STANBUL TEKNK ÜNVERSTES FEN BLMLER ENSTTÜSÜ

Transkript

1 STANBUL TEKNK ÜNVERSTES FEN BLMLER ENSTTÜSÜ YEREL KALKINMADA KATILIMCI POLTKALAR: ÇANAKKALE ÖRNEK ALAN DEERLENDRMES YÜKSEK LSANS TEZ ehir Planc%s% Ece AKSAKOLU ( ) Tezin Enstitüye Verildi6i Tarih : 7 May%s 2007 Tezin Savunuldu6u Tarih : 13 Haziran 2007 Tez Dan%9man% : Di6er Jüri Üyeleri Prof.Dr. Gülden ERKUT Doç.Dr. Fatma ÜNSAL (M.S.G.S.Ü) Yard.Doç.Dr. Funda YRMBEOLU (.T.Ü) HAZRAN 2007

2 ÖNSÖZ Bu tezi hazrlarken hiçbir zaman bana inancn kaybetmeyen ve desteini esirgemeyen danmanm Prof. Dr. Gülden Erkut a, tezimin gelitirilmesi aamasnda katk salayan ve destek olan jüri üyelerim Prof. Dr. Fatma Ünsal ve Yard.Doç.Dr. Funda Yirmibeolu na teekkür eder sayglarm sunarm. Çanakkale ile ilgili çalmalarmda yardmlarn esirgemeyen, kiisel görümeleriyle tezime katkda bulunan ve Çanakkale ye gönül vermi ve katlma inanan herkese teekkür ederim. Bu uzun tez maceramda her zaman dayanabilirsin az kald diyerek inancm tekrar kazanmama sebep olan ve desteklerini esirgemeyen arkadalarm, Asl, Berna, Bahar, Umay, patronum Sener ve adn buraya yazamadm tüm arkadalarma teekkür ederim. 2 sene sürmesini beklenen ancak 3,5 sene süren yüksek lisans maceramda her zaman bana inanan, güvenen, maddi manevi destekte bulunan ve yanmda olan öncelikle annem Tülin Aksakolu na, art olarak bilgisiyle bu tezi yazmam becerebilmem için katk koyan aabeyim Yiit Aksakolu na ve tüm aileme teekkürü bir borç bilirim. ii

3 ÇNDEKLER TABLO LSTES EKL LSTES ÖZET SUMMARY v vi vii viii 1. GR 1 2. YEREL KALKINMA-YÖNETM-KATILIM LKS 2.1. Yerel Kalk"nma Nedir? Sosyo-kültürel Boyut Ekonomik Boyut Yerel Kalk"nma ve Kat"l"m li)kisi: Yöneti)im Yönetiim Kavram Üzerine Porto Alegre Örnek 9ncelemesi KATILIMCI DEMOKRAS KAVRAMI 3.1. Temsili Demokrasiden Kat"l"mc" Demokrasiye Yerelle)mede Kat"l"mc" Demokrasi Yakla)"m" SVL TOPLUM, ÖRGÜTSÜZ VE ÖRGÜTLÜ OLMA DURUMU 4.1. Sivil Toplum un Etimolojisi Kentler, Demokrasi Ve Sivil Toplumun Temelidir Kent, Sivil Toplum ve Demokrasinin Douu Sivil Toplumun Temsili Demokrasi Deneyimi Sivil Toplum ve Katlmc Demokrasi Sivil Toplum le lgili Kavramsal Yakla)"mlar Kavramsal Olarak Ortaya Çk Aydnlanma Döneminde Sivil Toplum Kavram Modern Sivil Toplum Kavram Sivil Toplum Kurulu)u (STK) nedir? Günümüzde STK Nedir Ve Yap"lar" Nas"ld"r? KATILIM VE YEREL KALKINMA BADLAMINDA ÇANAKKALE ÖRNEK ALAN DEDERLENDRMES 5.1. Yerel Eylem Planlar" Yerel Eylem Planlar" çinde Sivil Toplumun Yeri Kat"l"m Odakl" Yerel Kalk"nma: Çanakkale ÖrneFi Çanakkale de Katlm Kültürü Çanakkale Kent Eylem Plan Katlmc Planlama Yaklam Organizasyonel Yap Planlama Aamalar Çanakkale Örnek Alan DeFerlendirmesi 81 iii

4 6. SONUÇLAR VE TARTIMA 88 KAYNAKLAR 93 EKLER 97 ÖZGEÇM 129 iv

5 TABLO LSTES Sayfa No Tablo 2.1 Yönetiimin Unsurlarnn Kurumsal Olarak Gruplandrlmas 23 Tablo 2.2 Klasik Yerel Yönetim Modeli ile Yerel Yönetiim Modeli Karlatrmas. 27 Tablo 4.1 Günümüze Kadar Sivil Örgütlenmelere Verilen 9simlerin Alfabetik Listesi.. 59 Tablo 4.2 Günümüzde STK larn Genel Durumu Tablo 5.1 Çanakkale de Katlmclk Eylemleri I. Dönem Tablo 5.2 Çanakkale de Katlmclk Eylemleri II. Dönem Tablo 5.1 Çanakkale de Katlmclk Eylemleri III. Dönem ve Bugün v

6 EKL LSTES ekil 2.1 ekil 3.1 ekil 4.1 ekil 5.1 ekil 6.1 Sayfa No : Yönetiim ve Sürdürülebilir Kalknma 9likisi : Arnstein Katlm Merdiveni : Oxhorn un Demokrasi Modeli : Organizasyonel Yap ve Koordinasyon Femas : Yerel Eylem Planlar 9çin Sürdürülebilirlik Döngüsü vi

7 ÖZET Katlm kavram tüm bilim dallarnca ayr yorumlanrken yerel kalknma için vazgeçilmez bir unsur olarak sunulmaktadr. Katlm kavramnn planlamayla ilgili olarak kullanlmasna ise yönetiim konusunun Habitat II-Kent Zirvesi nde tanmlanmas ve planlama için bir ilke haline gelmesi ile 1996 dan sonra balanmtr. Katlm kavramnn tartlmadan tüm planlama eylemlerine konu olmas, siyasi iradelerin katlma kar kapal ve balamndan kopuk uygulamalar tezin yola çk düüncesi olmutur ve katlm kavram temel alnarak, yerel kalknma, katlmc demokrasi, sivil toplum ve yerel eylem planlar incelenerek aralarndaki ilikiler kurulmutur. 9kinci bölümde kalknmann tanm yaplarak küreselleme sürecinde yerellik üzerinden yerel kalknmann önemine deinilmitir. Yerel kalknmann hem ekonomik hem de sosyo-kültürel boyutu incelenerek, yerel kalknmay olumlu yönde etkileyen yönetiim kavramna deinilmi ve katlm ile ilikisi ortaya konmutur. Üçüncü bölümde, tezin ana çk noktas olan katlm kavramn ortaya koyan katlmc demokrasi incelenmitir. Demokrasi kavramnn geliim süreci incelenerek katlmc demokrasinin yerellemedeki önemini tartmaktadr. Dördüncü bölümün konusu demokrasi kavramnn dolaysyla da katlmc demokrasi kavramnn ana öznesi olan sivil toplumdur. Sivil toplum ve demokrasi kavramlarnn kentlerin douuyla birlikte ortaya çkmas ve arasndaki iliki anlatldktan sonra, çeitli kuramsal teoriler üzerinden tanmlamas yaplmtr. Planlama kararlarnda skça rastlanan sivil tolum kurulularnn ne olduundan, yaplarndan ve snflandrlmalarndan bahsedildikten sonra günümüzde dünyada ve Türkiye de sivil örgütlenmelerin genel durumu incelenmitir. Beinci bölümde, Yerel kalknma, yönetiim, katlm, demokrasi, sivil toplum ve sivil örgütlenmelere bakldktan sonra bu kavramlar arasnda güçlü balarn oluturulduu ve bu balarn pratik hayata da geçirildii yerel eylem planlar incelenmitir. Katlmn bir alkanlk, toplumsal bir kültür, yönetim politikas ve yaama biçimi olduu Çanakkale örnek alan olarak incelenmitir. Çanakkale nin katlmla ilgili toplumsal bir kültüre sahip olmas inceleme yapmak için en önemli kriteri oluturmaktadr. Bu kültürün oluumunu anlamak adna Çanakkale deki çeitli sivil hareketler ve giriimler incelendikten sonra Çanakkale Kent Eylem Plan üzerine bir deerlendirme yaplmtr. Altnc bölüm, yerel kalknma ve katlm kavramyla ilikili olarak yaplan tüm teorik ve pratik incelemelerinin bir deerlendirmesi niteliindedir. Bu deerlendirmede Çanakkale örnek alan üzerinden edinilen deneyimlerle çkarmlar yaplm ve katlmla mekanizmalar, planlama sistemi içerisindeki yeriyle ilgili çeitli sonuçlar çkarlmtr. vii

8 SUMMARY There is a great discrepancy in interpretation of the concept of participation in numerous disciplines, however all of them mention it as a vital component of local development. The use of participation as a concept related to planning is first started in Habitat II City Summit in Participation being an unquestionable part of all planning events and the prosblem of local administrations opposition to participation and the misunderstanding of its content is the main originating point of this study. Based on the concept of participation; local development, participatory democracy, civil society, local action plans and their connections with each otner is examined. In the second section, development is described and its importance in globalisation process and in local development is mentioned. Local development is examined both in terms of economical and socio-cultural context, the positive contribution of governance and its connection with participation is established. In the third section, participatory democracy, the basis of the concept of participation which is the originating point of this study is examined. The development process of democracy and its importance in localization is also studied. Fourth section s focus is on civil society, which is the main subject of democracy hence participatory democracy. The birth of civil society and democracy with the establishment of towns is explained and their connection with each other is assessed via numerous related theories. The identity of civil organizations, their structure and classification are expalined and the current condition of civil organisations both in turkey and abroad are mentioned. In the fifth chapter, local development, governance, participation, democracy, civil society and civil organization concepts are covered and example local development plans, which connect these concepts tightly and use them practically, are examined. Çanakkale, where participation is a habit, a communal culture, a governance policy and a way of living is selected as the sample area. Çanakkale's communal culture for participation is the most important criteria for the examination. In order to understand the formation of this culture, various non-govermental movements and initiatives at Çanakkale are examined and a review on the Çanakkale City Action Plan is put together. Sixth chapter is a review of all theoretical and practical examinations on local development and participation concepts. In this review, deductions based on experiences gained from Çanakkale sample area are made and conclusions regarding the participation mechanisms and their positions on the planning system are reached. viii

9 1. GR Planlama bilimine olan ihtiyaç fiziksel mekanlarn bir sistematik içinde tasarlanmasndan domu olmasna ramen, gelien küresel dünyada sadece fiziksel planlanmann önüne geçerek, insanlarn, bilginin ve hatta sermayenin hareketliliine yön veren bir bilim haline gelmitir. Planlama kavramnn deitii bu süreç içerisinde eylemleri, yöntemleri, söylemleri, araçlar ve ölçei de deiim geçirmitir halen de geçirmektedir. Planlama sürecinin geçirdii bu deiim onun evrilmesini salad gibi kentleme, kalknma ve yönetim anlamnda bir çok soruyu da gündeme getirmitir. Tartlmaya balanan sorulara sadece planlama cevap veremez hale gelmitir. Yetersiz kalma durumu üzerinden kendini gelitiren planlama farkl alanlarda ve ölçeklerde kendini göstermeye balamtr. Özellikle ölçek tartmalar sürekli olarak fiziksel ve sosyal planlama arasnda çekime ve çelimelere neden olmutur. Sosyal politikalarn belirlendii, planla üretilen hizmet anlaynn deitii ve yerellik kavramnn tartlmaya baland gündemler yaratlm ve bu gündem maddelerinin fiziki alana yansmas balamtr. Bu deiimden önce planlama ayn gündem maddelerini yönlendirirken artk yönlendirilen bir araç haline gelmitir. Bu evrimsel süreç içerisinde planlamay araçsal klan katlm, sivil toplum, yerel kalknma gibi olgular bu tezde de planlamay araçsall üzerinden ortaya koymaktadr. Yaplan tüm kavramsal tartmalarn somut bir alana yansmas olarak planlamaya yeni bir anlam yüklenmektedir. Dlayc deil, kapsayc olmas planlamann prensibi haline gelmitir. Bu kapsayclk durumu üzerinden deerlendirildiinde planlamann ana yaklam katlmclk üzerinden kurgulanmaldr. Kentlerde yaamann anlam toplumun dier bireyleriyle beraber yaamak, tüm kentsel hizmetlerden beraberce ve eit derecede yararlanmak gibi insan haklarna kadar dayandrlabilir. )nsan haklar temel alndnda her bireyin-kentlinin o kentin imkan ve olanaklarndan eit derecede yararlanmasna, ayn kentte yaayan herkesin eit hak ve özgürlüklere sahip olmasna dayandrlarak kentlerin bir demokrasi ütopyas olduunu söylemek çok da yanl olmayacaktr. Bu demokrasi ütopyas gerçeklie 1

10 dönütüü andan itibaren, yönetime dair yasal sistemlerle ilikilendirilmelidir. Kentlerin günümüzdeki yasal idari sistemleri yerel yönetimlerdir. Yerel yönetimlerin ve kentte yaayan sivil bireylerin demokrasiyi kullanma biçimleri ise gerçek demokrasi kavram üzerinden tartlmaldr. Kentler beraber yaama mekanizmalarnn halen deitirildii ve deimeye devam edecei kamusal alanladr. Kentsel gelime süreçlerinde yaanan hzl nüfus art, bilginin süratle yayl ve ekonominin farkl ölçeklerdeki piyasalarca yönlendirilmesi tüm kentlinin bu hzl deime sürecinde kendini nasl konumlandrabileceini çözememesine ve hatta hiç konumlandramamasna sebep olmaktadr. Bu sebepten kentlerin aktivasyonunu salayan bireyler katlmc demokrasi kavramn gelitirerek, kentlerin ekonomik, sosyal ve kültürel geliimine paralel yeni mekanizmalar, araçlar ve yöntemler oluturmular yeni kavramlar yaratmlardr. Bu kavramlarn hepsi de yepyeni keifler olmamasna ramen pratikte uygulanmalar hem zaman alc hem de zorlayc olmaktadr. Kentlerin yaad bu deiimlerin planlamaya demokrasi üzerinden getirdii ilk kavram katlm kavram olarak görülebilir. Beraber yaam içerisinde, topluluklardaki farkllklarn ve kartlklarn kentsel alana yanstlmas ve kentsel hizmetlerde eitliin salanabilmesi katlmc bir demokrasi ile salanabilir. Katlmc demokrasi, kavram olarak eski olsa da günümüzde tüm planlama yaklamlarnda kullanlan katlm n henüz tam bir katlmc demokrasinin içeriini tayamad ancak bunun yaanan bir süreç olduu, süreçte örenildii ve bu sürecin halen devam ettii görülmektedir. Siyasi alanda temsiliyet üzerinden, sadece söz hakknn varl tanmlandnda gerçekleen ve henüz yaptrmlarnn neler olabilecei tam anlamyla bilinmeyen katlmn, çözümlenmesi gereken toplumsal sorunlardan en önemlisi, tüm toplumun geleceini ilgilendiren kararlarn herkesçe paylalan kararlar haline getirilmesini salamas beklenmektedir. Katlmn salanabilmesi için öncelikli olarak yurttalarn demokratik siyasal rejim içerisinde temel haklarnn ve sorumluluklarnn bilincinde olmas gereklidir ki katlm bir demokratik hak ve özgürlükler arac olarak kullanabilsin. Günümüz kent planlama söylemlerinde katlmla ilgili skça kullanlan ibarelerden biri sivil toplum kurulularnn katlm dr. Kimi söylemlerde sivil toplum kurulularnn planlamann bir öznesi kimi söylemlerde ise bir arac olarak gösterilmektedir. Katlmn demokrasi ve yurttalk üzerinden ilikisi kurulduunda 2

11 sivil toplum kurulularnn katlmn tek özne olmad görülmektedir. Kurumsal bir yapya sahip olmalar, yasal tarafndan denetlenebiliyor olmalar nedeniyle bir platform, ortak buluma alan olarak bakldnda araçsalla daha çok yaklat açktr. Araçsallk durumunun devreye olumas, yasalar ve merkezi yönetimler tarafndan kontrol ediliyor olmalar ululararas literatürde Non-Govermental Organizations (Hükümet d örgütlenmeler) olarak geçer- sivil toplumun ne olduunun, nasl sivil toplum kurulular aamasna gelindiinin demokrasi üzerinden tartlmasn gerektirir. Günümüzde gelinen noktada hem eylem alanlarnda hem de felsefeleri anlamnda çok büyük çeitlilik ve farkllklar gösteren sivil toplum kurulularnn katlm konusunda hangilerinin nasl bir pozisyon almalarnn beklendii düünülmelidir. Sivil toplumun douuna ve kentlerin oluumuna bakldnda bir ana özne olduu görülmektedir. Demokrasi ise bu öznenin bir yaam felsefesi, bir yönetim biçimi olarak karmza çkarmaktadr. Sivil toplum demokrasi yoluyla kentlerin fiziki mekanlar üzerinde kendine yaama alan bulur. Bu kavramlarn birbirlerini dourduklar, tarihsel süreçte birbirlerini etkileyerek geliim geçirdiklerini görebilmek, sivil toplum kurulular adlandrlan yaplarn, bu balarn halen devam ettirilebilmesinde bir asl özne olarak rol alacan deil planlamann araçsallk üzerinden bir yer ve rol tanmlanmasnn gerekliliini ortaya koyar. Günümüzdeki katlmla ilgili en önemli tartmalar Yönetiim kavram üzerinden çkmtr. Yönetiimin kavramnn ortaya atlmas ise sürdürülebilir kalknma çalmalarnn bir sonucu niteliindedir lerden sonra küresellemenin hzla etkinliini göstermesi bölgelerin rekabet gücünü azaltarak farkl politikalara olan ihtiyac dourmutur. Ulusüstü bir politika olarak, devletlerin ekonomik piyasalarnn snrszlamas kendi içerisinde bir yandan dengesizlikleri artrrken bir yandan da bu dengesizliklere kar yerel politikalarn gelitirilmesini çözüm olarak ortaya koymutur. Yerel halklarn ve bölgelerin kaynaklarndaki ve kültürel ve sosyal yaplarndaki farkllk, yerel kalknma kavramnn ve bu yönde gelitirilecek olan politikalarn bir çözüm olmasn dourmutur. Yerel kalknma için ortalama bir tanm yaplrsa; yerel halkn ortak ihtiyaçlarn karlanabilecei ve ortak menfaatlerin korunabilecei, demokratik hak ve özgürlüklerinin gelitirilmesiyle yerelin ekonomik, sosyal ve kültürel geliiminin salanmasdr. Böyle bir gelimenin bölgelerin rekabet gücünü olumlu yönde etkileyecei de açktr. Ancak sadece 3

12 ekonomik bir yerel kalknma modeli baarya ulamak konusunda sknt yaratacaktr. Gelien sistemler, hzla büyüyen kentler ve bu kentlerin hzla deien sosyal yaplar yerel kalknmann toplumsal boyutu konusunda da politikalara ihtiyaç dourmutur. Toplumsal refahn salanmasn da esas alacak bir sosyal kalknma modeli yerel kalknmann sürdürülebilirliini salayacak tamamlayc bir politika olacaktr. Sosyal kalknmann ve dolaysyla da sürdürülebilir bir yerel kalknmann salanabilmesi ve baarl olabilmesi için yerel halkn ihtiyaç ve imkanlar dorultusunda politikalar gelitirilmelidir. Yereldeki potansiyellerin bilinmesi, gelitirilmesi ve bu dorultuda yerele ait politikalar gelitirilmesi ancak halkn payda olabilecei katlmc bir sistemin oluturulmasyla gerçekletirilebilir. Sürdürülebilir bir yerel kalknmann hedeflendii ve katlmc bir yönetiim anlaynn kurguland yerel kalknmaya yönelik planlar tüm sistem içerisinde baarl bir uygulama arac olabilir. Örgütlenme, süreçlere ilikin bilgi salama, yeterlilik, kurumsal gelime, toplumsal katlm ve dayanmann gelitirilmesi açsndan, güçlendirici nitelie sahip olmas gereken yerel kalknma planlar gelime eksenlerinin belirlendii, ekonomik, ekolojik ve toplumsal sürdürülebilirlie ulamak için yararlanlan kolektif bir süreç olarak görülmektedir. Bu planlarn toplumsal, doal ve ekonomik deerlerin korunmas, gelitirilmesi ve gelecek nesillere aktarlmas için yereldeki tüm aktörlerin harekete geçirildii, karar verme, politika üretme ve uygulama amalarna katlmlarnn saland bütüncül bir planlama anlayna sahip olmas germektedir. Bu tip stratejilerle hazrlanm planlar, küreselleme ile gelen rekabetçi senaryolar içerisinde bölgelerin/kentlerin gelimilik düzeyinde yaamalarn ve sürdürülebilir olmalarn salayacaktr. Bu çalma kapsamnda öncelikli olarak kalknmann tanm yaplarak yerel kalknmaya duyulan ihtiyaç ortaya konmutur. Yerel kalknmann sürdürülebilirlii özellii üzerinden yönetiim kavramna deinilerek, bu kavramn ilkelerine baklmaktadr. Yönetiim kavramnn ana unsurlarndan biri de katlm kavramdr. Katlm kavramnn günümüzde popülerlemi olmas uygulamada çeitli güçlükler ve verimsizliklere sebep olmaktadr. Katlm kavram ile ilgili olarak temelde dert edinilmesi gereken konu katlmn etkin olup olmaddr. Özellikle modernist yaklamlara sahip ve yenilikçi görünme endiesiyle hareket etmekte olan yerel yönetimler ve sivil örgütlenmeler kavram ilevselliinden uzaklatrmtr. Oysaki katlm kavramn demokratik sistemler içerisinde kurgulamay becerebilen sistemler 4

