NE KADAR YER BULUYOR? HOW MUCH PLACE DOES THE COMPUTER ETHICS TAKE IN COMPUTER SCIENCE CIRRUCULUM?

Transkript

1 BİLGİSAYAR ET İĞİ BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİ M TEKNOLOJİLER İ EĞİTİM İ PROGRAMLARINDA KENDİ NE NE KADAR YER BULUYOR? HOW MUCH PLACE DOES THE COMPUTER ETHICS TAKE IN COMPUTER SCIENCE CIRRUCULUM? Araş.Gör. Elf Buğra KUZU Anadolu Ünverstes Eğtm Fakültes Blgsayar ve Öğretm Teknolojler Eğtm Bölümü, Eskşehr/Türkye ebkuzu@anadolu.edu.tr Gökçe BECİT Anadolu Ünverstes Eğtm Blmler Ensttüsü BÖTE A.B.D. Doktora Öğrencs, Eskşehr/Türkye gbect@anadolu.edu.tr ÖZET Geçmşten günümüze sürekl olarak gelşen ve değş en blgsayar teknolojler, günlük hayatın hemen hemen her alanının öneml ve vazgeçlmez br parçası halne gelmştr. Blgy depolama ve şleme çn blgsayarlar kullanılırken temel olarak blgy elde etmek çn İ nternet gttkçe artan br hızla yaygınlaşmaya başlamış tır. Bu teknolojlern olumlu ve faydalı kullanımlarının yanı sıra bazı olumsuz ve stenmeyen kullanımlarıyla breyler kendlern etk klemlern çnde bulmakta ve bunların br doğurgusu olarak da etk sorunlar ortaya çıkmaktadır. Blgsayar teknolojlernn oluşturduğu etk sorunlar, blgsayar etğ başlığı altında ncelenmektedr. Blgsayar etğ, kend konu alanına özgü krtk etk sorunlar çermektedr. Etk kavramına kendne özgü bakı ş açıları gelştren blgsayar etğ blncnn, toplumun her kesmne ve gelecek kuşağa aktarılması çn çalışmalara, öncelkle Eğtm Fakülteler Blgsayar ve Öğretm Teknolojler Eğ tm (BÖTE) bölümünde başlanması yararlı olacaktır. Blgsayar ve Öğretm Teknolojler Öğretmenler okullarda öğrenclern yen teknolojlerle tanış masında, bu teknolojler etkl ve verml bçmde kullanmalarında olduğu kadar onların etk blnc kazanmasında da brnc derecede sorumlu kş lerdr. Bu nedenle blgsayar etğne lşkn konuların, ünverstelern BÖTE bölümlernde lsans öğrenm sürecnde öğ retmen adaylarına zorunlu ya da seçmel dersler kapsamında sunulması önemldr. Bu çalışmanın amacı, Türkye de bulunan 29 Ünverstenn BÖTE Bölümlernde Blgsayar Etğ dersne lsans programlarında yer verlp verlmedğ, bu ders öğretm programında yer alıyorsa dersn yapısı ve şleyşnn nasıl olduğunu belrlemektr. Araş tırma tarama türünde gerçekleştrlecektr. Araştırmanın verlernn toplanmasında görüşme formu ve dokümanlardan yararlanılacaktır. Hazırlanan görüş me formu her bölümden en az k öğ retm elemanına e-posta yoluyla gönderlecek ve soruları yazılı olarak yanıtlamaları stenecektr. Ayrıca bölümlern resm Web sayfalarından Blgsayar Etğ dersne at dokümanlar toplanacaktır. Araş tırmadan elde edlecek ncel ve ntel verler betmsel olarak analz edlecektr. Anahtar Sözcükler: Blgsayar Etğ, Blgsayar ve Öğretm Teknolojler Öğretmenlğ ABSTRACT Computure technologes that take progress and alter as a contnuous from past to today had came mportant and uncease from every feld as a pece of daly lfe. Whle computure use to store and handwork to nformaton, nternet had become wdespread more and more ncrease. Although these technologes use postve and useful, they occur n ndvduals n ethc dlemmas wth some negatve and unwllng condtons and