Agora, Kadifekale, Birinci ve İkinci Derece Konut Bölgeleri Operasyon Planları. İzmir Büyükşehir Belediyesi İzmir-Tarih Proje Merkezi

Transkript

1 Operasyon Planları Operasyon Planları Agora,Kadifekale, Kadifekale,Birinci Birinciveveİkinci İkinciDerece DereceKonut KonutBölgeleri Bölgeleri Agora, İzmir Büyükşehir Belediyesi İzmir-Tarih Proje Merkezi Konak / İZMİR izmir-tarih@izmir.bel.tr ISBN: Agora, Kadifekale, Birinci ve İkinci Derece Konut Bölgeleri Operasyon Planları

2 Agora, Kadifekale, Birinci ve kinci Halka Konut Bölgeleri Dr. H. Gökhan Kutlu Y Gizem ISBN:

3 ÇNDEKLER Giri... 3 zmir Tarih Projesi nin Amaçlar ve Stratejik Yönelimleri Çaltay... 6 Kapsam, Yöntem ve Süreç... 7 Çaltay Sonuçlar Operasyon Plan Operasyon Plannn Genel Kurgusu. 25 Bölgede Baarlmak stenenler. 29 Birden Fazla Ünitenin Tümü çin Gerçekletirilmesi Gereken Operasyonlar Mikro Operasyonlar.. 76 Bölgenin Tümü çin Gerçekletirilmesi Gereken Operasyonlar Ek Çaltay Katlmclar

4 Giri 3

5 zmir Büyükehir Belediyesi, zmir Tarih Proje Merkezi koordinatörlüünde çalmalarna ilk olarak tarihinde gerçekletirilen geni katlml arama toplants ile balanan zmir Tarih Projesi kapsamnda hazrlanan Tasarm Stratejisi Raporu nda, proje alan olarak belirlenmi olan Kemeralt Kentsel Sit ve Kadifekale Kentsel Dönüüm Alan on dokuz alt bölgeye ayrlmt ve bölgeler içerisinde canlandrma, salklatrma ve koruma eylemlerinin belirlenebilmesi dorultusunda alt bölge katlm platformlarnn oluturulmas kararlatrlmt. Katlm platformlar araclyla ilgili tüm aktörlerin süreçte aktif rol üstlenmeleri ve alt bölgelerde gerçekletirilecek operasyonlara ilikin somut fikir ve önerilerin ortak akl ile oluturulmas amaçlanmt. Bu rapor, belirtilen amaçlar dorultusunda 27 Mart 2015 tarihinde zmir Tarihi Havagaz Fabrikas Kültür Merkezi'nde gerçekletirilen ikinci alt bölge çaltay neticesinde gelitirilen operasyon plann aktarmak amacn tamaktadr. Rapor iki bölümden olumaktadr. lk bölümde çaltayn kapsam, yöntem ve gerçekletirilme süreci aktarlmaktadr. kinci bölümde ise, çaltay kapsamnda yer alan bölgelerde gerçekletirilecek projelerin tariflendii operasyon plan yer almaktadr. Operasyon plan; çaltay sonuçlar ve tasarm stratejisi raporunda ayrntl ekilde tanmlanan amaç, stratejik yönelim ve faaliyetler ile ilikili olarak oluturulmutur. Bu nedenle tasarm strateji raporunda detaylandrlan amaç ve stratejik yönelimleri hatrlamakta fayda var. zmir Tarih Projesi nin Amaçlar ve Stratejik Yönelimleri 1 zmir Tarih Projesi kapsamnda iki temel amaç belirlenmitir. Birinci amaç, zmirlilerin tarih ile ilikisini güçlendirmektedir. Bu zmirlilerin kentleriyle ilikili olan belleklerinin gelitirmesi yoluyla yaplacaktr. Bu amaçla yararlanlacak olan kaynak, proje alanndaki arkeolojik kültür varlklar ve tarihi yap stokudur. kinci amaç zmir in sanayi toplumunun tek merkezli kentinden, bilgi toplumunun çok merkezli kent bölgesine geçi yaanrken proje alannda ortaya çkan çöküntü alanlarnn oluumuna mani olmak ve bu oluumu tersine çevirmektir. Proje alannn büyük oranda kültürel varlk barndryor olmas, canlandrma ve koruma hedeflerinin bir arada gelitirilmesini gerekli klmaktadr. Canlandrma hedefinin arkeolojik miras, tarihi yap stoku, kültürel çeitlilik ve sosyal yap özelinde sürdürülebilir yaklamlar dorultusunda gerçekletirilmesi salanmaldr. 1 Bu bölüm Prof. Dr. lhan Tekeli tarafndan hazrlanan zmir Tarih Projesi Tasarm Stratejisi Raporu ndan derlenmitir. 4

6 Yukarda belirtilen hedefler kapsamnda belirlenen stratejik yönelimlerin banda, alann canlandrlabilmesi için, proje alannn baz bölümlerinde yukar doru seçici (filter-up) bir sürecin balatlmas gelmektedir. Bölgeyi terk eden prestijli faaliyetlerin yerini, baka prestijli faaliyetlerin almas bölgenin ziyaret edilme potansiyelini artracaktr. Katlmc süreçte böylesi bir stratejik faaliyetin turizm olabilecei konusunda geni bir uzla salanmtr. Turizmin bu alanda sadece tarihi deerlerin gözlenmesinden hareketle deil, tarihin buradaki yaam deneyiminin bir parças haline getirilmesi suretiyle gelitirilmesi önemlidir. Bu amaçla, yaamn deneyim geçirilen yer nitelii kazand sokaklarn bu niteliinin dikkatle korunmas (Havra soka vb.), bu nitelie sahip sokaklarn saylarnn artrlmas ve proje alan içerisinde yer alan han, sinagog gibi büyük ölçekli yaplarn yenilikçi yaklamlar, tasarm ve uygun örgütlenme teknikleri ile deneyim yaratan bir nitelie kavuturulmas önerilmitir. Gençliin, yüksekörenim faaliyetleri ve onlara ilikin konaklama faaliyetleri dolaymnda bu alana çekilmesi dier bir stratejik yönelim olarak belirlenmitir. Bu dorultuda, gençliin bo zamanlarn deerlendirmek için yararlanabilecekleri faaliyetlerin çeitliliinin artrlmas, gençlere yönelik üretim ve sat faaliyetleri ile bütünlemi kültürel alanlarn oluturulmas ve proje alannda bulunan ve eitim sistemi dnda kalm isiz ya da çalan gençlerin becerilerini ve potansiyelini artrmaya dönük projeler gelitirilmesi gibi öneriler gelitirilmitir. MA nn prestijli faaliyetlerinin bölgeyi terk etme eilimleri konusunda dikkatli olunmas, gereksiz boalmalara kar çklmas dier stratejik tercihlerden birisidir. Katlmc süreçte üzerinde uzlama salanan dördüncü stratejik tercih, büyük oranda konut bölgelerini içeren bölgede konut ilevlerinin salklatrlmas ve canlandrlmas olmutur. Konut kullanmna yönelik olarak toplumun tüm katmanlarndan gelenlerin bu alanda yaar hale gelmesi salanarak dengeli bir toplumsal yap elde edilmesi önerilmitir. 5

7 Çaltay 6

8 Kapsam, Yöntem ve Süreç Çaltay, Tasarm Stratejisi Raporu nda 19 bölgeye ayrlan proje alannda 1 numaral Agora y, 16 numaral Kadifekale ve Antik Tiyatro yu ve aralarnda kalan 13 ve 14 numaral birinci ve ikinci halka konut dokularn kapsamaktadr. Söz konusu bölgelerin proje alan içerisinde konumunu gösteren harita Resim 1 de verilmitir. Çaltay 27 Mart 2015 tarihinde gerçekletirilmitir. Farkl balklar altnda, üç ayr masada çaltay kurgusu dorultusunda oturumlarn yönetimini salamak üzere birer moderatör ve verileri belgelemek üzere birer raportör görev yapmtr. Çaltaya katk salayan moderatör ve raportörlerin isimleri aada verilmitir. Moderatörler: Doç. Dr. Mine Hamamcolu Turan Doç. Dr. pek Özbek Sönmez Doç. Dr. Hümeyra Birol Akkurt Raportörler: Emine Gonca Ural Gizem Ylmaz Akyldz Kadir Öztürk 7

9 8 Resim 1.

