nk Dönem Osmanli Tari~inde Düstur ve Düzmece* i-

Transkript

1 J 2701 Sögütten Istanbul a katj 1500e dogru yerlern seratn yükümlülüklernden bqn yerne getrmek üzere Sünn Islamn gaza anlaysna bdktlar nk gaz geleneg Sultanlar Ebu Müslm ve d gerlpopüler destan kahramanlarna benzetmstr: 1500lere dogru kronk yazarlar hanedan Peygamber ve Dört Hal feden ber en büyük gazler olarak yüceltyordu Sünnlk haedan deoojsnn kaynag olarak Slgn yern almst 1500den sonra Safevlern yüksels Osmanllarn Sünnlklrn vurgulama eglmn daha da güçlendrd Safev kaf Jrlgne kars "Hak dh" savunma htyac ve 1517den t son a Mekke ve"j Mednenn muhafz olmalar Osmanl sul nlarn 16 yüzyldcjt ddalarn büyütmeye yöneltt Sul anlar ve onlarn propagandaclar kendlern yalnzca IslaEn yayclar olarak degl Tanrnn arzusunu duyurma larac olan Sünnlgn tek mesru savunucular olarak tak<lm etmeye basladlar Halfe ünvannn da alnmasyla muptemelen 1550 cvarnda bütün Islam dünyasnn lderl g ddasnda bulundular " nk Dönem Osmanl Tarnde Düstur ve Düzmece* - Coln Imber Osmanl mparatorlugunun kurulusu le lgll rvayetlern çogu esasen Oruçun Tevarh çetl düzetlms nüshalar halndek Anonm kronkler ve Askpasazbdenn Tevarh gb 15 yüzyl sonu veya 16 yüzyl b lsnda kaleme alnms br grup Türkçe metne dayanmakta r Söz konu- su metnler 1422ye kadar gelen olaylar hak nda artk o zaman mevcut olmayan fakat 1422den ksa rr süre sonra düzenlenms farkl br kronk olmas muhterel ortak br kaynag paylastklar dn ayr br grup olusturrlar Bu metnlerdek malzeme Osmanl Imparatorlul unun kurulusu Osmann dönem hakknda daha s nrak bütün hkayelern kaynagn olusturmus ve etkler 20 yüzylda sürdürmüstür Modern arastrmaclar!bu larn rvayet- " Orjnal: "Canon and Apocrypa n Early Ottornan Hsto " C Heywood ve C lrnber (haz) Studes n Ottoman Hstory n Honour oj rojessorv L Mt- nageistanbul: The Iss Press Çevr: Fat a Acun

2 272 Sögütten Istanbula lernn ayrntlarnn çoguu red fakat genelde ana hatlar- n kbul etmslerdr Ozellkle Osman ve mayetnn gaz veya göçebe oldugu veya glöçebelkten gazlge nasl geçtklern açklama konusunda halen de devam eden tartsmalar br metnlerdek temalra dayanmaktadr Bu anlamda bu grup kronkler tarhçnn "düstur"unu (canon) olustu- rur1 pger yandan tarhçlern hç br zaman tarh kaynak oladk kullanmadklar ve Osmanllarn kurulusunu belrlemee degersz gördüklek Türkçeden baska dllerde ya- zlmts lk dönem Osmanl tarhnn farkl hkayeler mev-! cuttur Bunlar br kaç nüshas bulunan ve en sonuncusu 1538 Italyanca versyonu! olan Spandugnnonun Osmanl lmp4ratorlannzn Kökenler! Üzernes; 1514 tarhl Italyan- ca Hstora Turchesca; Çekçe ve Lehçe metnler mevcut olanl Srp Konstantn Mhalovçn Hatralar; ve Msrl bn Hacer el-askalann 1450 cvarnda Arapça kaleme ald lnba el-cumrdur Bu metnler de Osmanl tarhçsnn 1düzmecelern" (aporypha) olusturur lk baksta bu "düzmece" tarhler kabul etmemek çn geçerl nedenler mevcuttur Öncelkle bunlar Türkçe deg dr Bu ble yalnz basna bunlarn Türk tarhnn kayaklar olmalar br yna hakkatte Türk gelenegnden geldkler hakknda da süphe uyandrr Osmanl sultanlar hakfndak hkayelern tarh olmadg askardr; sultanlarn dlarn ve sl?lesn gösteren "hükümdar lsteler" ble yanstr Anca bu met-lern yakndan tahll en azndan baz ayrntlarda Türk geenegn yansttklarn ve yer yer "dü ftur" le benzerlkler oldugu göstermektedr Asagda: verten örnekler "düzmece" dek hükümdar lstelern ve Im8aratorlugun kurulus* ve Osmann dönem le lgl "dükmece" hkayelerdek brkaç ayrnty nceleyerek bunlarf "düstur"a nasl baglndgn göstermektedr Düzmece Hükümdar Lsteler - () Spandugnno Spandugnno ; arasnda Istanbuld j yasadktan sonra talyaya dönüsünde Osmanl Imparat9rlugu tarh manzarasn tasvr edenbr talyan Rumudur Tarhnn brkaç düzeltlms nüshas mevcut olup en sor 1538nüshasnda yer alan hükümdar lstes "düstur"dak ] slsle le ayndr: Ottomano (Osman) - Orchano (Orhan) - Cax Condcaro olarak blnen Amurath ( Murad)l- Ildrm Baast (Yldrm Bayezd) - Mehemeth ( Mehrned) Ancak burada ble Sultan Mehemethn adnda uydrma etkler görülmektedr 1513 tarhl lk talyanca nüspada bu hükümdarn ad yalnzca Sultandr henüz Sultap Mehemeth degldr Ancak Sultann byografsndek ufk ayrntlar onun düsturdak Mehmedoldugunu bertmektedr Spandugnno Onu Bayezdn oglu ve ll Muradn babas olarak tanmlar ve "çagatay Imparatoru" babasn yendkten sonra Imparatorlugu kurtardgn kaydeddr Daha son: rak 1538 nüshas Ona düsturda geçen Meemeth adn verr fakat düzmecedek "Sultan" ad le brlettrr ve daha öncek met nlerde yer aan Sultann ksa by grafs le Mehmedn br zamanlar ayr fakat oldukça armask byografsn brlestrr f jspandugnno OgUZ; mlletnn mütevaz br çoban olarak betmledg hanedann atas hakknda br de hkaye sunmaktadr Bu açkça hanedann Oguz secdres ve göçebe kaynakl düstur hkayelernn br tasvrdr 1538 nüs- " 5D nüshas çn bkz "La cronaca talana d Teodoro spjndugno: Chrstana Vllan Gandoss La Medterrane aux XIIe-XVI SeeleslLondra 1983s Bu nüshann Franszca tercümes çn bkz Thebdore Spandouyn Cantacasn Pett Tracte de lorgne des Turcqz (haz Schefer) Pars 1896 s nüshas çn bkz C Sathas Documen s nedlts relatfs a lhstore de la Grece au Moyen-Age clt IX Pars 1890 s

3 27 Sögütten Istanbula has bu atann adn "del mecnun" anlamna gelen Pazzo olarak verr ve "Türk yazarlardan hçbrnn Pazzodan baska br ad vermedgnde" srar eder Bu da düsturu hatrlatpaktadr Muradn br özellg olarak verdg "gaz" termn açklarken 153!8 tarhl nüshasnda Spandugnno bupu "cesur ve yürekl" [olarak tanmlar Ancak 1513 nüshasnda "cesur ve pervasz" (valente sbardelato) olarak farfl seklde tanmlar Bu da Franszca nüshada "ahmak aklsz" (hardy sans mson) olarak görülür Sbardelato hady ve sans mson "dl mecnun" ve "ahmak pervaszca cesur" anlamlarnd+ delye karslk gelen bütün bu terfümeler gaz tçrmnn popüler anlaysn yanstmaktadu Türk kronkler Osmana dama Osman Gaz olarak atfda bulunur ve öyle görünüyor k Spandugnno bunu Galz oglu Osman olarak anlamstr Gaz termnn anlam üzfrne karslk yaptg olarak sorgulamalar bunun nhayette Pazzoya kullandg del anlamna geldgn ortaya koymaktadr Böylece farkl br seklde olmasna ragmen Paha düstur gelenegdi:yanstmaktadr ; () TheHstora Turchesca 154 tarhl Hstora Trchescann grsnde yer alan Osm nl Sultanlar tarh2osmanl hanedannn 1300de Zç ad br le basladgn Onun oglu Osmann lk fethler ya tgn bldrmektedr 1328de Arcana Attornanonun ye ne geçms 1350de e Marothe Orcanonun yern alm tr Bu da Panzarte vb Salmana adlarnda k ogul bmka ak 1373de vefat etstr Panzarte Solman öldürerek ta ta geçms onun yer de 1381de de Calapno almstr M tn "baskalar bunun Eldrn Baast oldugunu belrtm ktedr" seklndek CJlapno hakknda br kayt da lave 2 IDonadoda Lezze Hlstorla urcllesca ( ) (haz: Ursu) Bükres 1910 s I-lO llk Dönem Osmanl Tarhnde Düstur ve Düzmece 275 etmektedr Bu Calapno (veya Eldrn Baast) Orcano ve Macometto adlarnda k ogul brakmstrjorhan tahta geçms fakat k yl soi]ra Macometto onu ölürmüstür Osmanl Sultanlar le lgl bu lste katmasktr fakat büyük ölçüde zah edleblr Ottomanonu Osman oldugu açktr Baz düzmece gelenekler onu Osn;anck yer adna baglamaktadr; burada olan da budurj Bu versyonu nakleden ks Osmann Otoman Zç (Osmanck) adl br kasabay feth ettgn söyler ve yer adnn 9ttomano (Osman) ve babasnn adnn brlesmesyle olustugunu açklar Dolaysyla hanedann kurucusu ola Z?n ad br yer adnn son eknden gelmektedr Osmana halef olan Orcano ve Marothenn düstur gelenegnn Orhan ve Murad oldugu askardr Ancak anzarte Bayezdn bozuk hal degl se zah zordur Eger ardndan C;tlapno gelmese d Panzartenn kardes Salmana da esrrengz br sahsyetolarak kalacakt rer kadn da orjal kss Ba- yezdn öz oglu Süleyman Çelebdr "Çlfleb" (Türkçe sehzade) unsuru Italyancada Calapno olarak geçen baska br adamn adn olusturmak üzere ayrlmstr: Hakkatte Süleyman Çeleb kardes tarafndan öldürüüüeldrn Ba- " ast açkça Yldrm ayezddr BayezdrlOrcano (Orhan) adl br oglu yoktu fakat Süleyman Çelebnn vard 1413de kuzen Orhan degl kardes MusalY öldürerek ç savasn galb olarak yüksçlen Macometto Bayezdn oglu Mehmetdr Hstora Turchescadak Sultan lstelernn karmask oldugu söyleneblr bu da lstelern Osmanl elenegn yanstmadg sonucuna götüreblr Yazarn lsfeler Türk olmayan materyal le süslemes -örnegn T?rklern Truva köken hkftyes- bu :denm güçlendrm9ktedr Ancak bu lstelern Türk gelenegne dayandg n edeyse kesn- dr Karmask olablr: fakat karmasa düstu kronkler ve dger Türk "tarh" materyalnn de özell dr Bunlarn Osmanl dareclernn Osmann babas Ert gruldan geld- """

