İçsel Zamanlı Karma Oligopol Piyasaları: Rekabet, Özelleştirme Ve Refah. Murat SARIKAYA 1

Transkript

1 İçsel Zaalı Kara Olgopol Pyasaları: Rekabet, Özelleştre Ve Refah İçsel Zaalı Kara Olgopol Pyasaları: Rekabet, Özelleştre Ve Refah Murat SARIKAYA Özet Bu çalışaı aacı kara olgopol odel teork açıda celeyp değerledrektr. Klask olgopol odellerde zaa dışsal olarak ele alıaktadır. Kara olgopol pyasasıda zaaı çsel olası özellkle refah açısıda farklı souçlar doğuraktadır. Br kau frasıı yalızca yerl (yabacı) özel fralarla ya da her ks le brlkte rekabet etes farklı souçları ortaya çıkasıa ede olaktadır. Bu pyasa türüde fraları faalyette buluduğu şehr daresel veya doğrusal olarak kuruluş olası fraları yerleşkeler yakıda etkleektedr. Kau frası fyat düzelees olduğu br duruda takpç olak zorudadır. Kau frası yerl özel frayla rekabet ederke takpç, yabacı özel frayla rekabet ederke lder olarak davraalıdır. Kau frasıı oopol oladığı duruda özelleştrles gerekektedr. Kıs özelleştre olası duruuda kau frasıı payı e kadar az olursa özelleştrle fraı etklğ o kadar fazla artaktadır. Kau frasıı refah akszasyou yere kar akszasyouu aaçlaası se refahı artıraktadır. Aahtar Keleler: Kara Olgopol, İçsel Zaalaa, Stackleberg Leader, Alt oyulu Mükeel Nash eges, Yabacı Rakp, Özelleştre Mıxed Olıgopoly Markets Wıth Edogeous Tııg: Copetıtıo, Prıvatızatıo Ad Welfare Abstract The obectve of ths study s to exae ad evaluate xed olgopoly odel fro theoretcal stadpot. Te s cosdered as a exogeous factor classcal olgopoly odels. The fact that te s a edogeous factor classcal olgopoly arkets brgs out dfferet plcatos especally for welfare. A publc fr s copetto wth a prvate doestc (or a foreg) fr or both leads to dfferet results. I that type of arket, the cty where a fr located s crcular or lear shape closely affects the locatos of the preses of the fr. A publc fr ust be a follower whe prce s regulated. A publc fr should be follower whe t s copetg wth a doestc prvate fr ad a leader whle t s copetg wth foreg prvate fr. A publc fr should be prvatzed f t s ot a oopoly. I the cases of partal prvatzato, the less the share of publc fr, the ore the prvatzed frs effcecy creases. If publc fr has a obectve of proft axzato stead of welfare axzato, welfare creases Keywords: Mxed Olgopoly, Edogeous Tg, Stackelberg Leader, Subgae Perfect Nash Equlbra, oreg Copettor, Prvatzato GİRİŞ Kara olgopol pyasaları kau frasıı sadece poztf kazaç elde etes duruu harç kau frasıı buluadığı saf pyasalara göre daha avatalıdır (Matsuura ve Kada, ). So zaalarda kara olgopol pyasaları le lgl br çok çalışa yapılıştır. Kara olgopol pyasalarıa brçok gelşş, gelşekte ve esk sosyalst ülkelerde sıkça rastlaaktadır. Bu pyasa türüe bakacılık, hayat sgortası, hava yolu taşıacılığı, petrol, turz, telekoükasyo, doğal gaz, elektrk, eğt, otoobl, çelk, hastae, bakı evler, reklâ, der yolu taşıacılığı vb. örek olarak gösterleblr. Kara olgopol odeller le lgl yapıla çalışalar, refahı aaçlaya br kau frası le kar akszasyouu aaçlaya yerl (yabacı) özel fralar arasıdak rekabet üzere odaklaıştır (e raa ve elbao, 989: 32). Kau frasıı özel yerl ve yabacı fralarla rekabet celeye çalışaları sayısı se oldukça azdır. Bu duruu celees bu pyasa türüü daha y alaşılasıda oldukça öeldr. Kara olgopol odeller le lgl yapıla çalışalar arasıdak e öel fark fraları ktar kararı alırke eşalı ı ve ya ardışık ı karar verecekler üzerdedr. Bularda lk Courot odele dğer se Stackelberg odele şaret etekte ve bu odellerde zaa dışsal olarak ele alıaktadır. İçsel zaalı odeller lk olarak celeye Halto ve Slutsky (99: 32), gözleeblr geckel oyuları olduğu br duruda her br fra çıktı sevyelere Yrd.oç.r., Cuhuryet Üverstes İİB İktsat Bölüü 79