10 Çaltay öncesi moderatör ve raportörlerin katlmnda iki toplant gerçekletirilmi ve kapsam içerisinde yer alan alt bölgelerin özellikleri, potansiyelleri ve sorunlar göz önünde bulundurularak konu balklar belirlenmitir. Çaltay kapsamnda bulunan dört alt bölge için ortak çallacak üç adet konu bal belirlenmitir. Konu balklar aada verilmektedir: Konut / Fiziksel Bölgenin canlandrlmasna yönelik fiziksel koullarn (üstyap, altyap, dolam/ulam, gürültü, aydnlatma vs.) iyiletirilmesi, salklatrlmas ve restorasyonu dorultusunda gelitirilecek yöntemlerin tartlmas Konut/Sosyal Bölgenin canlandrlmasna yönelik farkl kullanc profillerine göre (kullanclar, sakinler, esnaflar, kente yeni gelenler, mülteciler, ziyaretçiler, kadn, erkek, genç, yal, çocuk vb.) taleplerin belirlenmesi, iyiletirilmesi, eriilebilirliin arttrlmas, temel ihtiyaçlarn karlanmas ve beceri kazandrlmas. Ulam/Eriim Bölgenin sosyo-kültürel deerlerini göz önünde bulunduran farkl eriim, dolam, ulam alternatiflerinin deerlendirilmesi. Çaltay katlmclar belirlenirken, tüm çalma masalarnda esnaf ve dier bölge kullanclarn sayca fazla olmasna özen gösterilmitir. Alt bölgelerde yer alan mahallelerin muhtarlar, mahallede bulunan okullarn rehber öretmenleri, esnaf, yönetim mekanizmas ve yatrmc grup olarak belediyeler, bölge ve zmir ölçeinde bilimsel üretimi olan akademisyenler, ilgili meslek odalar ve sivil toplum kurulular temsilcileri katlmc profilini oluturmutur. Aadaki tabloda ikinci alt bölge çaltaynda gerçekleen temsiliyet durumlar verilmektedir. 9

11 Tablo 1. zmir Tarih Projesi 2. Alt Bölge Çaltay Temsiliyet Durumu Meslek Davet Edilen Katlan Akademisyen Yerel Yönetim 10 9 Meslek Odalar 6 3 Sivil Toplum Kuruluu 13 6 Dier Kamu Kurumlar 8 5 Muhtar 14 4 Esnaf, Bölge Kullancs 8 3 Yatrmc 4 4 Toplam Çaltay, zmir Tarih Projesi nin amaç ve hedefleri aktarmak amacyla gerçekletirilen açl konumas ile balamtr. Kapsam içerisinde yer alan bölgelerin tarihsel süreçlerini, sosyal ve kültürel balamda öne çkan özelliklerini, mimari ve kentsel niteliini aktarmay amaçlayan bölge sunumu, Doç. Dr. Hümeyra Birol Akkurt tarafndan gerçeklemitir. Çaltay balamadan önce, moderatörler tarafndan katlmclara üç oturuma sahip çaltayda izlenecek yöntem ve beklentilerle ile ilgili bilgi aktarmnda bulunulmutur. Resim 2. zmir Tarih Projesi ikinci alt bölge çaltay 10

12 Birinci Oturum: Durum Tespiti Birinci oturumda, üç masa için önceden belirlenmi konu balklar balamnda oluturulmu sorular çaltay katlmclarna sorulmutur. Katlmclardan, bölgenin günümüzdeki durumu ile ilgili tespitlerde bulunmalar için anahtar kelimeler istenmitir. Her soru için katlmclardan alnan anahtar kelimeler panoya yerletirilmi, benzer cevaplar derlenerek ortak balklar altnda kümelenmitir. Oturumun son aamasnda ise, masadaki tüm katlmclarn panoda kümelenmi olan anahtar kelimeleri oylamalar istenmi ve her katlmcya üç oy hakk verilmitir. Oylama aamasndan sonra anahtar kelimelerin ve oylamalarn yer ald bilgiler raportörler araclyla kaydedilmitir. Resim 3. Durum Tespiti Çalmalar 11

13 kinci Oturum: Haritalama kinci oturumda, katlmclara her üç masann odak konular balamnda; bölgenin deerlerini, sorunlarn ve potansiyellerini tespit etmeye yönelik sorular sorulmu, cevaplar alt bölgelerin snrlarn gösteren hâlihazr haritalar üzerinde katlmclar tarafndan grafik aktarmla ifadelendirilmitir. Resim 4. Haritalama Çalmalar Resim 5. Haritalama Çalmalar 12

14 Üçüncü Oturum: Yol Haritas Çaltayn son oturumunda, bölgelerde ilk iki oturumda tespit edilen bulgular dorultusunda atlmas gereken admlarn, eylem ve projelerin neler olabilecei ve kimler tarafndan hayata geçirmesi gerektii ile ilgili sorular sorularak bir tartma ortam oluturulmutur. Oturum srasnda gelitirilen tüm fikir ve öneriler raportörler tarafndan kaydedilmitir. Resim 6. Sosyal Yap Deerlendirme Çalmalar Çaltay sonucunda yol haritas oturumlarnda katlmclar tarafndan gelitirilen eylem önerileri 22 Nisan 2015 tarihinde gerçekletirilen toplantda çaltay moderatörleri tarafndan deerlendirilmitir. Koruma, canlandrma ve salklatrma müdahaleleri dorultusunda çaltay katlmclar tarafndan gelitirilen öneriler, zmir Tarih Tasarm Stratejisi Raporu nda belirlenmi olan stratejik yönelimler ile birlikte operasyon planlarnn oluturulmasnda faydalanlan temel kaynak olmutur. 13

15 Çaltay Sonuçlar Gerçekletirilen çaltayda, kapsam içerisindeki alt bölgelerde yer alan konut dokusu fiziksel ve sosyal boyutlaryla ve bölgenin aktif turistik çekim merkezleri olarak ileyen Antik Smyrna Agoras ile Kadifekale arasnda oluturulmas uzun zamandr önerilen yaya koridorlar ile alternatif ulam güzergâhlar ayrntl ekilde deerlendirilmitir. Bu balklar altnda bölgenin hâlihazrda sunduu olumlu ve olumsuz koullar, sahip olduu potansiyeller tartlm, canlandrma ve salklatrmaya yönelik müdahale önerileri gelitirilmitir. Oturumlar neticesinde bölgeye ilikin yaplan deerlendirmeler aada verilmitir. Katlmclarn Bölgenin Fiziksel Özelliklerine Yönelik Deerlendirmeleri Çaltay kapsamna giren konut alannn fiziksel özelliklerinin deerlendirildii oturumda, körfeze hâkim bir tepe üzerinde konumlanmas nedeniyle sahip olduu kent manzaras, topografyann yaratt bak noktalar ve hâkim rüzgâra açk oluu bölgenin en olumlu özellii olarak deerlendirilmitir. Osmanl döneminde konut dokusu olarak gelimi bölgenin dar sokak kurgusunun bütüne ilikin ipucu vermemesi nedeniyle, alanda dolamann sürprizlerle dolu olduu, farkl nitelikte mekânlar ve yaplar ile karlama ihtimali barndrd, bu özellikleri ile bölgenin deneyim salayan bir nitelie sahip olduu belirtilmitir. Antik Smyrna Agoras, Antik Tiyatro ve Kadifekale gibi arkeolojik kültür mirasnn, son derece zengin ve nitelikli Osmanl konut mimari örneklerinin, doku zenginliinin, tarihin izlerinin katman katman okunuyor oluunun, özetle barndrd tarihi ve kültürel mirasn, bölgenin stratejik olarak faydalanlmas gereken olumlu bir özellii olduu vurgulanmtr. Bunun yan sra kent merkezine son derece yakn oluu, Hatuniye, Kemeralt Çars ve Basmane gibi merkezler ile yürüyü mesafesinde ilikileniyor olmas, yine bölgenin olumlu özelliklerinden biri olarak ifade edilmitir. Konut alanlarnn fiziksel özelliklerinin deerlendirildii oturumda, bölgedeki olumsuz koullar da deerlendirilmi, tarihi nitelie sahip yaplarn bakmszlk nedeniyle eskimi olmalar, birçounun yklm birçounun da yklmann eiine gelmi olmas en önemli sorun olarak ortaya konmutur. Bu deerlendirmeyi ikinci srada, alana geç dönemde ina edilen ruhsatsz yaplar, ruhsatl olsa da dokuya uyumsuz yaplarn ve yüksek gabarili yaplarn yaratt görsel olumsuzluklar izlemitir. Bölgeye toplu tama araçlar ile ulamn zor olduu, otopark alanlarnn yetersizlii nedeniyle araçlarn zaten dar olan sokaklar iyice darlatrd ve bu nedenle trafiin gün boyu sorunlu olduu, toporafik nedenlerle, yaya 14

16 ulamnn son derece zor olduu ifade edilmitir. Skk ve organik bir düzene sahip alan bölge içerisinde yeil alanlarn yok denecek kadar az olduu, aydnlatmann yetersiz olduu, bu nedenle gece saatlerinde tekinsizlik yaand belirtilmitir. Sokaklarn darl nedeniyle atk yönetiminin sorunlu olduu, sokaklarn kirlilii, özellikle yaz aylarnda bölgede kötü koku gibi olumsuzluklarn yaand ve dier altyap yetersizlikleri vurgulanmtr. kiçemelik Caddesi nin, Havralar Bölgesi ve Kemeralt çars gibi ticari alanlar ile bölgenin ilikisini zayflatyor olmas da bölgenin fiziksel ölçekte olumsuz özellikleri arasnda saylmtr. Bunlarn yan sra az sayda park, meydan gibi kamusal alanlarn tanmszlk, kentsel donat eksiklii gibi nedenlerle kullanlmad ifade edilmitir. Çaltayda katlmclara, alanda en çok hangi yerleri bir araya gelmek amaçl tercih ettikleri sorulmutur. Bu soruya en yüksek oranda verilen yant; kna gecesi, düün, nevruz kutlamalar gibi etkinlikler özelinde meydanlar ve yklm yaplarn bulunduu boluklar olmutur. Bunu çocuklar tarafndan oyun alan olarak kullanlan sokaklar izlemitir. Mahalle ölçeinde iletiim ve sosyalleme alan olarak ön plana çkan bir dier yer, arlkl olarak kadnlar ve çocuklar tarafndan kullanlan konut önleri olmutur. Bunlarn yan sra Kadifekale ye yakn konumlanan seyir tepesi ve erkek nüfus tarafndan youn kullanlan kraathaneler belirtilen dier toplanma noktalardr. Bu bölümde çaltay katlmclar tarafndan özellikle vurgulanan bir dier husus, bölge içerisinde çok sayda terk edilmi konut yapsnn bulunduu ve bu yaplarn düük gelir grubu kentliler, göçmen ve mülteciler özelinde bir çekim oluturduu yönündedir. Bu konutlarn bir ksmnn yasal kiraclk yoluyla kullanma sunuluyor olmasnn yan sra, bir ksmnn da yasad yöntemlerle igal edildii ifade edilmitir. Yöneltilen soru kapsamna tam olarak oturmasa da, bölge kullanclarna ilikin temel bir problemi, planl olarak ele alnmas ve çözüm üretilmesi gereken bir durumu tanmlyor olmas ve bölgenin dezavantajl baz kesimler için barnma olana sunan bir kentsel alan nitelii tadn ortaya koymas açsndan önemlidir. 2 Çaltay katlmclarna konut d mekânsal ihtiyaçlarn ne olduu sorulmu ve en yüksek oranda talep çocuklara yönelik oyun alanlar olarak ortaya çkmtr. Bunu park ve yeil alanlar ile bölgede yaayan kadn nüfusa yönelik ortak üretim alanlar izlemitir. Spor 2 Bu çalmann konusu alan ile direk ilikili Oteller Bölgesi ve Anafartalar Caddesi 2. Etap Bölgesinin ele alnd bir önceki operasyon plannda, bölge ile göç yoluyla ya da mülteci olarak ilikilenen kullanclara yönelik kapsaml sosyal ve kültürel destek sunulmas amacyla çeitli öneriler gelitirilmitir. Detayl bilgi için bknz: Kutlu, H. G. (2015). Oteller Bölgesi, Havralar Bölgesi, Anafartalar Caddesi 2. Etap Bölgesi Operasyon Planlar. zmir:.b.b. zmir Tarih Proje Merkezi Yaynlar. 15

17 alanlar ve otopark bölgede oluturulmas talep edilen dier kentsel mekân düzenlemeleri olarak ön plana çkmtr. kinci oturumda gerçekletirilen haritalama çalmasnda, alan içerisinde yer alan Agora, Tiyatro ve Kadifekale birinci derece arkeolojik sit alanlar, tarihi ve kültürel deer tayan salam ya da ypranm birçok tek yap ile sosyal ihtiyaçlara yönelik ilev gören baz yap ve alanlar, katlmclar tarafndan bölgenin canlanmas, ziyaret edilebilirliinin artmasna yönelik tetikleyici olabilecek potansiyel yerler olarak ifade edilmitir. Bu yap ve alanlar Resim 8 de verilen potansiyel haritasnda gösterilmektedir. kinci oturumda ayrca, katlmclardan bölgenin canlanmasnda etkili olabilecek yeni ilevlerin neler olabilecei ve nerede hayata geçirilebileceine yönelik düüncelerini paylamalar istenmitir. Katlmclar tarafndan bu çerçevede yaplan deerlendirmelerde dört temel öneri ön plana çkmtr. Üzerinde en çok ortaklalan öneri alan içerisinde mevcut büyük ölçekli ve tarihi nitelii olan baz yaplarn sosyal ve kültürel ilevler dorultusunda kullanma kazandrlmas olmutur. Bir dier öneri, tarihi nitelie sahip yaplarn yeniden ilevlendirilmesi ve dokuya uyumsuz yaplarn eliminasyonu ve dokuya uyumlu olarak yeniden üretimi yoluyla bölgeye turizme yönelik ticari konaklama ilevinin getirilmesidir. Antik Smyrna Agoras ve Kadifekale arasnda bir geçi nitelii tayan bölge içerisinde yer alan tarihi akslarn üzerinde farkl sunumlar dorultusunda ticari ilevlerin konumlandrlmas önerilmitir. Ticari aktivite artn salarken bölgenin doku niteliinin korunmasnn önemi üzerinde durulmutur. Ticari aktivitelerin sadece turizm odakl deil, bölgenin kentin geri kalan ile sosyal ve ekonomik balarnn güçlendirilmesini salayacak bir çerçeve içerisinde ele alnmasnn gereklilii vurgulanmtr. Bölgenin hâlihazrda barndrd, midye, Mardin çörei, boyoz gibi baz ticari sunumlarn bu anlamda deerli olduu ifade edilmitir. zmir Büyükehir Belediyesi tarafndan gerçekletirilen kamulatrmalar neticesinde boalan alanlar ile arazi ve kullanm koullarnn izin verdii dier noktalarda uygun ilevler ile desteklenmi bak noktalar, seyir teraslar oluturulmas da gelitirilen bir dier öneridir. 16