13 üretim sürecinde verim alacaklardr. Demokrasinin ilerliini arttrmak için günümüz siyasal hayatnda katlmn önemi kavranmaldr. Toplumlar planlama sitemleri üzerinden gelecek nesillere aktaracaklar hak ve özgürlükleri katlmc bir demokrasi anlayyla gerçekletireceklerdir. Katlm, yönetiim ve demokrasi arasndaki ba kurarak bugünün hak ve özgürlüklerini gelecek nesillere tayacaktr. Demokrasi ve katlm arasndaki ilikiyi incelemek üzere 3. bölümde demokrasinin tanm, douu, demokraside temsiliyet ve katlm incelenmitir. Bu bölümde öncelikle kentler ve demokrasi arasndaki ba kurularak, demokrasinin geçirdii evrelerden temsili demokrasi ve katlmc demokrasiye deinilmitir. 4. bölümde ise katlmc demokrasinin tabann oluturan sivil toplum ve günümüzdeki en etkin aktörlerinden biri olarak görülen sivil toplum kurulular incelenmektedir. Demokrasi ve sivil toplum arasndaki güçlü balar kentlerin douu üzerinden anlatlmaya balanm, geliimi sürecinde belirlenmi çeitli evreleri anlatlmaktadr. Bireylerin örgütlenme hakk üzerinden gelien sivil toplum kuruluu kavramna dünya literatüründeki tanmlamalarndan bir açlm getirilerek geçirdii çeitli deiimler, yaplar ve bu konudaki akmlara dair çeitli bilgiler verilmektedir. Bu bölümde sivil tolum ve sivil örgütlenmelerin incelenmesinin sebebi ülkemizde gittikçe popülerlemeleri ve katlm kavram ile birlikte planlama platformunda skça söz edilir olmasdr. Yerel kalknma, yönetiim, katlm, demokrasi, sivil toplum ve sivil örgütlenmelere bakldktan sonra bu kavramlar arasnda güçlü balarn oluturulduu ve bu balarn pratik hayata da geçirildii yerel eylem planlar incelenmitir. Katlmn bir alkanlk, toplumsal bir kültür, yönetim politikas ve yaama biçimi olduu Çanakkale örnek alan olarak incelenmitir. Tüm bu süreçlerde Çanakkale Kent Eylem Plan sürecin bütünsellii, kavramlara olan yaklamlar ve uygulamalar açsndan baarl bir örnek tekil etmektedir. Çanakkale Kent Eylem Plan nn incelendii 5. bölümde öncelikle kent eylem plannn çk noktas, katlm ile ilikisi incelenmitir. Örnek alan deerlendirmesinin yapld Çanakkale nin katlmla ilgili toplumsal bir kültüre sahip olmas inceleme yapmak için en önemli kriteri oluturmaktadr. Bu kültürün oluumunu anlamak adna Çanakkale deki çeitli sivil hareketler ve giriimler incelendikten sonra Çanakkale Kent Eylem Plan üzerine bir deerlendirme yaplmtr. Tezin bir deerlendirmesi niteliindeki 6. bölümde ise yerel kalknma ve sivil katlm arasndaki ilikiler Çanakkale kent eylem plan üzerinden deerlendirilmitir. Bu 5

14 deerlendirme sonucunda görülmektedir ki yerel halkn ihtiyaç ve önceliklerinin yanstld planlarn sahiplenilmesi nedeniyle sürdürülebilirliinden bahsetmek mümkün olacaktr. Yurttalarn bir etkinlik alan olarak planlama süreçlerine katlm sadece sürdürülebilir bir kalknmay salamad gibi daha demokratik bir yaamn çizgisini de belirlemektedir. Verimli üretim, hak ve özgürlüklerin korunmas ve deerlerin gelecek nesillere tanmas için katlm kavram ancak demokratik sistemler içerisinde anlam bulmaktadr. 6

15 2. YEREL KALKINMA, YÖNETM VE KATILIM LKS Kalknma tartmalar, içinde yaanlan zamana ve onun koullarna bal olarak sürekli deikenlik göstermektedir. Farkl disiplinlerin farkl tanmlar getirmeleri kalknmann, kimi zaman bir amaç olarak ele alnmasna kimi zaman da bir araç olarak kullanlmasna sebep olmaktadr. Birçok zaman ekonomik verilerle açklanan kalknma; sosyal, kültürel ve çevresel, niteliksel ve niceliksel verilerle de açklanmaktadr. Kalknmann birçok tanm içerisinden bir genelleme yapldnda; Medeni ve ortak ihtiyaçlarn karlanabilecei fiziki ortamlar oluturmak, demokratik hak ve özgürlükleri gelitirmek, bireylerin bilgi ve becerilerini artrmak, frsat eitlii ve adaleti tesis etmek yoluyla; ekonomik, sosyal ve kültürel geliimin salanmas 1 olduu söylenebilir. Büyüme merkezli kalknma yaklamlar yerine insan merkez alan yeni kalknma yaklamlar sivil örgütlenmeleri ve yurttalar kalknma sürecinde devlet ile birlikte hareket eden kalknmann yeni aktörleri olarak sürece dahil edecektir. Yerel kalknmann ne olduunu anlamak için kalknmann tanmn yapmak yeterli olmayacaktr, bu sebeple Yerel kavramnn da irdelenmesi gerekmektedir. Yerel sözlük anlamyla yöresel anlamna gelmektedir. Yerel hem içinde yaayanlarn yaamlar için bir çerçeve oluturmas hem de orada yaayanlarn kapasitelerinde belirlenmi olmas bakmndan önem kazanmaktadr (Tekeli, 2002, s.8). Yerellik kavram toplumsal hayatta iki bakmdan çerçeve oluturmaktadr; Yaanlan yer doal özellikleriyle içinde yer alan yaplarla yaam çevremizi oluturmaktadr ve gündelik toplumsal hayatmza onlar yöne vermektedir. Toplumsal hayattaki ortak yaam deneyimlerimiz yüz yüze ilikilerden ortaya çkmaktadr ve bu ilikiler bireylerin hayatlarn anlaml klmaktadr. )kinci oluturduu çerçeve ise bu fiziki çevre içerisinde oluan topluluktur (komünite). (Tekeli, 2002) Yerellik tartmalar içerisinde skça rastlanan Yönetiim kavram da bu noktada önem kazanmaktadr. Çeitli katlmc mekanizmalar içeren ve yerel ortaklklara dayal bir yönetim anlay olan yönetiim, siyasal sistemin idaresinde hükümet ile 1 Pendik Belediyesi resmi internet sitesindeki, Yerel Kalknma sayfasndan alntlanmtr. 7

16 toplum arasnda karlkl etkileim, ortak çalma, karar almada payda olma koullarna dayanmaktadr. )lerideki bölümlerde daha geni kapsaml yer verilecek olan yönetiim kavramn saydamlk, hesap verebilirlik, paydalk esaslarna dayal olarak katlmay gerektiren, yerindenlik esasna göre hizmet üreten, etkin bir demokratik yönetim olarak tanmlamak doru olacaktr. 2 Günümüzün piyasa koullarnda ülkeler aras rekabetin yerini bölgeler aras rekabet almaktadr. Bölgelerin kalknabilmesi ve bu küresel rekabet sürecinde baarl olabilmeleri için yerele dair kalknma plan ve politikalar gelitirmeleri arttr. Bir yerel kalknma plan oluturulurken, bölgeler aras rekabetin artmas sebebiyle hünerli ve eitimli i gücü, etkin ve salkl bir altyap hizmeti, duyarl yerel yönetim anlay ve yüksek yaam kalitesi konularnda politikalarn gelitirilmesi öncelikli olmaldr. Bölgeler bu politikalarn doru belirlenmesi ve öncelikli olmalaryla ancak rekabet sürecinde öncelikli duruma gelebilirler. Bir yerelin/bölgenin rekabet sürecinde baarl olabilmesi için gerek kültürel olsun gerekse piyasaya ait olsun üretimlerinin farkllamas gerekmektedir. Küreselleme sürecinde ekonomik alanda liberal ekonomik düzene, siyasi alanda ise katlmc demokrasiye dayal bir siyasal düzene geçite üretilen yönetiim kavramn yerel kalknma teorilerinde balca unsur olarak ele almak doru olacaktr. Demokratik, insan haklarna saygl, effaf, katlmc ve hesap verebilen yönetim anlaylar yönetiim kavramnn ana çerçevesini oluturmaktadr. Habitat gündeminde de yer alan yönetiimin hayata geçirebilmesi için önkoul, yerel yönetimlerin, sivil örgütlenmelerin ve yerel aktörlerin etkin katlmnn salanmasdr. (Emrealp, 2005) Küreselleme sürecinde bölgelerin birbirleriyle rekabet etmeleri gerekliliini ön kabul olarak görürsek; küreselleme sürecinde kentlerin birbirleriyle rekabet edebilmeleri için yerellemeye önem vermeleri ve bu dorultuda yerel kalknma için stratejiler gelitirmeleri gerekmektedir. Yerel kalknma için gelitirilecek stratejilerin ve bu dorultuda hazrlanacak plan ve programlarn baarl olabilmesi ve ilerlik kazanabilmesi, ancak stratejileri tüm paydalarla birlikte belirlenmi, sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel ilikilerin kuvvetli olduu ve bu hedeflerle bezenmi bir yerel kalknma modeli ile mümkün olabilecektir. Küresel sistem içerisinde rekabet süreçlerine dahil olmaya çalan kentlerin sürdürülebilirlik ve iyi yönetiim ilkeleri 2 Sürdürülebilir Kalknma ve Yönetiim raporu, syf,

17 dorultusunda gelitirecekleri yerel kalknma stratejileri, o kentleri doru rekabet seviyesine tayacaktr. Kalknmann boyutlarndan bir tanesi olan ekonomik boyut, tekil olarak ele alnp sadece ekonomik kalknmaya dair stratejiler gelitirildiinde, bu stratejiler temellendirilemeyecei gibi bu stratejilerin sürdürülebilirlii de salanamayacaktr. Küresel düzenin de getirisi olan yerelleme kavram çerçevesinde yerel kalknmay hem sosyo-kültürel hem de ekonomik stratejiler ve politikalar dorultusunda planlamak gerekmektedir. Bölgesel kaynak ve olanaklar ekonomik ve sosyal kazanmlar haline getirebilmek için paydalarn katlm ilkesi ile gerçekleecek toplumsal paylam ve ibirliinin salanmas gerekmektedir. Bu paydalarn aktif yurttala özendirilmesi, harekete geçirilmesi kazanmlarn hem baarsn hem de sürdürülebilirliini salayacaktr. Katlmclk ilkesiyle yerel dinamikleri harekete geçiren yerel kalknma stratejilerinde yerel aktörlerin kolektif müdahalesi ve paydalarn ortak menfaatleri temel alnmaldr. Etkin katlmn saland, yönetiim anlay çerçevesinde gelitirilen bir yerel kalknma programnn baarl olmas beklenebilecektir Yerel Kalknma Nedir? Yerel kalknmann tanmna geçmeden önce Sayfa 4 te tanmna deindiimiz yerel kavramn kartlklar üzerinden bir kez daha incelemek faydal olacaktr; Küresel-Yerel ya da Ulusal-Yerel kartlklar içerisinde birbirlerine kar görelilii de barndrmaktadrlar. Küreselin kart yerel olabildii gibi, ulusaln kart olarak da anlamlandrlabilmektedir. Birbirlerine kar zt anlamlar tad gibi birbirleriyle sürekli olarak bir etkileim halinde olduklar da kabul edilmelidir. Yerel kavram zamansal öelerden arnamad için farkl dönemlerde farkl nitelikler tamaktadr ancak kabul edilmektedir ki yerel kavram her zaman kendine has bilgiyi de içerisinde tar. Bu kabul üzerinden yerelin kendine has bilgisinin küresel rekabette o yerelin baarsn kolaylatraca da genel bir kan haline gelmektedir. Bu balamda, yerel/bölgesel aktörlerin elindeki insangücü kalitesi; bilgi/ teknoloji düzeyleri ve örenme/yenilikçilik potansiyelleri; ibirlii arzu ve düzeyleri ile yaratabildikleri sinerji küresel baar için önemli faktörler olarak nitelendirilmekte. (Göymen, 2004, 1) 9

18 Tekeli(2002) ye göre, yereli ortaya koymak gerektiinde, onu objeleriyle, nesneleriyle, insanlaryla, iç ve d ilikileriyle bilmek gerektiini söylemektedir. Yereli bu özellikleri üzerinden analiz etmek, tanmak ve yorumlamak yerel kalknma politikalar ve stratejileri üretirken doru bir yaklam getirecektir. Yerellik kavramn temel alan bir kalknma politikasnda kendine özgü bir özü olan ve bu öz etrafnda sürekli farklln üreten bir yerelin var olmad, sürekli deien, içeriini ve snrlarn yenileyen, yakn çevresiyle ve dünyayla sürekli müzakere içerisinde olan bir yerelin var olduu gözden kaçrlmamaldr. Küreselleme süreci içerisinde yerelin kaybolduu söylemleri olsa da, yerelliin yeni koullarda kendisini yeniden üretebilmesinin mekanizmalar üzerinde durulursa, yerelliin sürekli olarak var olabilmesi de temellendirilmi olacaktr. Yerel kalknma stratejileri üretirken ve projeleri uygularken de yerelliin yeni koullarda kendisini üretebilmesinin ve sürdürebilmesinin ilevsel nedenlerini gözden kaçrmamak gereklidir. Kentlerin hzl geliiminde dengesizliklerin yaanmamas için alnmas gerekli temel önlemlerden biri de yerel kalknma stratejilerinin ivedilikle oluturulmasn salamaktr. Bir yerel kalknma stratejisi gelitirmek için öncelikli olarak yereldeki potansiyellerin, ihtiyaç ve tehditlerin analiz edilmi olmas gerekmektedir. Kaya, kentlerin ya da bölgelerin kalknma süreçlerinde göz önüne almalar gereken üç önemli unsurdan bahseder: Kent kimliinin belirlenmesi, Yerel yönetimin hizmet alan ile ilgili yelpazesini, hedef kitlesini doru tanmlamas, Strateji tespitinin ibirliine dayal bir zihniyetle oluturularak iyi uygulama örneklerinin sergilenmesi. Bu üç önemli unsur dorultusunda gelitirilecek stratejiler kalknmann asl ulalmak istenen noktas olan halkn refahna hizmet etmek durumundadrlar. Bu stratejiler vatandalarn önlerindeki seçeneklerin çoaltlmasyla ilikilendirilmelidir. Yerel kalknmay tanmlarken de yerelin bu özellikleri üzerinden tanmlamak gerekmektedir. Yerel gelime, belirli bir yörenin insani ve maddesel kaynaklarn deerlendirmek amacyla yerel katlmclar birlikte harekete geçiren bütüncül bir atlmdr; bunu yaparken de 10

19 yörelerin ve kaynaklarn bal olduklar ekonomik, toplumsal, kültürel ve siyasal bütünlerin karar merkezleriyle iliki ve görüme içinde bulunur. (Casagrande, 2004;4) 3 Casagrande (2004) yerel kalknmay yerelin özellikleri, sorunlar ve bunlarn toplumsal hayattaki kesimeleri üzerinden tanmlamaktadr. Bu tanmlama üzerinden de yerel kalknma için dört temel unsura dikkat çekmektedir; Bir araya gelme ve dayanma alan olan yerel, Ekonomik unsurlar içinde bulundurduu kadar dayanmay, dlanmaya kar tepkiyi, kültür ve çevrenin korunmasyla ilgili unsurlar da içinde bulunduran bir bütüncül yaklam; Bütün katlmclarn, bütün ekonomik ama ayn zamanda toplumsal ve kültürel unsurlarn, bir araya gelme olgusunun harekete geçirilmesi; Yerelin, gerçek eylem kapasitesinin olmas (hukuksal, insani, mali) ve bunun ulusal politikalarla uyumu. Casagrande (2004) ye göre bu 4 temel unsur üzerinden kendini yaratan yerel kalknmann iki farkl ileyii bulunmaktadr; Yerel gruplarn ihtiyaçlarnn, isteklerinin, önceliklerinin iletilmesine dair aadan yukar doru bir ileyi ve yerel yönetimlerin yönetimsel destek, kurumsal ileyi ve mali teviklerin iletilmesine dair yukardan aaya doru ileyi. Ayrca bu iki ileyiin de sürekli bir bilgi al veriinde olmalarnn, kesierek bir diyalog platformu oluturmalarnn da baarl bir yerel kalknmay beraberinde getireceini savunmaktadr. Yerel kalknma hem bir bölgeyi hem de bu bölgede yaayan tüm katlmclar direkt ya da dolayl yoldan etkilemektedir. Kaya ya göre Yerel Kalknma yaklamnn; yerel dinamiklerin harekete geçirilerek, yerel topluluklarn fiziki, ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal alanda sürdürülebilir kalknma ilkelerine uygun olarak geliimini hedeflemesi gerekmektedir. 4 Yerel kalknma stratejisinin beklenen sonucunda; kendi bölgesi içerisindeki vatandalarn arzulad yaam kalitesinin salanmas, mevcut fonksiyonlarn devamll ve gelecek kuaklar için uygun tercihlerin yaratlmas ve salanmasnn garanti altna alnm olmas beklenmektedir. Sen (1999), yerel kalknmay bir özgürlük alan olarak tanmlamaktadr ve gözden kaçrlmamas gereken en önemli konunun yerel halkn refahnn salanmas için 3 Claud Casagrande, Paul Houée, Le Développement Local au Défi de la Mondialisation (Küreselleme Karsnda Yerel Gelime) içinde (Paris: L Harmattan, 2003) yapt yerel kalknma tanmndan yararlanmtr. 4 Yerel Kalknma üzerine Erol Kaya ile ropörtaj, Mart

20 öncelik, ihtiyaç ve taleplerinin geniçe yer alabilecei açlabilmesi eklinde açklamaktadr. bir özgürlük alann Yerel kalknma sadece yerel topluluklarn üretim ve tüketim dengelerini deitirmedii gibi, halkn yaam kalitesini de etkilemektedir. Kentsel alanlarda halkn çevre ve yaam kalitesini etkileyecek yerel kalknma stratejileri hem ekonomik, hem toplumsal hem de çevresel standartlarn dengelenmesi üzerinden gelitirilmelidir. Temel çevresel, sosyal ve ekonomik hizmetlerin, bu hizmetlerin dayand ekolojik ve toplumsal sistemlerin varln tehdit etmeksizin, o yereldeki bireylerin tamamna sunabildii ölçüde yerel kalknma stratejisi olarak tanmlanabilir. Göymen e (2004) göre bir yerel kalknma program için u temel yaklamlarn var olmas gerekmektedir: Birincisi kalknma insan odakl olmaldr. Salt büyümeyi hedef alan yaklamlar doru deildir. /kincisi; pozitif ayrmc ilkelerin uygulanmas belediyenin toplumun farkl kesimlerini de gözetmesidir. Üçüncüsü; çok boyutlu olunmal bu boyutlar arasnda tamamlayclk gözetilmelidir. Ekonomik ve sosyo-kültürel kalknmann bir bütünlük içerisinde salanmas gerekmektedir. Bu durum, yerel kalknma politikalar gelitirilirken gözden kaçmamas gereken en önemli noktadr. Uluslar arasndaki güç dengesine bal bir çerçeveden, kültürel istekler, ilgi alanlar ve yerel ihtiyaçlara doru uluslararas sistemde bir deiiklik öngörülmelidir. Ayrca, deiimin temsilcileri olarak yerel düzeydeki taraflarn önemi her zaman dikkate alnmaldr. Yerel kurulularla kuvvetli balar oluturulmas ve yerel giriimlerin desteklenmesi için vatandalarn, sosyal ve finansal sermayelerini kullanmalar salanmaldr. 5 Sürdürülebilir, dengeli ve salkl bir kalknma anlaynn gelitirilebilmesi için insan odakl kalknma stratejilerinin oluturulmas ve toplumsal huzurun salanmas güvence altna alnmaldr. Sürdürülebilir, salkl ve dengeli bir yerel kalknma modeli için var olan problemlere çözüm üretmek deil, problemlerin dou sebeplerinin yerinde/yerelde giderilmesi üzerine çalmalarn yaplmas gereklidir. (Tekeli, 2002) 5 KOSGEB, Glokalizasyon, Ekonomik ve Stratejik Aratrmalar Merkez Müdürlüü tarafndan hazrlanan rapordan alntlanmtr. 2005, Ankara 12

21 Günümüzde Dünya daki yerel kalknma 1990 lar ve sonrasnda yeni bir anlaya sahip olmaya balamtr. )kinci Dünya Sava nn ardndan yaanan endüstrileme ve kentlerin yeniden yaplanmas süreçleri beraberinde göçü ve hzl kentlemeyi getirmitir. Göç ve hzl kentlemenin olumsuz etkilerini bertaraf etmek için gelitirilen ksa vadeli ve sadece ekonomik temelli kalknma politikalar ve çözüm araylar çevre tahribat, çarpk kentleme ve salksz konutlama gibi bir çok kentsel sorunu da beraberinde getirmi hatta günümüze kadar da tamtr. Bu etkileri aza indirmek ve daha yaanabilir çevreler yaratmak için ilk hareket 1972 ylnda Stokholm de )nsan Çevresi Konferans düzenlenmitir. Bu konferansn temas olan sürdürülebilir kalknma için katlm, kalknmann ekonomik boyutunu ön kabul olarak ald gibi sosyo-kültürel boyutunun ve yerelliinin de öneminin ortaya konmasna sebep olmu ve dünya gündemine getirmitir. Özellikle 1990 lar ve sonrasnda çeitli ulusötesi kurulularn da konuya dikkat çekmesiyle yerel kalknmann sosyo-kültürel boyutu yani sosyal kalknma da yönetimlerin kalknma politikalarnn odan oluturmaya balamtr. Ekonomik kalknma da uluslararas sermayenin ve mallarn serbest dolam, uluslar aras sermayeyle bütünleme ve verimlilik temel alnrken ayn stratejiler üzerinden sosyal kalknmada, bilginin ve insanlarn serbest dolamn, eitsizliin ve yoksulluun aza indirilmesiyle insanlk, bar gibi deerlerle bütünleme temel alnmaktadr. Ekonomik ve sosyal kalknmann kriterleri belirlenirken birbirlerinin tamamlaycs olduklar unutulmamaldr Sosyo-kültürel Boyut Yerellerdeki kültürel kimlik ve sosyal yapnn deiim süreçlerinde oynad rol gelecee yön verecek niteliktedir. Yerel kalknmann iki temel boyutundan biri olan sosyo-kültürel boyut incelendiinde, sosyal adaletin salanmas, kararlar ve kaynaklara eit ve sürekli ulalabilirlik hakk gibi temel ilkeler dorultusunda sosyal yapnn güçlendirilmesi gerekmektedir. Bu ilkeler dorultusunda sosyal yapnn gelitirilmesi için ana hedefler; Yerel kaynaklarn yerel refah artracak biçimde harekete geçirilmesi Tüm sosyal kesimlerin sürece dahil edilmesi Kültürel tesislerin, yayn ve etkinliklerin saysnn artrlmas 13