2 İçsel Zaalı Kara Olgopol Pyasaları: Rekabet, Özelleştre Ve Refah bağılı olada öce üret zaalarıı seçeblektedrler. Brçok ekook duruda fraları yalızca eyleler değl ayı zaada bu eyleler e zaa yapacakları da öe kazaaktadır. Böylece zaa dışsal olakta çıkıp çsel hale gelektedr (Matsuura, ). İçsel zaalı odellerdek souçlar özellkle refah açısıda dışsal zaalı odellere göre farklılık gösterektedr (Lu, 26: 5; Matsuura, 23: 276; Pal, 998: 82). Kara olgopol pyasalarıyla lgl çalışalarda ürüler geellkle hooe olduğu kabul edlektedr. Oysak gerçek hayatta ürüler farklılaştırılıştır. Buda dolayı farklılaştırılış ürüler araştırılası kara olgopol pyasalarıı daha y alaşılasıa yardı edeblr (Creer vd., 99: 43-44). Kara olgopol pyasalarıdak fraları faalyette buludukları şehr daresel veya doğrusal olarak kuruluş olası, fraları yerleşkeler yakıda etkleektedr (Matsusha ve Matsuura: 23b: 62). Kau frası, fyat düzelees olduğu br duruda takpç olak zorudadır. Kau frası yerl özel frayla rekabet ederke takpç, yabacı özel frayla rekabet ederke lder olarak davraalıdır (Matsuura ve Matsusha, 23a: 9). Kau frasıı oopol oladığı duruda özelleştrles gerekektedr (Matsuura, 998: 474). Kıs özelleştre olası duruuda kau frasıı payı özelleştrle frada e kadar az olursa özelleştrle fraı etklğ o kadar fazla artaktadır (Matsuura, 998: 479, 483). Kau frasıı refah akszasyou yere kar akszasyouu aaçlaası se refahı artıraktadır (e araa ve elbao, 989: 3). Bu akalede br kau frasıı sadece yerl (yabacı) özel fralarla ve her ks le brlkte rekabette buluası duruuda ortaya çıkacak souçlar değerledrlecek daha sora özelleştre ve refahı çeştl durularda asıl etkledğ ortaya koulaya çalışılacaktır. Böylece çalışa teel odel taılaası, kau frasıı sadece özel yerl/yabacı fralarla ve her ks le brlkte rekabet, özelleştre ve refahı etkler olak üzere altı aa başlıkta oluşaktadır. TEMEL MOEL Sadece br kau frası le yerl ( ) /yabacı ( pyasasıda, q kau frasıı q (, 2,..., ) / q (,2,..., ) ) özel fraı hooe al ürettğ kara olgopol = = yerl/yabacı özel fraı ktarıı ve Q = q + q / q + q se topla üret gösterektedr. Pyasa fyatı se ters talep = = foksyou ola P = a Q tarafıda belrleekte olup a ı yeterce büyük olduğu kabul edlektedr. Model varsayılarıı se şu şeklde sıralaak üküdür (Pal, 998: 82; Lu, 27a: -2); () Bütü yerl /yabacı özel fralar sabt ve ayı aral üret alyete sahptrler (sıfıra oralleştrlş), () Sabt alyetler bütü fralar ç sıfırdır, () Kau frasıı aacı refahı, yerl (yabacı) özel fraları aacı se karı aksze etektr, (v) ralar arasıda asetrk eforasyoda kayaklaa soru buluaaktadır, (v) Kau frası poztf ve sabt aral üret alyete sahptr ( c )..Kau frası le yerl (yabacı) özel fraları aaç foksyoları sırası le aşağıdak gbdr (Pal, 998: 82; Lu, 27a: 2); 2 SS = a( q + q ) ( q + q ) ( a q q ) q cq = 2 = = = π = pq = ( a q q = ) q 2 SS = a( q + q ) ( q + q ) ( a q q ) q cq = 2 = = =, 8

