalel laak çzlen yönlü b hattı. Işın kavamında elektk ve manyetk alanlaa ât genlk söz knusu lmaz. Şeklde göüldüğü gb,. tamda delektk sını yüzeyne eğk laak gelen b düzlem dalgaya ât paalel ışınlaın b kısmı. tama ge yansı, b kısmı da kıılaak. tama geçe. Şekl 5 te deletk sını yüzeyne gelen b düzlem elektmanyetk dalgaya ât gelen yansıyan ve kıılan ışınlaın b çft göülmekted. Gelen Işınla, Gelme Düzlem z K C Yansıma Düzlem Yansıyan Işınla Sını Yüzey A n B D Kıılma Düzlem T Geçen Işınla (Kıılan Işın Şekl 5 Delektk sını yüzeyne gelen b düzlem elektmanyetk dalgaya ât gelen yansıyan ve kıılan ışınla

22 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ Şekl 5 te. tamda gelen. ışın CB mesâfesn alıken, A nktasında kıılan. ışının b kısmı A mesâfesn,. tamda AD mesâfesn kat ede. ğe dalganın. tamdak faz hızı v,. tamdak v se, zaman bu alınan yllaın anı, hızlaın anı le aynı demekt: v v CB (95 AD ACB dk üçgennde CB=ABsn ve ADB dk üçgennde AD=ABsn lduğunu gömek klaydı. CB ve AD eştlkle (95 de kullanılısa, CB sn v (96 AD sn v elde edl. Dğe taaftan v, v (97 lduğu hatılanı ve fâdede yelene yazılı ve ptk malzemelen çğunda = μ 0 lduğu göz önüne alınısa, (86 ten, CB sn v (98 AD sn v bulunu k, bu eştlğe Snell Kânunu den. Ayıca, AB açısı le KA açısı kenalaı bblene dk lduklaı çn, bbne eştt. Aynı sebepten dlayı CA açısı le CB açısı bblene eşt lu. Dlayısıyla, CB ve AB kenalaı bbne eşt lduğu çn, ACB ve AB üçgenle bblene eştt. AB= ve dlayısıyla le KA= elde edl k buadan şu snuç çıka: Yansıyan ışının yansıma düzlemnn nmal le yaptığı açı, gelen ışının yansıma düzlemnn nmal le yaptığı açıya eştt. Bu eşt açıla aynı düzlem çnded. B düzlem elektmanyetk dalgada mete kae başına nakledlen gücün Pyntg Vektöü le hesap edldğ blndğne göe, P= H yazılabl. Düzlem dalgada elektk alan vektöü dâma manyetk alan vektöüne dk kaldığı çn, P= H sn90, H = / elde edl. Buna göe AB yüzeyne çapan gelen dalganın taşıdığı güç cs le antıdı. Yân, AB yüzeyne gelen güç ( / cs lu. Bu gücün b kısmı ge yansı b kısmı. bölgeye geçe. nej kunumundan dlayı ( / cs =( / cs +( t / cs (99 eştlğ yazılabl. Bu eştlğn he k taafı le çapılısa elde edlen, fâdesnn he k taafı cs le bölünüse, cs = cs +( t / cs (00 = / +( / t cs (0

23 3 veyâ t cs (0 cs t t cs cs (03 cs cs snuna vaılı. Bunun kaekökü yansıma sâbtn ve: ρ t csθ ε t csθ (04 csθ ε csθ ğtm ve Mal Köşes: OKUMA PARÇASI Asımızda Kıymetl Blm Adamlaımızdan Fezâ Güsey Pf. D. Mustafa TMİ 976 yılında Nbel Ödülü'nden sna gelen ve en öneml ödülle aasında sayılan Openhme Ödülü'nü kazanan Üçüncü Dünyâ İlmle Akadems'nn de üyes bulunan dğe b blm adamımız mehum Fezâ Güsey, 950'lede İngltee'de dktasını yaptığı sıalada lemente Paçacıkla Fzğ'nde öneml buluşla lmaktaydı. Güsey, patkül fzğne daha sıalada gönül vemşt. 968'de TÜBİTAK Blm Ödülü'nü kazandığı zaman, ödül töennde yaptığı heyecanlı knuşmasında, yüksek enej fzğnn geleceğe dönük önemn belteek aklî ve naklî lmle kaşılaştıdıktan, yânî lm madde ve mânâsı le ele almanın önemn vuguladıktan sna sözlen şu knuşma le btmşt: B taaftan temel blm den b geçeğ aksettdğ çn güzel... Mâceâ açısından bakılısa, süpzl ylladan beklenmedk netce ve kavamlaa süükledğ, aaştıma heyecânı dlu anla yaşattığı çn güzel... Böyle yaatıcı güzellğn ne zaaı labl? B avuç nsan, esk devşle msâl, tabatın sınılaında dlaşı duula. Şâ Muhyddn Abdal'ın dedğ gb, KAYNAKLAR: Muhyddnem devşem, Hak yluna gmşem, On sekz bn âlem, B zeede gömşem.. Annm, 986 Blm Ödülü Töen, Blm ve Teknk,, Sayfa 4, Sayfa 6. NOT: Daha fazla benze yazıla çn He aman Güncel (D Kalan Yazıla, ya da