expose n ethc problems as a result of these. The ethc problems of occurng by computure Technologes nvestgate under ttle of computure ethc. Computure ethc ncludes n ethc problems n ts own topc feld. Frstly, studes to transfer to the whole secton of socety and future generaton conscousness of computure ethc developed n ts own partkular n ethc concept wll be useful to begn n department of computure and nstructon technologes educaton (CITE) n educaton facultes. Computure and nstructon Technologes teachers are frst degree responsble persons to use effectve and productve by student of these and to meet wth new Technologes of students n schools. In ths reason, t s mportant to present as a oblgatory and/or selectve lessons to teacher candtates durng lcance educaton n departmants CITE of unverstes subjects of relatng to computer ethc. Am of ths study, t s determnates f not computure ethc lessons gve place to lcance programs and f ths lesson gve place to educaton programs, how to be lesson structure and ts progressng n CITE departmants of 29 unverstes n Turkey. Research wll become to harrow level. It wll benft from ntervew forms and documents n collect of research data. Prepared ntervew form wll send to mnmum two educaton workers va e-mal n every departmant and they wll answer as a wrtten to guestons. In addton, t wll collect to documents of concernng computure ethc lesson n web pages ther departmants. Quanttatve and qualtatve data obtaned to research wll analyze as a descrptve. GİRİŞ Blgsayar teknolojlernn gün geçtkçe büyük br vmeyle gelş mes le brlkte toplumda blgsayar kullanıcılarının sayısı gttkçe artmış tır. Breyler kendlerne at özel blglern blgsayarlarında depolamakta, İnternet aracılığ ıyla brbrleryle letşme geçmekte ve hatta bankacılık ş lemler, sınav başvuruları, vb gb resm ş lemlern ble blgsayarlar üzernden yapmaktadırlar. Günlük hayatın her alanına gren blgsayar teknolojlernn bu kullanımları sırasında brçok etk sorunla karşılaş ılmaktadır. Blgsayarın kullanımıyla artan bu etk sorunlar, Blgsayar Etğ kavramının ortaya çıkmasına sebep olmuş tur. Blgsayar Etğ blncnn toplumun her kesmne kazandırılması, 28

2 gelecek kuş akların bu konu hakkındak farkındalık düzeylern arttırmak amacıyla büyük önem kazanmaktadır. Bu blncn kazandırılmasına yönelk olarak yapılacak çalışmalara, Blgsayar ve Öğretm Teknolojler Öğretmenlğ (BÖTE) bölümü lsans öğrenclernden baş lamak yararlı olacaktır. Çünkü bu öğrencler gelecek kuşağın öğ retmenler olarak onlara bu etk blnc kazandırmada lderlk edecek ve onlara br model oluş turacaklardır. Bu sebeple BÖTE bölümü öğrenclernn, gelecektek meslek yaş amlarında öğrenclerne lder ve model olablmeler çn Blgsayar Etğ konusunda önce kendler eğtm almalıdırlar. Blgsayar Etğ Eğ tmnn önemnn kavranablmes çn öncelkle Etk ve Blgsayar Etğ kavramlarının ncelenmes gerekmektedr. Bu çalış manın devamında, etk ve blgsayar etğ kavramları detaylı br ş eklde ele alınacak, yurt çnde ve yurt dışında yapılan lgl araş tırmalar sunulacak ve daha sonra Türkye Ünverstelerdek Blgsayar Etğ Eğ tm le lgl var olan durum