18 Katlmclarn Bölgenin Sosyal Yapsna Yönelik Deerlendirmeleri Çaltay kapsamna giren konut bölgesinin sosyal yapsnn deerlendirildii oturumda, bölgenin çok kültürlü, çok kimlikli, heterojen yapsnn bir renk ve zenginlik olduu vurgulanmtr. Göçmen nüfusun arlkl olduu bölgede geleneksel mahalle özelliklerinin devam ettii, komuluk ilikilerinin güçlü olduu belirtilmitir. Olumlu bu özelliklerinin yan sra; bölge kullanclarn büyük oranda düük gelirlilerden olutuu, bu nedenle ekonomik sorunlar olduu ifade edilmitir. Bölgenin içine kapal bir ileyie sahip olduu, kentin merkezinde konumlanmasna ramen, sosyal olarak çevresi ile tek yönlü bir ilikisi olduu, bölgenin kente açlamad; bu nedenle de özellikle kültürel anlamda sahip olduu potansiyelin hayata geçirilemedii belirtilmitir. Sosyal yapnn deerlendirildii oturumda kullanclara, kültür varlklarnn sosyal ve ekonomik yaantya ne tür bir katk salayabilecei sorulmutur. Katlmclarn büyük bir çounluu, turizme yönelik ticari faaliyetlerin aile ekonomisine katk salayabileceini, alan kullanclarnn gerek bölgenin iyiletirilmesine yönelik gerçekletirilecek restorasyon faaliyetlerinde i gücü olarak, gerekse ticari müesseselerde iletmeci ya da çalan olarak bir istihdam edilebileceini ifade etmitir. Turizmin bölgedeki sosyal yapnn gelimesinde çok elzem olduu, bölgeye yatrm çekecei ve canlanmann ilk etapta bölge kullanclarnn yararna olaca belirtilmitir. Ancak, turizmi canlandrmaya yönelik allagelmi stratejilerin bu bölge için geçerli olamayabilecei, bölgenin sosyal hassasiyetlerinin önemle dikkate alnmas, ilev deiikliklerinin mevcut yaant ile uyumlu tespit edilmesinin gereklilii üzerinde durulmutur. Bölgede yaanacak deer artnn, arsa ve konut fiyatlarnn ar yükselmesinin, mevcut kullanc profilini zor durumda brakabilecei, bu nedenle fiziksel iyilemenin, sosyal iyileme ile birlikte kontrollü bir ekilde gerçeklemesinin önemi vurgulanmtr. Bölge kullanclarnn mevcut tarihi ve kültürel deerler özelinde yeterince bilgi sahibi olmadklar, bu konu özelde bir farkndalk yaratlmasnn gerekli olduu, kültürün tüm toplumun ortak miras olduu algsnn, toplumsal gerilimler yaanmadan bölgenin da açk bir yap gelitirilmesinde etkili olabilecei belirtilmitir. Mekânsal nitelik artnn, konfor koullarnn yükseltilmesinin sosyal yapy olumlu etkileyecei ifade edilmitir. 17

19 Katlmclar tarafndan, alan içerisinde çocuklara yönelik kentsel donatlarn olmad, eitim tesislerinin yetersiz ve niteliinin düük olduu, salk tesislerinin yetersiz olduu vurgulanmtr. Alanda sosyal yapy destekleyecek yeni servis ve etkinliklerin neler olabilecei sorulmu, bu soruya verilen cevaplar arasnda iki konu ön plana çkmtr. Bunlarn ilki çocuk ve gençlere yönelik sosyal ve kültürel donatlarn bölge içerisinde oluturulmas, ikincisi ise istihdama yönelik kurslarn açlmas ve ilgili dier önlemlerin alnmasdr. Yerel üreticilere sat ve sunum eitimleri verilmesi, yöresel mutfak ürünlerinin pazarlanmasna dönük gelitirici faaliyetlerin örgütlenmesi, saz yapm zanaatkârlarna yönelik programlar oluturulmas ve yap zanaat (ta örme, ahap, alç, demir vb.) eitimlerinin organize edilmesi önerilmitir. Bunlarn yan sra bölge halkna Türkçe ve yabanc dilde eitim verilmesi ile kadnlarn toplumsal yaam içerisindeki rolünün artrlmasna yönelik çalmalar yaplmas dorultusunda öneriler gelmitir. Bölgeye özel, yerel baz becerilerin mevcut olduu, özellikle erkeklerin kuçuluk, kadnlarn ise ine oyasnda çok yetkin olduklar, bu becerilerin bölgenin sosyal yapsnn gelimesine yarayacak bir katma deere dönütürülmesinin mümkün olduu belirtilmitir. kinci oturumda yürütülen haritalama çalmasnda, bölgedeki sosyal yaam için önem tayan yerler özelinde iaretlenen noktalar, fiziksel çevreye yönelik masada, bölgenin canlanmas, ziyaret edilme potansiyelinin artmasna yönelik tetikleyici olabilecek potansiyel yerlere ilikin tespit edilen noktalar ile neredeyse birebir örtümektedir (Resim 7). Gecekondulamann youn olduu alanlar ile asayi sorunlar olduu ifade edilen, terk edilmi yaplar, depolar, metruk binalar ve baz kontrolsüz boluklar, sorunlu alanlar olarak belirtilmitir. Son oturumda, katlmclara, alanda nasl bir sosyal yaam çevresi hayal ettikleri ve bu dorultuda atlacak admlarn neler olmas gerektii sorulmutur. Bölgenin sosyo-kültürel yapsnn gelimesi için büyük ölçekli kültürel yatrmlarn; mahalle ölçeinde mikro sosyal projeler ile birlikte ele alnmas önerilmitir. Yatrmlarn bölge kullanclarn maduriyetine yol açmayacak ekilde ele alnmas, bölgenin yerel halk ile beraber gelimesi, müdahalelerin, çok etnili, çok kültürlü, heterojen sosyal yapya entegrasyonunun önemi vurgulanmtr. Bölge genelinde soylulatrmaya (gentrification) dönük yaklamlarn mevcut kullanc profilini bölgeyi terk etmeye zorlayaca belirtilmi, bu konuda son derece dikkatli olunmas 18

20 gerektiinin alt çizilmitir. Bu nedenle sosyolojik yapnn çok iyi analiz edilmesinin, sivil toplum kurulular, yerel yönetimler, üniversiteler ve ilgili tüm aktörlerle odak çalmalar yaplmasnn faydal olaca ifade edilmitir. Farkl profillere uygun ticari sunum biçimlerinin bölgenin mevcut dinamikleri araclyla gelitirilmesinin hem turizmi güçlendirecei hem de mevcut kullanclarn ekonomik düzeylerinin iyilemesine katk koyarak sürekliliini salayabilecei belirtilmitir. Bölgeye yönelik canlandrma stratejilerinde, ticaret-konut-turizm özelinde tüm sosyoekonomik snflardan kullanclarn hedeflenmesinin gerekli olduu ifade edilmitir. Balantlar/ Rotalar/ Dolam/ Ulam Çaltay kapsamnda, bölgenin barndrd tarihi ve kültürel deerler balamnda kent genelinde sahip olduu çekim ve yerli - yabanc turizm potansiyelini ortaya çkarmaya ve gelitirmeye yönelik iç ve d balantlar, gezi rotalar, bölgenin yaya ve araç odakl ulam alternatifleri ayrntl olarak deerlendirilmitir. Katlmclar tarafndan ilk olarak bölge içerisinde balant ve rotalara altlk oluturabilecek alanlar, sokaklar, tarihi nitelii ve antsal deeri olan yaplar detayl olarak listelenmitir. Tespitler; arkeolojik miras, kamusal yaplar, sivil mimari örnekleri, nitelikli doku ve sokaklar balklar altnda derlenmitir (Resim 35). Fiziksel yapya ilikin bu tespitlerin yan sra katlmclar ayrca, bölgeye dair bilinen hikâyeleri, efsaneleri, bölgede yaayan veya yaam olan önemli kiileri; antik dönem, dini ve sivil balklar altnda mekân ile ilikili olarak listelemilerdir (Resim 36). Ardndan katlmclardan ilk aamada tanmladklar noktalara eriimde ve gündelik yaamlarnda çeitli amaçlarla youn olarak kullandklar arterler üzerinde bizzat deneyimledikleri problemleri tanmlamalar istenmitir. Yaplan deerlendirmede öncelikli olarak, konut bölgesi niteliindeki alanda, otopark eksiklii nedeniyle araç sahiplerinin araçlar park edebilecekleri tanml noktalar olmad, araçlarn yollara park edilmek zorunda olduu, bunun da zaten dar sokaklardan oluan organik konut dokusu içerisinde eriim olanaklarn olumsuz etkiledii belirtilmitir. Üzerinde yüksek oranda fikir birliine varlan dier sorunlar; yetersiz aydnlatma nedeniyle gece yaya eriiminin zor olduu ve ziyaretçilere yönelik olarak yönlendirme tabelalarnn eksiklii olmutur. Tespit edilen bir dier problem, bölgede arazinin eimli olmas nedeniyle çok fazla yokulu yol olduu, bu durumunda yaya eriimini çok zorlatryor 19