4 276 Sögütten Istanbula gn(ie hemfkr olduklartdogrudur fakat Osmann atalar ve Sultanlarn akrabalarnn durumu Hstora Turchesca4ak hükümdar lsteler kadar karmakarsktr3 Yanlslg gerçek-dslg yanstmas gerekmez Dger yandan Htora Turchescadak hükümdar lstesn gerçek Osmanl geleneg kabul etmek çn daha geçerl br neden vardr H$torann baslca kaynagi 470 le 1510 arasnda Os- manl hzmetnde bulunan Govann-Mara Angolello bas- ta olmak üzere ltalyanlarn hatralardr Hstorann "T?rk Tarh" muhtemelen bu nedenle yazarn Türkyede duydugu ve belk de Yençer veya kapkulu askerler arasdak du yabanclar tarafndan blnen hkayeler yanstyor- l () Konstann Mhalovçn Hatrat MhalovçnHatratna dahl ettg lk Osmanl Sultanlarn hkayeler4 benzer kaynakl olmal çünkü O da 1:pOnn ksa br süre sonrasndan 1463e kadar kapkulu asfer olarakhzmet etlstr ll Muraddan öncek Sultan- larsu seklde sralar: Sh5 oglu Otman (Osman) -Mustaffa -1ladn - Morat - Sultan Bu lstede yalnzca Otman (Os- f mn) ve Morat (Murat) düstura uyar Osmanm babas : Snn adnn Hstoda! Turcheskann Zç oldugu ve Os- 3 ÖrnegnTürk kaynaklarndagündüz Alpad Ilk alrakahmed(1400 C van) ve Yazczade (1425 car)lnn eserlernde Gök Alp adh dger br ks" le brlkte Osmann babala Ertugrulun arkadas olark görülür Enver! ; (1465 cvan)nn Düstumamesnde Gündüz Alp ve Gök Alp kardestr ve Gündüz Alp Ertugrulun babasdr Karamanh Mehmed Pasa (1480 cvar)nn kronlg Gök Alp Gündüz Alpn babas ErtUgrulun dedes yapar Anonm Oruç metnlernde! Osmann babas veya kuzenldr Askpasazdde de se Osmann kardesdr " 4 Konstantn Mhalovçn Memors of a janssary Inglzce tercümel Çekçe : metn Benjamn Stolz tarafdan yayna hazrlanms Svat Soucek tarafndan" tarh yorum lave edlmstr(ann Arbor 1975) s 30-38; 5 Mhalovçn Hatratnn hçbr nüshasnda Sh görülmüyor Benjamn Stolz " ve SvatSoucekagexXvI 1111DönemOsmanlTarhdeDüsturveDüzmece 277 manck yer adnn son eknden geldg asfkardr Mustafa çn br açklamamz yok Aladn düstur eleneklerndek sahslardan br olablr Bu Alaeddn sml br Selçuklu Sultann osman ve babasnn hams olaak verr ve ayn sahs Spandugnnonun Osmanl Imparatorlarnn Kökenler Üzernesndede görülür I" Mhalovçn bldg br gelenek Alaeddn adnbr Selçuklu Sultanndan Osmann hayal oluna dönüstürmüs olablr Mhalovçn Sultan olarak rdlandrdg uydurma hükümdar Spandugnnonun lk nyshasnda da görülür fakat her k yazar da bu hükümdar n byografsnn ayrntlar konusunda farkl blg verr Hatratn tarh lk baksta çerk k9nu5unda güven vermyor Mhalovçn Hükümdar kagda dökülmeden uzun yllar önce Türkyede duy uklarndan kaynaklanmaktadr dolaysyla hafza kaybn lstej ugradg da dü: sünüleblr Metn rpça oldugu sandn orjnalnden mevcut Çekçe ve Lehçe nüshalarna çevris srasnda baska degsmelere ugrams olmaldr Ancak bunun esasnda Osmanl gelenegnndogru br yansmas 0lduguna süphe 1 yoktur Bell hkayeler ve smler düstur le; daha lgnc Osmanl arsv malzemes le baglantldr Bu arsv malzemes 16 yüzyl Bursa Sancag tahrr defterlernde görülen vakf ve mülklere atkaytlardr Örnegn 1521 tarhl defterde "Sultan Alaedpn zamanndan" ber mevcut olan ve dger "Sultan Alaeddn"den kalma k vakf kaydedlmstr6 Bu kaytlar hem düstur gelenegnn Selçuklu Sultann hem de Mhalovçnl Aladnn hatrlatmakta ve ad geçen kaytlarn efsanevbr Sultan adna düzenlenenvakhyelerle"dogrulanan"vaflaraatoldugunu ve gerçeklgn daha sonra tahrr yaz1larnn da kabul ettgn düsündürmektedr7 Ayn defter "Sultannsan" 6 Barkan ve Merçl Hüdavendgar Lvas 1009 ve 101q nolu kaytlar " 7 Gerçeklg süphel vakflan Bursa cvarnda bulmak gerçekte sasrtc degldr 1402de Tmurun ordusu sehr yagmalams ve 9ölge arasn- r " ;1 1 j :: J ":J ; 11! "l ; --