24 4 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ 8. YALITKAN BİR ARAYÜY BİR AÇI İL GLN LKTROMANTİK ALANDA DİK POLARİASYONLU (UFKÎ POLARİASYONLU-T MODLU DALGAYA ÂİT YANSIMA SÂBİTİ Aa yüzeye eğk laak gelen T mdunda elektk alan vektöünün gelme düzlemne dk ve aa yüzeye paalel lduğu blnmekted. Şekl 6 da göüldüğü gb,, ve t alanlaı tahtadan (sayfa düzlemnden bze dğu gelecek şeklde plazeld. Bu duumda elektk alanının bu bleşenle, göüldüğü gb, aa yüzeye teğet bleşenled. lektk alanının teğet bleşenle, aa yüzeyde süekl lduğu çn, t = + (05 eştlğ yazılabl. Bunun he k taafı t le bölünüse, ya da bulunu. Bu snuç (03 de kullanılısa, t t (06 (07 cs ( (08 cs elde edl. Buada aa şlemle yapılısa yansıma sâbt, veyâ ( ( ( ( ( cs cs ( cs cs cs cs cs cs (09 cs cs laak taya çıka. Snell Kânunu ndan haeketle bulunan fâdesndek cs cs (0 cs sn ( sn sn sn (

25 5 eştlk dkkate alındığında ya da cs sn ( cs sn cs sn cs sn (3 cs sn cs sn snucuna vaılı. Bu fâde delektk b aa yüzeye eğk laak gelen b T mdlu b düzlem elektmanyetk alanın elektk alan bleşenne ât yansıma sâbtn ve. 9. YALITKAN BİR ARAYÜY BİR AÇI İL GLN LKTROMANTİK ALANDA TM MODLU DÜLM LKTROMANYTİK DALGAYA ÂİT YANSIMA SÂBİTİ Paalel plazasyn (Düşey Plazasyn da denlen bu TM mdunda manyetk alan, yansıtıcı yüzeye paalel ve gelme düzlemne dkt. Bu mdda manyetk alanının lü, T-mdlu duumundak elektk alanının lü gbd. Şekl 6 da göüldüğü gb,. tamda elektk alanlaı bblenn etklen azaltacak yönde lduğu çn bunlaın fakı vektö laak = - le göstelse, aa yüzeyde. ve. tamladak teğet bleşenlen eştlğnden dlayı, cs =( -cs = t cs (4 yazılabl. Gelen Işın p-plazel Dalga Yansıyan Işın Gelme Düzlem y z Yansıma Düzlem H H y - H t t Kıılma Düzlem Geçen Işın (Kıılan Işın Şekl 6 lektmanyetk dalganın elektk alan vektöü, gelme düzlemne paalel, manyetk alan vektöü dkt

26 6 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ (0 eştlğnn he k taafı le bölünü ve buadan çeklen t ( cs cs (5 fâdesnn kaesnde (03 den çeklen kullanılısa, bulunan fâdesnden veyâ t ( cs cs (6 cs ( ] (7 cs ( cs cs ] (8 cs ( ] (9 cs cs cs cs cs cs cs ( sn ( sn ] (0 elde edl. Snell Kanunu ndan haeket edleek bulunan sn sn lduğu dkkate alınısa (0 cs cs ( sn ( sn ( ( / / cs cs ( ( / / sn sn ( lu k bu fâde, b delektk aa yüzeye eğk laak gelen TM mdundak b elektmanyetk alanda elektk alanına ât yansıma sâbtn ve. 0. BRWSTR AÇISI T mdunda meydana gelen elektk dplü kend adyasynunu yansıyan dalgadan üetmekted. lektk dpl antenn adyasynu kend eksenne dkt. Bu yüzden, T mdunda yansıyan dalganın üetlmesnde b pblem meydana gelmez. Hâlbuk TM mdu ve özel b gelş açısı çn yansıyan dalga dplün uçlaını yketmeye çalışı (Şekl 7. Böylece, yansıyan dalga le kıılan dalga aasındak açı tam 90 lduğunda, + =90, yansıyan dalga tadan kalka. Bu sûetle ptk güç tamamen kıılan dalgaya yönel.