22 Yerelde vatandalarn örgütlenmelerinin salanmas Temsili demokrasiden katlmc demokrasiye geçilmesi Yerel deerlerin korunmas ve gelitirilmesi Yerel etkinlik ve yaynlarn art )lgililerin, gerekiyorsa halkn karar alma sürecine katlmnn salanmasdr. Bu hedeflerin gerçekletirilmesi için ise karar alma mekanizmalarnda saydam, esnek katlmc ve yerinden yönetim anlaynda bir idari ve politik yap gerekmektedir. Bu bölümde kalknmann sosyo-kültürel boyutu sosyal kalknma çerçevesinde, tüm sosyal kesimlerin sürece dahil edilmesi, örgütlenmelerin salanmas, katlmc demokrasiye geçi, halkn karar alma süreçlerine katlm açsndan incelenecektir. Sosyal kalknmann ilikilendirildii katlm boyutu ise bölüm 2.2 de detayl olarak yönetiim kavram üzerinden incelenecektir. Kalknmann yeni aktörleri olarak tanmlanmaya balanan ve gelitirilen politikalar içerisinde de kendine yer bulmaya balayan sivil halk, çevrenin korunmas, i güvencesinin salanmas, eitim, salk gibi kamusal alanlarda aktif üretici olmaya ve kararlara müdahale etmeye ve karar alma süreçlerinde insiyatif almaktadr. Bu insiyatif alma durumu sadece karar mekanizmalarna katlmn salanmasyla deil, artk daha bilinçli bir kentli olma, haklarnn bilincinde olma ve aktif birer yurtta haline gelmenin de göstergesidir. Kim için kalknma sorularna verilecek yantn önemi tartmaszdr. )nsan faktörünü görmezden gelmek o kalknma stratejisinin sürdürülebilirliini ve baarsn olumsuz yönde etkileyecektir. Sosyal kalknmay destekleyen yerel politikalar gelitirilmesi küreselleme sürecinde bölgelerin kalknmas için birincil önem tamaldr. Gelitirilecek olan yerel politikalar sosyo-kültürel ihtiyaçlara daha fazla duyarl olmal ulusal düzeydeki ortaklklardansa yerel vatandalarla oluturulacak ortaklklara daha yakn olmaldr. Entelektüel sermaye ile bireylerin, sosyal sermayeyle toplumlarn gelitirilmesi yerel kalknma politikalarnn konusu olmaldr. Geleneksel deerlerin yaatlmas ve gelecek nesillere aktarlmas bir ülke için vazgeçilemez bir politikadr. Bu politikann yerellerde gelitirilmesi en doru yaklam olacaktr. Sosyal kalknmay da gündemine alan bir yerel kalknma anlay, sosyal dayanmann yaratlmas, dezavantajl kesimler için de eit hizmet ve ibirlii konularna duyarl olmaldr. 14

23 Ekonomik Boyut Vatandalara uzun ve salkl bir yaam salayarak ve yaratclklarn sergileyecek ortamlar sunmaya yönelik gelitirilecek bir ekonomik kalknma politikasyla küresel piyasa içerisinde rekabet gücünü elde etmek mümkün olacaktr. Küresel düzeyde yaratlan kaynaklarn dengeli dalmnn salanmas ve bu kaynaklarn yerel topluluklarda olumlu deiimler için deerlendirilmesi gerekmektedir. )letmeler yerel pazara uyumlu, küresel ürünler üretmeyi baaramadklar sürece küresel piyasa sistemi içerisinde eriyeceklerdir. 6 Önceleri ekonomik kalknmadan tüm yasal sorumluluk ve yetkilerle merkezi hükümetler sorumlu iken küresellemenin kendini en etkin biçimde gösterdii ekonomik alanda artk yerel yönetimler kendi özerkliklerini kazanmaya balam ve ekonomik kalknmada sorumlu ve yetkili yaplar haline gelmilerdir. Özellikle gelimekte olan ülkelerdeki çalmalara bakldnda küresel ekonominin bölgeler üzerindeki etkilerinde: kent topluluklarnn büyük bir ksmnn kentsel etkinliklerin dnda kaldklar, formel ekonomik ve toplumsal faaliyetlerin dnda kaldklar ve bu hizmetlere hiç ulaamadklar görülmektedir. Günümüz küresel ekonomisi içerisinde kentlerin yöneticiler tarafndan pazarlanmas genellikle kentsel ve krsal arazilerin büyük ihaleler ve reklam çalmalaryla sata çkarlmas eklinde yaplmaktadr. Kentin bir ksm saklanrken ya da kaderine terk edilirken, dier bir ksm da gelitirilen büyük projelerle pazarlanarak satlmaktadr. Bu durum öncelikli alanlar da tanmlad için kentin terk edilmi o bölgelerine hiç hizmet götürülmemekte ve oralardaki topluluklarn kentle entegrasyonu konusunda hiçbir çaba harcanmamaktadr. Ekonomik hedeflerle gerçekletirilen ancak sosyal yapda problemlere neden olan bu durum küresel ekonominin olumsuz etkilerinin banda gelmektedir. Bu olumsuz etkilerle baa çkabilmenin temel koullarndan biri ekonomik kalknmay planlarken ve sosyo-kültürel etkilerinin farknda olmak ve bu etkilerin çerçevesinde çözümler üretmektir. )kinci bir koulu ise planlama hiyerarisi içerisinde katlmc demokrasi uygulamalaryla paydalarn söz sahibi olabilmelerini salamaktr. Özden ve Turgut (2002). Küresel ekonomik piyasa içerisinde rekabet edebilecek bölgelerin yaratlmas hem o bölgedeki sektörlerin gelitirilmesini hem de yeni ve bölgeye özel sektörlerin piyasa 6 KOSGEB, Glokalizasyon, Ekonomik ve Stratejik Aratrmalar Merkez Müdürlüü tarafndan hazrlanan rapordan alntlandrlmtr. 2005, Ankara 15

24 sistemine katlmasn gerektirmektedir. Bu sürecin iletilebilmesi için gerekli yerel kalknmann ilkelerini ise Mentürk (2004) öyle sralamaktadr: Yerel aktörlerle ekonomik ibirlii, Yerel giriimcilerin yapabilirlik kapasite ve becerilerinin gelitirilmesi, Kamunun öncülük ve rehberlik yapmas, Kent planlarnn yerel kalknma anlayna göre yeniden ele alnmas, )gücünün gelitirilerek kalitesinin artrlmas, Kentin ekonomik durum analizinin yaplarak faaliyetlerin bu bilgiler nda yürütülmesi. Yerel kalknma vizyonu belirlenirken yerel ekonominin geliimine destek salanmas dikkate alnmaldr. Yerel ekonomik kalknmada bölgelerin vizyonu; uzun dönemli kalknmann salanmas, çevresel anlamda bölgenin çekiciliinin artrlmas ve sosyal olarak bölgenin içsel, sosyal ve kültürel deerlerinin gelitirilmesi olmaldr. Mesleki örgütlenmeler ve üniversitelerle yaplacak ibirlikleri rekabet sürecinde yerele özgü artlar getirecektir. Yerel igücünün doru kullanm ve yönlendirilmesi stratejisiyle istihdam ve eitim projelerinin gelitirilmesi gerekmektedir Yerel Kalknma ve Katlm li*kisi: Yöneti*im Günümüzde yerel kalknma politikalarnn tümünün katlmla ilikilendiriliyor olmas yerel yönetimlerin halkla olan ilikilerini farkl bir boyuta tamasna ve yönetim anlaylarnn deimesine sebep neden olmutur. Bu deiim sürecinin özellikle ulusötesi konferanslar ve anlamalarn da getirdii bir politik baskyla 20. yüzyln son 10 ylnda etkili olmaya balad görülmektedir ylnda Vancouver da gerçekletirilen Habitat I Konferans nda devlet merkezli çözüm önerileri sunulmutur. Bu önerilerin temelinde sorumluluk ve yetkilerin tanmlar kamu kesimi için yaplmtr ylnda Dünya Çevre ve Kalknma Komisyonu tarafndan yaynlanan Ortak Geleceimiz raporunda giderek arlaan çevresel sorunlarn çözümünde çk yolu olarak, çevresel gelime ile ekonomik kalknma arasndaki yaamsal köprünün kurulmas ve gelimenin "sürdürülebilir" olmasndan bahsedilmektedir. Brundtland Raporu olarak da bilinen bu raporda sürdürülebilirlikten bahsedilmesine ramen katlm konusunda oldukça çekingen bir 16

25 tavr sergilenmektedir. Ayrca katlm kavram Avrupa Yerel Yönetim Özerklik Mart ile de Avrupa Konseyi nin gündemine girmitir. Bu belge ile demokratik ve katlmc bir yerel yönetimin ana ilkeleri belirlenmektedir. (Toksöz, 2004) 1990 ve 2000 yllarn arasnda Birlemi Milletlerin düzenledii bir çok konferansn temasn katlm oluturmutur. Katlm kavramnn dünya gündemine ilk kez açkça tanmlanm bir ekilde girii ise 1992 ylnda Rio de Janerio da yine Birlemi Milletler in düzenlemi olduu Çevre ve Kalknma Konferans ile olmutur. 178 ülkenin ve yaklak olarak sivil toplum kuruluunun temsilcilerinin katld bu zirvede sürdürülebilir kalknma, sivil toplum ve katlm üzerine konuulmutur. Zirve de imzalanan belgelerden biri olan Gündem 21 Belgesi ülkeler ve sivil toplum kurulularnn kendilerini 21. yüzyla hazrlamalar için sürdürülebilir kalknmada yerel yönetimler ve sivil toplumun rollerini tariflemekte ve katlmla ilgili yöntemler önermektedir. Bu belgenin 28. bölümünde yerel yönetimlere sürdürülebilir kalknma için o yerelde yaayan tüm aktörlerin katlm ile etkinliklerini planlayp uygulamasn önermekte, 27. bölümünde de sivil toplum kurulularnn katlmc demokrasi için vazgeçilmez olduklarn, etkinliklerini ve rollerini tartmaktadr. (Toksöz, 2004) Bu gelimelerin ardndan 1993 Viyana Dünya )nsan Haklar Konferans, 1994 Kahire Nüfus ve Kalknma Konferans, 1995 Kopenhag Sosyal Kalknma Konferans ve 1995 Pekin Dördüncü Kadn Konferans nda sivil toplumun artan rolü, sorunlarn çözümünde sivil toplumla ibirlii ve ortaklk konular konuulmu ve yeni bir yönetim anlaynn douuna altyap hazrlamtr. (Emrealp, 2005) 1996 ylnda )stanbul da gerçekletirilen Habitat II Kent Zirvesi nde yerleim yerlerine dair tüm konular ele alnm oluturulan çözüm önerileri merkezin deil, yerelin yetki ve sorumluluklar üzerinden yaplmtr. Zirvenin sonuç belgesi olan /stanbul Bildirgesi nde gündemdeki yerel yönetim ve sivil toplum kurulular ibirlii ve ortakln en geni biçimde gündeme getirmi ve yerel yönetiim, sürdürülebilir kalknma için yeni bir yönetim etii olarak vurgulanmaktadr (Toksöz, 2004, 2). 20 yllk süreç içerisinde toplumdaki dier aktörlerin etkinliklerinin artmas sonucu bu aktörlerin etkinliklerinin hak ve sorumluluk alma talepleri tannr hale gelmitir. Ayrca sorunlarn karsnda kamu sektörü tek bana çözümleri üretemeyeceini ve uygulayamayacann da farkna varmtr. Sürecin sonunda yerel aktörlerin 17

26 ortaklklar, görü ve deneyimleri kamunun ürettii politikalar içerisinde yer bulmaya balamtr. (Gülöksüz, 1995) Yerel kalknma konusu katlmla ilikilendirilirken temel yaklam, yurttalarn ve topluluklarn potansiyellerini tanmalar ve kendi geleceklerine yönelik geliim ve deiim sürecini balatmalar olmaldr. Yerel, kimliklerin ve sosyal kapitalin üretildii mekanlar haline gelmitir (Tekeli, 2002). Bu tip bir üretim sürecinde kurumsal yaplardan çok yurttalar etkin rol oynamaktadr. Ancak günümüzde kentlerde nüfusun hzla artmas bireysel katlm araçlarnn verimsizliini ve yetersizliini beraberinde getirmekte ve yurttalarn karar mekanizmalarnda etkin rol oynayabilmelerini snrlandrmaktadr. Yurttalarn örgütlü bir katlma doru gitmeleri ve ibölümüne ortak olmalaryla etkinliklerinin artmas beklenmektedir. Ayn zamanda hizmet alanlarn gelitiren ve genileten, bu alanlarda sivil toplum kurulularyla ortaklk ve ibölümüne giden bir yerel yönetimin de kendi yöresinde etkinliinin artmas kaçnlmaz olacaktr. Yerel halkn tüm hizmetlerden yararlanmas ve herkes için eit refahn salanabilmesi için ekonomik ve sosyal gelimelerin tümüne aktif olarak katlmlarnn salanmas gerekmektedir. Yeni demokrasi anlay içerisinde de bireyler artk kendi kaderlerini ele almakta ve kendilerini bir proje olarak gelitirmekte serbestlik istemektedirler. Küreselleme sürecinde deiim geçiren bir yerellikte, sosyal kapitali sürekli olarak deitirebilecek bir demokrasi pratiinin ortaya çkabilmesi, büyük ölçüde, o toplumdaki bireylerin aktif bir yurtta ve kamusal bir özne olmalarna baldr. 7 Bu önerme ile küreselleme sürecinde aktif yurttalarn rolünün yerel demokrasinin gelimesinde ne derece önemli olduu bir kez daha vurgulanmaktadr. Kalknma kararnamelerle salanamayacak, yeri geldiinde tüm yurttalarn katldklar canl bir süreç, bir olgu olarak kabul edilmelidir. Yerel olduu kadar ulusal ve küresel ölçekte de yurttalarn kendi çkarlarn, yaam çevresini ve kalitesini korumak için yalnzca meru otoritelerden dayanak almad bir yapya sahip olmaldr. )ktidarlar ile yurttalar arasnda sürekli bir ibirliini öngörmektedir. Farkl bölgesel düzeydeki ilikileri düzenlemek için Avrupa Topluluu tarafndan önerilen, hizmetin vatandaa en yakn yerden salanmas olan yerindelik ilkesi siyasi desantralizasyona referansla tanmlanyor olsa da yönetimlerin hizmet üretim 7 Sürdürülebilir Kalknma ve Yönetiim Raporu, syf

27 süreçlerine yurtta katlmn salamas açsndan önemlidir. Yerindenlik ilkesi siyasi kararlarn alnd katmann halka en yakn ve ulalabilir olmasn, halkn kendisini bir payda gibi alglamasn ve de siyasal kurumlara payda olarak katlmn mümkün klabilmektedir. Hizmetlerin üretiminde bireyleri inisiyatif almakla sorumlu tutan bu ilke; bir karara varmalarna imkan veren düünme, kavrama, bilgi ve pazarlk araçlarna hakim olmak kouluyla yurttalarn, çkarlarnn ne olduuna birilikte karar vermek için en iyi uzmanlar olduklarn öne sürmektedir. Ayrca toplumsal inisiyatiften kaynaklanan ara katmanlarn eylemlerinin meruluunu da salamaktadr 8. Katlmc yaklamlarn oluturulmasyla toplumsal katlmn salanmas bütünlemenin sürmesini ve mevcut yerel kalknma politikalar üzerinde ortak bir görü ve sahiplenme yaratlmasn salayacaktr. Yerelin kapasitesinin ne olduu tanmlanrken o yerelde yaayan bireylerin kapasitesinden yola çklarak tanmlama yaplmaktadr, çünkü yerelde yaayan bireylerin birbirleriyle olan etkileimi bir komünitenin yapsn oluturmaktadr, bu da yereli bir özne olmaktan çkarr. Yereli oluturan bireyler bir özne olarak kabul edilirse; öznelerin davranlar yerelin tek tek bireyin davranna indirgenemeyecek olan bir evrilme öyküsü oluturmaktadr ve bu evrilme öyküsü içinde yerel, bireylerin eylemlerinin kkrtcs rol oynayabilecei gibi onun bir engeli haline de gelebilmektedir. Bu evrilme öyküsü içerisinde birey aktif bir yurtta haline getirilmelidir, bu da ancak süreç içerisine yurttan katlmyla oluacaktr. Katlmc bir yönetim anlaynda yerel aktörlerin yapabilirlik kapasitelerini gelitirmek ve bunlar kullanacak alanlar açmalar yerel yönetimlerin balca görevlerinden olmaldr. Halkn katlm kanallarnn açlmas ve güçlendirilmesi ile katlmc demokrasi kültürünün gelitirilmesi daha iyi bir yönetiim anlayn destekleyecei gibi yerel kalknmay da direkt olarak etkileyecektir. Yereldeki bireylerin ve topluluklarn kendi sorunlarna çözüm arayna gitmelerine olanak tanmak yönetimin yükünü hafifletecei gibi ekonomik olarak da sosyal olarak da yerel kalknmaya katk salayacaktr. Halkn katlm kanallarnn açlmas ve etkinletirilmesi ile demokratik kültür gelitirilecek ve bireyler birer aktif vatanda haline geleceklerdir. Katlmc bir anlayta yerel aktörlerin yapabilirlik kapasitesinin 8 Sürdürülebilir Kalknma ve Yönetiim Raporu, syf

28 gelitirilmesi salanmaldr ki bölge, kendi yerel potansiyellerini kalknma stratejilerinde kullanlabilir hale getirebilsin Yöneti*im Kavram Üzerine Yerel kalknmann uygulayc kurumlarndan biri de yerel yönetimlerdir. Yerel yönetimdeki bu esneklie ve katlma açk olmama durumu özellikle gelimekte olan ülkelerde kaynaklarn yanl kullanmyla yetersiz hale gelmesi, çevre kirlilii, ekonomik olarak gerileme gibi sorunlar da beraberinde getirmektedir. Bu sebepten de çeitli ulusötesi kurum ve kurulular sorunlar önceden bertaraf etmek ve çözümleri kalc klabilmek adna çeitli çalmalar yapmlardr. Bu çalmalardan birinin konusu olan yerel kalknmaya yönelik süreç Rio de Janeiro da Birlemi Milletler Çevre ve Kalknma Konferans ile balam, )stanbul daki Birlemi Milletler )nsan Yerleimleri Konferans Habitat II Kent Zirvesi nde gelitirilmi ve çeitli anlamalarla ülkelerin ve kentlerin uygulamasna sunulmutur. Toplumsal huzurun salanmas ve yerel halk için yüksek yaam kalitesinin salanabilmesi için daha duyarl bir yönetim anlaynn yerlemesi ve yönetimlerin etkinletirilmesi kaçnlmazdr. Yönetiim, )ngilizce deki governance sözcüünün Türkçe karldr. Governance-Yönetim tek tarafl anlatrken, governance-yönetiim karlkl etkileimi anlatmaktadr. Agah ve Özgül (2004) Yönetiimi, bir ülkenin idaresinde tüm düzeylerde politik, ekonomik ve idari otoritenin kullanmdr eklinde tanmlamaktadrlar. Ayrca yönetiimin yurttalarn çkarlarn birletiren, farkllklar arasnda orta yolu bulan, hak, hak sorumluluklarn hayata geçirmelerini salayan mekanizmalar, süreçleri ve kurumlar kapsadn belirtmektedirler. Yönetiimde siyasal ve yönetsel karar mekanizmalarnn toplumun farkl kesimlerine ne kadar açld, bu farkl kesimlerin karar mekanizmalarna ne kadar katld önemli bir nokta olarak görmektedirler. Karar mekanizmalarna katlm için ortaklklar kurulmas gerektiinden bahsetmektedirler ve yönetiim çerçevesinde 3 çeit ortaklk olduunu savunmaktadrlar; Bürokrasi: Küresel, ulusal veya yerel olarak her düzeydeki devleti temsil eden kurum ve kiilerle olan ortaklktr, yetkileri ve arl, dier iki ortakla eit kabul edilmektedir. 20

29 Özel Sektör: Mirketleri yani özel sermaye kesimlerini temsil eden kurum ve kiilerle olan ortaklklardr ve ortaklklar eit olmaldr. Sivil Toplum Kuruluu 9 : Farkl toplumsal kesimleri bir araya getiren devlet d örgütlü yaplarn temsil edildikleri ortaklklardr ve ortaklklar eit olmaldr. Agah ve Özgül (2004) Yeni bir yönetim anlay olarak yönetiim kavramnn ortaya çk küreselleen dünya sistemi içerisinde farkl bir demokrasi, yerel kalknma ve katlm anlaynn aralarnda organik bir ban gelimesini salamtr. Yerellemenin getirisi olan yönetiim anlaynda gözden kaçrlmamas gereken en önemli nokta katlmc demokrasinin güçlendirilmesi ve bunun sürdürülebilir klnmas olmaldr. Sürdürülebilirlii salamak ve demokrasiye katkda bulunmak amacyla kararlar alnrken o yerelde yaayan halkn da içinde bulunduu ve ona en yakn yönetim birimi tarafndan alnmas gerekmektedir. Yönetiim anlaynn da temelinde bu yatmaktadr. Yerelden hizmet verilmesi gibi bir sistemin içerisinde her türlü mekanizmaya yereldeki halkn katlmnn salanmas sürdürülebilirlii için de ön koul olmaldr. Yönetiim kavram ve sürdürülebilir kalknma ile ilikiyi ortaya koyan Mekil 2.1 de 10 de sistemlerin katlmc bir yöntemle belirlenmesi ve uygulanmasnn gereklilii görülmektedir. Yönetiim tanmlanrken siyasal katlmadan bahsedilir ki bu da temsili kurum ve örgütlerin idari kurumla ilikisi ve bu ilikiler alannda yaplan çalmalarn sürdürülebilirliinden bahsedilmektedir. Yönetiim, yurttalarn yönetime etkin katlmyla, ortaklk anlaynda gelitirilebilecek bir sistem olarak tanmlanabilir. Yönetiim, siyasal sistemin idaresinde hükümet ile toplum arasnda karlkl etkileim, ortak çalma, kara almada payda olma koullarna dayanr. /yi yönetiimden kamunun yakndan ilgilendii hususlar hakknda, iktidarn nasl kullanlmas, siyasal kararlarn nasl, neden alnmas ve yurttalarn kendi sözlerini kabul ettirebilmeleri için neler yapmalar gerektiiyle ilgili olan kurum, süreç ve gelenekleri de gözönüne alarak sorumlu ve duyarl bir biçimde güç kullanmndan bahsetmek olarak anlalmaya baland. 11 Bunu gerçekletirirken tüm vatandalara sürekli ve açk bir bilgi aknn salanmas ve gerektii zaman da hesap verebilir bir yapya sahip olmas gerekmektedir. Eitim, salk, asayi vb hizmetlerin ve refahn tüm vatandalara gereksinimleriyle doru 9 STK larn tanmlar, yaplar gibi her türlü bilgi bölüm 4 te verilmektedir M. Adil Khan, Bakan, Yönetiim ve )letme Mubesi, Kamu Yönetimi ve Kalknma )letmesi Bölümü, UN-DESA, Yönetiim ve Sürdürülebilir Kalknma. 11 Sürdürülebilir Kalknma ve Yönetiim Raporu, syf