21 20 Resim 7. Potansiyel

22 olmasdr. Bölge içerisinde umumi tuvalet bulunmamas da bir sorun olarak tanmlanmtr. Ayrca, hâlihazrda yüksek oranda ziyaret edilen Kadifekale, Antik Tiyatro ve Antik Smyrna Agoras gibi birinci derece arkeolojik sit alanlarna araç ile eriimin problemli olduu, tur otobüsleri için elverili bekleme noktalarnn bulunmad belirtilmitir. kinci oturumda katlmclardan, bölge içerisinde gündelik yaamlarnda youn olarak kullandklar arterleri harita üzerine ilemeleri istenmitir. Belirtilen arterler Resim 8 de verilmektedir. Harita çalmasnda son olarak katlmclardan ziyaretçilere yönelik rotalar oluturmalar istenmitir. Önerilen rotalar Resim 9 da verilmektedir. Son oturumda katlmclar tarafndan, ilk iki oturumda yaplan tespitler neticesinde bölgenin eriim-dolam olanaklarn ve ziyaret edilme potansiyelini artrmaya dönük öneriler gelitirilmitir: Bu öneriler aada listelenmitir: 1. Mevcut balantlarn iyiletirilmesi ve gelitirilmesi, çevre ile ilikilerinin güçlendirilmesi, 2. Farkl temalar kapsayacak ekilde ve farkl uzunluklarda yeni tarih ve kültür rotalarnn tanmlanmas, 3. Bölge kullanclar ve ziyaretçilere yönelik olarak araç trafii ve otopark sorunlarna yönelik kalc çözümler gelitirilmesi, 4. Arazi koullarna bal olarak yaya eriimi kolaylatrc ve engelli eriimine olanak salayan çözümler gelitirilmesi, 5. Tematik güzergâhlarda fiziki yapnn iyiletirilmesi, mekân kalitesinin yükseltilmesi, düük nitelikli ve dokuya uyumsuz yaplarn eliminasyonu, 6. Tematik güzergâhlarda ticari fonksiyonlarn (çay bahçesi, kafeterya, el sanatlar üretim atölyeleri, sat birimleri, sanat galerileri, yerel mutfak sunumlar vb.) canlandrlmasnda yerel halkn beceri ve katlm olanaklarnn gözetilmesi, 7. Elverili alanlarn manzara ve tarihi dokuya yönelik seyir teras ve dinlenme noktas olarak düzenlenmesi, bu dorultuda gerekli kentsel donatlarn oluturulmas, 8. Arkeolojik kaz çalmalarnn bir etkinlik olarak izlenmesine olanak verecek düzenlemeler yaplmas, 9. Dokuya uyumlu toplu tama araçlarnn gelitirilmesi (Minibüs- dolmu vb.), 10. Bölgede bisiklet kullanmna izin verecek düzenlemelerin yaplmas. Çaltay neticesinde elde edilen veriler dorultusunda hazrlanan operasyon plan raporun ilerleyen bölümünde aktarlmaktadr. 21

23 22 Resim 8.

24 Resim 9. Ziyaretçilere Yönelik Önerilen Rotalar 23

25 Operasyon Plan 24

26 Operasyon Plannn Genel Kurgusu Bu bölümde çaltay araclyla elde edilen ve belli bir sistematik içerisinde deerlendirilen veriler dorultusunda hangi müdahalelerin nerede gerçekletirileceinin ayrntlarn içeren operasyon plan aktarlmaktadr. Operasyon plan kapsamnda önerilen projeler alt bölgeler içerisinde yer alan tüm parselleri kapsamamaktadr. Tasarm strateji raporunda önerilen stratejik yönelimler ile de ilikili senaryolar dorultusunda alt bölgelerde bir canlanma ve salklamay tetikleyebilecek ölçüde müdahale önerisi gelitirilmitir. Operasyon plan kapsam dnda kalan dier parsellerin, operasyonlar neticesinde geliecek dinamikler araclyla kendiliinden, piyasa mekanizmalar yardmyla ilev kazanaca veya mevcut ilevini devam ettirecei öngörülmütür. Operasyon planlar alt aamal olarak kurgulanmtr: Bölgede baarlmak istenenler Çaltayn birinci ve ikinci oturumlarnda katlmclar tarafndan, bölgelerin temel nitelikleri, sahip olduu deerler, güçlü ve zayf yanlar ortaya konmutur. Bu bulgulardan hareketle, operatif faaliyetlerin hangi hedefler dorultusunda ekillenecei ve operasyon tamamlandnda bölgede nelerin baarlmas gerektiinin çerçevesi çizilmitir. Birden fazla ünitenin tümü için gerçekletirilecek operasyonlar Alt bölgelerde kalc bir iyileme, canlanma ve salklama elde edebilmek için, sadece parsel ölçeinde noktasal müdahaleler ile yetinmek yeterli olmayacaktr. Özellikle mevcut dinamiklerin etkin olamamas nedeniyle boalm ve çöküntü alan nitelii arz eden bölgelerde, belli bir senaryo dâhilinde birden fazla yap ve/veya alan kapsayan operasyonlara ihtiyaç vardr. Bu nitelikte operasyonlarn, belli bir faaliyeti bölge ölçeinde etkin klacak ekilde sçratmas, kurumsal çerçevede bir örgütlenme düzenine sahip olmas ve uygulandklar bölgede tasarm ürünü olarak ortaya çkmalar beklenmektedir. Operasyon plannn bu aamasnda, çaltay neticesinde ortaya çkan bulgular ve zmir Tarih Projesi nin stratejik yönelimleri ile ilikili olarak bölgenin mevcut nitelikleri üzerinde yükselen ve/veya yeni nitelikler edinmesini amaçlayan, alan ölçeinde etkili olabilecek düzeyde operasyonlar yer alacaktr. 25

27 Mikro operasyonlar Bölgeler içerisinde tarihi nitelii ile öne çkan bir binann belli bir ilevde restore edilerek kullanma kazandrlmas veya kamusal nitelie sahip bir kentsel boluun salklatrlarak kullanm potansiyelinin artrlmas gibi birçok öneri gelitirilmitir. Bunlar operasyon plannda mikro operasyonlar olarak deerlendirilmitir. Mikro operasyonlarda ilevlendirmenin bölgenin geliim ve canlandrma senaryosuna uygun olarak belirlenmesine özen gösterilmitir. Bölgenin tümü için gerçekletirilmesi gereken operasyonlar Katlmclar tarafndan ayrca; aydnlatma problemlerinin giderilmesi, güvenliin salanmas, ulam ve trafik problemlerine dönük çözümler üretilmesi gibi yenileme alannn bütününe genellenebilecek ve ilgili kamu kurumlarnn (belediyeler, emniyet, altyap kurumlar vb.) sorumluluk alanna iaret eden öneriler gelitirilmitir. Tanmlanan operasyonlar bu nitelikte projelerden olumaktadr. rdeleme Bu aamada, operasyon plannn ilk aamasnda kararlatrlan baarlmak istenen durumlarn, birden fazla ünitenin tümü için gerçekletirilmesi gereken operasyonlar, mikro operasyonlar ve bölgenin tümü için gerçekletirilmesi gereken operasyonlar araclyla gerçekletirilip gerçekletirilmediinin irdelemesi yaplacaktr. rdeleme neticesi olumlu olursa tüm önerilerin koruma amaçl imar planna uygunluk durumlar kontrol edilecek ve gerekli olmas durumunda uygulama aamasna geçebilmek üzere plan revizyonlar gerçekletirilecektir. rdeleme neticesinde üç ayr aamada önerilen operasyonlarn baarlmak istenen durumlar salayamad tespit edilirse, önceki aamalara dönülerek istenen durumlar baarmak için yeni proje önerileri gelitirilecektir. Üç aamada önerilen farkl ölçekte operasyonlarn bu çerçevede irdelenmesi, ilgili tüm aktörlerin katlmnda düzenlenecek diyalog konferansnda gerçekletirilecektir. Diyalog konferans neticesinde uzlama ve söz verme süreci tamamlanm olacaktr. 26