ortaya konarak çözüme lş kn önerler sunulacaktır. Etk Etk kavramı, konu alanı tbaryle kesn kalıplara gremeyecek, kadar gen ş ve karmaş ık br kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Etğ n tanımı le lgl lteratür taraması yapıldığında brçok farklı tanım karş ımıza çıkmaktadır. Uysal (2006) ın Cevzc (2003) ten aktardığ ına göre etk, neyn y ve doğru, neyn kötü ve yanlı ş olduğ unu araş tıran, nsan hayatının gerçek amacının ne olması gerektğn soruşturan, ahlaklı ve erdeml br yaşayış ın hang unsurları çerdğ n rdeleyen felsefe dalı olarak tanımlanmış tır. Kuzu (2007) ya göre se etk; nsan davranışının y ya da kötü, doğru yada yanlı ş olup olmadığını araş tıran ve kendn ahlak eylemnn blm olarak gören br dsplndr şeklnde tanımlamıştır. Breylern br olaya, olguya veya duruma karş ı gösterdkler davranış lar toplumdan topluma, kültürden kültüre ve breyden breye değşkenlk göstermektedr. Örneğ n; br topluma göre etk olmayan br davranı ş baş ka br toplumda etk olarak görüleblr. Bu sebeple br davranış ın etk olup olmadığını belrlemek çn bazı etk kuramlarının ş e koşulması gerekr. Bu çalışma kapsamında ele alınacak olan Blgsayar Etğ kavramı, etk kuramları çersnden uygulamalı etk kuramı altında ncelenen br kavramdır. Uygulamalı etk, bell özel alanlarda ortaya çıkan etk sorunların tartış ılması çn krterler yaratma ve bu özel alanlarda bu krterlern nsan davranış larında uygulanması le lglenr (Uysal, 2006). Bu açıklama doğ rultusunda, uygulamalı etk kuramı çersne gren Blgsayar Etğ kavramını, meslek etğ le lşklendrerek gelecek kuşaklara blgsayar etğ blncn kazandırmak çn ayrı br konu alanı olarak ele almamız gerekmektedr. Blgsayar Etğ Geçmşten günümüze sürekl olarak gelşen ve değş en blgsayar teknolojler, günlük hayatın hemen hemen her alanının öneml ve vazgeçlmez br hale gelmş tr. Blgy depolama ve ş leme çn blgsayarlar kullanılırken temel olarak blgy elde etmek çn İ nternet gttkçe artan br vmeyle yaygınlaşmaya başlamıştır. Blgsayarların doğ ru kullanılablmes ve blg akışının etkl gerçekleş trleblmes çn teknolojnn yararlarımız doğrultusunda ş ekllendrlmes gerekmektedr (Moor, 2004). Blgsayarlar ve İ nternet n olumsuz ve stenmeyen kullanımlarıyla breyler kendlern etk klemlern çnde bulmakta ve bunların br sonucu olarak da etk sorunlar ortaya çıkmaktadır. Blgsayar teknolojlernn oluşturduğ u etk sorunlar, blgsayar etğ başlığ ı altında ncelenmektedr. Blgsayar etğ term lk olarak 1970 l yılların ortalarında blgsayar teknolojler tarafından yaratılan, kötüleş en ve değşen profesyonel etğ n br uygulama alanı olarak kullanılmıştır (Kuzu, 2007). Blgsayar etğ; sürekl gelş en blgsayar teknolojler le lş kl olarak gerçekler, kavramsallaştırmalar, poltkalar ve değ erler arasındak lşkler çne alan dnamk ve karmaşık br çalış ma alanı olarak tanımlanmaktadır (Moor, 1985). Blgsayar etğ kavramı 1990 lara gelnceye kadar, blgsayar toplumblm ve teknoloj değernden ayrı tutulmuş tur. Son zamanlarda se blgsayar etğ kavramı daha gen ş br anlam kazanarak uygulamalı etğ, blgsayar toplumblmn, teknoloj değ ern, blgsayar suçlarını ve lgl alanları çermeye