5 gütten Istanbula *tasdk edlen vakflar ve "merhum Sultan Hann vakflr" baslg altnda ayr br kayd çermektedr Defterler "lerhum Sultan" tarafndan bahsedlen mülkler de kay- detmektedr8 Yalnzca "Sultan" adn tasyan br Osmanl Iükümdar yoktur Bu ad Mhalovç ve Spandugnonun Ük nüshalarnda geçmbktedr Bu durumun defter düzenjyen katb de sasrttg muhakkaktr O da problem Sandugnnonun 1538 nüshasndak gb "Sultan" Mehmet olarak tanmlayarak çözmüstür "Merhum Sultan J Hann vakflar"9na su notu eklemstr: "Sultan Hm dye alandrlan sahs Çeleb Sultan Mehmed oldugu çn tannablmeler çn buray dahl edld" Yazar düzmece gelenbgne göre Sultann II Muraddan önce geldgn blyordl Bu da Sultann Muradn öz babas (Çeleb) Mehmed olarak tanmlanmasn mümkün klyordu Bu örnfklerde oldugu gb düzmece geleneg gerçek Osmanl belgelerndek blmecey çözmeye yardm etmektedr 10 (v) IbnHacerel-Askalan Obmanl Sultanlarna dar muhtemelen 1400den braz sdnra ve 1450den önck döneme at daha esk br S ecere da Osmanl ç savas srasnda baska mücadelelere sahne olmustur ll Muradn kardes Mustafa znkte ksa süren br Idare kurdugunda Ekm 1422 : ve Ocak 1423 arasnda bölgede yne savas olmustur Tmur sehr harap ett- ] gnde bütün kaytlarn kayboldugu düsünüleblr Sahslarn elnde bulunan ve toprakla lgl haklarn Igösteren pek çok belge de bu Iç savas srasnda kaybolmusolablr Dahaspek çok ks muhtemelenbu anars dönemn toprag sgal ve gasp etmekçn kuanmstr Bu tasarrufçular hatta beratlarn kaybetms olan hak salpler toprakla lgl haklarn tahrlr heyetne spat etmek çn uygun belgeler sahte olarak düzenlemek zorunda kalms olablr Bunlardan bazlar yajnzca sözlü gelenekten bldkler fakat gerçekte asla yasamams olan darec!ern nsanlarn taklt edeceklerdr 8 Barkan ve Merçl age ve 647 nolu kaytlar 9 Barkal ve Merçl age 171 ve 173 nolu kaytlar 10 Prof Beldceanu-Stenherr "Sultan" adna Aydn tahrr defterlernde de rast- lamstr O da bu ad Mehmed olarak tanmlamstr Prof Beldceanu- Stenherre bu gözlem Içn tesekkür ederm Ilk D6nem Osmanl Tarhnde Düstur ve Düzmee 279 ye bn Hacer el-askalannn Inba el-g mrlunda rastlanmaktadrll Bu eser bn Hacern uzlast may hç düsünmedg ve dolaysyla daha sonra serh y zanlar ve kopya ednler sasrtan br secere çermektedr püstur seceresn bldg askardr çünkü örnegn Mehedn vefatn bldren yazda bu görülmektedr: Sultan Muhammed jalab Krsh dye adlandrlr Abu Yazd oglu hurad oglu Urkhan ve Uthmanjk oglul2 Ancak Bayeztd le lgl k kaytta durum karsr 805 ylnn Olaylar oaslg altnda yer alan Bayezdn ölümü le lgl kayt djsturdak secerey de vermektedr: Abu Yazd Murad oglu drakhan (= Orhan vav [v] dal [d] olarak yanls okunm1?stur) oglu Uth- man oglu Tmura esr düstügündeöldüp- Ancak 805 ylndak Vefyat baslg altnda yer alan Bayezdn seceres düstura uymaz: Abu Yazd Murad Bak olt Urkhar oglu Sulayman oglu Uthman oglu14 Süleyan ach düsturun Hükümdar lstesne eklenmstr Esern fiaydaraba:! nüshasnn derkenarnda 15alternatf daha uzun br secere bulnmaktadr: " 796 ylnda selefler srsyla n Ad- Arda rakhan oglu Murad Al oglu Uthmanloglu Suleyman oglu Uthman ogludur" k secere arasnda uzlasma esern baska br yazma nüshasnda görülür: Au Yazd Murad Bak oglu Urkhan Bak oglu Al oglu Saman oglu Uth- man oglui6 Bu son secere Haydarabad nüshasn düzenler; yen ksnn verdg secereyle de ayn olupl müstensh tara- II bn Hajar al Askalan Inha al-ghumr b-andaal-umr r(haz Hasan HabashO Kahre Age clt 3 s Age clt 2 s Age clt 2 s 255! I" 15 Inba al-ghmurun Kahre edsyonu ne yazma nüshalarn ne de derkenarlarn herhang brnn tarhn vermektedr Dolaysyla metlnlern bu kay- naktan nasl yayldgn belrlemek mümkün olmamaktadr 16 Köprülü Kütüphanes Istanbul no 1007 c I 166 H Inalck "bn Hacerde Osmanllara dar Haberler" Ankara ünverstesi Dl ve Tarh-Cografya Fakültes Dergs VI (1948) s SHte yaynlanmstr "! MINffm"""T ft "-"n"""""- - " "

6 1280 sögütten Istanbula I fndanmaku hale getrldg görülmektedr Müstensh yalnzca zah güç olan Ardan adn çkarms ve Uthmann ladn yalnzca br kez anmstr Bu karisklk bln Hacern br edtör olarak muhakemesnn yeterszlgnden dogmustur Düstur seceresn bl:!mektedr fakat 796!ylnn Vefyat altna br tek satr ola- Irak skstrlan ve Muradn ölümünü lan eden ksa br Osmanl tarhnde grülen düzmece secerey de blmekte- " dr17 Onun özensz Ikronolojs bu vefat le ana metnn \ uzlastrmak çn br çaba sarf etmedgn göstermektedr ;: Muradn halef Bayefde at atflar 793 ve 795 yllarna at IOlaylar baslg altnda verldkten sonra 796y Muradn lölüm yl olarak göstbrr Vefyatdak Muradn seceres de : IInbann baska yerlerndek Osmanl secerelerne uyma-" maktadr Muhtemelen bn Hacer eserne br düstur versyonu dger de 796: Vefyat altnda görülen düzmece k :secere koymustu Daha sonrak kopyaclar ve serh yazarla- - r bu k versyonu uzlastrmak çn metn üzernde sste Fatk olmayan baz düzeltmeler yaptlar Ancak sonuç tam br karmasa olmustur Vefyat o "Tarhl" Osmanl hükümdar lstesn takp : Fden seklde verr: Rm Bey Murad Adrakhan oglu Ar (lan Al oglu Uthman oglu Salarnan oglu Türkmen Uth ban oglu ve her br hükümdarn dönemne at ksa br "ta hh" sunar llk bakstk bn Hacern "tarh" tümüyle hayal erünü gb gözükmetedr Ancak yakndan ncelendgn:: e bn Hacern blhmeyen kaynagnn Türkçe olmakla" ralmayp Qunun dütur geleneg le de baglantl oldugu örümektedr! f Murad Adrakharl (=Orhan) ve br yerne k sahsola \ rak görünmesne ragrhen Uthman düsturda geçen hüküm : Iardr Ardann Ardn Al adyla anlmas zah edlemez örülüyor Ancak bn Hacern (Ardan) Als Mhalo- 7 1bnHajar age c I s 484; H 1nalck agm Ilk Dönem Osmanl Tarhnde vçn Aladn gb düstur Düslur ve Düzmede 281 gelenegn etklemstr18 Sa- M nn 4üstur gelenegnn Osmann edts olarak kaydet- tg ve ad Oxford Anonymous Chronclea (Oxford Anonm Tevarh) Salmansah olarak geç n Süleymansah oldugu açktr19 Dahas bn Hacern v fyat "Tarh"nn lk üç hükümdara atflar Türk düstur elenegn yanstmaktadr Brnc Uthmann Türkmen ol rak tanmlanmas Osman kable lder yapan geleneg emsl etmektedr: bn Hacer onun halef Salman hakkn a sunlar söyler "Kutsal savas (mutatawwah)20gönül1üerndenbrs le brlkte gaza yapmstr Cesaret ve kahamanlg le meshur olmus ve mayetndek nsanlarn sas artmstr" Burada Salman halne dönüsen savas arka1as k bu muhtemelen (Köse) Mhaldr le brlkte ga olarak görünen düstur gelenegnn Osmanldr bn Hacyr Salarnann halef Uthman hakknda söyle yazar: "Bur ay feth etms ve 730 cvarnda orada yerlesmstr" Bu düsturunserefr Osman ve Orhan arasnda paylastrdg Bursanntarh fethne br atfdr! Buradak olay bn Hacern lnbaya aahl ettg vefyat 1ler hakknda üç "Tarh"nn yazarnn llk Osmanl dar ve Bursann fathler ayr geleneg blmesdr: Göçebe gaz: olarak Düstur kronkler bu üç gelene Osman anlatrken brlestrrler bn Hacern geleneg u gelenekler ayr tutmus ve her brn ayr bt hükümdara tfetmstr Düzmec sahslar ve düzmec Düzmece hükümdr lstelernn nclenrhes onlarn aj: da Türk kökenl oldugunu göstermekte41r Osmanl mpa- 18 Asagda Alaeddn Pasa baslkl ksma baknz 19 Bodlean Lbrary OxCord MS Marsh v 20 Arapça olan bu term Türkçe olan tovcann ynls anlaslms br haln temsl edeblr } \ ;1 t l ""? "f I"; j; r l t} ; " 1 ; 1 \ I"!::: " 1 " {I: 1:1 " ""!r! 1" 1 : j! I : ; " "r: f{ 1:1j :V tl :;j ":1 ; J \1\;: I \!: 1 \1/1 11 d> :; \ "!j :! :\1 n l! " --n- - _ n -

7 Bu L -_ 2821 S6gutten Istanbula ratbrlugunun köken ve lk hükümdarlar hakkndak düzmelcehkyelerden bazlar ncelendgnde bunlarn Türkçe ldugu ve zaman zaman dogrudan etkledkler düstur le pek çok ortak yanlarnn oldugu görülmektedr Dükmece le düstur arasndak en açk baglant tarhçle- rn knc Osmanl Sultan Orhann kardes olarak gösterdler Alaeddn Pasa h\kayesnde görülür Ancak Alaedd Orhann 1324 tahl vakfyesnde Osmann dger oglr olarak görülmedg çn muhtemelen böyle br sahs YOKtur21 hayal sehzade lk olarak Oruçun Anonm metnndelalaeddn Pasa olara degl Al Pasa olarak ve k hkaye lebagantl olarak karsmza çkmaktadr Bu hkayelerde lk Osmann ölümü üzerne Al Pasann nasl kardes rhan lehne taht ddasndan vazgeçtgn ve dervs 01- dugundan bahseder Ikhc hkaye se Alnn Orhana askerlerne krmz baslk (börk) gydrmesn ve beyaz baslgl yalnzca kullarnn ünformas yapmasn tavsye ettg- " n I<aydederBu knc hkaye açkça Osmanl pyade br- \ lkbrnden olan hür azablar ve "kul" olan Yençerlern krlzl ve beyaz baslklabnn kökenn açklamaya yönelk br babadr22 1 Her k hkaye de br edtör tarafndan yaplan düzenlemedr Bu Osmann nasl akrabalar ve arkadaslar arasnda toprak dagttgn anlatan metnde daha önce anlatlanlbr olaydan belldr llgl paragraf "(Osman) Karahsar sanagn oglu Orhana verd" cümles le baslar ve mayetn4ekler arasnda paylstrdg topraklar sralayarak devaeder " 21 Bzunçarsl "Gaz Orhan Bey IfakHyes" s Krs Orue b Adl el-kazzaz Tevtrh- Al- Osman (haz F Babnger) Hanno- er 1925 s () Alaeddn Pasa Ilk D6nem Osmanl Tarhnde Düstur ve Düzmece 283 "Osmann Al Pasa adn verdg br oglu daha vard Onun yanndan ayrlmasna zn vermed" fadesyle sona erer:23bell k Al Pasa bu metnn orjnal nüshasnda atlanmst Ancak edtör okuyucularna Osmann Al Pasa adl br oglu oldugunu bldren k hkayey Idaha sonradan ekledg çn bu oglunun Osmann toprak?agtmnda nçn hak sahb olmadgn açklamak zorundayd Al Pa- sann babasndan taraf olacagn tahmn tt ve böylece son fadey orjnal metne ekled yençerle ln beyaz baslg hkayes de problemldr çünkü Anonm Oruç metnle- rnde Yençerlern kurulusu ve baslklarn Al Pasaya degl Mu;rada atfeden knc br hkaye me[ cuttur Edtör bu problem Al Pasa hkayesnde Yençerflere dogrudan (atf kaldrarak ve menü "Anadoluda yayalap askere alma- nn Orhan zamanna rastladgn" böylece e beyaz baslk- l askerlern yayalar oldugunu ma ederek pek kna edc olmayan br seklde çözmüstür Her halü arda düzeltlmems metnde bunlarn Yençerler oldug kesndr Bu o Oruçun onlar Orhana bagl kullar olarak tanmlanasndan ve Anonm Oruçda yer alan Yençerle n "manev lo der" Hac Bektasa atfdan belldr Dahas anonm br metnde bu düzeltlmems versyonu n br bener mevcuttur Edtör "beyaz baslk gymek o zamanda basamstr" cümlesn takp eden yarm kalms br cümle ekfemstr: "yençerler ol-" Bu metn yayalarn askere aln asn rhana degl Bayezde atfederei<sona erer 24 Bu eklemelern kaynag düzmecedr Ib Hacern hü- kümdar lstesne göre Osmann halef Or an degl (Adran) Aldr ve bu sahsyetn Al Pasa çn terel teskl ettg açktr Bell k edtör hem düstur hem d düzmece hükümdar lstelern blmektedr Düstur lstesnn gerçek :23 Krs Oruç b Adl age 12; F Gese De Atlosmanschen AnonymenChronken Breslau 1922 so 7 I 24 1 H Ertaylan (haz) Tevtrh- tl- Osman s o "! "!! )