3 İçsel Zaalı Kara Olgopol Pyasaları: Rekabet, Özelleştre Ve Refah = π = pq = ( a q q ) q Br kau frasıı yerl özel fra ( ) buluası duruuda se, q kau frasıı, ve yabacı özel fraları ( ) her ks le brlkte rekabette q ( =, 2..., ) özel yerl fraı ve q ( =, 2,..., ) se yabacı özel fraı ktarıı gösterektedr. Br kau frasıyla.yerl özel ve. yabacı özel fraı aaç foksyoları sırası le aşağıdak gbdr (Lu, 26: 52); SS= a( q + q + q ) ( q + q + = = 2 = ( a q q q ) q cq = = = q q = = = pq = ( a q ) q π, q q = = π = pq = ( a q ) q 2 q ) = Yukarıdak her k duruda da aaç, bu yayvalaştırılış ktar kararıa dayalı kara olgopol oyuu Alt oyulu Mükeel Nash eges çözektr (Subgae Perfect Nash Equlbra-SPNE). Bütü fraları ayı döede ayı tp üret seçtğ setrk dege çözüü göz öüe alıaktadır. İlk olarak k zaa peryodu ( M = 2) ç daha sora da kde daha fazla zaa peryodu ç ( M 2) souçlar ele alıaktadır (Pal, 998: 82; Lu, 26: 52-53: Lu: 27a 83-84). KAMU İRMASININ ÖZEL YERLİ İRMAYLA /İRMALARLA ( ) REKABETİ Yalızca br kau frasıı özel yerl frayla ( ) rekabette buluası duruuda, k zaa peryodu ç bütü fraları ayı zaa peryoduda eşalı olarak üretde buluaları SPNE soucuu vereyeblr. Bütü özel yerl fralar brc ve kau frası kc peryotta eşalı olarak üretde buluduklarıda SPNE eydaa gelektedr. Özel yerl fraları sayısı 2 se, kau frasıı brc ve özel yerl fraları kc peryotta üretde buluaları duruuda SPNE oluşaktadır. 3 ç se SPNE eydaa geleyeblr. İk zaa peryoduda daha fazlası ç ( M 2 ) tek SPNE buluakta ve bütü özel yerl fralar brc peryotta, eşalı kau frası se daha sorak peryotta üretde buluaktadır (Pal, 998: 83-84). Buula brlkte bu so duruuu düzeleeye htyacı vardır. Bu duru 2 olduğu zaa doğrudur. akat = olduğu zaa dğer br SPNE vardır ve kau frası brc ve yerl özel fralar so peryotta üret yaparlar. Çükü kau frası dğer peryotta üret yaparak refahı yükselteez. Kau frası so peryotta üret yaparsa refah azalır dğer peryotta üret yaparak refahı yükselteez. Kau frası so peryotta üret yaparsa refah azalır, dğer peryotta üret yaparsa refah ayı kalır. Özel yerl fra daha çabuk üret yaparak karıı yükselteeyeblr. Özel yerl fra brc peryotta üret yaparsa karı azalır ve dğer peryotta üret yapası duruuda karı değşez (Jacques, 24: 47-48). = olduğuda dğer br SPNE oluşur ve özel yerl fra so peryot harç herhag br peryotta kau frası se daha sorak peryotta üret yapar (Lu, 27b: 226). raları faalyette buluduğu şehr daresel ya da doğrusal (ehr, dez, der yolu, otoba vb. belrl br hat üzerde) kurulası fralar arasıdak rekabet etkleektedr. aresel şehrde alıı tesl ede fralar olduğuda bütü özel yerl fralar ayı oktada, kau frası se zıt tarafta yerleşecektr. Yerleşke dege duruu 8

4 İçsel Zaalı Kara Olgopol Pyasaları: Rekabet, Özelleştre Ve Refah özel fraları her br çıktısı sosyal plalayıcı tarafıda kotrol edleedğde kc e y yerleşke dege şekl buluaktadır (Matsusuha ve Matsuura: 23b: 62). Özel fraları karı dğer özel fraları yerleşkelere bağlı buluaaktadır (Matsusha ve Matsuura: 23b: 7). oğrusal şehrde alıı tesl ede özel fraları sayısı e olursa olsu bütü özel fraları br araya topladığı br dege buluaktadır. Özel fraları sayısı eştse fraları k oktada topladığı dğer br dege duruu vardır. Burada da özel fraları karı dğer özel fraları evke bağlı değldr (Matsusha ve Matsuura: 23b: 7). Böylece e y evk bütü özel fralar ç ayıdır. Bu duruda özel fralar br araya toplaır. Kau frası doğrusal şehr sol tarafıa yerleşrse, bütü özel fralar sağ tarafa ya da buu terse yerleşey terch ederler. Kau frası doğrusal şehr erkeze yerleşrse (/2), her br özel fra ç e y yerleşke / ve 9/ dur. Merkez