27 7 Beweste açısında yansıyan ışındak p-plazel bleşen tamamen tadan kalka. Dpl adyasynu tamamen knc tama tansfe edl. Başka b fâdeyle, b delektk aa yüzeye eğk laak gelen TM mdundak b elektmanyetk alanda elektk alanına ât yansıma sâbt, ancak özel b açıda sıfı lu, yansıyan dalga tadan kalka. Bu özel açıda ( yansıma sabt sıfı lu k, bu özel açının bulunmasını klaylaştıı. cs cs ( sn ( sn ( ( / / cs cs ( ( / / sn sn 0 ( veyâ =0 çn ( / cs ( / sn 0 (3 lmalıdı. Bu şatı sağlayan açı ya da cs cs B (4 tan tan B (5 bulunu k, buada B açısına Beweste Açısı den. T veya s Plazel Dalga H k p

28 8 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ Dpl ve Radyasynu p, p=dpl Mment Vektöü k Radyasyn Desen TM veya p Plazel Dalga H k p Gelme Düzlem Dplün Radyasyn Şekl (Desen Gelen Işın p-plazel Dalga z Dplün ksen H H Yansıyan Işın ksk p-plazel Yanıyan Işın H t t Kıılma Düzlem Geçen Işın (Kıılan Işın Şekl 7 TM mdu ve özel b gelş açısı çn yansıyan dalga dplün uçlaını yketmeye çalışı. Böylece, yanıyan dalga le kıılan dalga aasındak açı tam 90 lduğunda, + =90, yansıyan dalga tadan kalka. Bu sûetle ptk güç tamamen kıılan dalgaya yönel. Sula: lektmanyetk spektumu aaştıınız. Optk dalgalaın dalga byu sınıı ned? 3 Suyun zaf delektk sâbt 8 lduğuna göe, Beweste açısı ned? Cevapla: lektmanyetk spektum aşağıdak şeklde sıalanabl:

29 9 lektk Dalgalaı Rady Dalgalaı 3 Kızılötes Dalgala 4 Optk Dalgala 5 Mötes Dalgala 6 X-Işınlaı 7 Gama Işınlaı 8 Seknde Kzmk Işınla Optk dalgala A aasındak dalga byunu kapsa A aalığına Yakın Kızılötes, A dalga byu aalığına Yakın Mötes den. 000 A 4000 A 7600 A A Yakın Kızılötes Göünen Işık Yakın Mötes 3 B actan actan 8 actan9.460 ğtm ve Mal Köşes: OKUMA PARÇASI Blm, Sevg ve mânevyat Pf. D. Mustafa TMİ Bâzı blm adamlaı lm kelmesnn, blm kelmesnden daha kapsamlı lduğu göüşündedle. Bu günkü anlamıyla teknljy çağıştıan blm, dînî kaynaklaın "hkmet", "bece" ya da "mahâet" laak bahsettkle kelmele anımsatmaktadı. İlm, hkmet kapsadığı gb, mânevyâtı da çe. Ama bu, blmn veyâ hkmetn mânevyâttan tect edlmş lduğu anlamına gelmez. Çünkü mânevyât, lmn bütün şûbelene gavtasyna (yeçekmne benze b şeklde nüfûz etmşt. Bu bakımdan mânevyât, evendek güçlen, belk, en büyüğüdü. İnsanğlunu uzaya taşıyan, Ay'a götüen bece, teknlj denen blmn b zafed. Ntekm, Ay'da lk yüüyen astntladan Jame Iwng'n, "Tanı bzm çn çk özel b gezegen yaatmış. Bzm çn özel b sevgs va. Bunu özellkle Ay'da hssettm..." şeklndek sözleyle, lmn ulaştığı heyecanlı anda ble lk defâ sevgy dle getmes mânevyâttan vaz geçlemeyeceğne b şâett. Çünkü, sevg mânevyatsız lmaz. Jame Iwng'n, bu sözlede sevg le blkte tek tanı lan Allah'ı da zketmes ve O'nun bs de "lm" lan sm le sevgnn ç çe lduğunu, he lmî başaının sevgy beâbende süükledğn îmâ etmes bakımından da ldukça anlamlıdı. Ne le meşgul lusa lsun, sevgden mahum lan, sevgden nasb lmayan b kmsey ve hattâ b hayvanı tahayyül ble etmek sun' b davanış lsa geekt. Dlayısıyla, sevgsz ve mânevyatsız hayat lmaz.