8 28f SögüllenIstanbula Sltanlar slsles oldugunu kabul etmektedr fakat bunu düzmece le uzlastrmaya çalsmstr Bunu düz me cenn AIsn Orhann babas degl kardes göstererek yapmst Bu degsklg yaptktan sonra Alye atfedlen hkaye- lerden onun kardesnn hükümdarlg srasnda hayatta oaugu ve buradan dal çkarsama yaparak Orhan lehne tapttan feragat ettg sonucuna varmstr Böylece tahttan fetagat etme hkayes edtörün brbrne zt k hükümdar lstesn uzlastrma endsesnden dogmustur Hkayey uydurdutan sonra bunu kend dönem çn krsadan hsse çkartrpak üzere kullanmstr Al Pasa hkayesn su sözlerle tamamlar: "O günlerde padsahlar ve beyler kardesler le IStsare ederlerd Brbrlerne sayg duyarlar tbar ederler ve brbrlern öldürmezlerd"; Bu aslnda Osmanl Sultanlarnn "esk günlerde" na- j st tahta geçtklern göstererek kardes katln elestren örnrk br hkayedr Bu motf özellkle edtörün dönem le lslr Al Pasa le lgl malzeme Anonm-Oruç metnnn Askpasazade le paylastg ve II Muradn days Düz- ece Mustafann 1422 baslarnda öldürülmes le bten ortak kaynaga attr Edtör muhtemelen bu tarhten ksa ; br süre sonra s basnadr 1422 Agustos-Eylülünde "Kü- 2 çuk" Mustafa Bursaykusatarak ç savas baslatms ve bu svas 1423ün baslarda öldürülmesne kadar devam et- ll}st Al Pasa hkayesn uydurmak çn edtöre lham ve- ren belk de bu son kades katl olayndak üzüntüsü d Al Pasann Yençerler ve Azab1arn baslgn tayn et- es hkayes muhtemblen bu asker brlklern kurulmas düzmece Sultan AÜlye atfeden düzmece br hkayenn u arlanms haldr EdÜör Al Pasann nasl dervs oldugu h kayesn bn Hacer eayn kaynaktan alms olablr bn acer Ardan Al hakknda sunlar söyler: "O chadda bahksn geçmstr; ulem ve dervslere yakndr ve hanlar ve: zavyeler nsa etmstr" bn Hacer Orhandan hç bahset- lk Dönem Osmanl Tarhnde Düslur ve Düzmece 285 mez 1422/23 edtörü bn Hacernkne ben4er br geleneg blyor ve chat mezyetn Alden Orhana geçrerek fakat daha sonra düstur halne gelecek olan Al n dervs tarkatlernn manev kurucusu olmas hkay sn muhafaza ederek bu geleneg uyarlams olablr 15 yüzyln sonlarnda hkaye degst Askpasazade nn versyonunda25 Al Pasa Alaeddn Pasf oldu Al Pasann tahttan feragat etmes hkayes daha yrntlandrld ve askerlern gyeceg baslk konusundak t vsyes degst Artk Orhana ordusuna krmz "kölelern" beyaz baslklar gydrmesn söylemez Bunun yerne u tavsyelerde bulunur: "Etrafndak beylern baslklar kjmzdr Sennk de beyaz olsun " Bunu Orhann beyaz baslk gydrd- yayalarn lk kez askerlge alnmas hkates takp eder Askpasazade buna asker br trm olan en " k yaya/nn kökenn açklayan br hkaye ekler Böylece Al Pasa adn r Alaeddn Pasaya çevrerek ve enük yaya termn sunarak Al Pasa hkayesnn düzeltlms versyonlnu hazrlams olu: B d kl kl k g d " d l " u egs ern ayna uzmece f M ha1 ovç n hükümdar lstesnde knc Osmanl Sultart Aladndr k bu Alaeddndr Genkehage -k bu enük yyadr- adl br yaya ordusu kurar ve onlara beyaz basl gydrr Askpasazade bu düzmece Alaeddn Anonm-bruçun Al Pasas olarak tanmlar ve bunu bagmsz b lder degl Orhann kardes yapar Ancak düzmecenn dger ayrntlarn ve yen sm kabul eder ve buna göre r nonm-oruçu degstrr j1 Orhann kardesn Al yerne Alaeddn olarak tanm- lamay terch eden Askpasazade een IS yüzyl Bursa yer adlarn ve mahall gelenekler takp edyordu AlaeddnBeysehrdekbr semtn ad muhtej d? ve 1521 tarhl 25 Askpasazade Al nesr s Barkan ve Merçl age s 7 no 126 f

9 286 sögtten Istanbula k Dönem Osmanl Tarhnde Düstur ve Düzmece 287 kytlargelrlernnbr ksm türbesnn bakmna ayrlan k köyün Alaeddn Beyn vakfna at oldugunu göster; mkktedr27 Dahas Askpasazade Alaeddn Pasann KükÜrtlüde br tekke Bursa kalesnde br cam yaptrdgn v onun neslnden gelenlern halen sehrde yasadgn söy- lemektedr28 Bu sahs ve yer adlar gerçek kökenler ne ollrsa olsun popüler gelenekte efsanev br Sultan -veya Alae ddn adl Sultann br kardes le baglantldr Askpaazadey Mhalovç: tarafndan blnen Alaeddn gelenelln adapte etmeye zorlayan da belk bu baglantlardr Ntekm Al Pasa ve Alaeddn Pasa adlar arasndak tutarszlk vakanüvs\ NesrYy de sasrtmstr Askpasa- za8ey ana kaynak olarak kullanmasna Bursada yasama- sja ve Askpasazaden topografk ayrntlarna eklerneler yarmasna ragmen Nest her k sm de Orhann kardes çn kullanr29 Sonund Osmanl gelenegne yerlesen Ala- :; eddn Pasa ad olmustr ve yrmnc yüzyl tarhçler de " buhu takp etmslerdr 1 ()Hanedandtlzmeee kokenled Düsturdak Osmanl geleneg Osman göçebe br kable- nrl res olarak gösterrbu tema Anonm-Oruç metnlernae Selçuklu Sultan Alaeddnn Osmann babasn yalak ve kslaklar bagslamas hkayesnde zaten mevcut w turl Askpasazade bu motf uyarlayarak krongnn baz hkayelernde slemstr Bunun en belrgn örneg belk " de Osmann yaylaya çktgnda esyalarn Bleck kalesne : 1:1 27 arkan ve Merçl age no Bu Bursa sancagndak br köyün gelrlernn "Osman oglu Alaeddn Bey 6glu Hzr"n nesnden gele Mehmet Çeleb adnda br sahsn vakfna at bdugunu gösteren 1521 tarhl br kaytla teyd edlmektedr (Bkz 1H Uzunçarsl "Alaed dn Pasa"; la) Böyle br ddann eger kabul edlrse yerg muafyet ve dger ayrcalklar getreceg muhtemeldr 29 Mehmed Nesrt Unat ve Köymen nesr s II brakma -:e dö?üste kalenn kafr :zne eynr klm ve koyun gb hedyeler sunmasnda gorulmetedr30 Bu se- hrller ve göçebeler arasndak canl ve bek de gerçekç lskler tablosunu sunmaktadr Osmanl drhçlg sonradan Osman asre res olarak göstermeye 1evam etmstr Dger yandan düzmecede zlerne düsturda rastlanan Osmanl IIkökenlerllnnalternatf versyonlar rardr bn Hacer hükümdar lstesne su yorumu ekler: lon: larn kökenlernn Hcaz Araplarndan geldg söylenmektedrii; bu gelenek br Türk kaynagn<adr ortaya çkar EnverYnnDüsturndmes Osmanl hanednn erkek so:" yunu Hcazda yasayan ve Peygambern b[rkadas olan Iyad sml brsahsa baglar3! Ancak bu Hc z geleneg bas- ka br yerde görülmez Hstor;q Turchesca ve Mhalovç kapkulu askerler arasnda yaygn olan bas br geleneg devam ettrmektedr Hstora Turchesca Osmann babas Zçl "köylü çftç ve toprag süren brii olarak tanmlar Orman köylü mütevaz br aleden gelen fakat mükemmel: br çftçll olaraj<adlandran Mhalovç de ayn seklde tsvreder Osmann emlak ve adamlar hakknda blg verr Bu versyon düsturdan tamamyla kaybolmustur fkat baz zler mevcuttur Oruçda su paragraf bulunur: IIrrtugrulun üç oglu vardr brnn ad Gündüz brnn ad Jru Yat ve brnn ad Osman Osman Rum topraklar da dogdu En küçügü o d Osman küçükken Ertugrulona çft sürdürd32 Talh Osmann yüzüne güldü1i Tutarsz gb görünen 30 Askpasazade age s 5 3 Dstumame- Enverf s I 32 Bu tercüme Babnger tarafndan transkrbe edle!] Bodlean ve Cambrdge Ünverstes Kütüphanes e yazmalarnda görülen cümlefern düzeltlms haldr Bodlean el yazmasnda (Babnger s 6) bu fade syledr: Ertugrul Os- mana küçücük ken çft sürdürdü Cambrdge Ünverstes Kütüphanes elyazmasnda (Babnger s 82) se "Ertugrul Osmana küçü ken çft sürdürdü" denmektedr """II!" - - n n N H" H 1 \! I 1 ( j I I "! 1 1 I ; I:!r 1 ; l :!