başlamış tır (Kuzu,2007). Blgsayar Etğ Eğtm Blgsayarların yoğun kullanımının getrdğ etk sorunların ve blgsayar etğ le lgl kavramların özümseneblmes amacı bu konuda br eğtm htyacını da berabernde getrmş tr de Wener n ortaya attığı; Ultra hızlı blgsayar kullanımının toplumsal ve etk sonuçları neler olacaktır? İnsan değerlerle yaşamak ve nsan değ erler korumak bağ lamında, otomasyonun toplumsal ve etk sonuçları hakkında nsanlık ne düş ünüyor ve sonuçlarıyla nasıl uğraşacak? Blgsayar otomasyonu yapan nsanların özel zorunlulukları ve sorumlulukları nelerdr? Soruları blgsayar etğ eğtmnn ortaya çıkmasını sağ layan lk neden olarak kabul edleblr (Bynum, 2000). Blgsayar etğ eğ tmnn verlmes amacıyla programlara konan Blgsayar etğ dersnn genel olarak amaçları; Öğ renclern blgsayarlarla lgl etk sorunların farkına varmalarını sağlamak, Blgsayar kullanımı ve blgsayar mesleğ uygulamalarındak etk sorunlara lşkn duyarlılığ ı yükseltmek, Blgsayarların topluma ve sosyal çevreye etklernn kapsamlı bçmde anlaş ılmasını sağlamak, Etk karar verme durumlarında yapılması gerekenlern sıralanablmes yada blgsayarların olası etklernn belrleneblmes çn analtk yetenekler gelştrmektr (Johnson, 1994). Uysal&Odabaşının 1997 ITCSE çalış ma grubu tarafından hazırlanan rapordan aktardığına gore, etk eğ tm üç farklı yöntemle verlmekltedr (2006): 1. İ lgl konuların br dersn öneml br alt modülü olarak yer alması, 2. İlgl konuların eğ tm programında tek br ders olarak yer alması, 3. İlgl konuların eğtm programının genelne dağıtılması. Blgsayar Etğ eğtm le lgl alanyazın çalış malarına bakıldığ ında, Spardlng tarafından 2007 de Nebraska Ünverstesnde yapılan A Study of Socal and Professonal Ethcs n Undergraduate Computer Scence Programs: Faculty Perspectves sml doktora teznde A.B.D dek ünverstelern Blgsayar Blmler Fakültelernde Blgsayar Etğ Eğtm le lgl kapsamlı br çalışma yaptığ ı görülmüştür. Çalış ma sonuçlarına göre; Ünverste ve yüksek okulların brçoğunda (%87,6) blgsayar etğ ders programlara entegre edlmş tr. Etk eğ tm veren 220 fakülteden 52 s (%23,6) ayrı br ders olarak, 91 (%41.1) baş ka br dersn alt modülü olarak, 60 ı (%27,3) her k 29

3 yöntem de kullanarak, ger kalanları da dğ er yöntemlerle (baş ka br bölümden ders aldırmak gb) etk ders vermektedr. Türkye dek Blgsayar ve Öğ retm Teknolojler Öğretmenlğ Bölümlernde Etk Eğtm Sürekl olarak gelşen ve değş en blgsayar teknolojler, yaşamın her alanını olduğu gb, eğ tm alanında da etklemştr. Toplumun htyaç duyduğu, blgye erş eblen, İnternet etkl br ş eklde kullanablen, blgsayar okuryazarı breylern yetştrlmes görevn üstlenecek öğ retmenlern eğ tm çn 1998 yılında Dünya Bankası ve YÖK ün ortaklaşa çalışması le Eğ tm Fakültelernde Blgsayar ve Öğretm Teknolojler Öğretmenlğ bölümü kurulmuş tur (YÖK, 1998). Okullarda, öğrenclern yen teknolojlerle tanış masını, bu teknolojlerden en etkl ve verml ş eklde yararlanmalarını sağlayacak olan Blgsayar ve Öğ retm Teknolojler Öğ retmenler; çocukları etk blnc kazanmasında brnc derecede sorumlu kş lerdr. Etk kavramına kendne özgü bakı ş açıları gelştren blgsayar