28 zleme Söz verme sürecinin tamamlanmasnn ardndan, ilgili aktörler tarafndan gerçekletirilecek operasyonlarn belli bir sistematik içerisinde izlenmesi, operasyon plannn altnc aamasn oluturmaktadr. Bu aama ayn zamanda bir geribildirim süreci olarak ileyecektir. Sürecin aksamasna neden olabilecek detaylar bu aamada ilgili aktörler tarafndan çözüme kavuturulacaktr. Bu nedenle salkl bir koordinasyon ortamnn oluturulmas ve sürekliliinin salanmas son derece önemlidir. 27

29 Resim 10. Operasyon Plan leyi emas 2

30 Bölgede Baarlmak stenenler 29

31 M.Ö. 3. yüzyldan günümüze kadar bir yerleim alan olma özelliini korumu olan bölge içerisinde; Helenistik, Roma, Bizans, Osmanl ve Cumhuriyet Dönemine ilikin çok sayda antsal, dini ve sivil kültür varl yer almaktadr. Söz konusu kültürel miras günümüzde ksmen aktif olarak kullanlyor olsa da büyük oranda ypranm, yanl müdahaleler nedeniyle tahrip olmu, kimisi de yok olmann eiine gelmitir. zmir Büyükehir Belediyesi ve Konak Belediyesi bata olmak üzere, ilgili kurumlar tarafndan bölge içerisinde yer alan kültür varlklarna yönelik, arlkl olarak kamusal kullanma kazandrlmak üzere koruma ve yaatma çalmalar yürütülüyor olsa da, bu çalmalar bölgesel ölçekte bir iyilemenin salanmas için yeterli olamamakta ve tarihi doku içerisindeki tahribat gün geçtikçe artmaktadr. Bölgedeki çok katmanl tarihi ve kültürel mirasn korunmas, bir tasarm bütünlüü içerisinde canlandrma stratejilerine uygun ilevler yüklenerek yaatlmalar ve bölgesel ölçekte bir iyilemenin salanmas amaçlanmaktadr. Tarihi doku içerisinde doal faktörlere bal ypranmann yüksek bir hzda gerçekletii göz önüne alndnda, bölgede koruma çalmalar yürüten resmi ve sivil aktörlerin saysnn artrlmas, yerel kullanclarn bu dorultuda baat bir aktör haline getirilmeleri amacyla gerekli destein oluturulmas son derece önemlidir. Bölge içerisinde gerçekletirilecek çalmalarda, arlkl olarak düük gelirlilerden oluan yerel halkn birincil faydalanc olarak gözetilmesi, bu dorultuda katlmc çerçevenin proje ve uygulama sürecinin tamamnda etkin klnmas, canlandrmaya yönelik faaliyetlerin bölge kullanclar tarafndan benimsenmesini ve içselletirilmesini salayacaktr. Ayrca, ayn amaç dorultusunda, alan kullanclarnn, bölgenin tarihi ve kültürel önemine ilikin farkndalk gelitirmelerini salayacak kapsaml sosyal ve kültürel programlarn hayata geçirilmesi gereklidir. Birinci derece arkeolojik sit alanlarnn dnda, tamamyla konaklama yaplarndan oluan bölge içerisinde, zmir Tarih Tasarm Stratejisi Raporu nda tanmlanan ilkeler ile de ilikili olarak, konaklama ilevinin iyiletirilerek sürdürülmesi ve toplumun tüm sosyal katmanlarna hizmet verebilecek ekilde çeitlenmesi ve gelimesi, mevcut kullanc profiline yeni kullanclarn eklemlenmesi amaçlanmtr. Farkl ölçekli yatrmlar neticesinde yaanmas muhtemel deer artndan öncelikle yerel halkn faydalanmasnn salanmas, bu dorultuda gerekli destek ve tevik mekanizmalarnn devreye sokulmas önemlidir. 30

32 Bölge içerisinde çeitli amaçlara hizmet edebilecek kamusal alanlarn younluunun artrlmas, bu alanlardaki kentsel donatlarn katlmc bir anlayla yerel kullanclarn görü ve beklentileri dorultusunda oluturulmas ve tasarm dokunular ile kentsel ve mekânsal niteliin yükseltilmesi salanmaldr. Barndrd arkeolojik kültür katmanlar, doku niteliinde Osmanl dönemi sivil ve dini mimari miras araclyla salad deneyim ile bölge, yüksek oranda ziyaret edilme potansiyeline sahip olmakla beraber, bu potansiyel ortaya çkamamakta, içine kapal olarak ilemektedir. Bölgenin da açk bir nitelik gelitirmesi, gerek kentlinin gündelik aktiviteler araclyla, gerekse yerli ve yabanc turistlerin deneyim odakl olarak bölge ile ilikilenmeleri salanmaldr. Bölgenin çevresi ile kentsel balantlarnn güçlendirilmesi, doku niteliine zarar vermeden, ilevsel süreklilikler ve fiziksel düzenlemeler araclyla geçirgenliinin artrlmas, hâlihazrda içe dönük bir nitelik sergileyen bölgenin da açlmasnda etkili olacaktr. Mevcut durumda bölgede sadece Kadifekale ve Antik Smyrna Agoras ziyaretçi çekmekte, bu ziyaretler arlkl olarak yabanc turistler tarafndan tur otobüsleri araclyla gerçeklemektedir. Kamulatrma çalmalar zmir Büyükehir Belediyesi tarafndan tamamlanan Antik Tiyatro, yakn zamanda balayacak kaz çalmalar ertesinde bölge içerisinde yeni bir arkeolojik çekim merkezi haline gelecektir. Turizm özelinde son derece etkin çalan bu Kadifekale ve Antik Smyrna Agoras arasnda uzanan, tarihi ve kültürel nitelii ile yüksek ziyaret edilme potansiyeline sahip konut dokusu, mevcut ziyaretçi trafiine açlamamaktadr. Konut dokusunun da ziyaret edilebilmesini salamak amacyla, ilk etapta Kadifekale ve Antik Smyrna Agoras arasnda yaya odakl dolam güzergâhlarnn tanmlanmas gerekmektedir. Bu sayede Kadifekale ye tur otobüsü ile gelen ve tarihi dokuyu üst ölçekten görme ansn yakalayan bir ziyaretçi, Antik Smyrna Agorasna ulamak amacyla Osmanl kentsel dokusunu yaya olarak deneyimleyebilecei alternatif bir rotay tercih edebilecektir. Söz konusu balantlarn; kiçemelik Caddesi, Havralar Bölgesi, Kemeralt Çars, Hanlar Bölgesi, Tasarm Atölyesi, Hatuniye, Basmane Meydan, Altnpark, Aziz Vukolos Kilisesi vb. çekim noktalar ile iliki kurabilecek ekilde yatayda ve dikeyde çeitlenmesi, bölge içerisinde farkl tema ve uzunlukta alternatif rotalarn olumasn ve bölgenin farkl ilgi ve beklentileri olan çeitli kullanclara açlmasn salayacaktr. Bu ekilde, hâlihazrda birinci derece arkeolojik sit alanlar üzerinde younlam olan çekim gücünün bölgenin geneline yaylmas mümkün olacaktr. 31

33 Bölgenin tanmland ekilde yaya öncelikli dolam ve eriime açlabilmesini salamak amacyla, corafi koullarn yaratt engelleri ortadan kaldracak, yaya eriimini özendirecek ve kolaylatracak düzenlemelerin yaplmas gerekmektedir. Bunun ötesinde uygun noktalarda duraklama, dinlenme ve seyir amaçl kentsel müdahaleler ve uygun ticari sunumlarn entegrasyonu ile söz konusu dolam güzergâhlar zenginletirilmelidir. Ticari sunumlarn niteliini belirlerken, yerel beceri ve olanaklarn da gözetilmesi, düzenlemelerin sosyal yap ile ilikilenmesini ve bölge kullanclarn ekonomik koullarnn iyilemesini salayacaktr. Bölge içerisinde yer alan arkeolojik kültür katmanlarnn, uzaktan seyredilen alanlar olmaktan çkarak, kent yaamna katlmalarnn salanmas, yerel halk ve ziyaretçiler için deneyim salayan bir nitelik kazanmalar dorultusunda yenilikçi yaklamlarn hayata geçirilmesi amaçlanmaktadr. Konaklama amaçl kullanlan bölgede, mevcut koullar ve bölgeye ilikin dolam senaryosu ile ilikili olarak araç ulam ve toplu tamaya yönelik düzenlemelerin yaplmas, doku niteliine uygun alternatif ulam modellerinin yaratlmas ve otopark alanlarnn tanmlanmas bölgenin kentsel niteliinin gelimesini salayacaktr. 32