30 30 V. BÖLÜM YANSIMA V KIRILMA Pf. D. Mustafa TMİ Fzk ktaplaı, he tânecğe b dalganın eşlk ettğn söyle. Bunun gb, lm kapsamına gen he blme, he şe, he gâyete de b sevg eşlk etmeld. Acabâ edy mu? Acabâ he blm adamı, he sanatkâ, he ş ebâbı göevn yapaken sevg ve hşgöü antenlen çalıştııy mu? Bu günkü uzay ve blgsaya çağında nsanlığın hak ve hukûku, düşünce, dn ve vcdan özgülükle knusunda ye geldğnde kaldan daha kalcı keslenlen, bâzen çk bast ve sevyesz knulala uğaştıklaını gödükçe şaşımamak elden gelmy. Bu çfte standat, ya da pl standat seglyenlen, şu mden dünyâmızda ble temel hakla ve blm sevyele knusunda geekl lgunluğa sâhp lamadıklaını düşünmek bze z gely. Bu tü tutasız, samîmyetsz, akla ve blme tes düşen lgulaı, özlenen özgülük ve blmsel lgunluk atmsfenn çk uzaklada kaldığını gösteen üzücü Ota Çağ kalıntılaından öteye geçemedğn sık sık vukûbulan laylada gözlemenn üzüntüsünü taşıyuz. Sevg ve hşgöüden daha anlamlı laak mânevyattan yksun davanış ve lgula, demkâs ve nsan haklaını sıf kend ve kend yandaşlaı çn düşündüklen delllenden akla, mantığa ve blme tes düşen davanışla, lgunluğa ulaşamamış, mden ve hü düşünceye şeklen adapte lmuş, medenyet yluna düşmüş engelle laak algılanmalıdıla. Kşlen şusuyla-busuyla uğaşanla, mantık ve blmn ışığından mahum lanla, blme atfedlen değe ve kıymet nsafsızca tahp etmekte, sevg ve mânevyat kavamlaından yksun sğuk b tamın tksndc atmsfen hazılamaktadıla. Bu tple, hekesn kend sevyelene nmesn stedkle halde, kmsenn kend sevyelene çıkmasını stemezle; kend ve yandaşlaının temel hak ve hüyetleden faydalanmasını stedkle halde, kendlene kaşı gödükle kmselen bu temel hak ve demkatk özgülükleden faydalanmasına tahammül edemezle. Bütün bunlaın temelnde blmsel b cehâlet ve nsanlık sevgsnn nksanlığı yatmaktadı. Sevg ve hşgöünün en çk blm yuvalaında az-ı endam etmesn bekleken, bâzen bunun tam tes le kaşılaşmanın, bu kutsal blm unvânını kullanan lay kahamanlaının, blmn b nevî gıdâsı sayılan sevg ve hşgöüyü dnamtlemeleyle, nlaın aslında lmn gş kapısına ble yaklaşamadıklaının açık ve sah laak belgelen seglemes, sevgnn mânevyatın b şeklde gönülleden kazınışının fâdesd. Sevg ve mânevyat, lmî uhûnun gıdasıdı. Gıdasını Sevg ve mânevyattan alamayan ne blm, ne hkmet ve ne de sanat, tam ve nksansız b tanıma kavuşamaz. Sevg ve mânevyatı dışlayan he blm, uhsuz, kuu ve sğuk b kavamdan öteye geçemez. Sevg ve mânevyat, lkbahada yeşeen ağaçlaın kılcal damalaında yüüyen su gbd. Bu su, ağaçta nasıl yapak ve engâenk ççeklen açma sebeb se, sevg ve mânevyat da blm ççeklenn, blm hâkalaının sebebd. İlmde ve teknljde ge kalışımız, belk de, sevg ve sevmey ve daha anlamlı laak mânevyatı henüz tam mânâsıyla beceemeyşmzdend. sevg ve mânevyatı blmden sıyıaak, blm ve sanatı kuu b ağaca çevmenn dehşetn dak edememek ne bedbahtlıktı, b blsenz!.. NOT: Daha fazla benze yazıla çn He aman Güncel (D Kalan Yazıla, ya da