olarak yerleşe, yalızca özel fraları yarısıı / uda ve ger kalalarıı se 9/ uda yerleşeler duruuda kau frası ç e y durudur. Bu duru yalızca özel fraları sayısı eşt olduğuda ç çoklu dege eydaa geldğ açıklaaktadır (Matsusha ve Matsuura: 23b: 73). Kara olgopol pyasalarıdak fralar farklı zaalarda yalızca üret ktarlarıı değl, ayı zaada kapaste sevyelere de karar vereldrler. Öreğ dört farklı zaa yapılarıı üç aşaalı oyuuda, lk k zaa yapısıda kapasteler ardışık, ktarlar se eş alı seçlr. So k zaa yapısıda se kapasteler eş alı seçlrke ktarlar ardışık olarak seçlektedr. Bütü olası stratek durular altıda özel yerl fra düşük kapastey kau frası se hçbr şeklde aşırı kapastey seçeyecektr (Lu ve Poddar, 25: 366). Kau frasıı brde fazla fabrkaya sahp yerl özel fralarla rekabet etes souçları da öeldr. Kau frasıı fabrka sayısı e olursa olsu özel fraları br araya toplaası her zaa görülektedr. Bu duru kau frasıı refah akszasyouu br soucudur. Yerleşkeler eşt esafede olup olaası kes olarak kau frasıı sahp olduğu fraları sayısıa bağlıdır. Kau frası tek br fraya sahpse, eşt olaya esafede, kau frası k fabrkaya sahpse eşt esafede yerleşke ortaya çıkacaktır (L, 26: 39). Kau frasıı rolü fyat düzelees olup olaasıa bağlı olarak değşektedr. Kar akszasyouu aaçlaya özel fra pazar payı ç faalyete buluduğu alaı ortasıda faalyette buluayı steekte ve ayı zaada stratek edelerde dolayı fyat rekabet azaltak ç rakplerde daha uzakta faalyette buluayı terch eder. Buula brlkte refah akszasyouu aaçlaya kau frası tüketcler taşıa alyetler düşürey aaçladığıda rakplerde yeterl br esafede faalyette buluur. yat düzelees altıda, özel fraı lder olası duruuda özel fraı orta yerde faalyette buluası kau frasıı bu alaı uzağıda faalyette buluasıı özedrecek ve bu duru özel fraı karıı artası le souçlaacaktır. Özel fra takpç olduğuda se bu etk görüleektedr. Böylece pyasa payı etks özel fraı lder olası duruuda daha güçlüdür. Buda dolayı özel fra lder olduğuda faalyette buluduğu alaı ortasıda yerleşektedr. Sosyal refah açısıda özel fraı takpç olası daha ydr. Böylece kau frasıı lder olası gerekektedr. yat düzelees olduğu zaa kau frasıı rolü e olursa olsu stratek etk ortada kalkaktadır. Özel fra rakplere daha yakı olarak faalyette buluak ster. Kau frası yalızca takpç se yeterl esafede olablecektr. Buda dolayı fyat düzelees olduğuda kau frasıı takpç olası gerekektedr (Matsuura ve Matsusha, 23a: 9). KAMU İRMASININ YABANCI ÖZEL İRMAYLA/İRMALARLA ( ) REKABETİ İk zaa peryodu ç ( M = 2 ), bütü fraları eşalı olarak yaptıkları üretler SPNE soucu olarak değerledrleez. Bu duru Pal (998) le ayıdır. Burada yerl özel fra/fralar yere özel yabacı fra/fralar buluaktadır. Böylece pyasadak özel fraları duruu e olursa olsu ayı souç elde edlektedr. 3 se tek br SPNE eydaa gelr. Özel fralar brc ve kau frası kc peryotta üretde buluur. 2 olası duruuda se kc br SPNE vardır. Kau frası brc ve özel fraları heps kc peryotta üretde buluur. Pal (998) le karşılaştırıldığıda fraları hareketler (haleler) çsel sırası ayıdır. Özel fraı yabacı ya da yerl fra olası çsel zaalaayı etkleeektedr. Buula brlkte ktar seç ç kde daha fazla peryotlu oyularda bu duru ta olarak geçerl değldr (Lu, 27a: 2-3). 82