etğ blncnn, toplumun her kesmne ve gelecek kuşağ a aktarılması çn çalışmalara, Blgsayar ve Öğretm Teknolojler Eğ tm bölümünde başlanması yararlı olacaktır (Kılıçer & Odabaş ı, 2006). İlgl Araştırmalar Kılıçer&Odabaşı (2005) Blgsayar Öğretmenlğ : Etk Bunun Neresnde? sml çalış malarında, Türkye dek Blgsayar ve Öğretm Teknolojler Öğretmenlğ Bölümlerndek etk eğtmnn önemn ortaya koymuşlardır. Bu çalış manın amacı, blgsayar teknolojler kullanıcılarına rehberlk edecek olan Blgsayar ve Öğ retm Teknolojler Öğretmenlğnde, etğn, doğruluk, mülkyet, erş leblrlk ve gzllk ölçütler açısından neden ve nasıl öğ retlmes gerektğn açıklamaktır. Araş tırmaya göre, alan dersler bünyesnde blgsayar etğ le lgl konuların öğ renclere eğtm hayatları boyunca kazandırılması ve etk değ erlern özünün kavratılması gerektğ sonucuna varılmıştır. Ben-Jacob (2005) Integratng Computer Ethcs across the Currculum: A Case Study sml çalışmasında, öğ retm programları çersnde blgsayar kullanımının artmasıyla brlkte öğrenclern blgsayar etğ ve bununla lgl olarak sosyal ve yasal konular hakkında blg sahb olmalarının gerekllğ üzernde durmuş tur. Ayrıca Ben-Jacob öğretmenlern öğ renclerne blgsayar kullanımları sırasında gerekl olablecek alış kanlıkların kazandırılmasında yardımcı olmaları gerektğn fade etmştr. Araş tırma kapsamında bu amaca hzmet amacıyla br proje hazırlanarak, bu blglern öğ rencye kazandırılmasına yönelk 4 farklı yöntem kullanılmıştır. Bu yöntemler, 3 günlük uygulamalı çalış tay düzenlenmes, tek günlük br semner düzenlenmes, WebCT programı le çevrmç br çalış tay düzenlenmes ve br çevrmç ders düzenlenmes şeklndedr. Bu araş tırmada da, blgsayar etğ öğretmnde farklı yöntemlern bulunduğ u, ancak hang yöntem kullanılırsa kullanılsın, öğ renclern blgsayar etğ konusunda mutlaka blglendrlmeler gerektğ sonucuna varılmıştır. Appel (2005) Ethcs Across the Computer Scence Currculum: Prvacy Modules n an Introductory Database Course sml çalışmasında etk le lgl blglern öğ retm programına entegre edldğ blgsayar blmler programlarının, öğ renclerne blgsayar blmler alanında yer ednm ş baş arılı br profesyonel olmaları yolunda büyük katkılar sağladığı üzernde durmuş tur. Ayrıca bu çalış masında Appel, geleneksel blgsayar blmler çerkler etk konuları le bütünleştrldğnde öğ renclern etk sorunlar karşısında etk karar alma, krtk düş ünme ve br profesyonel gb tepkde bulunma konularında cesaretlendklern belrtmştr. Uysal&Odabaşı (2006) nın Blgsayar Etğ Öğ retmnde Kullanılan Yöntemler sml çalış malarında, breylerde blgsayar etğ le lgl sorunlara karşı farkındalık oluş turmak ve bu sorunlar hakkında uygun bçmde karar vermelern sağlamak amacıyla br altyapıyı oluş turmak çn hang yöntemlern kullanılableceğ üzernde tartış malar yapılmıştır. Araştırmada, blgsayar etğ öğ retmnde farklı yöntemlern bulunduğ u, ancak hang yöntem kullanılırsa kullanılsın, öğrenclern blgsayar etğ konusunda mutlaka blglendrlmeler gerektğ sonucuna varılmıştır. Carol Lee Spradlng tarafından 2007 yılında Nebraska Ünverstesnde yapılan A Study of Socal and Professonal Ethcs n Undergraduate Computer Scence Programs:Faculty Perspectves sml doktora teznde A.B.D dek ünverstelern Blgsayar Blmler Fakültelernde Blgsayar Etğ Eğtm le lgl kapsamlı br çalışma yapmış ve A.B.D ünverstelerndek var olan durum ortaya konmuştur. Bu çalışmanın sounçları aşağıdak gbdr; 1. Ünverste ve yüksek okulların brçoğ unda (%87,6) blgsayar etğ ders programlara entegre edlmştr. 