10 "" ---" Sögütten Istanbula "Etugrul (Osmana) çft sürdürdü" cümles "çftç" gele- nenn br kalnts gb görünmektedr Hkayenn ger kalan ksm le baglantl olmadg çn edtörlern çogu bu cübley metnden çkarrken düzeltlms br versyon 01- djgu askar olan ksm bu edtör muhafaza etmstr Ayn mftnde daha sonrak br paragrafda Sultan Alaeddn Er- tugrula yaylak vekslak bagslar böylece Ertugrul ve ogullar çftç degl göçebe olarak tasvr edlr Dolaysyla etör "Osman küçükken" baresn ekler ve Alaeddnn oqaklar bagslamasndn önce ve küçükken Osmann çft sü:rmek zorunda oldugunu belrtr Bu versyonda Osman vebabas çftçlkten\göçebelge geçs yapmstr Ancak bu br tek cümle geenegufak br znden baska br sey degldr () Osmlnck ve Bleck/n feth! Osmann köylü kökennn düsturu etkledg baska br ör- njkdaha vardr Faka burada malzeme kaynagn gzlembk çn çok maharetl br seklde uyarlanmstr Bu Os " mnn BIleck nasl le geçrdg le lgl Askpasazade nh hkayesdr33 Bu hkayede Bleck bey Osman öldür) mbk çn br sukast hazrlar ve onu br dügün zyafetne djvet eder Osman bulsukast Rum arkadas Köse Mhal vstasyla ögrenr Yalaya gderken adet oldugu üzere; esyalarn emnyete almak amacyla sehre getrmek çn! byden zn alarak ve Köse Mhal vastasyla bey zyafetl sehr dsnda vermeye raz eden Osman Bleck beynden " d ha kurnaz davranr l Osman askerlern Blecke esyalarn getren öküzle- tl dr keçe sarglar arasra saklar Bu adamlar gzlendkler yerden çkar ve sehr ele geçrr Dger br ksm adamlar-\ n dügün zyafetne gelen kadn klgnda gzler ve böylece 33 Askpasazade age s 15-16: k Dönem Osmanl Tarhnde Düstur ve Düzmece 289 Bleck beyn tuzaga düsürür Br yorumcunun da belrttg gb34 halovçn Osmanckn düsüsü hakkndak rvayet bu kayenn zlern tasr Hkayede Osman "baska br adam: le brlkte Ka" rawda (Türkçe Kara) veya Czernawda plavca Czerna Türkçe Kara) adl br dul kadna at olan faleye gder Bu kadn Osmann üzerne ps su dökerek pu asaglar Osman oradan ayrlr Daha sonra çuvallar doesu satlk bugday le ger döner Kadn bugdayn satn alnmasn emreder Bugday tasmak çn Osmann ell Ider genç adam vardr ve bunlarn slahlar bugday çuvalla nn çnde sakldr Onlar kaleye grnce Kadn Osman a "Osmanck" d yerek hakaret eder Osmann emr üzern adamlar çuvallardan slahlar çkartr kaley ele geçr r ve kadn da kuleder asag atar O zamandan ber seh Osmanck dye anlmaktadr Bu hkayenn amac yer ad olan os anckn sahs adolan Osmandan geldgn açklamaktr Osmanck Os- mana baglamalar Mhalovçden oldukç farkl olmasna : ragmen ayn motf Hstara Turchesca ve Spandugnnoda da görülür Mhalovçn faydalandg gelenek Osmanckn son hecesn asaglama olarak analms ve hkayey buna göre düzmüstür Kadnn hakaret bsmanckn düsüsü le lgl orjnal hkayenn esasn yastmaktadr Ancak Mhalovçn bu orjnal hkaye le Br zamanlar ayr olan rvayetler brlestrms olmas muhterleldr Mhalovç Osmann dönemn anlatrken k ana bölümü brbrne baglar Bunlardan lk br çftç olarak Osmann mükemmellgn tanmlamas kncs se Osman J ckn düsüsünü su paragraf le açklamsdr: "Bu bölge Ak Yaz anlamna gelen Akyaz (Çekçe: le Psmo) adyla r" anlmaktadr Çok uzak olmayan br mesa[ede Kara (Çek- ; çe: Czerna) adl br bölge vardr Bu bölgee br kale bulu- " 34 SSoucek "Grs" Memors of a}anssary I j : ( ;1!" : " " L ::: :

11 I 290 j SögüttenIstanbula! :ur Bu kalede Kawda adl br kadn vardr " Kara dye anandrlan bölge" ybrumcu;un da belrttg gb "müsthkem br sehr olan!kara(ca)hsardr (Kara Hsar) " Bu- rnn Osman tarafndm feth düsturda öneml yer tutar Mhalovç Kara(ca)hsar kaleden bölgeye dönüstürmüs vf muhtemelen de burann fethn Osmanc!kn ele geçrlryes hkayes le kaystrmstr Ayrca Askpasazadede örülen Bleck hkayes le lgl unsurlar da benmsemsr Mhalovçn Blefk nasl ayr br ad olarak gözden açrdgn görmek zor degldr tk dlllg addak lk unsuru Ble- karstrmasna neden olurken muhtemelen küçltme edat olarak arladg -ck son ek le Osmanckn k son e n karstrmstr Hkayenn br özellg her ksnn de Türkçe ve Slav- ca karslklarn verdg "Syah" ve "Beyaz"35 unsurlarn eren yer ve sahs a9larn tekrar etmesdr Bleckdek Ble- sekl olarak Çekçe Ble (Beyaz) le ayndr herhang Br Slav dlnde de bu böyledr Mhalovç muhtemelen Bltckdek bu unsur Ble Psmo/Akyazdak "Beyaz" le I::hrlestrd bu süreç dyadn kaybolmasna neden oldu Bu sfretle ad kaybettktn sonra Mhalovç Bleck hkaye sndek unsurlar Osnanckn düsüsüne aktard Unutkanlk Bleclk adnin Mhalovçn hkayesnde J r almamasn açklayablr fakat onun hkayes le Askasazadenn hkayes arasndak bütün farkllklarn nede olamaz Her k haye de ayn ana unsura sahptr: Osan slahlap ve ada1parnsakladktan sonra kalenn ele eçrlmes ve kale kpmandannn öldürülmes Bununla rlkte her k hkaye n de ayrntlar çok farkldr Öte yandan bu hkayeler baglantldr ve Mhalo- l 3:5 Mhalovlc;ln hkayesnn u Oze Sakarya vadsnn Rumca adn yans:" tr Buradakk yaltln kasaba Melaglna ve Levka (Türkçe Lefke) Yunanca- dak mehna (dls!1 tekl "ara") ve levhal (dsl çogul "Beyaz") kelmelerne tekabül etmektedir Iar\e e Karacahsar Melaglnanm br versyonu olablr nkdönemosmanl Tarhnde Düstur ve Düzmecf 291 vçnk daha esk versyondur Askpasazde Mhalovç le ayn geleneg blmektedr ve Onun Alaeqdn Pasa ve enük yayalar hkayesnn gösterdg gb Mhlovçn düzmece malzemesn düstur le uyusturmak Çn pegstrmstr Bunu açkça Bleckn düsüsü hkayesndeyapmstr de 5 Mha- :n hkayesnde Osma_n çuvallar çn yan br köylüdür; fakat Askpasazaden n de takp ettg düsturdak baskn gelenek Osmann öçebe olmasdr Göçebe brs Bleske tarmsal ürün etrmeyeceg çn Askpasazade hkayey degstrms ve Osman tarmsal ürünler yerne göçebe ürünler getren b yapmstr Ksaca Mhalovçn duymus oldugu hkaye J düstur le uzlastrmak çn degstrmstr Mhalovçn k hkayey br rvaye halnde brlestrdg anlaslyor Karavda hkayes v onvn Osmana hakaret etmes orjnal Osmanck hkayesn attr Onun br bayan olmas hakaret daha da büyütecek ve dolaysyla onun orjnal hkayede bulundugu düsüilülecektr Ancak Osmann onun kalesn als hkayesnh ayrntlar Bleckn düsüsü hakkndak ayr brhklyeden alnmstr Askpasazade bu hkayey blyordu V Ertugrul ve Osman göçebe olarak gösteren düstur ge eneg le uzlastrmak çn Osman köylülükten göçebej ge çevrerek bu hkayey kend krong çn degstrmst (lv) Köse Mhal A Mhalovçdek br baska ayrnt Askpasazadede karslgnbulur Mhalovç Osmann Karavdan kalesne "dger br adam le" gttgn belrtr Mhalovçn Osmann Dr arkadas oldugunu bldg fakat onun adn ve olaylardak rolünü unuttugu zlenmn veren bulyrnt görüldügü gb oldukça mantkszdr Askpasazaden hkayesnde se Osmann arkadas Rum Bey Köse }vhaldr ve hkajj j "" "-