30 orantl olarak frsat eitlii çerçevesinde datlmas da iyi yönetiimin temel özellikleri arasnda yer almaldr. Halkn siyasal katlmnn salanmas için kurumsal ve yasal oluumlarn oluturulmas ve pratikte hayat geçirilmesi gereklidir. Yerelden merkeze doru örgütlenecek yapnn üslubunun etkili ve kolay anlalr olmas katlmn etkisini artracaktr. Kendini politikaya adam ve vizyon sahibi liderlik Yönetim güvenirlii Politika d uzmanlklar olan ve aktif bürokrasi Karar alma mekanizmasnda saydamlk Bir merkezden yönetilmeme Esneklik )ç güçlerin ve zayflklarn farknda olmak Rekabetçi ve büyüme potansiyellerinin donatm Pazar snrlarnn kaldrlmas ve özel sektöre tevik Gerekli mali ve finansal politikalar Kaynak toplamak Sürdürülebilir kalknma stratejisi Politik / )dari Yönetiim Ekonomik Yönetiim SÜRDÜRÜLEBLR KALKINMA Hakkaniyet Bamszlk Sosyal adalet Kararlara ve kaynaklara ulam Hedef programlar Sosyal kaynaklara sürekli ulam Çevreye sosyal yöneli Sosyal ve Çevreci Hükümetler Mekil 2.1: Yönetiim ve Sürdürülebilir Kalknma )likisi Kaynak: Adil Khan, Yönetiim ve Sürdürülebilir Kalknma Khan (2003) 12 yönetiimi karar verme ilemi olarak tanmlarken 2 temel unsurundan bahsetmektedir; Kurumsal düzenlemeler, araçlar, teknikler, 12 M. Adil Khan, Bakan, Yönetiim ve )letme Mubesi, Kamu Yönetimi ve Kalknma )letmesi Bölümü, UN-DESA, Yönetiim ve Sürdürülebilir Kalknma. 22

31 Kurumsal süreçler: ortaklklar, birlemeler. Bu iki temel unsuru da kurumsal açdan iki grupta toplamaktadr (Tablo 2.1). Yapt bu kurumsal ayrm yönetiim ilkelerinin uygulanmasnda haklar ve kalknma boyutunda pratik açlmlar getirmektedir. Yetki ve sorumluluklarn kimler tarafndan yerine getirileceine dair fikir veren bu tablo araçlarn da tariflenmesini kolaylatrmaktadr. Tablo 2.1: Yönetiimin Unsurlarnn Kurumsal Olarak Gruplandrmas Haklar Kurumlar Kalknabilirli4i Yöneten Kurumlar Demokratik Kurumlar Yarg Yasama Sosyal Kurumlar Gelenek, görenek, kültür vs Ekonomi kurumlar Birlemeyi (ortaklk) gerçekletiren kurumlar Kamu yönetimi/merkeziyetçilikten uzaklama Güvenilirlik/saydamlk salayan kurumlar Analiz etme araçlar Yerel kaynaklarn doru iletilebilmesi ve gerekli noktalarda devletten destek alnabilmesi için yerel kalknma kapsamnda gelitirilecek projelerin yerelden merkeze doru bir yönetim aadan yukarya doru yönetim anlay- modeliyle uygulanmalar gerekmektedir. Yerel kalknma için yerel yönetimlerin kendi kalknmalarn salayacak bilincin olumas gerekmektedir. Bunun için de yerel topluluklarn kendi sorunlarna çözüm aray içerisine girmeleri gerekmektedir. Etkinletirilmi, hizmet alanlar geniletilmi, denetimi artrlm, katlmc, mali özerkliini büyük ölçüde salam ya da kendi mali kaynaklarn gelitirebilen ve kullanabilen, uzmanlam ve nitelikli personel salam ve kendi projelerini gelitirebilen ve uygulayabilen bir yerel yönetim anlaynn gelitirilmesi iyi yönetiim için temel oluturmaldr. Yerel halkn karar alma süreçlerine katlmamas onlar aktif yurttalar olmaktan uzaklatracaktr. Kendi hak ve özgürlüklerini savunamayan halklar pasif birer yurtta olmann ötesinde insani yaam kalitesini de hiçbir zaman yakalayamayan bir kentte yaamak durumunda kalmaktadrlar. Kentlerin büyüme ve kalknma süreçlerinde halkn katlm kaçnlmaz hale gelmitir. )yi yönetiim anlaynda izlenecek bir yerel kalknma politikasnda, siyasal olarak aktif vatandalar topluluu yaratan, sorumlu ve vatanda taleplerine duyarl, halkn gözünde meruluunu koruyan bir yönetim oluturan ve ekonomik geliimini ve istihdam kapasitesini yüksek düzeyde tutan bir politika izlenmesi gerekmektedir. Böyle bir yönetim esasnda çalan kurumun kendine salt yönetime dair mekanizmalar gelitirmesi 23

32 yerine yerelinde iletiim kurmaya çalan katlmc mekanizmalar oluturmas gerekmektedir. Dünya Bankas, Birlemi Milletler, Avrupa Birlii gibi ulusötesi kurulular tarafndan öngörülen yerel kalknma politikalarnn varl yerellerde göz ard edilmemesi gereken insan odakl kalknmay da salayacaktr. )nsan odakl kalknmann baarya ulamas için ise öngörülen temel koul katlmc modellerdir. Dünya Bankas tanmna göre iyi yönetiim, kamunun yakndan ilgilendii hususlar hakknda iktidarn nasl kullanlmas, siyasal kararlarn nasl, neden alnmas ve yurttalarn kendi sözlerini kabul ettirebilmeleri için neler yapmalar gerektiiyle ilgili kurum, süreç ve gelenekleri de göz önüne alarak sorumlu ve duyarl bir biçimde güç kullanmn içeren bir süreçtir. Bu tanmla vurgu yaplan konulardan biri de sorumluluun ve duyarlln paylalmasdr. Bu paylamn olabilmesi için etkin bir düzeyde yerel katlmn salanmas için gerekli kurumsal yapnn oluturulmas ve mekanizmalarn yaratlmas gereklidir. Ölçek itibariyle bireysel bir katlma olanak tanmayan yönetiim konusunda örgütlü katlmn salanmas için olanaklarn gelitirilmesi öngörülmektedir. (Tekeli, 2002) Katlm kavram, katlmc belediye, halkn katlm gibi söylemlerle birlikte 1970 lerde yerel yönetim sözlüümüze girmi bulunmaktadr. Özden ve Turgut, (2002;51). 90 l yllara kadar halkn bireysel ikayet ve taleplerini çeitli mekanizmalar oluturarak yerel yönetimlere iletmeleri ve onlarla ortaklk kurmaya çalmalar, özellikle piyasalarn küresellemesinin kentlerde oluturduu olumsuz etkiler ve nicelii niteliinden daha hzl artan nüfusun taleplerinin karlanamamas nedeniyle yetersiz kalm ve bu mekanizmalara alternatif mekanizmalar yaratmak için araylar balamtr lereden itibaren gelimekte olan ülkeler için önerilen ancak bir model haline gelmeyen yönetiim kavram 1980 lerde sonuna geldiimizde sistemin zorunlu bir yaps haline gelmitir lardan sonra Avrupa Birlii (AB) ülkelerinin de kendi siyasal sitemleri için kullanmaya baladklar yönetiim modeli tanml bir hal almtr. Bu tanml modelde yönetiimden hükümet ile toplum arasnda karlkl etkileim, ortak çalma, karar almada paylam veya bir adm ötesine giderek karar almann mümkün olduu kadar açk, katlma yer veren ve her katlmn karar almada sorumluluk ald bir paydalk ilkesi olarak bahsedilmeye balanmtr (Tekeli, 2002). Yönetiimi merkezi yönetim ve payda açsndan ele 24

33 almak yerine 3 farkl boyutta ele alan Göymen (2004;3,4) katlmn salanmas için uygulanabilir bir katlm düzeyi ortaya koymaktadr: Merkezi yönetim ve yerel yönetim arasndaki yeni ibölümü, Merkezi yönetim, yerel yönetim ve paydalar arasndaki ibölümü, Uluslararas baz kavram ve deerlerin (küresel kamu mallarnn) ulusal ve yerel düzeylere tanmas ve yaygnlatrlmas için hem uluslararas kurulular, hem merkezi ve yerel yönetimler hem de paydalar arasndaki ibirlii. Yukarda sralanan yönetiimin 3 boyutunda da birbirini payda olarak tanmlamas gereken yönetimlerin, uluslararas kurum ve kurulularn, örgütlenmi-sivil insiyatiflerin, gönüllü kurulularn ve yurttalarn süreçlere bandan sonuna kadar (izleme ve deerlendirme süreçleri de dahil olmak üzere) katlmalar, kararlardan ortak olarak sorumlu olmalar ve uygulamalar daha etkin bir noktaya tamalar gerekmektedir. )yi yönetiim kavram içerisindeki katlm, sadece bir bilgilendirme meselesi olmaktan çkp, kararlarn içerisinde bulunma ve kararlar paylama durumu olarak görülmektedir. (Tekeli, 2002) Yönetiim anlaynn gelimesi, dernekler ve vakflar, meslek odalar, sendikalar, özel sektör kurulular, akademik kurulular, basn-yayn kurulular, yurtta giriimleri gibi geni bir yelpazeye yaylan sivil toplum kurulular ile yerel yönetimler (özellikle belediyeler) arasnda, ortaklk anlayna dayal yeni bir iliki biçiminin kurulmasn salamaktadr. (Emrealp, 2005) Sivil örgütlenmelerin katlmyla gelitirilecek bir yönetiim anlay mekanizmalarn oluturulmas sürecinde ancak etkin klnabilecektir. )yi yönetiim, toplumu oluturan bireyler, sivil toplum kurulular, siyasal seçkinlerin ortaklaa ve hakça yer alaca bir görüme, tartma ve uzlama ortamnda alnacak olan yetkin ve balayc kararlar araclyla yönetim anlamn tayacaktr. Bu durumda, iyi yönetiim in bir karar alma süreci etrafnda yaplandrldn, buna katlan paydalar olduunu, paydalarn eit ve saygn olarak kabul edildii, yurttalarn bireysel olduu kadar örgütlü sivil toplum kurulular olarak, kamu bürokratlarnn ve siyasal otoritelerin paydalar oluturduunu düünebiliriz. Karar alma sürecinde payda olmann bir temel sonucu, alnan kararlar ahlaken ve siyaseten benimsemek ve onlardan yükümlü olmaktr. (Anonim, 2002, 17.) 25

34 Karar alma süreçlerinde yönetiimin temel yükümlülüklerinde biri de effaf bir karar alma sürecinin gerçeklemesidir. Bilginin tüm paydalar arasnda eit ve doru olarak iletildii bir karar alma süreci gerçekleiyorsa yönetiimin temel koullarndan biri olan saydamlk ilkesi yerine getirilmitir. Kararlarn sadece alnmas aamasnda deil, uygulanmas, izlenmesi ve deerlendirilmesi aamasnda da ayn yükümlülük ve yetkililik devam etmelidir. Tüm bu süreç içerisinde kararlarn yeniden ele alnmasn, hem mali, hem idari hem de siyasi pratiklerinin yeniden gözden geçirilmesini mümkün klacak temel ilke ise hesap sorma ilkesidir. Temel ilke olarak belirlenmi olgularn tümünde bir katlm olgusundan bahsedilmektedir ancak yönetiimin bir dier ilkesi de bahsedilen katlm olgusundan farkl bir siyasal katlm pratiidir. Siyasal katlm tanmlanrken sadece kararlarn alnmas aamasnda etkin olmaktan bahsedilmemektedir. Bu süreçlerin tamamnda hazr bulunmak, ortak ya da taraf olarak etkin olmak da siyasal katlmn tanm içerisinde yer almaktadr. Tüm bu temel ilkelerin bir araya gelmesi uygulama pratiinde baarl olunaca anlamna gelmemektedir. Yönetiim ilkesiyle çalacak bir yönetimin kendi organlar ve birimleri içerisinde de çatma yaamamas gerekmektedir. Üretilecek olan hizmetin ölçeine bal olarak, tüm yönetim kademelerinin ibirlii ve uyum içerisinde çalmasnn salanmas da iyi yönetiimin ölçütü olmaldr. 13 Günümüz yönetiim anlaynda karlkl fikir al verii ve tüm paydalarn karlk etkileimiyle kararlarn alnma ve uygulanma süreçlerine dahil olmalar bir baar kriteri olarak alnmaldr. Dünyada olduu gibi, Türkiye de de kök salmaya balayan yönetiim yaklam, yerel düzeydeki ilikilerin niteliini deitirmekte ve birlikte yönetim anlaynn yerlemesini gerektirmektedir. Bu süreç, yerel yönetimler ile sivil toplum kurulular ve dier yerel ortaklar arasnda yatay ve demokratik bir biçimde örgütlenmi, yeni bir ilikiler sistemi kurulmasn zorunlu klmaktadr. (Emrealp, 2005) Türkiye de yerel yönetimlerin oluturuluuna bakldnda yukardan aaya doru bir kurulu sistemi görülmektedir. Yetkiler ve kaynaklar merkezle yerel yönetimler arasnda paylatrlrken, merkez bunlarn denetimini kendi elinde tutmak ister. Ancak denetlenen aslnda yerel yönetimler kurumlar deil, o yerel yönetimin iktidar snrlar içerisinde yaayan halkn kendisidir. Dolaysyla burada yaayan halka 13 Sürdürülebilir Kalknma ve Yönetiim Raporu ndan yararlanlmtr. 26

35 düen en büyük görev edilgin yurtta olmaktan çkp etkin yurtta olmasdr. (Kele, 1999) Türkiye de son on yldaki demokratikleme çabalarnn Avrupa Birlii ile müzakere süreçlerinde gelitii görülmektedir. Bu süreç içerisinde sivil toplum kurulularnn, medyann ve çeitli uluslararas kurum ve kurulularn yönetiim modelinin benimsenmesi için uyguladklar bask açktr ve yönetimleri bir deiim sürecine sokmutur lara kadar sadece seçme ve seçilme hakk üzerinden bir katlmdan söz edilirken günümüzde aktif yurtta olma, karar mekanizmalarna ortak olma, ibirlii yapma, payda olma gibi, katlma dair gelitirilmi kavramlardan söz edilmektedir. Bu deiiminin ana eksenini oluturan klasik yerel yönetim ile yerel yönetiim arasndaki farklar Göymen (2004) tablolatrmtr. (Tablo: 2.2) Tablo 2.2: Klasik Yerel Yönetim Modeli ile Yerel Yönetiim Modeli Karlatrmas Klasik Yerel Yönetim Yerel Yöneti*im Devlet odakl Yönetim katmanlar arasnda hiyerarik iliki Emir kumanda zinciri, buyurma-itaat etme ilikisi Merkeziyetçi Genel kuralc/tek tipçi Gizlilik eilimli, snrl bilgi paylam Genel üretim ve hizmet standartlarn kat, tepeden indirmeci belirleyen Mekilci ve genel denetim Toplum odakl Eitler aras, paydalar aras gönüllülük esasna dayal ibirlii Yerinden yönetimci Bakalarn (paydalar) yapabilir klan, onlara yönlendirici destek veren Farkllklara, yerel önceliklere duyarl Saydam, bilgiyi eriilebilir klan Hizmet tüketicisinin ve yurttan tercih ve önceliklerine duyarl Çok yönlü yerel hesap verebilirlik Bu temel ayrmlardan da görülebilecei gibi yeni yönetim modeli olan yönetiim hesap verebilirlik, effaflk ve katlm ilkeleriyle toplumsal kalknmay yerel yönetimlerin gündemine tamaktadr. Yönetiim modeli yerel paydalarn önceliklerine ve taleplerine önem veren, kapasitelerinin gelitirilmesini salayan, toplumsal refah güvence altna alan ve esneklie açk bir yaklam sergilenmektedir. Merkeziyetçilikten ve devlet odakl olmaktan uzak, üretilen hizmetlerin halka en yakn yönetim düzeyinden sunulduu, tüm denetim mekanizmalarna elinde tutmayan, tek tip politika üretmekten uzak olan bu yönetim anlay katlm temel alan bir yaklama sahiptir. Toplumlarn politika yapma pratikleri, siyasi parti liderlerinin toplumun taleplerini karlayacak ya da etkileyecek nitelikte deil de, kendi siyasi örgütlenmelerinin programlarn çeitli yasama ve yürütme organlarna tayacak yöndedir. Bu tip bir 27

36 politika yapma pratii halkn katlmnn hiç ya da yeteri düzeyde olmad bir pratiktir. Oysaki toplumlarn politika üretmeleri, siyaset yapmalar, vatandalarn temel hak ve özgürlüklerine kadar dayanr ki demokrasi de temelini bundan almaktadr. Bu durum siyaset biçimi yönetimlerin verimliliini azaltt gibi esneklik kazanmalarn da engellemektedir. Siyasi partilerin temsiliyeti mantyla hareket eden yerel yönetimler de sermaye birikimini yönlendiricisi ve planlayc olma mantyla hareket eden yerel yönetimler de çeitlenen ve talepleri artan toplumsal yap nedeniyle, katlm sorunsaln yaamaktadrlar. Özneler aras diyaloun yaama geçirilmesi ile gerçekleecek olan katlm, yerel yönetimler açsndan sorgulayc, yaptrm uygulayc, takipçi bir sistem olarak gerekli görülmelidir. Yerel yönetimler çok boyutlu ve çok aktörlü, karar alma süreçlerini farkl aktörlerin katlmna açan, ilevsel ve etkili bir yönetiim birimi olarak yeniden sistemlerini ve alkanlklarn kurgulamak durumundadrlar. (Kahraman ve dierleri 1999:53) Porto Alegre Örnek ncelemesi Bu bölümde yerel kalknma ve katlm ilikisinin kurulduu politikalarla gerçekletirilen Katlmc Bütçe örnei incelenmektedir. Porto Alegre de uygulanan bu proje Bölüm 2.2 de incelenmi olan yerel kalknma ve katlm ilikisini somut örnek üzerinden okumak adna yararl olacaktr. Küresel ekonominin olumsuz etkileri ile baa çkabilmek ve bölgeler aras rekabette yerini alabilmek için yerel yönetim birimleri farkl araçlar gelitirmektedirler. Kimisi akc sermayeyi kentlerine çekmek için karlksz arsa, ucuz ve güvencesiz emek gibi deerlerini ortaya koyarken, kimileri katlmc stratejik planlama süreçleri gelitirdiler. Her ne kadar demokratik yollarla baa gelen yöneticiler mekanizmalar oluturacak yetkili kurumlarsa da kentlerin gelecekte üstlenecei rollerin o kentte yaayan her kesimin ortak kararlar ile saptanmas gerekmektedir. Ekonomik büyümenin ne yönde olaca, sosyal altyapya yönelik yatrmlarn ekonomiden ne kadar pay alaca, öncelikli projelerin, alanlarn ve etkinliklerin neler olaca gibi bir çok karar katlmclk anlayndan öteye gidilerek, ortaklk anlayndaki bir süreç içerisinde, o mekan paylaan yurttalarn ortak karar ve sorumluluk almalaryla verilmelidir. 28

37 1996 da gerçekletirilen )stanbul Habitat II Konferans nda, En )yi Uygulama olarak ödüllendirilen Porto Alegre Yerel Yönetimi katlmn deiim ve kalknma için önemli bir potansiyeli ortaya koyduunu ve katlmc uygulamalarn baarl olabilecei gerçeini göstermektedir. Brezilya nn nüfuslu bir kenti olan Porto Alegre de Emekçiler Partisi nin yerel iktidara gelmesiyle balayan süreçte demokrasinin demokratikletirilmesi vizyonuyla çözüm araylar ve uygulamalar gelitirilmitir. Siyasi toplum ve sivil toplum arasnda bir i birliinin, sorunlar, zayflklar ve tehditlerle baa çkabilmenin katlmc stratejilerle gerçekletirilebilecei üzerine örnek tekil etmektedir. Vatandalarn gündelik hayatlarnn nasl olduu konusunda fikir sahibi olmayan iktidarlarn oluturduu politikalar uyarlama güçlükleri ile kar karya kalrken etkin çözümlemeler de üretememektedir. Bu durum yerel yönetimlere yeni bir rol yüklemektedir; bu balamda yerel yönetimlerdeki politika üretim süreçlerinin yalnzca yukardan aaya doru deil, tam tersi bir hareketler aadan yukarya doru ina edilmesi gerekmektedir. Yerel problemlere karn toplumsal politikalar dorultusunda üretilecek çözümler çou zaman yerelde üretildiinde daha etkin sonuçlar getirmektedir. Brezilya örneinde uygulanan katlmc bütçe süreci yurttalk bilincinin gelitirilmesinde önemli rol oynamaktadr. Kamusal politikalarda kararlarn ve bilginin demokratiklemesi yoluyla yeni bir yurtta bilinci yaratrken, devletin ilevleri ve snrlar da kamu tarafndan belirlenir ve bilinir hale gelmitir. Bu süreçle birlikte, geleneksel yurttalktan, yani bireysel talepler, tecrit olmu ve sonuçsuz isyanlar üzerine kurulu yurttalktan kendini ayrtran aktif, katlmc, eletirel bir yurttalk kavram ortaya çkmtr. Brezilya da uygulanan Katlmc Bütçe yaklam Devlet yönetiminin ve geleneksel siyasi temsil ile yurttalarn dorudan ve gönüllü katlmn birletiren yeni ve gelimi bir tip yönetiim anlayn benimsemektedir. Katlmc Bütçe araclyla, yurtta dorudan ve somut biçimde, bireysel karar ile kolektif karar birletirerek haklar için mücadele yürütebilir. Porto Alegre Katlmc Bütçe, 1988 belediye seçimlerinde Emekçiler Partisi nin programnda örgütlü içi snfna iktidar aktarmnn salanmas yönünde önerilmitir. Bu programa göre, daha demokratik bir karar alma süreci için yerel 29