2. Etk eğ tm veren 220 fakülteden 52 s (%23,6) ayrı br ders olarak, 91 (%41.1) baş ka br dersn alt modülü olarak, 60 ı (%27,3) her k yöntem de kullanarak, ger kalanları da dğ er yöntemlerle (baş ka br bölümden ders aldırmak gb) etk ders vermektedr. 3. Blgsayar Etğ eğ tmnde; anlatım, grup tartış maları ve sunumlar gb çeştl öğ retm yöntemler kullanılmaktadır. 4. Blgsayar Etğ vermeyen ünverstelerde bunun başlıca neden bu eğtm verecek öğ retm elemanlarının bulunmamasıdır. Bu önem doğrultusunda Türkye de Blgsayar Öğretmenlğ eğtm veren BÖTE bölümlernde etk eğ tmnn verlp verlmedğnn belrlenmes yararlı olacaktır. Amaç Bu çalış manın amacı, Türkye de bulunan 29 Ünverstenn BÖTE Bölümlernde Blgsayar Etğ dersne lsans programlarında yer verlp verlmedğ, bu ders öğ retm programında yer alıyorsa dersn yapısı ve şleyş nn nasıl olduğunu belrlemektr. Bu amaç doğrultusunda aşağ ıdak sorulara yanıt aranmıştır: 1. BÖTE Bölümlernde Blgsayar Etğ ders verlmekte mdr? Verlyorsa ders ş eklnde mdr yoksa semner olarak mı verlmektedr? a. Dersn alt amaçları nelerdr? b. Dersn şlenş nasıl olmaktadır? c. Dersn süres-kreds nasıldır? 2. Böyle br ders yoksa Blgsayar Etğ ne ders br dersn alt konusu olarak değnlmekte mdr? YÖNTEM Model Araştırma ntel araş tırma yöntemlernden yarı yapılandırılmı ş görüşme teknğ le gerçekleştrlmştr. 30

4 Ver Toplama Aracı ve Verlern Toplanması Araştırma kapsamında, Yüksek Öğ renm Kurumu nun Web sayfasından Blgsayar ve Öğretm Teknolojler Eğ tm Bölümlernn lstes çıkarılmıştır. Araştırmanın amacına yönelk olarak, araş tırmacılar tarafından yarı yapılandırılmı ş görüşme formu hazırlanmı ş, hazırlanan formun geçerllğ çn alan uzmanlarının görüşüne başvurulmuş tur. Uzmanlardan gelen önerler doğrultusunda, görüşme formuna son hal verlm ş, uygulama çn hazır hale getrlmştr. Hazırlanan yarı yapılandırılmı ş görüş me formları öncelkle e-posta yoluyla BÖTE bölümü öğ retm elemanlarına yollanmıştır. E-posta görüşmeler, farklı coğ rafyadak katılımcılardan ntel blgler ednmeye olanak sağ layan br görüş me türüdür (Creswell, 2005). E-posta görüş meler ya da Web stelernn taranmasıyla ulaşılamayan BÖTE Bölümlerne telefon görüş meler yapılarak ulaşılmıştır. Verlern Çözümlenmes ve Yorumlanması Görüş meler tamamlandıktan sonra elde edlen verler analze hazır hale getrlmş tr. Görüş meler sonucunda 21 ünversteden verler elde edlmştr. Daha sonra verler kodlara ve temalara göre düzenlenm ş, son olarak tanımlanan bulgular yorumlanmıştır. BULGULAR ve YORUM BÖTE Bölümlernde Blgsayar Etğ Eğtm İle İ lgl Bulgular BÖTE Bölümlernde Blgsayar Etğ eğtmnn bağ ımsız br ders olarak verlp verlmedğne lşkn bulgular aşağ ıdak gbdr. Tablo 1: BÖTE Bölümlernde Blgsayar Etğ Eğtm İ le İlgl Bulgular Temalar Frekans Bağ ımsız br ders olarak etk 2 eğtm verlmektedr Bağ ımsız br ders olarak etk 19 eğtm verlmemektedr E-postalardan ve telefon görüş melernden elde edlen bulgular ncelendğ nde sadece Blkent Ünverstes ve Yüzüncü Yıl Ünverstes BÖTE bölümlernde Blgsayar Etğ eğtmne yönelk br dersler bulunmaktadır. Blkent Ünverstesndek ders Informaton Ethcs and Securty sml derstr ve bu ders 3 ECTS kreds değerndedr. Ders, 6 alt ünteden oluş maktadır. Dersn tanımına bakıldığ ında, blgsayarın sosyal etkler, blgsayar uzmanlarının sorumlukları, gzllk ve güvenlk gb alt başlıkların yer aldığı görülmektedr. Yüzüncü Yıl Ünverstes nde Blgsayar Güvenlğ ve Etk sml br ders kapsamında Blgsayar Etğ eğ tm verlmektedr Blgsayar Etğ Konusunun Başka Derslerdek Yerne İlşkn Bulgular Tablo 2: Alt Modül Olarak Blgsayar Etğ Eğtm İle İ lgl Bulgular Temalar Frekans Br dersn çnde değnlmektedr 12 Br dersn çnde 7 değnlmemektedr Araş tırma sonuçlarına göre, Türkye genelndek BÖTE lern 12 snde Blgsayar Etğ konusuna baş ka derslern alt konusu olarak yer verlmektedr. Örneğn Baş kent Ünverstes nde Bzde Blgsayar Etğ ders verlmemektedr. Ancak Eğtmde Blş m Teknolojler I dersnde alt konu olarak verlmektedr (Daha öncek programda EBT II dersnn alt konusu d.). Bu konunun anlatılması çn 5-7 saat süre ayrılmaktadır. Bazı ünverstelerde semner olarak Blgsayar Etğ eğ tm verlmektedr. Örneğn, İnönü Ünverstes nden gelen e- postada: Çeştl derslerde, konuya sözlü olarak değ nlmektedr. Ayrıca Blgsayar Topluluğu gb topluluklarda semner olarak "Blgsayar Etğ nden" bahsedlmektedr. denmektedr. Başkent Ünverstes nden Blgsayar Etğ eğ tm le lgl gelen e postada; Bzde "Blgsayar Etğ" başlığını taş ıyan br ders sunulmamaktadır. Bununla brlkte bazı ünverstelerde Blgsayar ve İnternette Güvenlk ya da Eğtmde Blş m Teknolojler gb derslern alt modülü olarak 5-7 saat arasında Blgsayar Etğ Konularına yer verlmektedr. Şeklnde blg verlmektedr. Bazı ünversteler de Yüksek Öğ renm Kurumu nun BÖTE ders programlarında yaptığı değş klk uyarınca Blgsayar Etğ eğ tmne ders programlarında yer vereceklern belrtmşlerdr. Örneğ n Yıldız Teknk Ünverstes nden alınan dönütte: Bölümümüzde blgsayar etğ konulu br ders henüz verlmem ş ancak YOK'un belrledğ yen program çerçevesnde yapılan değş kller sırasında 4. sınıf düzeynde br alan seçmel ders olarak tanımlanmış tır. Yen programa tab öğrenclermz 4. sınıfa ulaş tıklarında derste aktf olarak verlecektr. 19 Mayıs Ünverste snden verlen dönütte se; Bölümümüzde böyle br ders ş u an çn yoktur. Bu yaz senatoya bazı ders değş klkler sunmayı planlıyorum blgsayar etğ ders de planlarım çersnde yer alıyor. denmektedr. Bu verlern yanı sıra, öğ retm görevllernden bu dersn konulması gerekllğne lşkn görü ş bldrenler de olmuş tur. Örneğ n, Abant İzzet Baysal Ünverstes öğ retm görevller le yapılan telefon görüşmesnde Öğ retmen adaylarının gerek lsans gerekse de yüksek lsans düzeynde böyle br derse htyacı vardır. Ödev hazırlarken, kaynak verrken nelere dkkat edlmel, nasıl etk ödev hazırlanır öğ renmeller. Denmektedr. 31