12 I 290 Sögütten Istanbula Jur Bu kalede Kawd4 adl br kadn vardr " Kara dye adlandrlan bölge" Y9rumcuun da belrttg gb "müsthkem br sehr olan!kara(ca)hsardr (Kara Hsar)" Bu- rann Osman tarafndln feth düsturda öneml yer tutar Mhalovç Kara(ca)har kaleden bölgeye dönüstürmüs h vb muhtemelen de burann fethn Osmanckn ele geçrl- rbeshkayes le kastrmstr Ayrca Askpasazadede gbrülen Bleck hkays le lgl unsurlar da benmsems- tr Mhalovçn Blefk nasl ayr br ad olarak gözden Kaçrdgn görmek or degldr Ik dlllg addak lk unslru Ble- karstrmajna neden olurken muhtemelen küç6ltme edat olarak anlad g -ck son ek le Osmanckn k k spn e n arstrmstr Hkayennbr özellgher ksnn de Türkçe ve Slavca karslklarn verd "Syah" ve "Beyaz" 35 unsurlarn eren yer ve sahs adlarn tekrar etmesdr Bleckdek le- sekl olarak Çeçe Ble (Beyaz) le ayndr herhang br Slav dlnde de bu ):öyledr Mhalovç muhtemelen Blckdek bu unsur1/-1ble Psmo/Akyazdak "Beyaz" le blestrd bu süreç clefl-dn kaybolmasna neden oldu Bu s6retle ad kaybettktn sonra Mhalovç Bleck hkaye sndek unsurlar Osmanckn düsüsüne aktard Unutkanlk Blek adnin Mhalovçn hkaye:nde )ler almamasn açklayablr fakat onun hkayes le Askpasazadenn hkayes :arasndakt bütün farkllklarn nede r olamaz Her k hkaye de ayn ana unsura sahptr: Os- +an slahlar ve adaclarn sakladktan sonra kalenn ele geçrlmes ve kale khmandannn öldürülmes Bununla örlkte her k hkayenn de ayrntlar çok farkldr " Öte yandan bu Ihkayeler baglantldr ve Mhalo 35 Mha!ovçn hkayesnn bu özellg Sakarya vadsnn Rumca adn yans: 1 tr Buradak k yakn kaaba Melagna ve Levka (Türkçe Lefke) Yunancadak melna (ds! tek! "Kara") ve levka (ds! çogul "Beyaz") kelmelerne tekabül etmektedr Türke Karacahsar Melagnann br versyonu olablr Ilk DönemOsmanl Tarhnde Düstur ve Düzmtcf 291 vçnk daha esk versyondur Askpsazde Mhalovç le ayn geleneg blmektedr ve Onun Alae1dn Pasa ve enük yayalar hkayesnn gösterdg gb Mhlovçn düzmece malzemesn düstur le uyusturmak çn öegstrmstr Bunu açkça Bleckn düsüsü hkayespde Iyapmstr Mhalovn hkayesnde Osma_n çuvallar çrde slahlar saklayan br köylüdür; fakat Askpasazadenn de takp ettg düsturdak baskn gelenek Osmann öçebe olmasdr <?öçebe brs Blecke tarmsal ürünetrmeyeceg çn Askpasazade hkayey degstrms ve Osman tarmsal ürünler yerne göçebe ürünler getren b yapmstr Ksaca Mhalovçn duymus oldugu hkayd düstur le uzlastrmak çn degstrmstr Mhalovçn k hkayey br rvaye halnde brlestrdg anlaslyor Karavda hkayes v onyn Osmana hakaret etmes orjnal Osmanck hkayesnf attr Onun br bayan olmas hakaret daha da büyüteetek ve dolaysyla onun orjnal hkayede bulundugu düsürülecektr Ancak Osmann onun kalesn als hkayesnr ayrntlar Bleckn düsüsü hakkndak ayr brhkayeden alnmstr Askpasazade bu hkayey blyordu v Ertugrul ve Osman göçebe olara gösteren düstur geeneg le uzlastrmak çn Osman köylülükten göçebelge çevrerek bu hkayey kend krong çn degstrmst av) KöseMI Mhalovçdek br baska ayrnt Askpasazadede karslgn bulur Mhalovç Osmann Karavda4n kalesne "dger br adam le" gttgn belrtr Mhalovçn Osmmn br arkadas oldugunu bldg fakat onun adn ve olaylardak rolünü unuttugu zlenmn veren bu yrnt görüldügü gb oldukça mantkszdr Askpasazadenn hkayesnde se Osmann arkadas Rum Bey Köse Mhaldr ve hka- "" H""W""-"""""""""

13 292 Sögütten Istanbula! yedek rolü Osman le kafrler arasnda arac olmasdr Mhalovçn "der adam" nn bu tür br slev oldugu kuvvetle muhtemeldr k bu daha sonra hkayeler karmasas arasnda kaybolmus ve Askpasazade onu Köse Mhal olarak tanmlayadk hkayey uyarlamstr Köse Mhal Askpasazadeye Oruç vastasyla ulasmstr Ancak bu metnler onun rolünü Peygamber rüyasnda göründükten ve onu Osmana katlmaya yönelttkten son ra dn degstrme;jkayesp6 ve Bursa kusatmasna katlmasyla snrlar Askpasazade bu dn degstrme hkayesn benmser fakt onu hkayede farkl br noktaya koyar - ve Bursa kusatmas le baglantl olarak anar Ancak Askpasazadede Köse hal daha öneml br sahsyettr ve Harmankayann Rn bey kmlgnde karsmza çkar Köse Mhal le lgl hkayelern çogunu muhtemelen Askpasazade uydrmustur Bleck hkayesnde de oldugu ) gb Müslümanlar ve kafrler arasnda arac veya Osmann kafr ülkesne aknarnda rehber olarak skça görünür - Muhtemelen bu shsyet Askpasazade yaratmstr çünkü hkayesnn düzelen:s böyle br sahsyet gerektrmektedr Ayrca bu hkaye Askpazasazade 1440lar ve 1450 " lerde Üsküpde ken Tarh/nn dnleyclern olusturan - aknclara makul gelms olmaldr Onlar da Askpasazadenn Köse Mhal gb daha sonra Islama dönen Hrs tyanlarla ttfaklar yapms olablrler Ancak Köse Mhaln Harmankaya bey olarak tanmlanmas muhtejelen Askpasazadenn krongne daha 36 Bu hkayenn düzelrneler n bkz Menage "On the Recensons of Urujs Hstory of the Ottomans" s Baz olgular bu hkayenn Rumel orj nlne Isaret etmektelr Oruç Edrneldr; Askpasazlde Rumelde aknc olarak görev yapml tr ve efsanev atalar Köse Mhal olan Mhalogullar Rumel br alledr PeygamberIn Mlhalle rüyasnda onun soyunun "Islamn bayran Ma arstana kadar tasyacagn" söyledg dn degsrme h- kayes alenn aknc \Iderler olarak rolünü mesrulastrmaktadr ve bu gelen<n n"n" ""tr"" n<tny çkna>"dd=k""" : " llk DönemOsmanl Tarhnde Düstur vd Düzmece 293 sonradan yaplms br lavedr BütJn metnler Mhal Rumell Mhalogullar alesnn atas dlarak gösterr 1521 tarhl Bursa tahrr defter bu aleden MhalogluAlnn Harmankaya köyünü satn aldgn v1 bu Alnn oglu olan Mehmedn buray mülk olarak tsarruf ettgn kaydetmektedr37 B: kayt mülkün satn r ma tarhn vermyor fakat bunun Askpasazadenn hay tta OldUgU br zamana rastlamas muhtemeldr Askpasazadenn Mhaloglu I : ly sahsen tandgn düsünmek çok cazp gelyor çünküi1473de Uzun Hasana karsyaplan Osmanl sefer le lgl hkayesnde ona öneml görev verr; burada bz sfern ayrntlarn Al den ögrendg sonucuna götürür 31 Dolaysyla Askpasazade muhtemelen Aln}n HarmanI<ayay satn aldgn blyordu ve bu olayn serefne Mhadglu Alnn "atas" olan Köse Mhal Harmankaya bey oladk sunmustur! (v) Yer ve Sahs A an Hstora Turchsca ve Mhalovçde rde; Osmann Osman cka dn emes!le ll kayel1r vardr Spandugnno bu etmolojyl tersne dondurmektve yer adndansahs adn çkartmaktadr Onun hkayesnde (Selçuklu) Sulta-: n Aladm (=Alaeddn) Osmanck Ikasabasn hanedann atas Pazzoya Ru düsmanlarna krrs çarpsmada gösterdg kahramanlgna kars ödül olarrk verr Bu kasabadan "onun soyu Qsmanl Hanedan laabn almslardr" Bu hkayeye Spandugnno k rvayet 4aha ekler Osmanck aldktan sonra Pazzo Hrstyan karabalarn fethe devam etmstr "bunlarn arasnda lk RUf11caDmbostur k bu türkçede dn degstrme anlamnh gelmektedr" Buna Spandugnno su yorumu ekler "ve erçekte onun soyu bu smdek mesaj alarak uygulamaya koymuslardr" Pazzo 37 Barkan ve Merçl age no Askpasazde age" s r