34 Birden Fazla Ünitenin Tümü çin Gerçekletirilmesi Gereken Operasyonlar 33

35 Agora Fora zmir Büyükehir Belediyesi tarafndan 2003 ylnda balatlan Agora Koruma Gelitirme ve Yaatma Projesi kapsamnda önemli aamalar kat edilmitir. Öncelikle alann 1/1000 ölçekli koruma amaçl plan hazrlanm ve bu plann önerileri dorultusunda uygulanan kamulatrma program araclyla 132 tanmazn tapusu alnm ve üzerinde konumlanan yaplar yklmtr. Ykmlar neticesinde kaz alannn snrlar; batda kiçemelik Caddesi, kuzeyde Mezarlkba Otopark, Akhisar Oteli ve souk hava deposu binas, güneyde Tark Sar Sokak, Agora Park ve Namazgâh Hamam na dayanmtr. Daha önce ilgili kaz bakanlnn Antik Smyrna Agoras na yönelik olan kaz program, Antik Smyrna kentinin idari ve kamusal yaplarn da kapsayacak ekilde geniletilmi ve bu alanlarda gerçekletirilen çalmalar sonucunda birçok yeralt kültür katman ortaya çkarlmtr. Birinci derece arkeolojik sit alan içerisinde kültür varl olarak tescillenmi üç yap yer almaktadr. Bunlar arasnda 19. yüzyl içerisinde ina edilmi olan bir Türk evi, kaz evi olarak kullanlmak üzere restore edilmi, 17. yüzyla tarihlenen bir Musevi evinin restorasyon çalmalar devam etmektedir. Osmanl döneminde ina edilmi ve 16. yüzyl sonuna tarihlenen kamusal bir yap olan Namazgâh Hamam nn restorasyon çalmalar önümüzdeki günlerde balayacaktr. Resim 11. Kaz Evi olarak restore edilen 19. yüzyl Türk konutu 34

36 Kaz alannn güvenlii salamak amacyla tasarlanan güvenlik duvar tamamlanm, güncel snrlara uygun olarak ve ulam olanaklar gözetilerek, mevcutta kaz alannn güneyinde konumlanan giri yapsnn alann kuzeyine tanmas kararlatrlm ve kapsaml bir mimari programa ev sahiplii yapacak ekilde balatlan tasarm süreci tamamlanmtr. Resim 12. Agora Güvenlik Duvar Tüm bu çalmalar neticesinde Antik Smyrna Agoras kentsel balam içinde alglanr klnm, büyük ölçüde yeralt kültür katman ortaya çkarlm, bunun dolaymnda Agora nn turizm potansiyeli artrlm ve en önemlisi Agora ve içinde bulunduu Kemeralt ve Çevresi kentsel sit alannn tarihi ve kültürel önemine yönelik kent genelinde farkndalk yaratlmtr. Bundan sonraki aamada, Agora nn kentsel balam ile ilikilerinin daha da güçlendirilmesi ve sadece turistlerin deil alana yönelik farkndalk gelitirmi olan zmirlilerin de bölgeyi deneyimleme ve yeniden ziyaret etme arzusu duymalarn salayacak ekilde çekim yaratacak sunumlarn bölge içerisinde oluturmas amaçlanmtr. Agora Fora projesi bu dorultuda gelitirilmitir. Proje ile iki temel probleme çözüm getirilmesi amaçlamaktadr: 35

37 1. Ykmlar neticesinde alann kuzeyinde, Agora ya srt veren kapal bir cephe blou ortaya çkmtr. Bu cephede konumlanan yaplarn Agora ile iliki kurabilecek ekilde düzenlenmeleri ve/veya yeniden üretilmeleri gerekmektedir. Bu yaplar ile birlikte Agora nn dousunda yer alan 943 sokan üzerinde konumlanan yaplarn çekim yaratacak ticari, sosyal ve kültürel ilevler dorultusunda ele alnmas önerilmektedir. 2. Agora kiçemelik Caddesi ile bütünlemi olmakla beraber, kuzeyde konumlanan blok cephe arkasnda uzanan, Kemeralt Çars ile Basmane Meydan n birbirine balayan Anafartalar Caddesi ile güçlü bir iliki kuramamaktadr. Agora nn yeni giri yaps ve tur otobüslerinin park alan 939/1 sokak özelinde güçlü bir balant yaratacak olmakla beraber, Agora nn çevresine açlmasnda tek bana yeterli deildir. 940, 941, 942 ve 943 sokaklarn Agora ile Anafartalar Caddesi nin ilikisini güçlendirecek dorultuda ele alnmas, ziyaret talebi douracak ilevler ile desteklenmesi gerekmektedir. Resim 13. Agora dan kuzey blok cepheye bak 36

38 Kuzey cephede konumlanan Mezarlkba katl otopark ve Akhisar Oteli, birinci alt bölgeler operasyon plan kapsamnda ele alnmt. Hâlihazrda birinci derece arkeolojik sit alan içerisinde konumlanan Mezarlkba katl otoparknn altnda yer alan arkeolojik kültür katmanlarnn korunamam olmas ve bölgenin otopark sorununa büyük ölçüde çözüm getiriyor olmas nedeniyle ilevsel sürekliliinin salanmas, mimari niteliinin yükseltilmesi, zemin katnn kültürel ve ticari bir program dorultusunda yeniden ilevlendirilmesi ve çat katnn ise farkl etkinliklere ev sahiplii yapabilecek seyir teras niteliinde bir kamusal alan olarak düzenlenmesi kararlatrlmt. Musevi cemaatinin barnma kültürünün izlerini günümüze tayan ve örnekleri oldukça azalm bir kortejo yaps olan Akhisar Oteli nin ise yerli ve yabanc turistlerin, gençlerin ve tercih edecek dier kullanclarn uygun fiyatlara konaklayabilecekleri bir hostel olarak restorasyonu önerilmiti. Anafartalar Caddesi kinci Etap Bölgesi ile güneyinde kalan konut dokusunun bir bölümüne yönelik kentsel tasarm ölçeinde proje gelitirilmesi kapsamnda zmir Büyükehir Belediyesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlk Fakültesi ve TARKEM arasnda bir ibirlii salanmtr. Söz konusu ibirlii kapsamnda gelitirilen proje kapsamnda iki odak alana yönelik kentsel tasarm kararlar üretilmitir. Odak alanlardan ilki; kuzeyde Anafartalar Caddesi, batda 939 sokak ve katl otopark yaps; douda 943 sokak ve güneyde Agora kaz alan ile çevrili olan Agora Fora proje alandr. Proje alannn mevcut arazi kullanm Resim 14 de verilmektedir. Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlk Fakültesi tarafndan gelitirilen proje kapsamnda, Agora Fora proje alan içerisinde, ziyaretçilere ve alan kullanclarna yönelik olmak üzere üç temel makro müdahale karar gelitirilmitir: 1. Konaklama kullanmnn yaylm 940, 941, 942 ve 943 sokaklar üzerinde konumlanan kullanm d kalm baz yaplarn konaklama ilevi dorultusunda dönümesi, odak alann direk ilikili olduu Oteller Bölgesi ile bütünlemesini, Oteller Bölgesi ile Agora arasnda Anafartalar Caddesi üzerinden ilevsel bir sürekliliin kurulmasn ve bu sayede ziyaretçiler özelinde çekim gücünün artmasn salayacaktr. Yürürlükte olan koruma amaçl imar plan da bu kullanm biçimini desteklemektedir. Alan içerisinde mimari özellikleri dolaymnda, konaklama yaps olarak dönümeye elverili birçok tarihi yap konumlanmaktadr. 37

39 Resim 14. Agora Fora proje alan mevcut arazi kullanm 3 3 Tarih le Diyalog: Anafartalar, Agora, Altnordu. zmir Tarih Projesi Anafartalar Caddesi 2.Etap ve 1.Halka Konut Dokusu nun Bir Bölümünün Operasyon Planna Yönelik Ön Proje Raporu, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlk Fakültesi, Austos 2015, s