5 İçsel Zaalı Kara Olgopol Pyasaları: Rekabet, Özelleştre Ve Refah İkde daha fazla zaa peryodu ç ( M 2 ), 3 se tek br SPNE buluaktadır. Özel fraları heps eşalı olarak brc peryotta kau frası daha sorak peryotta üretde buluur. = 2 olası duruuda kc br SPNE vardır. Kau frası so br peryot harç herhag br peryotta, özel k tae fra daha sorak peryotta üretde buluur. = olduğu zaa se k tae SPNE vardır. SPNE lerde brsde, özel fra brc peryotta, kau frası se daha sorak peryotta üretde buluur. Oluşa dğer SPNE de se kau frası so peryodu brs harç herhag br peryotta, kau frası se daha sorak peryotta üretde buluur (Lu, 27a: 3). Bu souçlar Pal (998), Jacques (24) ve Lu (27b) le karşılaştırıldığıda hareketler çsel sırası 3 se ayı, 2 olduğuda se taae farklı olaktadır. = 2 olası duruuda se, Pal (998) le ayı souca ulaşılakla brlkte burada k tae SPNE ortaya çıkaktadır. = olası duruuda se ye k SPNE olakla brlkte, Jacques (24) ve Lu da (27b) taae farklı souçlar elde edlektedr (Lu, 27a: 3). Bu souçları ede kau frasıı yabacı özel frayla rekabet ederke lder, yerl özel frayla rekabet derke takpç olasıda kayaklaaktadır. ğer br deyşle kau frasıı beklee aaca ulaşası rakb yerl ya da yabacı fra olası le yakıda lşkldr (Matsuura, 23: 283). KAMU İRMASININ YERLİ ( ) ve YABANCI ÖZEL ( ) İRMALARLA REKABETİ Br tae kau frası le yerl ( ) ve yabacı özel ( ) fraları çere kara olgopol pyasaları gerçek hayatta daha fazla görülektedr. Bu durua AB de elektrk pyasasıdak kotroller kaldırıldıkta sora Alaya ve rasa gb bazı Avrupa ülkelerde oluşa elektrk pyasası örek olarak gösterleblr. oğrusal talep duruuda üç zaa peryodu ç, kau frası ve bütü yerl özel fraları ayı peryotta eşalı olarak üret SPNE soucu olarak sürdürüleeyeblr. Bu duru yabacı özel fraı buluası harç, Pal (998) le ayı soucu verektedr. Ye kau frasıı bütü yerl özel fraları lder olarak hareket etes duruuda SPNE soucu ortaya çıkayablr. Böylece herhag br SPNE de kau frası tü yerl özel fraları takpçs olarak davraır. Çükü kau frası yalızca yabacı özel fraları sayısı e az k tae ( 2) olduğuda, bütü yerl ve yabacı özel fralar brc peryotta üretde buluayı seçtkler zaa kc peryotta üret yapayı terch etektedr (Lu, 26: 53-54). Kau frasıı bütü yabacı fraları lder olarak hareket etes SPNE soucuu vereyeblr. Ya herhag br SPNE de kau frası yabacı fraları takpçs olarak üretde buluur. SPNE sayısı özel yerl ve yabacı fraları sayısıa bağlıdır. Öreğ =, = se altı tae, = ( 2) ve ( = ) se üç tae ve 2, 2 olduğuda se k tae SPNE buluaktadır (Lu, 26: 55). Mktar rekabete dayalı daresel şehr odelde (fralar allarıı daresel br alada yerleşe şehrde tesl etektedrler) dege yerleş duruu yabacı fraları sayısıa () bağlı buluaktadır. Yabacı özel fraları sayısı sıfır ( = ) veya br se ( = ) bütü özel fralar tek br degede br araya toplaırlar. Özel yerl ve yabacı fraları sayısı e olursa olsu degede bütü yerl fralar br araya toplaacaktır. Kau frasıı brde fazla olası özellkle yabacı özel fraları sayısıa bağlıdır (Matsusha ve Matsuura, 26: 753, 755). Pyasada yabacı özel fraı olaası ( = ) duruuda kau frasıı aral alyet pyasa fyatıa eşt olaktadır. Ye fraları pyasa gres bu fraları yerl ve yabacı olasıa göre kau frasıı çıktısıı etkleektedr Kau frasıı çıktısı lave yerl fraı pyasaya gres le düşerke, yabacı fraı pyasaya gres le yükselr. Yerl özel br fra yabacılar tarafıda satı alıırsa, bütü özel fraları çıktısı düşer, kau frasıı se yükselr. Özel yerl fraları ve kau frasıı karları azalır, tüketc artığı se yükselr (ell ve Pal, 996: ). 83