38 kararlarn Halk Konseyleri ne dayanlarak ve anayasaya göre de bir çok yetkisi olan Belediye Meclisleri ile ilikisi göz önünde tutularak alnmas önerilmektedir. Belediye Meclisi bütçe kanun tasarsn inceleyerek, deitirme ve oylama ile tüm anayasal haklarn devam ettirmektedir. Hedef her yurttan, kamusal politikalarn gelitirilmesine ve gelecee yönelik belediye kararlarnn bütününe müdahale etmesini salamakt. 16 ilçe ve 5 Tematik Komisyon da yürürlüe sokulan bir dorudan demokrasi süreciyle halk, özerk biçimde, ileyi kurallarn koymu, önceliklerini tanmlam ve Katlmc Bütçe Konseyi nde oturacak temsilcileri seçmitir. Katlmc Bütçe 16 ilçeyi kapsamaktayd ve her birinin birer )lçeler Koordinatörü bulunmaktayd. Bu koordinatörler belediyenin siyasi kadrosunda yer almakla birlikte Cemaatle )likilerin Koordinasyonu Kurulu na bal olarak çalmaktaydlar. Belediye ile halk arasnda bir tür ksa yol, köprü oluturma misyonuna sahip bu koordinatörler; Kararlara dorudan müdahale etmeksizin, bütçe tartmas sürecinin takibini yapmak, demokratik tartmann temellerinin atlmasna dikkat etmek, yatrm seçeneklerini yönlendiren ölçütlere dair açklamalar getirmek, bir önceki yln yatrm plan tarafndan taahhüt edilen ilerin ilerlemesi konusunda bilgi vermek ve i takip komisyonlarnn kurulmasna tevik etmek gibi sorumluluklara sahipti. Emekçiler Partisi nin seçimlerde baarl olup iktidara gelmesinin ilk yllarnda mahalle toplantlar düzenlenmeye balanmtr. Büyük katlmn saland, belediye memurlarnn ve mahalle sakinleri derneklerinin de mevcut bulunduu ilk yl, mahalle toplantlarnda dorudan katlm yoluyla yatrmlarla ilgili kararlar alnabilmektedir ancak herkes her eyi ayn anda talep etmektedir. Belediyenin ne kaynaklar ne de projeleri tüm bu talepleri karlamak için yeterli olmad gibi yeni projeleri gerçekletirmeden önce geçmiten gelen borçlarn ödemesi de gerekmektedir. Halkn taleplerini karlayabilmek ve borçlar ödeyebilmek için vergi reformuna gidilir ylnda tam mevcutlu oturumlara zayf yurtta katml olmasna ramen, belediye bakanl halkn ald kararlara saygl olduunu göstermitir. )ktidar tüm bu süreçte her zaman açk bir sürecin söz konusu olduunu, her yurttan siyasi düüncesi ve sosyal statüsü ne olursa olsun belediye karsnda eit olduunu ve her yurttan gerekli gördüü yatrmlarn savunucu olabileceini hatrlatmtr. 30

39 Katlmdaki bu zayflama karsnda belediye lobicilik faaliyetleri göstermeye balar ve mahallelerde söylentiler yaylr çalmalar örgütlü sakinlerin katlmyla karara balanmaktadr ve fiiliyatta yaplan çalmalarn nitelii ve her türlü kesimdeki bilinci ve onun örgütlenme derecesini ifade etmektedir. Ayrca belediye Sosyal /letiim Koordinasyon Kurulu tarafndan kurulan bir TV program araclyla sivil topluma Katlmc Bütçe nin uramaya deer olduunu anlatmaya balamtr. Bu söylentiler ve uygulanan lobicilik faaliyetlerinden sonra Katlmc Bütçe, belediyenin sivil toplumla ilikisini yeniden yaplandran yeni bir siyasal olgu olarak görülmeye balanm ve belediyenin gerçekten yurttalarn kararlarnn önemli kaynaklar olarak gördüü alglanmtr. Toplantlar düzenli bir ekilde devam etmektedir. Ancak katlmn tekrar eski çoklukta olmas için faaliyetler sürdürülmeye devam eder. Mahalle dernekleri, semt gazeteleri, dernek bültenleri ve belediye halk oturumlara çaran bilgilendirme çarlar hazrlar ve bu çarlarn datlmasn salar; bu duyuru sürecinde mahallere gidilerek hoparlörlerle urak mekanlar ziyaret edilir. Katlm için tek art kiilerin mahallede meskun olan kiiler olmasdr. Toplantlarn öncesinde kültürel aktiviteler düzenlendii gibi bir yandan da önceki yln yatrm plannda öngörüle ilere dair güncel bilgiler verilir. Mahallelerdeki öncelikleri halk konseylerine tayan ve belediye yatrm ve programlarn mahalleler adna takip etmekle yükümlü olan Cemaat Liderleri, halk katlmnda yalnzca yürütmede gücü olan temsilciler deil haber ve bilgi unsurlarn yayan, geleneksel halkçlktan uzak temsilciler olarak Katlmc Bütçe nin baarl bir parçasn oluturmulardr. Bu liderlerin kararlar üzerinde etkili olabilmeleri için bir yandan kararlara sayg göstermek bir yandan da en yüksek katlm harekete geçirmek zorundadrlar. Belediye ile sivil toplum arasndaki bir dier yap da Ortak Komisyon dur. Bu komisyon her yl ileyi artlarn yeniden saptar, bütçenin yönetmelik deiikliklerini, kentin ilçeleri arasndaki dalm kriterlerini, teknik ve corafi kriterleri tartr ve karara balar. Vergi Reformu nun ancak 1992 ylndan itibaren kaynak salayabilmesi ve katlmc sistem için güvenin oturmasyla birlikte süreç 8 yl sürmütür. Bu sürecin getirdii deiimlerden biri de uygulamann somut koullarnn belediye yasasnca deil, halk 31

40 tarafndan özerk biçimde tanmlanmasdr. Bu süreç içerisinde halk bir yerel yönetimin çözemeyecei konularn da olduunu, salk, eitim, konut, sosyal yardm, istihdam gelir yaratma gibi konularn yapsal çözümlerle halledilebileceini ve belediyenin sadece bir araç olduunu bu süreçte görmütür. /htiyaç, dilek, talep olan ey niteli deitirmi ve bireyi yurtta yapan siyasi bir statü kazanmtr ylnda belediye bakan Olivio Dutra ile balayan ve 1993 ylnda da Tarso Genro yönetiminde derinleen Katlmc Bütçe süreci bir dizi halk katlm, planlamas ve denetimi düzeni yaratmtr. Bu baar serüvenin balca unsuru yönetim ile toplum arasndaki ilikinin demokratiklemesidir. Katlmc Bütçe üzerine tartmalar yerel sorunlarn ötesine tanm, orta vadeli stratejik planlama ve sektörel politikalar üzerine gelitirilen politikalar da derinlemitir. Toplumun devleti denetlemesini salayan, devlet dnda bir kamusal alan yaratm olmas da Katlmc Bütçe nin evrensel katks olarak görülmektedir. 32

41 3. KATILIMCI DEMOKRAS KAVRAMI Demokrasi, halkn, halk için, halk tarafndan yönetimidir ( Lincoln) Demokrasi berbat bir yönetim biçimidir ancak ne yazk ki, imdiye kadar denenmi olanlarn arasnda en az berbat olandr 1 (Churchill) En ksa ve bilinen tanmyla demokrasi ; halkn iktidar anlamna gelmektedir. Demokrasi kelimesi Yunanca da: demos ; halk ve kratein ; yönetmek anlamn tayan bu iki kelimenin birleimiyle olumaktadr. Sadece halkn yönetimi deil, halk tarafndan yönetim ve halk için yönetim olarak da tanmlanabilir. (Gözler; 2004; 112) Demokrasi çeitli evrelerden geçerek günümüzde artk bir haklar ve özgürlükler sistemi olarak tanmlanmaktadr. Bu haklar ve özgürlükler sisteminin ulat en önemli admlardan biri Evrensel )nsan Haklar Beyannamesidir. Evrensel olarak kabul edilen bu beyannameyle, demokratik bir sistem içerisinde sadece insan olmaktan kaynaklanan temel haklar tanmlanr. Beyannamenin 21. maddesi bu tez için önemli olan katlmla ilgili ilkeyi vurgulamaktadr Evrensel /nsan Haklar Beyannamesi, madde 21, paragraf 1: Her kii ya dorudan doruya, ya serbestçe seçtii temsilcileri araclyla, ülkesinin kamusal ilerinin yönetiminde yer alma hakkna sahiptir. Yaam, eitlik, ikence görmeme gibi haklarn yansra, katlm da temel insan haklarndan biri olarak tanmlanmtr. Buna ramen ulus devletler sisteminin küreselleme karsnda giderek zayflad süreçte, var olan demokratik kurumlarn yetersizlii gün geçtikçe artmaktadr. Bu yetersizlik temel haklardan biri olan katlmn da gelimesine engel olmaktadr. Giderek küreselleen dünyann olumakta olan yeni düzeninin belirleyicilerinden biri de demokrasi kavram olmaldr. Demokrasiyi belirleyici klma sorumluluu sadece çeitli toplumsal bilimlerde deil, deomkrasiyi kullanan ve onunla yaayan toplumlarn ve bireylerin de sorumluluundadr. Bu sorumluk Demokrasinin belirleyici olabilmesi ise ancak Aralk 2006 da girilmitir. 33

42 katlmn artrlmasyla salanabilecektir. Katlm üzerinden demokrasinin tanmlamas yeni bir aray olarak görünse de temelini 18. yüzyla kadar dayandrr Fransz )nsan ve Vatandalk Haklar Beyannamesi nin 14. Maddesi, yurttalarn katlm ile ilgili bir yol gösterici niteliindedir: Fransz /nsan ve Vatandalk Haklar Beyannamesi, XIV. Madde: Yurttalar, bizzat kendileri veya temsilcileri araclyla, kamusal katknn gerekliliini tespit etmek, onu özgürce onaylamak, kullanmn takip etmek ve orann, matrahn, kapsamn ve süresini belirlemek hakkna sahiptirler. Küreselleme ile yeniden ekillenen siyasal sistemde demokrasi sadece yönetim için bir araç olmay aarak, bir iyi toplum ütopyas olma nitelii kazanmaktadr. Bunu etkileyecek olan en önemli faktörler küresel sistemin getirdii yeni kurumlar ve bu sistem içerisinde kendini ve bu kurumlar dönütüren toplumsal yaplardr. Küreselleme sürecinin yaratt bir baka etki alan ise ulusal kararlar ve politikalar üzerindedir. Uluslararas ölçekte oluturulan politikalar, devletlerin altna imza attklar bir çok uluslararas sözlemeyle ulusal ölçekte balayc nitelik tamaktadr. Bu balayclk bir yandan temsili demokrasiyi sarsarken, bir yandan da katlmc demokrasinin gelimesi için yeni bir alan hazrlar. Kahraman ve Dierleri (1999). Yeniden ekillenen siyasal sistem ve demokrasi kavramlar çerçevesinde birey, kendini toplumsal özne olarak konumlandrmaldr. Toplumsal özne haline gelmesi için ise karar alma ve politika üretme süreçlerinde etkin rol oynamas gerekmektedir. Bu da iktidarn paylalmas anlamna gelir. Mutman da iktidar kimseye ait olmamaldr ki halkn olsun eklinde yorumlamaktadr. Siyasi iktidarn bir parças olmayan birey, kendi egemenliini elinde tutmak için aktif vatanda olarak katlmc demokrasinin yollarn açmal ve bu yollar pratik hayata geçirmelidir. Kahraman ve Dierleri (1999). Dolaysyla demokrasi ve insan haklar kavramlar tüm bu toplumsal gelime süreçlerine paralel olarak deimekte, gelimekte ve güçlenmektedir. Katlm kavramnn da yeniden belirlendii bu süreçte katlmc demokrasi balamnda toplumsal hareketler, sivil örgütlenmeler bireyin aktif vatanda olmas yönünde bir araç olarak önemli roller üstlenmektedir. Dolaysyla aktif vatandalk temelinde temsili demokrasinin çkmazlar ve katlmc demokrasinin getirilerine bakmak gerekir. 34

43 3.1. Temsili Demokrasiden Katlmc Demokrasiye Beraber yaamann bir arac olarak demokrasi sürekli gelierek yeniden ekillenmekte ve demokratikleme kendi içinde nihai bir amaç deil sürecin ad olmaktadr. Beraber yaam içerisinde, topluluklardaki farkllklarn ve kartlklarn siyasi alana yanstlmas ve eitliin salanabilmesi ancak katlmc bir demokrasi ile salanabilir. Beraber yaama pratiklerinin oluturaca diyalog platformu, Giddens n da söyledii gibi, demokrasinin kendini gösterme biçimlerinden biri olan; karlkl hogörü içerisinde ve diyalog halinde olma durumudur. Kahraman ve Dierleri (1999). Günümüzde demokrasi, toplumun kendi temsilcilerini seçmesi yoluyla gerçeklemektedir. Halkn temsilcilerini seçme ii geni halk katlmyla salanmaldr ki, temsiliyetin meruiyeti toplumun farkl kesimlerine dayanabilsin. Ancak küreselleme süreci gelitikçe ve derinletikçe, temsili demokraside krizler ve aksamalar görülmeye balamaktadr. Tekeli ye (1999) göre temsili demokraside kurumsal olarak yetkileri önceden belirlenmi olan bir iktidar hangi siyasi partinin kullanaca konusunda bir yarma yaanmaktadr. Seçim bu iktidarn nasl bölüüleceini belirlemektedir. Böylesi bir iktidar araynda, topluluklarn haklar ve özgürlüklerinin, o topluluklarn talep ve ihtiyaçlarna göre deil, siyasi partilerin belirleyecei haklar ve özgürlüklere göre belirlenmesi mümkün olacaktr. Yurttalarn siyasi alana katlm da ancak bir siyasi parti araclyla mümkün olmaktadr. Halbuki, her vatandan bir siyasi parti üyesi olmas ve aktif rol almas ise mümkün deildir. Seçimden seçime yurttalarn katlmn talep eden bir sürecin demokratik olduunu iddia etmek çok doru olmayacaktr. /ktidar seçimle i bana gelmesine ramen artk demokrasi olarak adlandrlmamaktadr. Temsili demokrasinin arac olan seçim sistemi snrl ölçüde seçme ve seçilme özgürlüü tanmaktadr. Demokrasi bir temsiliyet krizi yaamaktadr. Kahraman ve Dierleri (1999). Tekeli nin de belirttii gibi temsili demokrasi deien koullara adapte olamamaktadr. Karmak toplumsal yaplarn ortaya çkt bir dönemde siyasal temsiliyet yeterli bir akkanlk göstermemektedir (Tekeli, 2002). Mevcut seçim sistemi, toplum ve iktidar arasndaki ilikiyi yasalarla merulatrsa da, siyasal temsiliyetin snrlamalar, iktidar-toplum ilikisini tartlr hale getirmitir. Bu 35

44 noktada çözümlenmesi gereken toplumsal sorunlardan en önemlisi tüm toplumun geleceini ilgilendiren kararlarn herkesçe paylalan kararlar haline getirilmesi olmaktadr. Bu soruna getirilebilecek en uygun çözümlerden biri temsili demokrasinin katlmc demokrasiye geçiidir. 14 Tekeli (2002) bu iki demokrasi modeli arasndaki fark öyle ortaya koyar: Ancak tek hakim kamu alannn var olduu, toplumlarn çounluk oyuyla yönlendirip, herkes için geçerli homojen kararlarla yönetilebilecei kabulleri altnda anlaml olur oysa ki katlmc ve çoulcu demokrasi anlaynda toplumun tümü için geçerli oy çokluuyla verilen kararlar birden anlamn yitirmektedir. Küçük küçük, deiik konularda farkl kamu alanlarnn oluturduu bir toplumsal dokunun bulunduu varsaylrsa, böyle bir toplumda homojen, her yer için geçerli olan kararlarn sorun çözmekten çok, pek çok sorunun kayna haline gelebilecei hemen anlalr. (Tekeli, 2002; 13) Böyle bir demokrasi anlaynda her bir bireyin pasif yurttatan aktif yurtta olmaya doru dönüümü söz konusudur; yurttalar toplumsal özne haline gelmeye balar. Artk yukardan aaya doru olumu sistemden gelen görevleri yerine getirmek yerine, haklar ve özgürlükler çerçevesinde belirlenen aktif yurtta rolünü üstlenir ki taleplerini ve ihtiyaçlarn yereldeki sistem içerisinden siyasi alana tayabilsin. Yerellemede farkl kimliklerin ortaya konmasyla oluacak bir katlmc demokrasi anlay, farkl topluluklarn hak ve özgürlüklerini kamusal alana tayabilecektir. Katlmc demokrasi yoluyla salanacak bir iktidar sürecinde farkl gruplarn talepleri ve öncelikleriyle sürekli ekillenen bir anlayla iktidar demokratikleecektir. Yurttalarn ihtiyaç ve taleplerini siyasi sisteme iletebilmesi ancak temel haklar ve özgürlüklerin salanmas ve garanti altna alnmasyla mümkündür. Katlmc demokrasinin salanabilmesi için öncelikli olarak yurttalarn demokratik siyasal rejim içerisinde temel haklarnn ve sorumluluklarnn bilincinde olmas gereklidir. Bu da, her eyden önce demokrasi kavramnn, demokratik rejime yaam veren ilke ve kurallarn iyice örenilmesi ve anlalmasyla mümkün olacaktr. 15 Günümüzde topluluklarn sivil toplumdaki çeitli örgütlenme biçimleri ile siyasal alana katlmaya baladklar gözlemlenmektedir. Bu süreç içerisinde sorumluluk alan sivil örgütlenmeler, katlmc demokrasinin paydalar haline gelmitir. Siyasi ylnda düzenlenen Sivil Toplum Kurulular, Yerelleme ve Yerel Yönetimler balkl Sivil Toplum Sempozyumu Sonuç Kitab na gönderme yaplmaktadr. Tarih Vakf Yaynlar, )stanbul ylnda Toplumsal Katlm ve Geliim Vakf tarafndan yaymlanan Çoulculuk isimli kitaptan alntlandrlmtr. S.9 36

45 iktidarn yerine geçme talebi olmayan sivil örgütlenmelerin iktidarn politikalarn eletirmeleri ve deitirmek için alternatifler sunmalar bir katlma biçimi olarak deerlendirilebilir. Sivil örgütlenmeler içersinde yer almayan bireyler, kamusal yaam üzerinde etkili olma, siyasi iktidar etkileme haklarn ancak snrl bir biçimde kullanabilmektedirler. Bireyler, katlmc demokrasinin araçlarndan olan sivil örgütlenmeler yoluyla gündelik kamusal hayata ve iktidara müdahale etme imkan salayan bir toplumsal pratii uygulamaya sokmaktadrlar. Bu tip bir demokrasi platformunda vatandalar sadece seçimden seçime oy kullanmaktan daha geni bir özgürlük alanna sahiptirler. Katlm ile ilgili temel sorun ise topluluklarn sadece ihtiyaç ve taleplerini iletme hakk olarak alglanmasdr. Halbuki, dile getirilen ihtiyaç ve talepler dorultusunda politikalar gelitirildii ve yaama geçirebildii sürece katlmn etkinliinden bahsedilebilir. Bu ihtiyaç ve taleplere cevap verilebildii ölçüde demokrasi katlmc olacaktr. Dolaysyla katlmn ölçülebilmesi için de baz somut araçlara ihtiyaç duyarz. Arnstein, katlmclk üzerine gelitirdii modeli tanmlarken basamaklandrlm bir sivil güçten bahseder. Sivil katlm aracl ile politik ve ekonomik süreç içerisinde temsil edilmeyenlere gücün yeniden datlmasn tanmlar. Bilginin nasl aktarlaca, hedeflerin ve politikalarn nasl belirlenecei konularnda siyasi iktidar, temsil edilen güçlü kesim ve temsil edilemeyen dezavantajl yoksul- kesim arasndaki ilikileri basamaklandrr. Bu katlmclk modelini gelitirmesinin temel amac, refahtan payn alamayan dezavantajl, haklar temsil edilemeyen kesimlerin sosyal bir reform yaratabilmesi için yol gösterici ve ikna arac haline gelmesidir. Sekiz basamaktan oluan bu merdivenin birbirinden tam anlamyla ayrmayan ve net olmayan 150 basama bulunmaktadr, ancak Arnstein katlm en net ve basit biçimde modellemek için sekiz basamak kullanr (Mekil 3.1.) Arnstein n 1. ve 2. basamaklar katlmn olmad durumdur. En iyi ihtimalle katlm henüz cenin haldedir, asl amaç iktidar paylamak deil, sorunlar yardm gibi ihtiyac olan dezavantajl kesime yardm etmektir. Henüz sadece tek tarafl bir monolog süreci vardr ve katlmn varlndan söz edilemez. 3. ve 4. basamaklarda, dezavantajl kesimin duyulmasna olanak tannr. Ancak toplum bilginin ancak izin verildii kadarna ulaabilir. Duyduklarna karlk geri bildirim verse de, söylediklerinin dikkate alnacann, stratejik olarak kullanlacann bir garantisi olmad gibi takipsizlii de mevcuttur. 5. basamakta 37

46 ise danma durumu en üst seviyeye tanmtr, göstermelik bir danma anlayndan çkm ancak fikirlerin siyasilemesi halen garanti altna alnmamtr Yurtta Kontolü Temsilci Bulundurma Ortaklk Yurtta Gücü Yattrma Danmanlk Bilgilendirme Göstermelik Ödün Verme Tokenism 2 1 Terapi Manüpilasyon Katlmclk Yok- Yurtta Gücü Yok ekil 3.1: Arnstein Katlm Merdiveni Sonraki üç basamak, katlmla salanmas beklenen halkn gücünün bir sonraki seviyeye tanm halidir. Artk toplum talep ettii ve sahip olmas gereken bilgiyi edinir, bu bilgi dorultusunda fikrini beyan eder, danlacak gücü kazanmtr ve siyasal etkinlii artmtr. 6. basamakta, vatandalar bir baskn grupla ve/veya iktidarla ortakla giderler. Bu ortaklkta, geleneksel gücü elinde bulunduranlarla pazarlk etme olanana sahiptirler. En üst düzey katlm tanmlayan 7 ve 8. basamaklarda, siyasal sistem içerisinde temsil edilmeyen vatandalar karar alma sürecinde çounluk içerisinde temsil hakkna sahip olmular veya tüm yönetimsel gücü elde etmilerdir. 6, 7 ve 8. basamaklar, yurtta gücü olarak adlandrlr ve gerçek katlmn saland ve sonunda en üst noktaya ulat basamaklardr. 38