40 Konaklama kullanmnn yaylmnda, farkl kullanc profillerine hitap edebilecek bir çeitlenmenin gözetilmesi, tasarm stratejisi raporu ve Oteller Bölgesi nin ele alnd bir birinci alt bölgeler operasyon plannda da hedeflendii ekilde dengeli bir toplumsal yapnn bölge içerisinde gelimesini salayacaktr. Söz konusu yeniden ilevlendirmenin, zemin katlarda farkl ilgi alanlarna hitap edebilecek ticari fonksiyonlarla birlikte ele alnmas (art-shop, antikac, kafeterya, restoran, meyhane vb.), sokak yaamnda karma bir kullanmnn gelimesini salayacak ve farkl kullanclarn ziyaretini tetikleyerek bölgenin canlanmasna olumlu yönde katkda bulunacaktr. Antik Smyrna Agoras Ören Yeri, Altnpark kaz alan gibi arkeolojik alanlarn, Kad Hamam gibi kamusal yaplarn varl bölgenin turizm deerini güçlendirmekte ve bu ne çerçevede konaklama ilevi özelinde tercih edilme potansiyelini artrmaktadr. 2. Sosyal ve kültürel odaklarn güçlendirilmesi Proje kapsamnda ikinci makro müdahale karar sosyal ve kültürel odaklarn güçlendirilmesi olarak belirlenmitir. Agora Fora alannn yakn çevresinde Büyükehir Belediyesi ve Konak Belediyesi tarafndan, bölgede sosyal ve kültürel amaçlara hizmet eden çekim alanlarnn olumasn amaçlayan birtakm çalmalar gerçekletirilmitir. Pazaryeri Mahallesi içerisinde, bölgede önemli bir sosyal aktivite alan olarak ön plana çkan Altnordu Spor Kulübü Dernei yannda hizmete açlan zmir Tarih Tasarm Atölyesi bunlarn banda gelmektedir. Bölgenin kentsel ve mimari niteliini iyiletirmek amacyla hayata geçirilecek tasarm müdahalelerini bölge kullanclarnn katlmn salayarak gelitirmeyi amaçlayan zmir Tarih Tasarm Atölyesi, zmirlilerin geleneksel konut dokusu ile iletiime girmelerini salayan önemli bir çekim merkezi haline gelmitir. Bu alanda hayata geçirilecek ilevler araclyla, merkez niteliinin güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Bu çerçevede gelitirilen öneriler operasyon plannn ilerleyen bölümlerinde aktarlacaktr. Bir dier önemli sosyal odak olan Emir Sultan Türbesi nin restorasyonu zmir Büyükehir Belediyesi tarafndan tamamlanmtr. Hatuniye Meydan, Oteller Bölgesi nde yer alan Basmane Semt Merkezi, 967 Sokak üzerinde yer alan zmir Radyo ve Demokrasi Müzesi, Patlcanl Yokuu üzerinde yer alan Agora Semt Merkezi ve bölgede çok sayda bulunan kraathaneler, sosyal ve kültürel anlamda önem tayan dier mekânlardr. Koruma Amaçl mar Plannda, sosyal ve kültürel ilevler altnda hizmete açlmas önerilen, özel proje alanlar da Agora Fora proje alannn yakn çevresinde konumlanmaktadrlar. 39

41 Birinci alt bölgeler operasyon plan kapsamnda Agora Fora proje alannn kuzey çeperinden geçen Anafartalar Caddesi üzerinde sosyal ve kültürel yaamn canlandrlmasn amaçlayan baz proje önerileri gelitirilmiti. Bu önerilerin bir ksm Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlk Fakültesi tarafndan gelitirilen proje içerisinde detaylandrlmtr. Bunlardan ilki, Hatuniye Meydan nn bir karlama, iletiim ve diyalog alan olarak örgütlenmesi, sosyal ve kültürel ilevlere ev sahiplii yapacak dorultuda gelimesi önerisi dorultusunda, meydann bat çeperinde bir toplum merkezinin ina edilmesidir. Gelitirilen projede Meydan ve Toplum Merkezi bir bütün olarak ele alnmtr. Bu dorultuda Meydan n doal topografyas kotlarla eritilerek 943 Sokak a balanm ve Toplum Merkezi bütününde oluturulan Etkinlik Amfisi ile yeni bir kentsel odak üretilmitir. Meydan ile ayn kotta oluturulan bu amfi, yapnn güney çeperinde oluturulan bir geçit ile Anafartalar Caddesi ne balanmtr. Böylelikle, hazrlanan projenin ana mekân olan Etkinlik Amfisi Anafartalar Caddesi ve Hatuniye Meydan ile bütünleen bir kamusal alan haline getirilmitir. Zemin katta, etkinlik amfisi dnda, aevi ve kraathane gibi kamusal mekânlarn yer ald yapnn ikinci kat, Toplum Merkezi olarak planlanmtr. Bölünebilir tek hacimli bir mekân olarak tasarlanan ikinci kat, sivil toplum örgütler, eitim kurumlar, idareler tarafndan düzenlenebilecek bilgilendirme ve atölye çalmalarna olanak salamaktadr. 4 4 a.g.e.,s.141 Resim 15. Hatuniye Meydan Toplum Merkezi (a.g.e., s. 144) 40

42 Resim 16. Hatuniye Meydan Toplum Merkezi Proje kapsamnda detaylandrlan ikinci proje, birinci alt bölgeler operasyon plannda, mevcut ilevini koruyarak mimari niteliinin yükseltilmesi ve turizm faaliyetleri ile ilikili bir programa ev sahiplii yapmas kararlatrlan Mezarlkba katl otoparkdr Yapnn yeniden düzenlenmesine yönelik projenin temel hedefleri, zemin kat yaamnn güçlendirilmesi ve zemin kat üzerinden Agora kaz alan yeni ziyaretçi girii ile ilikilendirilmesi; ziyaretçilere kenti farkl bir açdan deneyimleme frsat sunan kent teras oluturulmas ve yapnn ar kütle etkisinin parçalanmas olarak belirlenmitir. Bu hedefler dorultusunda yapya getirilen öncelikli müdahale, kütle etkisinin yeniden düzenlenmesidir. Cephe dilinin deitirilmesi ile oluturulan bu müdahale kapsamnda yapnn sabit yükünü arttran ve yatay kütle etkisini güçlendiren prekast parapet elemanlar kaldrlmaktadr. Yapnn bat tarafndaki cephelerinin, geçirgenlii yüksek gridal çelik yüzey ile sarlmas ve d yüzeydeki yatay tayc elemanlar arasna yerletirilecek bu çelik a ile kullanm güvenliinin salanmas hedeflenmektedir. Yapnn bir kent teras haline dönütürülmesi, projenin bir dier önceliidir. Bu kapsamda oluturulan panoramik asansörler ile ziyaretçilerin çatya ulamnn salanmas, teras katnda sunulan ticari hizmetlerin ve kent panoramalarnn ardndan yapnn güney cephesinde konumlandrlan yürüyen merdivenler ile sokak kotuna ulamalar hedeflenmitir. Bu senaryo ile bir yandan yapya kent teras nitelii kazandrlmakta, öte yandan önerilen 41

43 mimari düzenleme ve elemanlar ile yeni bir kent imgesi yaratlmaktadr. Yapnn zemin kat kullanmnn güçlendirilmesi ve sokak yaam ile ilikilendirilmesi projenin bir dier hedefidir. Bu kapsamda önerilen yapnn düey sirkülâsyon hattnn dou bölümünde konumlanan ve Anafartalar Caddesi ni Agora kaz alanna balama frsat sunan geçidin güçlendirilmesi planlanmtr. Bu dorultuda, geçidin bat bölümündeki ticari kullanmlar büyük ölçüde korunmu, ancak geçide cephe veren birimlere dou cephelerinden de eriim alma imkân salanmas önerilmitir. Geçidin dou bölümündeki mekânsal kurgu büyük ölçüde korunmu ancak bu bölüme kafeterya, hediyelik eya sat gibi turistlere yönelik kullanmlar önerilmitir. Söz konusu kullanmlarn gerek 939 Sokak, gerekse geçit üzerinden ulalan mevcuttaki orta boluk üzerinden giri almas ticari canll arttracaktr. 5 Resim 17. Mezarlkba Otopark 5 a.g.e.,s