6 İçsel Zaalı Kara Olgopol Pyasaları: Rekabet, Özelleştre Ve Refah ÖZELLEŞTİRMENİN ETKİLERİ evlet özelleştrey kedse at fraları rekabet edeblrlğ artırak ve bedavacı soruuu ortada kaldırak ya da e aza drek ç uygulaaktadır (Ngo ve Okura, 28: 7). Kara olgopol pyasalarıdak kau frasıı özelleştrles öel ekook etkler buluaktadır. Kau frası özelleştrldkte sora lder olayı sürdürürse kara olgopol pyasalarıdak fraları e ta özelleştrles e de devletleştrles optal değldr (Matsuura, 998: 473). Kau frası refah akszasyou yere kar akszasyouu terch ettğ zaa refahta artış olaktadır. Bu souç bazı durularda kau frasıı özelleştrles daha etk olacağı, dolayısı le refahta çok karı aksze etes gerektğ gösterektedr. Refah akszasyouu aaçlaya kau frasıı buluduğu kara olgopol pyasaları zararlıdır. Kau frasıı oopol olarak faalyette buluadığı duruda kau frasıı özelleştrles gerekektedr (Matsuura, 998: 474). Gerçek hayatta kau ve özel fraları brlkte faalyette buluduğu brçok fra buluaktadır. Bu edele ta özelleştre yaıda, kıs özelleştre etkler celeesde fayda buluaktadır (Matsuura, 998: ). Kau frası le yerl fraı brleşe kararı alları kae derecelere ve çoklu frada devlet payıı e olacağıa bağlı buluaktadır (Barcea-Ruz ve Garzo, 23: 27). Kıs özelleştre olası duruuda devlet payıı e olası gerektğ oldukça öeldr. Bazı durularda devlet, özelleştrle fralarıdak payıı br kısıı uhafaza etektedr. Kıs olarak özelleştrle fra he kar he de refah akszasyoua yöelektedr (uwara, 27: 27-28). evletleştre ta olduğu (devlet payıı ta olduğu) fralar oopol oladıkları sürece optal değldrler. Böylece kara olgopol pyasalarıdak kau fralarıı özelleştrles gerekektedr. Kau frası özel fra kadar etkse ta özelleştre (devlet kau frasıdak tü payıı satası) optal değldr. Bu souçlar kıs özelleştre kara olgopol pyasalarıda devlet yararıa olduğuu gösterektedr. evlet özelleştrlş fradak payıı olabldğce azaltalı ve taaıı elde buluduraalıdır. İk fra ayı alyet foksyoua sahp değlse ta özelleştre optal olaaktadır. Kau fraları alyetler özel fralara göre daha yüksek olablekte ve kauu payıı azaltılası özelleştrlş fraı perforasıı artırablektedr (Matsuura, 998: 479, 483). Hooe olgopol pyasalarıda kıs özelleştre kısa döede optal br poltka ke, serbest grş olduğu uzu döede se ta devletleştre daha optal olaktadır (Matsuura ve Kada, 25: 29-3). arklılaştırılış ürü olası duruuda se kıs özelleştre, he kısa he de uzu döede e y poltkadır (uwara, 27: 5). Özelleştre kısa döede fyatlar yükseldğde zararlı souçlar doğurablektedr. Kau frasıı pyasadak payı azaldığı ç uzu döede özelleştre, pyasaya ye fraları grşe ede olakta, çeştllkte kayaklaa tüketc terch az oladığı takdrde et etk faydalı olaktadır. Ayrıca karlı kau fraları özelleştrleeldr (Aderso vd, 997:635). Kauya at br fra le brde fazla yabacı özel fraı olduğu bast kara olgopol pyasasıda dış rekabet, optal tarfe oraıı düşürese rağe kıs özelleştre buu artıraktadır. Buula brlkte br ülke kau şleteler kıse ya da taae özelleştrdğde lberzasyo poltkası stee souçları vereyeblr (Chao ve Yu, 26: 9). Kau frası, yerl ve yabacı özel fraları brlkte faalyette buluduğu kara olgopol pyasasıda kau Stackelberg lder özelleştrles duruuda lder çıktısı azalır, takpç çıktısı artar, fyatlar se yükselr. olduğu zaa se takpç karı artar. ğer br deyşle yabacı takpç fraı sayısı, yerl takpç fraı sayısıı aşarsa özelleştrey zleye süreçte lder çıktısı azalır. Yerl fraları sayısıı görecel olarak fazla olası le lder kau frasıı özelleştrles lder çıktısıı yükselteblr, takpç çıktısıı azaltablr, fyatları düşüreblr ve takpç karıı azaltablr (ell ve Heywood, 22: ). Özelleştre olasılığı takpç karıı artıracaktır. Bu duru kara Stackelberg olgopol pyasasıa özgüdür (ell ve Heywood, 22: 276). 84