14 2941 Sögütten Istanbula daha sonra Sar adl br yer ele geçrr ve bolca esr alr "TÜrkçede Sardan (l Nov d Sar) yen gelenler anlamna geldn Yençer ad da bur1dan gelr" Burada Osmanck kayes hanedan ad çn br köken saglamaktadr Dmbos hkayes de Dnboz yer adna poppler br köken saglarve buradan tarh br olay çkar Tür/:<:çedn boz -(dnn bozmak) dan gelen br ad gösterr ve u ad açklamak çnbr feth hkayes yaratr Br yer ad blarak Sar muhtemelen hç var olmamstr fakat Yen- çer lordusunun kökennaçklamak amacyla Yençer termnaek br unsurdan çkarlmstr!bu hkayelerden hç: br düsturda görülmez Ancak bunfar da yer adlarndan olay ve sahs adlar yaratan düstur gelenegnn örnegdr Aslnda Osmann ales ve ma- yetae toprak dagtmn nlatan paragrafta düstur metnler lözellkle sahs adlan yer adlarna baglamaktadr Hasan Alp ve Turgud Alp adlarna metnler su yorumu ekler:!bu gazlern adlar qugün ble hatrranmaktadr" bu köyler Turgud Alpn ardndan Turgudel dye adlandmlmsdr39 15 ve 16 yuzyl tahrr defterler Hasan ve Turgud adlatnn gelenegn Osmdn le lsklendrdg bölgenn yer adlanda ortak unsurlar :oldugunu dogrulamaktadr Hasan I(Göl kazasnda) Hasan Hasanlar Hasanoglu (Göynüklkazasnda) Hac Hasan (Tarakl Yences kazasnda) ve Hfsan Kavag (Beypazar kazasnda); Turgudca (Tarakl Yenees kazasnda) Turgudlar (Akyaz kazasnda) Tur- gudlr ve Turgud (Göynük kazasnda) adl köyler mevcuttur41 Böylece dger br Omanl savasçs olan Konur Alp gbrasan Alp ve Turgu9 Alp smler de sahs adlar olarak karsmza çkmaktadd Anonm-Oruç Konurpann fet- h n bu gazye atfeder41 v tahrr defterler Inegöl ve Göl 39 Krl Oruç b Adl age s 12; A1lkpasazade age s Bakan ve Merçl age no /1 581/3 581/4 661/2 779/6 785/ /5817/9822/9 836! 41 Kd Oruç b Adl age 514 1! llk Dönem Osmanl Tarhnde Düstur ve Düzmece 295 kazalarnda Konurlar adyla k köy kaydeder42 Ayn seklde Akça Koca sahsyet Kocael sancagnd ad olarak ortaya çkms olmaldr43 Düzmece gb düstur da yer adlarndan yalnzca ha- yal kahrama_nlar yaratmakla kalmayp haral olaylar da yaratmstr Askpasazade krongndek Taakyazusu (Tasak Ovas) Sultan Alaeddnn maglup edlms Tatarlar nasl hadm ettg hkayes çn lham verrlekte ve zemn hazrlamaktadr;44 ltesen (köpeklern est yer) köyad Osmann kardes Saru Yaty öldüren kaf n rezl br seklde gömülmes hkayesne lham kaynag Imaktadr45 Bu durumda sahslar ve olaylar Hha eden yerlern mevkler degl bzzat yer adlarnn kndle[dr Düsturda da br dz hkaye vardr Bunlardan br OSmann akraba- larnn ölümünü nakleder Bu hkayede öler sahslarn adylar degl bell mevkler zkredlr Ano m-oruç Osmann kardes (veya kuzen) Gündüzün r Koyunhsarda kafrlerle br savasta Ö der: "Karacat sehr yolu üzernde gqmüldü Mezarn et afna taslar y- :ümünü anlatr SÖYl gld O bölgede ne zap1an br at hastalansa fbu mezara götürüp üç gün boyunca etrafnda doas rrlard Yüce Tanrnn yardm le at ylesrd Smdler e buras Türk a I e Koyunhsar mezar dye anlmaltadr" 46 AskPaaz Barkan ve Merç\! age no Bu yer adlarndan en kolay Izah edleblen Durgu urgut ve Durgutel/ :Turguteldlr Ptolemy (Geografhy Ktap V bölüm 2 paragraf 14)de Dagouta dye adlandrln br yere yaplan atftan baska Konftantne PorphyrogentUs (ed Nlebhur Bonn 1811 clt III De thematbus f 25) Opskon Themeyl tanmlarken Dagotthenol adl br nsan: vey br bölgeye atfta bulunur Bu Ism Tork kulagna göre Durgutelne (Durgutun memleket!) " yakndr Turgudu br unsur olarak bulunduran ve a bölgedek Türkçe r Türkçe yer adla- " yer adlarnn temel olan r1uhtemeln bu Rumca adar rndakl "Konur" unsuru d a Bzansn dn br eyalet olan Honoras adn "T yanstyorolmasmakulgörünüyor 44 Askpasazade age s 91 J 45 AskpasazAde age s 8 46 Krs Oruç b Adl age

15 I 2961 SögüttenIstanbula dak savas tekrarlar ancak savasn (Koyunhsar yaknlarndak) Dnbozda oldugunu söyler Onun versyonunda ölenl Gündüz degl Günüzün oglu Aydogdudur47 Os- manjtn erkek kardes Saru Yatnn oglu Bayhocann ölümü hkayesn Ermen Blnde Inegöl kafrlerne kars yaplar savas le lsklendrr Savas mevkn mezarn mev- knden çkarr: "Mezaramza Bey köyüne yakn Ermen Bel&n bttg yerdedk jv1ezarn yaknlarnda harabe br kervnsaray bulunur" 48 Saru Yat lkzce yaknlarndak br svasta ölmüstür Askpasazade burann mevkn söyle tanrtlar: "Bu mevkde Kandll Çam denen br çam agac :ardr Insanlarn bazen b rada alev gördükler vakdr" 49 Oyle görünüyor k her hlükarda popüler destan mahall türbler lk Osmanllarla lsklendrr ve bu lsky açklamak çn hkayeler ortaya çkar50 Düzmecede öneml olan yer adlardr onlarn mevkler degl Düsturdakf hkayeler daha dogru br cograf an- laysl aksettrr Ornegn jsapandugnno Dnboz adndan çkarlan hkayey blmektedr fakat gerçekte Dnbozun nerede olduguna dar br fkr yoktur Askpasazade yern dogrj olarak gösterdg Dtnboz hakknda faddbr hkayeye ahptr Düsturun cografyasnn daha y olmas yazarla ve edtörlernn hej? lk dönem Osmanllarn gelenegnr hem de onlarn kaqramanlldarnn gerçek mevklern blen yerl Türkler oldugunu göstermektedr Dger yandn düzmecenn yazarlar gelenekler duyan fakat 47 Aspasazadeages spasazade age: s 5 49 Ask;pasazade age s 8 50 Bu 1estanlar açkça çok degskendr Askpasazade Anonm-Oruçtakl GÜndüzrn yerne Aydogduyu koydktan sonra Aydogduyl\ Dnbozda ve Bayhocay Ermen Belnde ölmüs olarak gösterr Ancak daha sonrak br olayda ydogdunun degl Bayhoca:nn ölümü ntkamn almak çn Orhan Dnboza br sefere gönderr Bunlar öyle gösteryor k bu hkayelern çestl versyonlan mevcut d Askpasazade de bunlar br brleryle tamamyla uyusur hale getrmed " ""-u JIk Dönem Osmanl Tarhnde Düstur ve Düzmece cografya hakknda hç br sey blmeyen Bu yabnclardr Osmanck gelenegnn düsturda bulunmamasn açklayablr Düstur yazarlar muhtemelen bu hkayeler blyorlard çünkü yer adlar le sahs adlar arasnrak lsk onlarn tarznn tpk br örnegdr Fakat Osanck cograf yönden yanls mevkde oldugu çn bu hk yeer tarhlernden çkarmslardr I :: Osmal Sonuçlar Imparatorlugunun köken haknca düstur ve ( düzmece genel malzemey paylasmaktadr; tdmelde ayr olduklar yerlerde ble sekldebenzerlklr hat n mevcuttur Bu düzmecenn gerçek Osmanl oldugunu üsündürmekte olup düstur le ayn SÖZIÜ gefeneklerden aynaklanms görünmektedr " ;: HstoraTurchescaIYeMhalovçn1450 ve1500 cr varlarinda kapkullar arasnda yaygn oan hrlyle bu geleneklern hatralarn temsl ettgn düsünmek makul görüh nüyor 1500 ve 1538 cvar arasnda kendrnn kullan- LI mna hazr olan yazl ve sözlü kaynaklardan yararlanan Lr Spandugnnonun derlemed oldugu görülektedr lbn Hacern kaynag se meçhuldür I Düzmece malzemesnn dogru oldugunr kabul edersek lk dönem Osmanllarla lgl Türk gelfneg üzerne yaplacak her hang br çalsmann bunlar 4kkate almas gereg ortaya çkar Bu jgerekllk lmparatorfugun lk dönem tarh çn Osmanl materyaln ullamay dleyen her tarh çalsmas çnde geçerldr Ornegn Osmanllam kökenyle lglenen arhçlern yalnzca osmann göj;çebeveyagaz ya da hr ks de olup olma Jgsorularn degl fakat ayn derecere makul görünen apkulu gele- "negnn öne sürdügü Osmantm köylü olmasf ve hatta lbn HacernzkrettgHcazlbr Araptan gelmes htmaller- n de düsünmeler gerekr o" "