47 Arnstein a göre, bu sekiz basamakl katlm merdiveni basitletirilmi bir analiz olmakla birlikte gözden kaçan tüm katlm biçimlerini de içine alp tanmlar ve derecelendirir. Ayrca yurttalarn katlm sürecini derecelendirdii kadar, iktidar güçlerinin de sorumluluk derecelerini tanmlar ve katlmn salanmas konusunda nerde olduklar konusunda bir yol gösterici araçtr. Katlm bu ekilde kademelendirerek modellemek, temsil edilmeyenlerle temsil edilenler veya iktidar elinde bulunduran güçler arasndaki ibölümüne de yardmc olacaktr. Böyle bir modelleme üzerinden gidildiinde farkl gruplarn ihtiyaç ve talepleri siyasetin belirleyicisi olacaktr. (Arnstein, 1969) Bölüm 2.2. de anlatlan Habitat II sürecinde, Yapabilir klma, Yurtta ball ve Yönetiim ilkeleri ile demokrasinin derinlemesi ve yaygnlamas, karar alma, uygulama, izleme ve deerlendirme aamalarnda toplumun her kesiminin etkin katlm, yatay ve dikey i bölümünde egüdüme ve ortakla dayal yeni bir yönetim anlay benimsenmitir. Bu anlayn paydalar, devletin tüm organlar, bilimin üretildii üniversiteler, toplumun her kesiminden sivil örgütlenmeler ve özel sektördür. (Gülöksüz, 1995) Küreselleme sürecinde ulus-devletlerin tayin edici mekansal rollerine karn, ulus ötesi ölçekte bir siyasal kültür olan Yönetiim kavram ortaya çkmtr. Yönetiim olgusunu belirleyen süreç, postmodernitenin zemin hazrlad yerellik kavramyla bütünlemitir. Kahraman ve Dierleri (1999) Toplumsal çelikilerin artt, kimlik/farkllk taleplerinin ve mekan üzerinde hak iddialarnn giderek kentselletii, globalleme süreci nedeniyle yapsal farkllamalara ihtiyaç duyulduu ve kentlilik olgusunun yeniden tanmland günümüzde toplumsal ilikiler a çerçevesinde, katlmc demokrasi anlayna geçi süreci kaçnlmazdr. Bu deiimin kendisiyle birlikte katlmc ve erdemli vatandalk anlay da ortaya çkmaktadr. Ayn zamanda bu vatandalk anlay sadece ulus-devlet balamnda deil yerellik ve topluluk balaryla da ilikilenmektedir ve sadece bireysel hak ve özgürlükleri deil, topluluk hak ve özgürlük taleplerini de içine almaktadr. Bu balamda bakldnda hem çevresinde olup bitenlere kar duyarl ve sorumlu, hem de yerel topluluk balar ile gelien kentli kimlii de katlmn geliim sürecinde etkin rol oynamaktadr. Kahraman ve Dierleri (1999) 39

48 Teorik olarak çeitli seviyelere ayrtrlabilen, toplumla iktidar arasndaki tahakküm ilikisini analiz edebilen bu teoriler katlmn pratie nasl yanstlaca ile ilgili çok fikir vermezler. Bu aamada da kamusal alan ve sivil toplum teorilerine bakmak yardmc olabilir. Bu teoriler sivil toplumu kamusal alanda ortaya çkan ihtiyaç ve taleplerin süzülerek siyasi alana tand bir yurttalk alan olarak tanmlar. Sivil toplumu toplumdan ayrtran ise aktif yurttalardr. Yurttalar ancak ve ancak aktif olduklarnda sivil toplumu olutururlar. Yurttaln aktifletii sivil toplum alanlarndan biri de sivil örgütlenmelerdir. Sivil örgütlenmeler ile (ki sadece vakf ve dernekler deil, giriim, platform, üniversite, medya vb. çok geni bir kurumsal yelpazede bu örgütlenmelerin bir parçasdr) demokrasinin ilikisi ise bir kaç farkl yönden ele alnmaldr. Bir toplumda sivil toplum kurulularnn says bulunduu, yurttalarn bu kurulularda ne kadar aktif olduklar, o toplumdaki demokrasinin gelimiliinin göstergelerinden biridir. Sivil toplumun iktidar ile kurduu ilikinin kalitesi ise bir baka göstergedir. Dolaysyla sivil toplum ve demokrasi arasndaki ilikide sivil toplumdaki aktörlerin says kadar, bu aktörlerin yaptklarnn nitelii de önem kazanmaktadr. Ayrca o toplumdaki sivil örgütlenmelerin gerek yerel, gerekse merkezi otoriteler üzerinde ne kadar etkili olduu, deiim süreçlerini balatabilmeleri ve içinde yer alarak devam ettirebilmeleri de önemli bir kriter olarak görülmelidir. Sivil toplumdaki aktörlerden biri olan STK lar çkar ve bask gruplar olarak siyasi partilerden ayrrlar. Bu ayrmann en emel özellii, siyasi partilerin aksine iktidara kendi temsilcilerini getirmek ve böylece devlet politikasn kendi görülerine göre saptayp yürütmek amacn gütmemeleridir. 16 Bu gruplar siyasal iktidar ele geçirmek yerine çeitli yollarla etkilemeye, politikalarn gerekli gördükleri zaman toplumsal çkarlar çerçevesinde deitirmeye çalmaktadrlar Yerelle*mede Katlmc Demokrasi Yakla*m Demokrasinin de deiim geçirdii küreselleme sürecinde katlmc demokrasi her bir yerelde kendi pratiklerini ve çözümlerini yaratacaktr. Her eyden önce güncel demokratik mücadele, ekonomik ve siyasal alan ile snrl bir iktidar mücadelesinden 16 Toplumsal Katlm ve Geliim Vakf, 2003, Çoulculuk, syf

49 çok; kadnlardan ecinsellere, çevreden etnik aznlklara uzanan bir yelpazede, bir çok yeni haklarn tanmlanmas eklinde sürmektedir. Ayn bütün içinde birbirlerinden farkl, hatta birbirlerine kart olan, ksaca ayn zamanda hem birbirlerine benzeyen hem de birbirlerinden ayrlan birey ve öbekleri bir arada yaatmak söz konusu olduunda (Touraine, 1997:227) demokrasi zorunlu olmaktadr. Kahraman ve dierleri (1999) Bir arada yaama konusu halklarn sorumluluk alanlarndan biri olarak görüldüü sürece nasl bir yerel demokrasi? sorusuna da cevap vermek gerekmektedir. Günümüzde farkl kültürler, sosyal ve ekonomik yaplar farkl kimlikleri yaratrken, yerel demokrasilerin bu kimliklerin talep ve ihtiyaçlarn ortaya koymaya olanak tanmas gerekir. Yerel demokrasinin gelimilii, yerel topluluklara dair politikalarn uygulanabilirlii ve baars, yerel topluluun dorudan alma becerisiyle ilikilidir. Bilginin ve gücün eit paylam ve dolam için yerel topluluklarn kendi yaamlar için insiyatif almalarn ve ciddi bir örgütlenme yapsna gitmelerini gerektirir. Yerel yönetimlerin her hizmetini toplumun her kesimi için sunduu bir yaklam gelitirebilmeleri için atlmas gereken admlardan en bata geleni yerel demokrasiye ilerlik kazandrmak adna olmaldr. Kahraman ve Dierleri (1999) Günümüze kadar yerleimlere dair oluturulmu politikalarda idari sistemlerin stratejilerini gelitirdii ve bunlar uygulad yaklamlar hakimiyet göstermekteydi. Ancak günümüze kadarki politikalarn yetersizlii, daha yaanabilir demokratik kentler için oluturulan uluslararas raporlar ve belgeler yeni politika ve uygulama yöntemlerinin üretilmesi ve uygulanmas gerekliliini göstermektedir. Avrupa Kentsel Mart 17 da Katlm balkl 12. Madde si ve yaplan ideal kent tanmyla, kentlerin daha demokratik yaplara kavumasn ve halkn katlmnn salanmasn öngörmektedir: KATILIM; Çoulcu demokrasilerde; kurum ve kurulular arasndaki dayanmann esas olduu kent yönetimlerinde; gereksiz bürokrasiden arndrma, yardmlama ve bilgilendirme ilkelerinin salanmas. - /deal Kent: Kentli haklarn koruyarak; en iyi yaam koullarn salayarak; halkna iyi bir yaam biçimi sunarak; deerini orada yaayan, ziyaret eden, çalan ve ticaret yapan, 17 Avrupa Kentsel Mart, Avrupa Konseyi Avrupa Yerel Yönetimler Konferans'nda Mart 1992'de kabul edilmitir. Hükümetlerin deil yerel yönetimlerin imzasna açlan anlamay Türkiye'de henüz imzalayan bir belediye olmamtr. 41

50 elence, kültür ve bilgiyi orada arayan ve eitim görenlerden alarak; birçok sektör ve aktiviteyi bir arada uyum içinde barndran yaam yeridir. 18 Yerel demokrasinin dayanaca olgulardan biri yönetiim kavram olmaldr 19. Ulusal snrlar içerisinde ele alnan yerellik kavram demokrasi pratiklerinde baar getirmeyecektir. Temelini yerel demokrasiye dayandran yönetiim anlay, demokrasinin ulusötesi bir boyut kazanmasna da olanak salamtr. Artk düünce yapsnda da kurulan kurumsal ilikiler düzeyinde de ulus-devlet snrlarnn almas gerekmektedir Katlm maddesinin ve )deal Kent tanmnn alntlandrld metin: Çeviri: Zerrin Yener ve Kumru Arapkirliolu, Avrupa Kentsel Mart, )çileri Bakanl Mahalli )dareler Genel Müdürlüü Yayn, Ankara, Yönetiim ile ilgili Bölüm 2.2. ye bavurulabilir. 42

51 4. SVL TOPLUM, ÖRGÜTLÜ VE ÖRGÜTSÜZ OLMA DURUMU Sivil toplumun demokrasinin ana öznesi olduu üzerinden katlm kavramna katk saplayacak bu bölümde sivil tolumun kavramnn ortaya çk, kavramn demokrasi ve kentlerle birlikte geliimi incelenmektedir. Günümüzde kentlerin hzl artan nüfusu ve ölçek büyüklüü nedeniyle sivil toplumun örgütlü katlm ve yurttalarn örgütlenme haklar üzerinden sivil toplum kurulularnn tanm yaplmaktadr. Sivil toplum kurulularna küresel ölçekte genel bir bakla geliimleri yaplar, faaliyet alanlar ve etkinlikleri incelenmektedir. Katlmc yaklamlarda sistemlerin kurgulanmas için sivil her türlü örgütlenmenin etkinlii büyük önem tamaktadr. Yurttalarn büyük ölçekli sistemlerde katlmn kolaylatrc araç olarak da görülebilecek sivil örgütlenmeler bu bölümün ana konusunu tekil etmektedir Sivil Toplum un Etimolojisi Tüm dillerin kendilerini yaratma süreçlerinde birbirlerinden anlam alarak oluan kelimeler gibi Sivil Toplum kavram da bir dilin kendini anlam bütünlüü içerisinde türetmesinden gelimitir. Sivil toplum, yurttalk ve uygarlk gibi kavramlarn temelleri Antik Yunan Ça ndaki kentlerin douuna ve kent olgusuna dayanmaktadr. Antik Yunan Ça nda ortaya çkan ve Latince den gelen Civitas kelimesi iki temel kavram içermektedir: yapsal, arkeolojik, topografik ve kent planlama açsndan insan topluluklarnn bulutuu bir mekan; ve toplum hayatnn temel çekirdei ve karakterini oluturan tarihi ve yasal bir oluum, yurttalarn oluturduu birlik anlamna gelmektedir (Bookchin, 1999; 11). Bu sebepten de vatandalarn bir arada yaad fiziksel alana Citta / Cite/ Ciudad/ City denmektedir. Bu kelime City 20 kelimesi önce kentte yaayan vatandalar tanmlayan Civil, Türkçe karlyla sivil kelimesini üretmitir. Sivil kelimesinin dilimizdeki karl da buradan gelmektedir; 20 City kelimenin Türkçesi Kent anlamna gelmektedir ve Türk Dil Kurumu Sözlüünden alnmtr. 43

52 hiçbir özel üniformas olmayan yani resmi bir kuruma bal kimlii olmayan 21. Kentte yaayan sivil halkn oluturduu topluluktur. Sivil Toplum kendini türeten City kelimenin siyasi ve sosyal olgularn tamaktadr. City kelimesi kendini ve öelerini tasvir eden baka kelimeler de türetmitir: Civilization (uygarlk), Citizen (Yurtta), Citizenship (Yurttalk) kelimeleri gibi. Ancak bu kelimelerin dilimize giriinde benzer bir türeme görülememektedir Kentler, Demokrasi Ve Sivil Toplumun Temelidir Kentlerin oluumunda ana özne sivil toplumdur ve temelini demokrasiden almaktadr. Toplumsal tarihi ve sivil toplumu inceleyen düünürlere göre toplumsal dönüümler, kentlerin ortaya çkna ve geliim süreçlerine paralel olarak yaanmaktadr. )nsan ilikilerinin aile ve benzeri gruplamalardan komuluk gibi toplumsal olgulara dönümesi, kurumsallamalarn ortaya çkmas ve artmas, yenilikçi, çok sayda ve farkl kültürel ilikilerin ortaya çkmas tarih boyunca kentlerde yaanmtr. Ayrca politik özyönetim ile vatandalk gibi kavramlarn yeniden ortaya çkmas, toplumsal ilikilerin genilemesi ve yeni vatandalk kültürünün yükselmesi de kentlerin geliim süreçlerinin bir yansmasdr. )lk dönüüm süreci Antik Yunan da kentlerin oluumuyla balar; Demokrasi kavram oluur ve birey artk yurtta adn alr. (Bookchin, 1999) Rousseau Toplumsal Sözleme sinde kentlilerin ve bireylerin yurttalklar üzerinden çkarmlar yapar; Evler Kasabalar oluturur; oysa yurttalar kentleri oluturur demitir. Yurttalarn oluturduu kentlere toplumsal bir sözleme etiinden bakar ve kentlilerin sivil toplumu oluturduunu söyler. Demokrasinin temellerinin de ayn kavramlardan çktn savunurken yurttalk bilincinin, kentlerde birlikte yaamann ve bir halk oluturmann yurttalk ideallerinin ortaya çkyla gelitiini savunmaktadr. (Rousseau, 2006) Kentler sivil toplumun ve demokrasinin fiziki olarak mekana yansmas olarak kabul edilir. Klan, kabile, köy gibi daha çok akrabalk ilikilerinden oluan yaama birimlerinde farkl kan balar olan ailelerin de katlmasyla daha büyük ortak yaama alanlar olan kentler oluur. Bookchin kent i tanmlarken; baz önemli 21 Türk Dil Kurumu Sözlüü nden alnmtr. 22 Bilgi Üniversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi Sertifika Program Ders notlar içerisinden alnmtr: 44

53 potansiyellerin, bunlarn geliim evrelerinin, geleneklerin, kültürün ve yerleik bir insan topluluuna ait özelliklerin birikimci geliimini ya da diyalektiini içerir eklinde tanmlamaktadr (Bookchin, 1999; 17). Kentlerin bu karmak nüfusu bir toplumu oluturmaya balamtr. Kendi yönetim sistemini getiren, kendi hak ve özgürlüklerini tanmlayan ve kendi gelecei için kararlar veren bu farkl yaplardaki topluluklarn bir aradal sivil toplumu oluturur (Bookchin, 1999). Farkl yaama biçimlerine, kültür ve geleneklere sahip topluluklarn yaadklar ortak mekan içerisinde, ortak ve eit haklarnn ve özgürlüklerinin olmas gereklilii kaçnlmazdr. Toplumdaki bireylerin tümünün çkarlarn garanti altna alabilecek ve toplum içerisindeki ibirliini ve koordinasyonu salayabilecek bir yönetimsel yapya ihtiyaç vardr. Bu yap devlet olarak gelitirilir: M.Ö. V.Yüzylda Atina'da ortaya çkan sofizm akmna göre; devlet insan yapsdr ve insanlarn güven içerisinde yaayabilmeleri, az zahmetle çok i baarabilmeleri için aralarnda anlaarak kurduklar bir kurumdur (Göze,1986:1). Bu yönetimsel yapnn ileyi esaslarnn belirleyicisi de demokrasi olmutur çünkü Demokrasi kelimesi Yunanca dan gelmektedir: Demos ; halk, Kratein ; yönetmek anlam tamaktadr ve demokrasi bu iki kelimenin birleimiyle olumaktadr. Sadece Halkn yönetimi deil, Halk tarafndan yönetim ve Halk için yönetim olarak da tanmlanabilir (Gözler; 2004; 112). Bölüm 2.1 de de incelenen demokrasi kavram üzerinden sadece demokrasilerde herkes ortak paydaya eit uzaklkta olabilecei görülmektedir. Tüm toplum için eit derecede iyi olma durumu sadece bireysel hak ve özgürlüklerin savunulmasyla ve sorumluluunun alnmasyla mümkün olmayacaktr. Her bir birey hak ve özgürlükler alannda hem kendi hem de içinde yaad toplumun dier fertler için sorumluluk alrsa toplumsal bir iyiye eit derecede yaknlamak mümkün olacaktr. Bunun için de birey, sadece kendi sorunlarna kar duyarl kalmaz, toplumun sorunlarna kar da sorumluluk almaya balamtr ve toplumsal bir bak açsyla sorumluluk ald ölçüde de sivil toplumun bir parças haline gelmeye balamtr. (Bookchin, 1999) Kent, Sivil Toplum ve Demokrasinin Do4u*u Antik yunan düüncesi kentlerin yurttalarn etik bir birlii olduunu söylemektedir. )lk kurulan kentler Antik Yunan çanda yönetim yaplar, barnma alanlar ve agoralarn çizdii fiziksel snrlar içerisinde oluur. Toplumun tümünü ilgilendiren 45

54 konularda politika üretmenin ve fikir beyan etmenin kapsayc olabilmesi için ne devlete ait alanlar ne de özel alanlar yeterlidir. Bu yetersizlik toplumun tümünün söz söyleme hakknn olabilecei, yönetim kademesiyle müzakere içerisinde olabilecei, toplumsal konularn hep birlikte konuulabilecei bir alana ihtiyac dourmutur. Agoralar bu ihtiyaç dorultusunda yaratr. Yönetim yaplar devlete ait ve kamusal, barnma alanlar bireylere ait ve özel, agoralar ise tüm topluma ait ve sivil olarak tanmlanr. )lk kurulan kentlerden olan Atina da agoralarda yaplan konumalar her eyden önce canl, karlkl iletiime dayal ve her anlamda kitlesel bir nitelik içermektedir. )lk politik ve siyasi konumalar aydnlar tarafndan Agora larda gerçekletirilir. Bu konumalarn ana konusu toplumsal hak ve özgürlüklerdir. Tüm toplumun ayn hak ve özgürlüklere eit derecede sahip olmas için politikalar üretilir. Sivil toplum tarafndan üretilen bu politikalarn yönetime iletimi için kent meclisleri kurulur ve halk kent meclisleri araclyla yönetimsel kararlara müdahale eder. Katlmc demokrasi kavramna gönderme yapan kent meclislerinin kökeni kabile meclislerine kadar uzanmaktadr. Kabile meclisleri, topluluu ilgilendiren konularla ilgili bir araya gelip, tartp, karar alarak yöneten liderlere bildirmekle yükümlülerdir. Sadece gündelik hayata dair deil, idari sisteme dair de görü al veriinde bulunur ve kararlar alrlar. (Bookchin, 1999) Demokrasiyle yönetilen Antik Yunan da kurulan ilk kentlerin ana öelerinin agoralar olmas ve agoray kent merkezi kabul ederek planlanma yapmalar, kentleri politik üretimlerin merkezi ve agoralarn sosyal yaps itibariyle de demokrasinin kaleleri haline getirmitir. Demokrasi kavram üretilirken dayand temel ilke, gücün ve egemenlii tamamen halkn elinde olmasdr. Dolaysyla sivil toplum için demokrasi, demokrasi için de sivil toplum birbirleri için olmazsa olmazlardandr ve varlklarnn temelini birbirlerinden almaktadrlar Sivil Toplumun Temsili Demokrasi Deneyimi Ortaça n Bat Avrupa snda (Almanya, Fransa, )ngiltere gibi) kentlerin büyüklüü arttkça ve buna bal olarak da ekonomisi gelitikçe kentlerdeki karar alma süreçlerinde farkl ihtiyaçlar domaya balamtr. O güne kadar dorudan demokrasi ile yönetilen kentler artk temsiliyetin kurumsallat bir demokrasi deneyimi yaamaya balamtr. Merkezi idarenin kentlerin ekonomisini idare etme ve bundan 46

55 ülke ekonomisine de katk salama istençleriyle birlikte kentlerin kendilerine ait yönetimlerinin, en azndan temsilcilerinin olmas gereklilii domutur. Niyet, tavsiye, nasihat anlamna gelen consilium kelimesi de bu zamanda kentlerin yönetimleri söz konusu olduunda vücut bulmutur. Merkezi yönetimin müdahaleleri ile kentlerde konseyler oluturulur. Kentlerin meydanlarnda kent ahalisi toplanmaktadr ve burada yemin ederler. O kentin yaayanlar adna karar alarak bunu merkezi yönetime tama sorumluluuyla yükümlü konseyler ayn kentten olma ahlak ile Hemerilik kavramnn da douuna sebep olmutur. Hemerilik ahlak üzerinden gelien konseylerin kuruluu ile Ortaça Avrupa snda yerel bir yönetim olumu, yerel yönetime temsiliyet hakk tannm ve hukuki nitelik kazandrlmtr. Mehirde artk belediye diye bir fonksiyon oluturulmutur (Ortayl, 1999). Bu dönemde ilk defa ortaya çkan yerel yönetim olgusu konfederasyon olarak adlandrlmtr. Konfederalizm her ne kadar yerelci olmayp bütünletirici olsa da üyesi olan yerel yönetimlerin toplumsal yükümlülüklerine dayanmaktadr. Bu yükümlülükler arasnda karlkl hak iddialarnn sistematik olarak hükme balanmas, ortak çalmalarn düzenlenmesi ve çounluun haklar çinenmeden belediye politikasnn yürütülmesi yer almaktadr. Konfederasyonun karar verme sürecinin tabann yerel yönetimlerdeki halk meclisleri oluturur ve bu meclisin ilevi, kendi belirledikleri siyasetin koordinasyonuyla snrldr. ; konfedere meclisler idare, halk meclisleri ise siyaset ile kendilerini var etmektedirler. Ancak bu yaplar hiçbir zaman halkn kendisi deil, halkn sesi olarak görülmektedirler. Hiyerarik otorite piramidi ters çevrilmi gibi düünülmelidir, piramidin tepesinde de halk meclisleri yer almaktadr. Süreç içerisinde demokrasi temsiliyete dayanmaya balar ve temsili demokrasi toplumsal hayatn bir parças haline gelmitir. Sivil toplumun hayatn düzenleyen temsili demokrasiyle yönetilen idare biçimleri 1930 larn bana kadar varlklarn sürdürmeye çalmlardr. )dari sistemde temsilcilik misyonu tayan halk meclisleri özellikle krallklara kar direnileri ve toplumsal olaylarn ban çekerek reformlara sebep olmalar sebebiyle teker teker yok olmulardr. Bu sebeple de tarihsel süreç içerisinde sivil toplumuna ve temsilcilerine devletler için tehlike gözüyle baklmtr. (Bookchin, 1999) Bookchin e göre modern çaa kadar idari yaplar halkn özgür iradesine dayanarak kurulmu tüm kentlerin ortak bir paydas bulunmaktadr; Kentler ortak bir ideolojik sorumluluun ve kamu yararn gözetme duygusunun paylald ahlaki birliktelikler 47