7 İçsel Zaalı Kara Olgopol Pyasaları: Rekabet, Özelleştre Ve Refah REAH ETKİSİ Kau frasıı refah akszasyou yere kar akszasyouu aaçlaası refahı artıraktadır. Kara olgopol pyasasıda özel fraları sayısıı br sıırı buluaktadır. Özel fraları sayısı bu sıırı aştığı zaa kau frasıı özelleştrles refahı yleştrektedr (e araa ve elbao, 989: 3). Yerl fraları sayısıı az olası duruuda yabacı fraları pyasaya gres refahı artıraktadır. ve sayısı e olursa olsu, özelleştre daa lder karıı artırırke refahı azaltaktadır. Pyasaya grş serbest olduğu br duruda yabacı fra sayısıdak artış, yerl fraları pyasadak payıı küçük olası duruuda refahı artıracaktır (ell ve Heywood, 22: 274, 276). Kara olgopol pyasasıda br kau frası, ve olası duruuda yerl fra yabacılar tarafıda satı alıırsa refah azalaktadır (ell ve Pal 996: 74). Tcar lberalzasyo dış rekabete z veryorsa ye refah yükselektedr (Chao ve Yu, 26:9). İlave yerl fraı pyasaya gres le refah artarke, yabacı özel fraı gres le azalaktadır. Yalızca, yerl özel fraları sayısı görecel olarak yabacı özel fraları sayısıa göre daha küçükse refah artaktadır (ell ve Pal 996: 74). Kara pyasada br kau frası ve olası duruuda, kau frası özelleştrede sora lder olarak kalaya deva ederse refah azalacaktır (ell ve Heywood, 24: 46). Kau frasıı oladığı br duruda yerl özel fraı yabacılar tarafıda satı alıası, bütü özel fraları aaçları ve tekololer ayı olasıda dolayı breysel çıktıları değştrez. Souç olarak topla çıktı, pyasa fyatı, özel fraları çıktıları ve tüketc artığı değşede kalacaktır. Buula brlkte yabacı fraı karlarıı ülke dışıa trasfer etes duruuda refah azalaktadır. Böylece kau frasıı oladığı br duruda yerl fraı yabacı fra tarafıda ele geçrles, dğer özel fraları karları veya tüketc artığı etkleeese rağe, topla refahı azaltaktadır. Bu duru kau Courot frasıyla karşılaştırıldığıda ele geçrey zleye zaada kau frasıı çıktısı yükselekte, tüketc artığı artakta, refah azalakta ve kau frasıı karı se düşektedr (ell ve Pal, 996: 743; ell ve Heywood, 22: 274). Courot duruuda ve sayısı e olursa olsu yerl fraı yabacılar tarafıda satı alıası duruuda, kau frasıı çıktısı yükselr, özel fraları çıktıları düşer, tüketc artığı yükselr ve refah artar (ell ve Heywood, 22: 274). Yerl fraı pyasada payıı büyük olası ve yabacıları yerl frayı ele geçres duruuda kau frasıı karıı arttırablr. Yabacılar tarafıda ele geçrle olasılığı kau frasıı karıı artıracaktır. Bu duru kara Stackelberg olgopol pyasasıa özgü br durudur (ell ve Heywood, 22: 276). Ye br fraı pyasaya gres kau frasıı çıktısıı üzere ola etks pyasaya gre fraı yerl ya da yabacı olasıa göre farklılıklar gösterektedr. kau frasıı çıktısı lave olarak yerl fraı pyasaya gres le azalırke, yabacı fraı gres le yükselektedr (ell ve Pal, 996: 74). SONUÇ Klask Courot ve Stackelberg odellerde zaa dışsal olarak ele alıaktadır. Kara olgopol pyasalarıda zaaı çselleştrles özellkle refah açısıda daha gerçekç souçları elde edlese ede olaktadır. Kau frasıı özel yerl/yabacı ya da her ks le brlkte rekabet ederke SPNE oluşup oluşaası, ve M le fraları üret kararı verrke eş alı ya da ardışık olarak davraalarıyla yakıda lşkldr. ralar yerleşkeler, faalyette