16 298! SögüttenIstanbula Ancak hem düstr hem de düzmecede bulunan mal- zemeye daha verml br yaklasm Osmanln "köken" le lgl hkayelern onun mesleg le lgl tarh ds hkayeler! kadar güvenlmez oldugunu ve bütün bunlarn Imparator- Mgun köken konusuna hç br sk tutmadgn traf etclektr Bunun yerne yazarlarn ve edtörlern metnlerne kttg her br gelenek blnmel bu gelenegn ne zaman nlerede ve nçn ortaya! çktg ortaya konulmaldr Burada baslangç ntelgnde bflz teklflerde bulunulablr: (l) Osmann aset res olarak tasvr Wttekn de! Iler sürdügü gb Omanl hanedan Oguz Kaganln kdeml soyundan geldg çn hakmyet ddalarn mesrulstran Oguz seceres Ile brlkte ortaya çkmstr Bu dd- : alar hakknda Oguz "tarhn" hanl Resdüddnlden alan azczade Alden (1425 cvar) baska yazl br kaynak \ ybktur 15 yüzylda -ju secerenn brkaç farkl versyonu ohaya çkmstr Bunlr muhtemelen secerye dar malze-" rfe sunan Oguz destann fadd versyonlarn yanstmak-; tadr Bunlarn heps Qsmanllarn Oguz Kaganln kdeml sbyundan geldgn gösterr 51 Destanlar Oguz ve soyunu asret lderler olarak (asvr eder buna göre de Osmann dguz soyundan gelen br olarak br asret lder olmas gbrekmektedr Bu gelnek 15 yüzyln lk çeyregnde or- tya çkmstr j(2) Osmann gaf "tesklat"nn lder ve Osmanl Qevletnn gaz kökerll olduguna dar gelenek Paul Wt- t{kln görüsü olup 19Ollardaortaya atlmstr Dogrusunu s9ylemek gerekrse b:ugörüs Osman gaz olarak tasv etmesne ragmen düstur kronklernden kaynaklanmams tr ve buwttek ve gerlernn de farknda oldugu gb ularn Osman asrelder olarak tasvr etmeler le ter: 5Üsmektedr Wttekr kant olarak kullandg yazl kay nag orjnal versyonu 1390lara at olan Ahmednn Is llk Dönem Osmanl Tarhnde Düstur ve Düzmece 299 kendernamesdr Bu ser gaza hakknda b bölüm le baslar Osman ve haleflrn gaz olarak tasv1 ederek devall} eder Ancak Ahmed tarhç degl br fhla! ( çdr ve tarh eger br seyn aksn spat edyorsa o da gz köken teor- " lar sdr kafrlere Eserdek kars önem akt br dze söyledr: "Dnnhzmetkar- lar / ve gazaya akn n verdler "52 Bu da gösteryor k Ahmednn günlük Hanmda duydugu kelme akn ve akne! d ve "Kutsal avas" ve "Kutsal Savasç" anlamlar;a gelen Arapça gaza e gaz karslk- : larn kullanarak onlar onaylamstr 4 tüzylda sürekl br savas hal mevcuttu ve Ahmed br Osmnl efendsnn r adna bu durumun üzerne dn br cla!çekyordu Ahmednn metnnn Imparatorlugun köken be hçbr alakas yoktur Ancak Gaz le akme! arasndak bu baglantnn farkedlmes düsturdak gaz unsuru çn muhtmel br kaynak önermektedr Oruçldak öneml br olay Köse) Mhaln dn degstrmes ve Osman Lakatlmasdr 53Bu gelenek Mhal 14 yüzyl sonlar hatta daha öncesnden Itbaren Rumd snrndak aknclara lder çkaran R*mell Mhalo- :gullar alesnn sm babas olarak sunar Mhalln metnlerde ön plana geçmes metnlerdek malzebenn en azndan br ksmnn kend lderlernn" ata" sna tarhte öneml br yer vermek seyen Rumel akclar arasnda meydana geldgn düsündürmektedr Bunlar Osman Mhal ve dger kahramanlar Müslüman uçlara aknc -veya gaz- olarak yasadklar kend hayatlarndan! tandk br k-!kta (K sunmak steyecelerdr Oruç metnlrrndek aknc 52"!lfr üzre akdlar vn- dyn/ andan tdler gaza adn kn) Bkz Ahmet : lskendemame haz Unver Ankara a ; " 53 Bu gelenek Oruç metnlernde görülür fakat Gesenn De Altosmanschen [ Anonymen Chronken adyl brlestrdg metnlerde göülmez Bu farkllk Gese metnlernn Anadolu Oruç metnlernn se Rumel gelenegn yanstmasndandr Mhalogullan Rumell br aledr ) I Im"" "Thom=n D"" Myl" 7-27

17 " < """ 300 \ Sögüt/ten Istanbula emasnn S }üzyln ortasnda gönüllü aknc olara-; hzmet eden Askpasazadeye cazp geleceg askardr Askpasazade krongndek hkayeler aknc yoldaslanna anlatarak gelstrms olmaldr Bu sartlar altnda Osmann br sinr gazs)klgnda ortaya çkmasna sasmamak gerek: Bu tema Osman hakknda herhang br tarh gerçeg degl yalnzca gelengn gelstg ortam yanstmaktadr l Metnlerdk Osmann gaz ve asret res olmas aral;< sndak tutarsklk edtörlern k ayn geleneg brlestrme : snden kaynalanmakta Asret temas yüzyln lk çeyregnde Oguz seceresnn resmen kabulu le ortaya çk mstr Gaz teras se muhtemelen ayn tarhlerde ve yne muhtemelen Rumel aknclar arasnda ortaya çkmstr Her k teba da bn Hacern "Osmanl Tarh"nde görülür fakat rer br rol farkl br Osmanl hükümdarna atfedlmstr ) (3) Osmanln veya babasnn çftçolduguna dar gele- nek k "kaplk U metnnde" en belrgn haldedr; bunun kapkulu brlk ernde hzmet eden devsrmelern dogru- dan tecrübesn en ortaya çktg düsünüleblr Bunlarn çogu çftç oglanlardr böyle deglse ble Sultana hzmet çn egtlrken hayattak lk tecrübeler Anadoluda çftç- lk olacaktr BJnlar da hzmet ettkler Osmanl haneda- Osman Gaznn Iznk (Ncaea) Kusatmas ve Bafeus Savas* - Hall Inalck : dönemnde znk (Ncal) Anadolu Selçuklu :;Sultanlgnn kurucusu Selçuklu hükümdan Süleyman- " sahn baskent olmustu1 lo97dc Btdan gelen Haçlla Orjnal: "Osman Ghazs Scge of Nlcnen nnd he Bnle of Bphcus" Elzabeth Zacharadou (haz) The Ottaman Emrale ( ) Rcthymnon: Crete Unversty Press 1993 çnde Çevr: Sv Aydn O Turan "Süleyman-Sah I" ta (1967); VryOI1!s Decl1nes 96142; Cahen Turque Prt-ottomane s 13-15; Al Sevm Anadolu fatlhl Kutalmsogu Saleymansah (Ankara TTK 1990); 1 Süleymnsah 075te znk ele geçrd ve buray Anadolu Selçuklu SultanhAnn baskent yapt Imparator Aleksos Komnenos 1081dek Dragos Deres (Maltepe) anlasmasyla Süleymansahn Iznktek toprak hakkn tand 1086 Hazrannda süeymansahnröümü üzerne (Bkz Sevm age s 37-39) Selçuklu Sultan Melksah general kent almak üzere önce komutanlaondan Porsuku ve ardndan Bozan gön- derd Iznkte Süleymansahn nalb Ebulkash 1087de Bozan tarafndan öldürülene kadar Selçuklu emrlerne drenebl1nek amacyla mparatora ya- knlast Burada Ebulkasmn ölümünden önce Nkomeday (zmt) fet-i hetmekle saygnhk kazanms olduu belrtlmeldr Turan agm s 217-\ \ \ \ nnn kendler b mütevaz br geçmse sahp olduklarn hayal etms olablrler : (4) bn Halldun Osmanllarn Hcazl Araplardan geldgne dar br Igeleneg akarmaktadr Bu muhtemelen Enverde görülb Osmann Peygambern arkadaslarnn soyundan gelmeb le lgl gelenegn anlatmaktadr Kesn olan 1;>rsey varsa o da Osmanllarn köken le lgl rvayetlerdkn hçbrnn tarhsel açdan dogru olma- mas Osman Gaknn sahsyetn çevreleyen Osmanl geleneklernn süphyle karslanmas ve ona göre ncelenmesdr \ 218 Süleymansah devletnn Anadolunun bu bölümündek Türkmener\