56 olmalardr, bunun temelinde de iyi bir yaam istenciyle erdeme olan güçlü inanç yatmaktadr. Bu inanç sayesinde gelien kentler de demokrasinin, sivil toplumun ve medeniyetin balangc olarak kabul edilmektedir. (Bookchin, 1990) Sivil Toplum ve Katlmc Demokrasi Günümüzdeki yaklamlarda sivil toplum, gönüllülüe dayal olarak devletten farkllamaya ve sadece ekonomik sistem üzerine kurulu düzene kar güçlenmeye yöneliktir. Devlet kamu hizmetleri için gerekli araçlara sahiptir ve bunlarn koordinasyonunu salarken de gücünü kendi yasal kurumlarnn varlndan almaktadr. Bu hizmetleri salamada yetersiz kaldnda kendi çkarlar dorultusunda piyasann araçlarn kullanarak, toplumun tümünün almas gereken hizmetlerin özel sektör araclyla salanmasna izin vermektedir. Ancak bu durum kar amaçl olan piyasa içerisinde hizmetlerin almnda eitsizlikler sunmaktadr. Hem piyasadan hem de devletten farkllam bir yap olarak sivil toplum gücünü, eit hizmet almna dayandrr. Eit hizmet alm konusundaki hak ve özgürlüklerin korunmas ve hatta kaybedilenlerin geri alnmas üzerinden de kendini var eder. Örgütlü sivil toplum devlet d bir yapdr ve devletin herhangi bir arac deildir. Bunun için de Devlet in düzenleyici yaps içerisinde farkl çkar gruplarnn gündelik hayatlar, hak ve özgürlükleri üzerinden faaliyet gösterebilmektedir. Oxhorn sivil toplumu tanmlarken demokrasinin sadece siyasi boyutuna deil sosyoekonomik boyutuna da bakmaktadr. )kisi arasndaki etkileimi sadece demokratik kurumlarn güçlendirilmesi ve hukukun üstünlüü kanalndan deil farkl ve dolayl kanallar yoluyla açklamaya çalmaktadr. (Mekil 4.1) 23 Oxhorn toplumda hak ve özgürlüklerin eit dalmn salayacak olan kurumlardan biri olarak yasalardan önce sivil toplum kurulularn görmektedir. Bunun için sivil toplumun güçlendirilmesine önem vermekte ancak bunun yaparken içerisinde bulunduklar sosyo-ekonomik sistemin etkilerinin gözetilerek yaplmas gerekliliini savunmaktadr. Katlmn bireyleri aktif birer yurtta haline getirmesi üzerinden kapasite geliimini bir yurttalk eitimi olarak tanmlamaktadr. Yurttalk eitimi ile gelitirilen katlm daha demokratik sistemlerin gelitirilmesine katk saplayacaktr. Bu katk hem sosyo ekonomik politikalarn üretiminin daha yaratc süreçlerde olmasn ve daha verimli sonuçlar alnmasn salayacaktr. 23 Meklin Türkçeletirilmi hali Emel Kurma ve Hale Akay a aittir. 48

57 Kanallar Mekanizmalar Ara Çktlar Nihai Amaç 1. Sivil toplumun güçlendirilmesi 2. Tüm toplumda adaleti gelitirmeye yönelik önlemler Kapasite oluturma, Yurttalk eitimi Tasarmlar ve idarelerinde STKlarn rol ald sosyoekonomik dalm politikalar Katlm/ yetkinlemede ilerleme Daha yaygn ve daha derin bir demokrasi Mekil 4.1: Oxhorn un Demokrasi Modeli Young sivil toplumun iki ilevine dikkat çeker ki katlm açsndan bu ilevleri deerlendirmek örgütlü bir sivil toplumun hangi yollarla nelere etki edebileceini görebilmek açsndan önemlidir. Kendi kendini örgütleyen sivil toplum: Bu ilk ilev örgüt ve toplumsal hareketlerin kendi kimliklerini temsil etme, katlmclk olanaklarn artrma, dayanma alar yaratma yolunda iletiimsel etkileimin oluturulma yollarn içerir. Kamusal alan: Bu tip örgütsel faaliyetler, devlet veya irketlerin politika ve uygulamalarn etkilemeyi veya yeniden yaplandrmay amaçlar Sivil Toplum le lgili Kavramsal Yakla*mlar Her kavramn tanmlanmasnda olduu gibi sivil toplum kavramnn tanmlanmasnda da kesin ve net bir tanm mümkün deildir. Tanmnn ve öelerinin süreç içerisinde nasl doduuna, nasl deitiine ve bakmak tanm anlamamza yardmc olacaktr. Süreç içerisinde kavram kimi zaman toplumun bir ksm üzerindeki örgütlü yaam, kimi zaman kamusal bir alan, kimi zaman da bir toplum biçimini tariflemek üzere kullanlmtr. Günümüz politik hayatnda oldukça fazla yer tutan sivil toplum kavramn sorumluluklar ve ahlaki deerler çerçevesinde ve yurttalk haklarn gözeterek incelemeye balamak doru olacaktr. Etkin bir katlmdan ve katlmn ana öznesini oluturan yap olarak sivil toplumdan 49

58 bahsetmek için çeitli kavramsal yaklamlar ve geliimleri göz önünde bulundurulmaldr Kavramsal Olarak Ortaya Çk* Sivil toplumu yaratan tarihsel sürece bakldnda Klasik Dönem de Aristoteles açk ve net bir ekilde kavram olarak sivil toplum u kullanmam olsa da, kendi tanmlad Politik Koloni yi (Koinonia Politike) dostluk (friendship) etrafnda ahlaki deerlerle formüle ederken sivil toplumun da ilk temellerini atmtr. Aristoteles e göre, ahlakilik gerçek dostluun özünü oluturur. Buna dayanarak ahlaki bir kamu olmas gerekliliinden bahsetmektedir. Bu ahlakilik o kadar önemlidir ki, sadece özel hayatn deil, sivil, hatta politik hayatn da özü niteliindedir. Sivil hayatta dostluk, dolaysyla da dayanma yoksa topluluklarn çkar çatmas sivil hayat yozlatracak derecede baskn hale gelecektir. Bu balamda da Aristoteles üç tip dostluk tarifler: 1. )nsanlarn birbirlerine faydal olmalarndan doan dostluk: ) arkadal ve politik yandalk gibi ilikileri içine alan birliktelik anlay. 2. Birbirinden honut olmadan doan dostluk: Özel hayatn da bir parças olan ve daha çok kiisel zevklerin çerçevesinde kurulan ilikiler, gündelik hayatn içerisinde oyun, içki, dedikodu arkadal gibi ilikileri içine alan birliktelik anlay. 3. Erdeme, bir iyiyi paylamaya, bir iyinin peinde olmaya dayanan dostluk: Ortak amaçlar için beraber olmadan, birlik olmadan, ayn hak ve özgürlükler için ilikide olmadan doan birliktelik anlay. Aristoteles gerçek dostluu üçüncü tip dostluk olarak tanmlamaktadr. Bu dostluk anlayn kamusal dostluk (civic friendship) olarak adlandrmaktadr ki tanmn içerii itibariyle de gerçek dostluk kavramndan bahsedilirken aslnda sivil toplumdan bahsedilmektedir. Aristoteles e göre kamusal dostluk, ortak yarara hizmet eden bir nitelik göstererek, neticede politik topluluun tesisini ve kendini devam ettirme olanan salamaktadr. Bu ise, insann birlikte yaad toplum içerisinde kendi dndakilerin de iyi sini, kendi iyisi gibi gözetmesini, korumasn ve kollamasn gerekli hale getirmektedir. Bu gerekliliin temelleri onu meydana getiren öelerin birbirlerine kar göstermeleri gereken ahlaki sorumluluun ne kadar yaamsal olduunu görerek oluturulmutur. (Sarbay, 2003) 50

59 Sivil toplumun ilk kullanmlar srasnda yaplan tanmlamalar Aristoteles in temellerini att toplumsalc bir yaklamdadr. Cicero da "societas civilis" ile sivil toplum kavramndan bahsetmektedir. Sivil toplumu ahlaki bir kamuyu tanmlarken kullanr; yasalarla belirlenmi kurallar sistemi içindeki özgür ve eit yurttalarn sivil toplumu olarak kabul etmektedir ve ahlaki bir deer olarak görür. Cicero ya göre, sivil toplum ve devlet neredeyse eanlamldr ve Aristoteles in de tanmlad erdemli vatandalk kavramyla yakndan ilikilidir. Sivil toplumun tanmlanmas bu temeller üzerinden Ortaça n sonuna kadar kullanlmtr. (Bookchin, 1999) Aydnlanma Döneminde Sivil Toplum Kavram Aydnlanma dönemi ve sonrasnda da birçok düünür tarafndan sivil toplumun içerii ve kavramsall farkl açlardan ele alnm olsa da devlet d yaplar olarak incelemilerdir. Bu yaplar modellerlerken de tüm piyasa kurumlarnn yan sra baka ibirliklerine dayanan ve sosyal ilikileri de içine alan tanmlamalar getirmilerdir. Locke, sivil toplumu özgürlüklerin ve hukukun üstünlüünün devlete kar savunulmas balamnda incelerken, Ferguson sivil toplumu, dümanca ve çkara dayal ilikilerin en az olduu, düünce, sanat ve edebiyatla aydnlanarak ilikiler kuran bir toplum yaps üzerinden inceler. Hegel, sivil tolum kavramnda farkllamaya giden ve kavrama en çok anlam yükleyen düünürlerden biri olmutur. Sivil toplumu piyasann ilevselliinin korunmas için zorunlu kurumlar olarak tanmlamaktadr ve ahlaki yaam bal altnda gelitirmektedir. Toplumsal yaamn sivil olarak örgütlenmesi gerei, devlet denilen üst yapsal bir örgüte gereksinim dourmas üzerinden incelemektedir. Marx ise sivil toplumu Ortaça Burjuvasi nin bir toplumsal hareketi olarak görür ve sivil toplumu üretim araçlarnn mülkiyetini elinde bulunduranlar tarafndan zorla boyun edirilen mülkiyetsiz kitlenin bulunduu toplum eklinde tanmlamaktadr. Devleti üst snfn aktörü, sivil toplumu da alt snfn aktörü olarak görmektedir. Kavram tartlrken en çok ad geçen düünürlerden biri olan Gramsci ise sivil toplumu, üretim ve ekonomik örgüt içinde deil, devletin içinde bulunduunu söylemektedir. Devleti sadece burjuvazinin emekçileri ezici bir arac olarak görmek yerine, sivil toplumu devletin bir parças olarak tanmlar. Siyasal toplumu devlet yapsnn bir parças olarak kabul eder ve 51

60 sivil toplumu da onun tamamlaycs bir payda olarak kabul etmektedir. Akay ve Kurma (2003) Modern Sivil Toplum Kavram 24 Modern sivil toplum kavramnn olumasnda kabul gören iki temel dayanak bulunmaktadr. Bunlardan biri devletin gücündeki azalma: devletin gerçekletirmesi gereken hizmetleri sunmadaki kapasite yetersizliidir. Siyasi otoritenin yetersiz kald noktada halklar hak ve özgürlüklerinden yoksun kalmaktadrlar. )kinci temel sebep ise piyasa ekonomisinin yükselii olarak görülmektedir. Küreselleme ve yerellemenin birbirine kart ve piyasa ekonomileri üzerinde etkin rol oynad bir dünya düzeninde halklarn hak ve özgürlükleri balamnda kayplarnn olmas kaçnlmazdr. Vatandalarn hak ve özgürlüklerin kayplara uramamas ve içeriklerinin boalmamas için sivil örgütlenmelerin bu düzen içerisinde kendilerini konumlandrmalar ve aktif roller üstlenmeleri gerekmektedir. Moore un savunuculuunu yapt Sosyal Kökenler teorisine göre canl bir sivil toplumun ortaya çknda üç faktör önemli rol oynamaktadr. 1. Mutlakiyet rejimlerinin gücü, 2. Kuvvetli ve bamsz bir ehirli orta snfn ortaya çk, 3. Kitlelerin krsal alandan kentlere göçü. Kavramn yeniden douunda etkin rol oynayan dört kriz ve üç gelime neden olarak gösterilmektedir: Dört Kriz: 1. Sosyalist sistemin yaad genel kriz 2. Ekonomik kalknma üzerine kurulu siyasal ve sosyal sistemlerin krizi 3. Sosyal refah devletlerinin küreselleme karsndaki baarszl 4. Batl kapitalist ülkelerdeki emek piyasasnn yapsndaki deiim. 24 Bu bölümdeki teori ve kavramsal tartmalar Hale Akay ve Emel Kurma nn )stanbul Bilgi Üniversitesi, STK Eitim ve Aratrma Birimi, STK Çalmalar Eitim Dizisi No:1, Sivil Tolum ve Demokrasi yaynndan yararlanlmtr. 52

61 Üç gelime: 1. Kapitalist ekonominin yeniden canlanmas ve devlet politikalaryla üretim süreçleri arasnda yaamsal bir ban aça çkmas 2. Planlamac (Keynesci) refah devletine ilikin siyasal tartmalarn artmas 3. Gündelik yaamn egemen kodlarn yeniden tanmlamaya çalan yeni (antipolitik) toplumsal hareketlerin geliimi Sivil Toplum Elmas; Sivil toplum elmas -sivil toplum karosu / sivil toplum endeksi- sivil toplumu insanlarn ortak çkarlar dorultusunda gönüllülük temelinde örgütlendikleri aile, devlet ve piyasa dnda kalan arena olarak tanmlamaktadr. Uluslararas ölçekteki bu yaklam sivil toplumu dört farkl boyutta alt kategorilere ayrarak incelemektedir. Bu yaklam sivil toplumun bulunduu yerdeki gelimiliini ölçmek için kullanlmaktadr. 1. Sivil toplumun yaps a. Yurtta katlmnn yaygnl b. Yurtta katlmnn derinlii c. Sivil toplumdaki çeitlilik d. Örgütlülük düzeyi e. )ç ilikiler f. Kaynaklar 2. Sivil toplumun dsal çevresi a. Siyasi yap b. Temel hak ve özgürlükler c. Sosyo ekonomik yap d. Sosyo kültürel yap e. Hukuki yap f. Devlet-sivil toplum ilikileri g. Özel sektör-sivil toplum ilikileri 3. Sivil toplum alannda uygulanan ve destek gören deerler 53

62 a. Demokrasi b. Meffaflk c. Tolerans-Hogörü d. Middet kartl e. Cinsiyet ayrmcla kartlk f. Yoksulluun azaltlmas g. Çevrenin korunmas 4. Sivil toplum aktörlerince yürütülen faaliyetlerin etkileri a. Kamu politikalarn etkileme b. Devlet ve özel sektörü hesap verebilir klma c. Yurttalar güçlendirme d. Sosyal ihtiyaçlar karlama 4.4. Sivil Toplu Kurulu*u (STK) Nedir? Sivil toplum kavramnn özellikle son 20 ylda yeniden ekillenmesinde kalknma, siyaset, demokrasi, kamu katlm, kamu hizmetlerinin salanmas, küresel ekonomi, yerelleme ve ulus devletlerin yaplarndaki dönüüm gibi konularn deimesinin etkisi tartlmazdr. Tarihsel süreç üzerinden bakldnda, kolonilerde misyonerlerin eitim, salk, sosyal hizmetler ve tarmsal kalknma gibi konularda yaptklar çalmalarn, günümüzde refah ve toplumu yetkinletirme amaçl çalmalara dönüerek benzeri bir anlayla yürütüldüü örgütlenmelerdir. STK lar çeitli teorilerle de açklanmtr: Bunlardan biri Weisbord un Heterojenlik Teorisidir: Heteorenjenlik teorisi sivil toplumun kökenini klasik iktisat teorisinde aramaktadr. Klasik iktisat teorisi piyasalarn tüm etkinliklerine ramen özellikle kamu mallarnn üretiminde baarsz olduunu kabul etmektedir. Özellikle vatandalar arasnda büyük görü farkllklarnn bulunduu mal ve hizmetlerde, oyçokluu ilkesinin bir sonucu olarak devlet de bu mal ve hizmetlerin üretiminde baarsz olabilmektedirler. Bu tür durumlarda bu mal ve hizmetlerden yararlanmak isteyen kiiler, bu mal ve hizmetleri salamann devlet ve piyasa dndaki bir arac olarak kar amac gütmeyen kurululara yönelmektedirler. 54

63 Bir dier teori, Salamon un Karlkl Bamllk Teorisi dir. Bu teoriye göre; STK lar sahada devletten çok daha hzl mobilize olabilmektedirler. Bunun sonucunda STK lar bu alanda devletin sahip olmad uzmanlk, yaplanma ve deneyimi gelitirebilmektedirler. )kinci olarak STK lar devletin rol üstlenmesi istenilen alanlarda siyasi destek mekanizmalarnn iletilmesinde rol alarak devletin girmeye zorland bu alanlarda önemli rol üstlenebilmektedirler. Özellikle devlet müdahalesine kar muhalefetin youn olduu fakat belirli sosyal veya ekonomik bozukluklara ilikin taleplerin de artt durumlarda veya devletin rolü ve gücünün genilemesinde STK larn rolünün önemli hale geldii alanlarda bu ibirliinin gerçeklemesi beklenmektedir. Akay ve Kurma (2003) 4.5. Günümüzde STK Nedir ve Yaplar Nasldr? STK larn geliim evrelerine bakldnda dorusal ve kesin bir çizgide kendilerini sergilememektedirler. Bu kesin ve net olmayan çizgisel döngünün ilk aamas yardm ve refah aamasdr. Bu aamada STK lar temel aktördür, yararlanclar ise pasif aktörlerdir ve faaliyetleri temeldeki nedene dayanmamaktadr. )kinci aama ise toplumun kalknmas aamasdr. Bu aamada STK lar kendi kendilerine yeterlilik ve süreklilik amaçlarlar. Bu aamada kendilerini birer kalknma örgütü olarak görmektedirler. Artk temel aktör olmaktan çkp, aktörlerin mobilizasyonu için kendilerine katalizör görevi vermektedirler. Son aama olan kurumsal ve siyasi gelime de ise STK larn amac daha fazla kontrol ve inisiyatifi salayacak bir ortam yaratmak haline gelmektedir. Artk daha büyük kurumlarla, daha sürekli ilikiler kurmaya balamaktadrlar. (Korten, 2003) Ortayl ya (2003) göre, toplumun çeitli katmanlarnn bireye kadar inen sorumluluk duygusuyla idari etkinlik ve yetki edinmesi kentlerin daha demokratik ve yaanabilir yerler haline gelmeleri için oldukça önemlidir. Bu sebepten de sivil toplum kurulular yerel demokrasinin salanmas süreçlerinde etki edecek ve deiim yaratacak en önemli kurumlardandr. Günümüzde STK lar genel olarak bir söz söyleme yetkilii ve dinlenme ayrcalna sahiptir, fakat yerel, daha enformal örgütlenmelerin ve sivil inisiyatiflerin sosyal kapitali gelitiren, salkl bir sivil toplumun önemli bir temeli olduu da gözard edilmemelidir. 55

64 Katlmc Demokrasinin temeli olarak kabul edilebilecek sivil toplum kavram için farkl toplumlarn yaam olduu farkl tarihsel, sosyal ve ekonomik süreçler içerisinde birçok farkl tanmlama yaplmaktadr. Bir takm kesin sosyal temellere inanan insanlarn oluturduu ve toplumu gelitirmek için faaliyet gösteren kurulular. Belirli bir çkar amac etrafnda toplanm bireylerin oluturduu kar amac gütmeyen örgütlenmeler. )nsanlarn deimelerine destek veren sosyal geliim kurulular. Belirli amaçlar ve hedefler uruna çalan, dardan hiçbir kontrol altnda olmayan, belirli toplum, alan veya durumda deiimi amaçlayan kurulular. Ekonomi ve/veya sosyal uç gruplar için çalan bamsz, demokratik kurulular. Siyasi partilerle ilikisi bulunmayan topluma yardm ve refah salamaya çalan, bu uurda geliimi destekleyen kurulular. Hükümetlerin çok az etki edebildii toplum tarafndan ve toplum için kurulmu sadece yardm deil ayn zamanda sosyo-ekonomik kültürel çalmalar da yapan kurulular. Esnek ve demokratik olan, insanlara hizmet etmeyi amaçlayan ve kendisine çkar salamayan kurulular. 25 Iris Marion Young a göre sivil toplum kurulular 3 farkl yaklam altnda örgütlenmektedirler. Bu yaklamlar bilmek, her hangi bir toplumsal ibirliine gitmeden önce katlmc olacak bireylerin daha kolay örgütlenebilmelerini salayacaktr. Ayrca planlama politikalar üretilirken karar alma süreçlerine dahil olmalar beklenen STK larn hangi yaklamdaki STK lar olmas gerektiine dair de fikir vermesi beklenmektedir: Özel örgütler: Faaliyetleri örgütün katlmclarna ve ya üyelerine yöneliktir. Aile, sosyal kulüpler, özel partiler, dini cemaatler tarz örgütlenmelerdir. Bu tür örgütlenmelerin eylemleri hayat, ölüm, ihtiyaç ve haz gibi belli bir aamadan sonra paylam mümkün olmayan temel sorunlarla ilgidir. 25 UNDP, BM, Common Welth Foundation, Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakf, Toplum Gönüllüleri Vakf, Sivil Toplum Gelitirme Merkezi ve Tarih Vakf yaynlarndan yararlanlmtr. 56