buludukları şehr daresel ya da doğrusal kurulasıa bakarak seçektedrler. Kau frası fyat düzelees olduğu br duruda takpç olarak davraalıdır. Kau frası refah akszasyou yere kar akszasyouu aaçladığıda refahta artış olaktadır. Refah akszasyouu aaçlaya kau frasıı buluduğu kara olgopol pyasaları zararlıdır. Buda dolayı kau frasıı oopol olaası duruuda özelleştrles, kau frasıı etklğ artıraktadır. Kıs özelleştre kau frasıı karlılığıı artıraktadır. Ayrıca kau frası, özelleştrlş fradak payıı olabldğce azaltalıdır. Kau frasıı refah akszasyou yere kar akszasyouu aaçlaası refahı artıraktadır. Kara olgopol pyasalarıda özel fraları sayısı bell br sıırı aştığıda kau frasıı özelleştrles ye refahı artıraktadır. 85

8 İçsel Zaalı Kara Olgopol Pyasaları: Rekabet, Özelleştre Ve Refah KAYNAKLAR Aderso, So.A., Pala, de Adre. Ad Thsse, Jacques-raços. (997) Prvatzato ad Effcecy a ffretated Idustry Europea Ecooc Revew Barcea-Ruz, Jua Carlos. ad.garzo, M.B. (23). Mxed uopoly, Merger ad Multproduct rs Joural of Ecoocs, Chao, Ch-Chur ad. Yu, Ede S.H (26). Partal Prvatzato, oreg Copetto, ad Optu Tarff. Revew of Iteratoal Ecoocs. 4() Creer, Heluth ad Marchad, Jacques-raços. (99). Mxed Olgopoly wth fferetated Products, Iteratoal Joural of Idustral Orgazato. 9, e araa, Gova.ad elboo, lavo. (989). Alteratve Strateges of a Publc Eterprse Olgopoly. Oxford Ecooc Papers ell, Keeth.ad Pal, ebashs. (996) A Mxed Olgopoly The Presece of oreg Prvate rs. The Caada Joural of Ecoocs. 29(3) ell, Keeth.ad Heywood, Joh.S. (22) Publc Stackelberg Leadershp a Mxed Olgopoly wth oreg rs. Australa Ecooc Papers. Septeber ell, Keeth.ad Heywood, Joh.S. (24) Mxed Olgopoly, Subsdzato ad the Order of r s the Releveca of Prvatzato. Ecoocs Letters uwara, Ke. (27) Partal Prvatzato a fferetated Mxed Olgopoly Joural of Ecoocs. No Halto,Joatha H.ad Slutsky, Steve M. (99). Edogeous Tg uopoly Gaes: Stackelberg ad Courot Equlbra. Gaes ad Ecooc Behavour Jacques, Arel. (24). Edogeous Tg a Mxed Olgopoly: A orgotte Equlbru. Ecooc Letters L, Chagyg. (26). Locato Choce a Mxed Olgopoly. Ecooc Modellg Lu, Yuazhu.ad Poddar, Sougata. (25) Mxed Olgopoly ad The Chose of Capacty. Research Ecoocs Lu, Yuazhu. (26) Edogeous Tg a Mxed Olgopoly wth oreg Copettors: the Lear ead Case. Joural of Ecoocs. Vol.88. No Lu, Yuazhu. (27a) Edogeous Tg a Mxed Olgopoly Cosstg of a Sgle Publc r ad oreg Copettors. Ecooc Bullet. Vol.2. No Lu, Yuazhu. (27b) Edogeous Tg a Mxed Olgopoly: Aother orgotte Equlbru. Ecoocs Letters Matsuura, Toshhro. (998) Partal Prvatzato Mxed uopoly. Joural of Publc Ecoocs Matsuura, Toshhro.ad Kada, Osau. (25). Mxed Olgopoly at ree Etry Markets. Joural of Ecoocs. Vol.84. No Matsuura,Toshhro. (23) Stackelberg Mxed uopoly wth A oreg Copettor. Bullet of Ecooc Research. 55: Matsusha, Norak.ad Matsuura, Toshhro. (26). Mxed Olgopoly, oreg rs. ad Locato Chose. Regoal Scece ad Urba Ecoocs Matsusha, Norak.ad Matsuura, Toshhro. (23a). Mxed Olgopoly wth Product fferetato: Sequetal Chose of Locato. Australa Ecoocs Papers Matsusha, Norak.ad Matsuura, Toshhro. (23b). Mxed Olgopoly ad Spatal Aggloerato. Caada Joural of Ecoocs. Vol.36. No Ngo, uc e.ad Okura, Mahto. (26). Copetto a Mxed uopoly Market. Ecooc Bullet. Vol.2 No Pal, ebashs. (996). Edogeous Stackelberg Equlbra wth Idetcal rs. Gaes ad Ecooc Behavour Pal, ebashs. (998). Edogeous Tg a Mxed Olgopoly. Ecoocs Letters