5 5. SONUÇ ve ÖNERİLER Araş tırma sonuçlarına göre ülkemzdek Blgsayar ve Öğretm Teknolojler Öğretmenlğ Bölümünde etk eğ tmnde yeternce yer verlmemektedr. Türkye de bulunan Blgsayar ve Öğretm Teknolojler Öğretmenlğ Bölümünden hç brnde zorunlu Blgsayar Etğ ders verlmemektedr, ulaş ılablen ünverstelerden sadece ksnde seçmel olarak Blgsayar Etğ ders verlmektedr. Böte çerçeve programında yapılan değş klklerle programa seçmel Blgsayar Etğ ders konmakla brlkte henüz bu dersn verlmesne tam olarak başlanmamıştır. Araştırma sonucunda lerde yapılacak araş tırmalara ve uygulamalara yönelk önerler gelştrlmştr. Uygulamada yerne getrlmes yararlı olablecek önerler: 1. Araştırmadan elde edlen verler değ erlendrlerek, BÖTE bölümlernn ders programına Blgsayar Etğ ders entegre edleblr. İlerde yapılacak araştırmalara yönelk görüşler: 1. Blgsayar Etğ ders programa entegre edldkten sonra, dersn şlenş ve vermllğ üzerne çalışmalar tasarlanablr. Moor, James H. (1985). What s Computer Ethcs?, Journal of Metaphlosopy, 16, 4: Moor, James H. (2004) Reason, Relatvty and Responsblty n Computer Ethcs. Computer Ethcs and Professonal Responsblty. Edtor: Terell Ward Bynum & Smon Rogerson. Blackwell Publshng. Spradlng, C.L. (2007). A Study of Socal and Professonal Ethcs n Undergraduate Computer Scence Programs:Faculty Perspectves. Doktora Tez. Unversty of Nebraska, Lncoln, Nebraska.Cncnnat, Oho. Yüksek Öğ retm Kurumu-YÖK. (1998). YÖK Dünya Bankası Mll Eğtm Gelş trme Projes, Hzmet önces Öğretmen Eğtm. Ankara. Uysal, Ömer ve H. Ferhan Odabaşı. (2006). Blgsayar Etğ Öğ retmnde Kullanılan Yöntemler 6th Internatonal Educaton Technology Conference Proceedngs. Kuzey Kıbrıs, Volume 2 Uysal, Ömer. (2006). Öğ retmen Adaylarının Blgsayar Etğne İlşkn Görüşler. Yayımlanmamı ş Yüksek Lsans Tez. Anadolu Ünverstes. KAYNAKLAR Appel, F. (2005). Ethcs Across the Computer Scence Currculum: Prvacy Modules n an Introductory Database Course. Scence and Engneerng Ethc, 11, Ben-Jacob, M. G. (2005). Integratng Computer Ethcs across the Currculum: A Case Study. Educatonal Technology & Socety, 8 (4), Bynum, T. (2000). The Foundaton Of Computer Ethcs. ACM SIGCAS Computer and Socety, 30(2), 6-13 Cevzc, A., (2002), Etğe Gr ş, İ stanbul: Paradgma Yayınları. Creswell, J. W. (2005). Educatonal Research Planng, Conductng and Evaluatng Quanttatve and Qualtatve Research. (2th Edton). Lncoln: Pearson Educaton Internatonal. Johnson, D.G. (1994). Who should teach computer ethcs and computers & socety?. ACM SIGCAS Computers and Socety. 24(2), ITCSE Work Group. (1997). Usng nformaton technology to ntegrate socal and ethcal ssues nto the computer scence and nformaton systems currculum (report of the ITCSE '97 workng group on socal and ethcal ssue n computng currcula). Annual Jont Conference Integratng Technology nto Computer Scence Educaton. Uppsala, Sweden Kılıçer, Kerem ve H. Ferhan Odabaş ı. (2006). Blgsayar Öğretmenlğ : Etk Bunun Neresnde? 6th Internatonal Educaton Technology Conference Proceedngs. Famagusta, Kuzey Kıbrıs, Volume 2, ss Kuzu, Abdullah. (2007). Blşm Sstemler Güvenlğ ve İ lgl Etk Kavramlar. A. Güne ş, (Ed.), Blgsayar I II. Ankara: PegemA 32