65 Yurttalk örgütlenmeleri: Faaliyetleri sadece örgüt üyelerine deil, daha geni çaptaki bir toplulua hizmeti amaçlar. Bu tür örgütler mahalle, ehir, ülke veya dünya çapndaki kollektif hayata bir katk yapma iddiasndadrlar. Yarattklar toplumsal mal veya hizmetten yabanclar, örgütün içinde yer almayan toplum üyelerinin de yararlanmalarn hedeflerle. Siyasi örgütlenmeler: Faaliyetleri siyasi aktivite olarak ne yaplmas gerektii, toplumsal hayata hangi ilke ve önceliklerin yön vermesi gerektii, hangi politikalarn uygulanmas gerektii, iktidar sahiplerinin hesap verebilirliklerinin nasl salanaca, yurttalk kavramnn hangi sorumluluklar içerdii v.b konular kamuoyunun tartmasna açmak üzere bu konularda ses duyurmaya yönelik konularla ilgilidirler. Care e göre sivil toplum kurulular; bireyleri, devleti ve özel sektörü birletiren kurum ve örgütlerdir ve temel aktörleri de: Sivil a#lar; Geleneksel yapda, toplum/kasaba düzeyinde çalan, kültürel siyasi ve iktisadi normlar destekleyen alardr. Toplumsal tabanl örgütlenmeler; Yerel düzeyde çalan Toplumsal Temelli Örgütlenmeler (CBOs) enformal olarak örgütlenmeyi ve yasal olarak tescil edilmemeyi tercih eden aktörlerdir. Sivil Toplum Kurulular; Sivil toplumun genellikle dernek / vakf statüsünde formel olarak örgütlenmi aktörleridir. Yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararas ölçeklerde faaliyet göstermektedirler. Katlmcln öznesi ve/veya arac olmas beklenen STK lar yönelimleri açsndan da incelemek hangi düzeyde kimlerin katlmnn beklenmesi gerektiine dair fikir verici olacaktr. Yardm amaçl STK lar: Yukardan aaya hizmetlerden yararlananlarn katlmnn az olduu örgütlenmelerdir. )htiyaç sahiplerine gerekli hizmeti direkt olarak sunmak üzere çalmaktadrlar. Hizmet amaçl STK lar: Salk hizmetleri, aile planlamas ve eitim gibi alanlarda çalan ve yurttalarn bu hizmetlerden yararlanmak üzere katlmn salamay hedefleyen örgütlenmelerdir. 57

66 Katlm amaçl STK lar: Yerel halkn aktif birer payda olarak içerisinde yer almasn beklendii ve genel olarak yerel kalknma projeleri üreten ve bunlar uygulayan örgütlenmelerdir. Yetkinleme amaçl STK lar: Kapasite gelitirmeye ve ihtiyaç sahiplerinin bu ihtiyaçlar dorultusunda kendi yetkinliklerini gelitirmelerine yönelik, tüm yurttalarn aktif katlmnn beklendii örgütlenmelerdir. Çalma düzeylerine göre STK lar ise; Bölgesel ve yerel düzeyde faaliyet gösterenler, ulusal düzeyde faaliyet gösterenler, uluslararas düzeyde faaliyet gösterenler ve emsiye faaliyeti gösterenler eklinde snflandrlmaktadr. STK larn yönetimine dair iki farkl yaklam bulunmaktadr. Bunlardan bir tanesi yukardan aaya bir sistem olup, daha kontrolcü, hiyerarik ve araçsalla dayal yaplardr. Bir dieri ise yetkinletirici yönetim sistemi olup, süreç odakl, esnek ve katlmc yaplardr. Ancak günümüzde birçok STK ikinci tip yönetim yaklamn tercih ederler çünkü faaliyet alanlar ve bu alanlarda gerçekletirdikleri çalmalar merkeziyetçilie uygun deildir ve bu alan ve faaliyetler katlmc sistemlerle ancak ilerlik ve anlam kazanmaktadrlar. Ayrca kendi içlerinde çalan bazl örgütlenmeler, gönüllü bazl örgütlenmeler ve hem çalan hem gönüllü bazl örgütlenmeler eklinde snflandrlmaktadrlar. Sivil toplumun örgütlenmeye ilk baladndan bu yana kavram karmaasnn yaamlarnn yan sra isimlendirilmelerinde de farkllamalar görülmektedir. Gerek faaliyet alanlar olsun, gerek örgütlenme yaplar olsun gerekse gönüllüleri açsndan olsun çok farkl alanlarda farkl isimlerle kendilerini var etmeye devam etmektedirler. (Tablo: 4.1) Küresel ölçekte farkl tanmlamalar olan ancak dilimize sivil toplum kuruluu olarak girmi STK lar genel olarak faaliyet gösterdiklere alana göre isimlendirilmektedirler. En çok bilinen ve literatürde kullanlan adyla Non- Governmental Organization Türkçe karl Hükümet D Örgütlenmeler dir ve öncesinde ülkemizde demokratik kitle örgütleri olarak da adlandrlan STK lar yaanan çeitli siyasi olaylarn ardndan bu tanmlamayla Türkiye literatürüne girmitir. Farkl ülkelerde çalma alan, etkinlik gösterdikleri ölçek, devlet ile olan ilikileri ve etkinliklerine göre farkl isimler almalarna karn her hangi bir isimsel snflandrmalar yaplmamaktadr. Sadece yasal düzenlemeler üzerinden, dernek, vakf, grup, topluluk, insiyatif, parti gibi kurumsal snflandrmalar bulunmaktadr. 58

67 Tablo 4.1: Günümüze Kadar Sivil Örgütlenmelere Verilen )simlerin Alfabetik Listesi Ksaltmalar Açlmlar Türkçe Açlmlar AGNs Advocacy Groups and Networks Savunuculuk Yapan Gruplar ve Alar BINGOs---- Big International NGOs Büyük Uluslararas STK'lar BONGOs--- Business-organized NGOs Mirket Temelli STK'lar CBMs Community Based Management System Topluluk (Cemaat) Temelli Yönetim Sistemi CBOs Community Based Organization Topluluk Temelli Organizasyonlar DONGOs Donor Organized NGOs Baç Temelli STK'lar ENGOs----- Environmental NGOs Çevre STK'lar GDOs Grassroots Development Organizations Taban Kalknma Örgütleri GONGOs--- Government Organized NGOs Devlet Temelli STK'lar GRINGOs-- Government-run/initiated NGOs Devletin )lettii STK'lar GROs Grassroots Organizations Taban Örgütleri GRSOs Grassroots Support Organizations Taban Destekleme Örgütleri GSCOs Global Social Change Organizations Küresel Sosyal Deiim Örgütleri GSOs Grassroots Support Organizations Taban Destekleme Örgütleri IAs Interest Associations Çkar Dernekleri IDCIs International Development Cooperation Institutions Uluslararas Kalknma )birlii Enstitüleri INGOs International NGOs Uluslararas STK'lar IOs Intermediate Organizations Arac Örgütler IPOs Local Development Associations Yerel Kalknma Dernekleri LINGOs---- Little NGOs Küçük STK'lar Los Local organizations Yerel Örgütler MOs Membership Organizations Üyelik Örgütleri MSOs Membership Support Organizations Üye Destekli Örgütler NGDOs----- Nongovernmental Development Organizations---- Hükümet D Kalknma Örgütleri NGIs Nongovernmental Interests Hükümet D )lgiler NGOs Nongovernmental Organizations Hükümet D Örgütler STK NNGOs---- Northern NGOs Kuzey STK'lar NPOs Nonprofit organizations Kar Amac Gütmeyen Örgütler OEPs Popular Economic Organizations Halk Destekli Ekonomik Örgütler PDAs Popular Development Agencies Halk Destekli Kalknma Ajanslar Pos Peoples Organizations Halk Örgütleri PSCs Public Service Contractors Kamu Hizmeti Yüklenicileri PSNPOs--- Paid Staff Nonprofit Organizations Ücretli Çalan Kar Amac Gütmeyen Örgütler PVDOs----- Private Voluntary Development Organizations--- Özel Gönüllü Kalknma Örgütleri PVOs Private Voluntary Organizations Özel Gönüllü Örgütleri QUANGOs- Quasi-NGOs Yar Hükümet D Örgütler RWAs Relief and Welfare Agencies Sosyal Yardm ve Refah Ajanslar SHOs Self-help Organizations Kendi-kendine Yardm Örgütleri SHPOSs--- Self-help Support Organizations Kendi-kendine Yardm Destek Gruplar SNGOs----- Southern NGOs Güney STK'lar TIOs Technical Innovation Organizations Teknik Yenilik Örgütleri TNGOs----- Transnational NGOs Ulusötesi Örgütlenmeler VDAs Village Development Associations Köy Kalknma Dernekleri VIs Village Institutions Köy Enstitüleri VNPOs----- Volunteer Nonprofit Organizations Gönüllü Kar Amac Gütmeyen Örgütler VOs Voluntary Organizations Gönüllü Örgütler 59

68 Son olarak dünya genelinde bakldnda oldukça karmak bir tablo ortaya çkmaktadr (Tablo 4.2). 26 Bulunduu corafyaya, buna bal olarak siyasi yaplarna, toplumlarn sosyal, ekonomik ve kültürel yaplarna bal olarak deien, dinamiklerinin ve d etmenlerinin çok fazla olmas nedeniyle sürekli devingenlik gösteren bir yap sergileyerek faaliyet alanlarn farkllatrmaktadrlar. Tablo 4.2: Günümüzde STK larn Genel Durumu Amaç Örgütsel düzey Devleti alglama biçimi Siyasi süreçte üstlenilen rol Üyelik profili Amaçlara ula*makta kullanlan taktikler Yaygn bulunduklar bölgeler Daha az bulunduklar bölgeler Çok az bulunduklar bölgeler Kalknma Temsiliyet Çevre Kadn slamc Daha fazla kalknma Yerel, ulusal ve uluslar aras Kalknmay kolaylatrmak için yeterli çabay göstermiyor Bölgesel konum dahil deiik faktörlere bal olarak deiken Yoksullar, özellikle kadnlar Kendi kendine yeterlilik; dardan destek Latin Amerika, Orta ve Güney Afrika, Güney Asya Güneydou Asya Ortadou, Komünist Asya ülkeleri Yerli halklarn siyasi alanda sesini duyurmak Yerel ve ulusal Yerli halklara yardmc Olmuyor Merkezi olmak amacnda Yerli halklar Lobi ve kampanyalar Latin Amerika Güneydou Asya, Güney ve Orta Afrika Ortadou, Komünist Asya ülkeleri Yerel çevreyi dsal etkilerden korumak Yerel, ulusal ve uluslararas Yerel halklarn toprann deerini düürmekte i dünyas ile ibirlii yapyor Deiken Çevresel zararlar ve erozyondan zarar görenler Dorudan eylem, lobi ve kampanyalar Latin Amerika, Güney Asya Güneydou Asya, Güney ve Orta Afrika Ortadou, Komünist Asya ülkeleri Daha gelimi sosyal, ekonomik ve siyasi statü Yerel ve ulusal Erkeklerin hakimiyetinde Genellikle marjinal Deiik sosyal snflardanözellikle yoksul kadnlar Dorudan eylem, lobi ve kampanyalar Latin Amerika, Hinditan Güney ve Orta Afrika Ortadou, Komünist Asya ülkeleri )slamc devlet ve toplum Yerel ve ulusal Toplum ve siyaseti laikletiriyor Genellikle merkezi Gençler, isizler, yabanclatrlmlar Oy kullanmndan terörizme çeitli Orta Dou Güney ve Orta Afrika Müslüman olmayan Ülkeler 26 Kurma, Akay, 2003, Bilgi Üniversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi Sertifika Program Ders notlar içerisinden organizasyonel örenme, bölümünden alnmtr. 60

69 5. KATILIM VE YEREL KALKINMA BAGLAMINDA ÇANAKKALE ÖRNEK ALAN DEGERLENDRMES Çalmann bu bölümünde yerel eylem planlarna, Çanakkale kentindeki yaanan sivil hareketlere ve bu sivil hareketler üzerinden de Kent Eylem Plan na dair bir deerlendirme yaplacaktr. Yerel eylem planlarnn yerel kalknmaya olan etkileri deerlendirildikten sonra sivil oluumlarn ve hareketlerin katlmc planlama yaklamlar ile ilikisi deerlendirilmektedir. Bu deerlendirme üzerinden Çanakkale kentindeki ilk sivil faaliyetler, sivil oluumlarn katlm ile ilikisi ve planlama aktiviteleri üzerindeki etkileri ortaya konmaktadr. Çanakkale kenti özelinde bir kültür ve alkanlk haline dönümü katlmc yaklamlar, kurumlar ve kentliler arasndaki ibirlikleri ve sivil hareketler Çanakkale Kent Eylem Plan örnei üzerinden deerlendirilmektedir. En temel derdi yereldeki her bir bireyin katlm olan Çanakkale Kent Eylem Plan dier yandan bir yerel kalknma projesi olma özelliklerine de sahiptir. Çanakkale de halen hazrlanmakta olan kent eylem plannn olumlu ve olumsuz örnek tekil edebilecek katlmc yaklamlar ve uygulamalar üzerine bir deerlendirme yaplmaktadr. Yerel eylem planlar yerel ve merkezi yönetimlerin, yerel topluluklarn, sivil örgütlenmelerin, yerel halkn ve ilgili tüm dier aktörlerin hareket ve politikalarna yol gösterici nitelikte ve katlmc bir metotla hazrlanmaktadr. )htiyaçlara kentin bütünü kapsamnda orta ve uzun vadeli perspektifle yaklamaktadr. Yerel eylem planlar gelime eksenlerinin belirlendii, ekonomik, ekolojik ve toplumsal sürdürülebilirlie ulamak için yararlanlan kolektif bir süreç olarak görülmelidir ve hazrlanma sürecinde de katlm ilkesinin benimsenmi olmas gerekmektedir. Çanakkale de hazrlanmakta olan Kent Eylem Plan en iyi örnek olmas nedeniyle incelenmemektedir. Çanakkale Kent Eylem Plan, bir katlmc demokrasi uygulamas olmas, katlmc yaklamlarn yeni moda bir anlay olmaktan çkarlarak bir kent kültürü ve sivil bir alkanlk halini alm olmas, sahip çkld takdirde katlm ve yerel kalknmann birbirini besleyebiliyor olmas üzerinden örnek olarak deerlendirilmektedir. Çanakkale kentinde kendi kendini devam ettirebilen - 61

70 sürdürülebilir klnm- bir toplumsal hayata katlm alkanl bulunmaktadr. Planlama süreçlerinde katlmn toplumsal bir kültür haline geldii, plann araçsalln yitirmeden dikeydeki bir kurumsal platformdan yataydaki bir toplumsal platforma tand bu kent, ülke düzeyinde katlma dair toplumsal alkanlklarn yaratlmasna örnek tekil edebilmelidir Yerel Eylem Planlar Gelimilik düzeyleri farkl olan yerlemelerin, ülkenin sosyal, ekonomik ve kültürel yaantsyla bütünlemesi için farkl zaman kalplarn öngören yerele özel eylem planlar oluturulmaldr. Eylem planlar teknik olarak sistematik, programlar belirli, araçlar tanml, politika ve uygulamalar net, performans kriterleri ölçülebilir olmaldr. Bu planlar toplumu, ekonomik, sosyal, kültürel ve fiziksel boyutlaryla birlikte kavrayan bir yapya sahip olmaldr. Örgütlenme, süreçlere ilikin bilgi salama, yeterlilik, kurumsal gelime, toplumsal katlm ve dayanmann gelitirilmesi açlarndan, güçlendirici nitelie sahip olmas gereken yerel eylem planlar gelime eksenlerinin belirlendii, ekonomik, ekolojik ve toplumsal sürdürülebilirlie ulamak için yararlanlan kolektif bir süreç olarak görülmektedir. Yerel Eylem Planlar yerel yönetimlerin, yerel topluluklarn ve o bölgedeki ilgili tüm dier aktörlerin hareket ve politikalarna yol gösterici niteliktedir. )htiyaçlara kentin bütünü kapsamnda orta ve uzun vadeli perspektifle yaklar. Toplumsal önceliklerin belirlenip, mevcut kaynaklar ve olanaklarla hedeflere ulamann yöntem, araç ve mekanizmalar saptamaktadr. Bu süreç içerisinde yerel yönetimler ve paydalarn tümü, yerel eylem planlarnn hazrlanmasnda ve uygulanmasnda eit etkinlie sahip aktörler olarak görülmektedir. Bu sebepten yerel eylem planlar kentin tüm aktörleri arasndaki diyalogu arttrc yöndedir. Yerel Eylem Planlar nda kararlara etki yapma, tasarmda rol alma, yatrm ve uygulamalara finans, araç-gereç, emek faktörleri ve katk salama yöntemleriyle aktif katlm mutlak bir ön koul olarak salamaldr. Yerel eylem plannn yerel kalknmay desteklemesi için çeitli toplumsal gruplar, sivil inisiyatifler ve örgütlenmeler, kamu kurum ve kurulular ve özel sektör ile ortaklklarn kurulmas, tüm paydalarn kapasitesini arttrmaya yönelik eitim desteinin salanmas, belirlenen politikalarn ve uygulamalarn bir öncekilerle balantsnn ve uyumunun salanmas, tüm süreçte katlmn salanmas, öncü fikirlerin olumas için tevik 62

71 edici gerekçelerin oluturulmas, kamu finansmannn salanmas, önderlik edecek kii ve kurumlarn doru stratejilerle belirlenmesi, yönetimlerin tüm kademeleri arasnda ve çalmayla ilgili dier tüm birimler, oluumlar arasnda egüdümün salanmas gerekmektedir. (Corbino, Pennella, 2004; 7) Yerel eylem planlar hazrlanmadan önce teknik imkanlarn ve yeniliklerin, mevcut insan kaynaklarnn, yapl ve doal çevrenin, iletiim alarnn, ekonomik kaynaklarn analiz edilmi olmas gerekir. Hizmet edecei stratejiye yönelik tüm önerileri dikkate alarak hazrlanan yerel eylem planlarnn, hazrlanma ve uygulama süreçleri kamusal denetime açk ve demokratik olmaldr. Sürdürülebilirlik, aktif katlmclk, effaflk, inisiyatifin tabandan gelmesi, örgütlülük, ibirlii, özgün yerel koullara göre tasarm ve üretimde çeitlilik ilkelerine uygun olmaldr ylnda gerçekletirilen Habitat II-Kent Zirvesi Konferans nda kabul edilen Küresel Eylem Plan nn son bölümünde; ulusal, bölgesel ve yerel ölçekteki yönetimlerin, hükümet d kurulularn ve toplumsal tabanl örgütlenmelerin, özel sektörün, basn ve yayn kurulularnn, vakf ve hayr kurulularnn ve uluslararas kurulularn taahhüt etmeleri gereken eylemler sralanmaktadr. Küresel eylem plan çerçevesinde yerel yönetimlerin taahhüt ettikleri yerel eylem planlarn hazrlamas gerekmektedir. (Leyla, 1995) Rio Zirvesi süreci balayan Gündem 21 )stanbul Zirvesi nde ülkelerin imzasna açlmtr. Gündem 21 in yerel yönetimlerin sorumluluklarna ait 28 maddesinde Yerel Gündem 21 kavram gelitirilmitir: Gündem 21 de ele alnan sorunlarn ve çözümlerin büyük bir bölümünün yerel dzeydeki faaliyetlere dayal olmas nedeniyel, belirlenen hedeflerin gerçekletirilmesinde yerel yönetimlerin katlm ve ibirlii, belirleyici bir etken olmaldr (Emrealp, 2005) Bu madde ile yerel yönetimlerin öncülüünde, sivil toplumun ve dier tüm ilgili aktörlerin birlikte kendi sorun ve önceliklerini saptayarak, kentleri için 21. yüzyln yerel gündemi ni oluturmalar gereklilii ortaya konmaktadr. Yerel Gündem 21 (YG21) süreci ile önerilen öncelikli sürdürülebilir kalknma sorunlarnn çözümüne yönelik uzun dönemli, katlmc mekanizmalarla ortaklklara dayanan, yönetiim esasna dayal yerel eylem planlamas da bata yerel yönetimlerin olmak üzere tüm yurttalarn gelecek nesiller için gerçekletirmeleri gereken sorumluluklar arasnda yer almaktadr. Yerel Gündem 21 emsiyesi yerel eylem plan süreci yerel sürdürülebilir kalknma, insan haklar, katlmc demokrasi, effaflk, etkinlik, hesap 63

72 verebilirlik gibi yönetiimin temel unsurlaryla bir stratejik plan oluturulmasn ve uygulanmasn gerektirmektedir. YG21, yerel eylem planlarnn uygulanma stratejilerini öyle sralamaktadr (Emrealp, 2005): Ortaklklarn oluturulmas Yapabilir klma yaklamlarnn belirlenmesi Katlmc süreçlere ve mekanizmalara ilerlik kazandrlmas Bütün ortaklk gruplarnn kapasitelerinin gelitirilmesi Çada bilgi teknolojileri ve alar kurma yoluyla ilerlemenin izlenmesi ve deerlendirilmesi. Bu stratejiler dorultusunda gelitirilecek YEP için iki ana aama öngörülmektedir: hazrlk ve uygulama aamalar. Sürecin balamas için gerekli hazrlk sürecinin aamalandrlmas da aadaki gibi öngörülmektedir (Emrealp, 2005): Bilgilendirme toplantlar Kolaylatrc kurulun oluturulmas YG 21 sekreterliinin oluturulmas Kent konseyi ve dier koordinasyon birimlerinin oluturulmas. Çalma gruplarnn oluturulmas Bilgilendirme toplantlarnn en önemli özellii, tüm kent ölçeinde, geni katlml ve olas tüm paydalarn davet edilmesidir ve bu toplantya yerel yönetim öncülük eder. Bu toplantda YG 21 ve YEP hakknda bilgiler aktarlmaktadr. Bundan sonraki sürecin takipçisi olmas ve koordinasyonunu salamas amacyla bir kolaylatrc kurul ve YG 21 sekreterlii oluturulur. Sekreterlik ve kurulun oluturulmasndan sonra sürecin balamasna ve devam etmesine ön ayak olacak dier koordinasyon birimlerinin oluturulmas salanmaktadr. Kentteki tüm paydalar bir araya getirerek, kentine sahip çkma, aktif katlm, çözümde ortaklk ilkeleriyle, kentleri sürdürülebilir gelecee tamas beklenen bir ortaklk modeli olan Kent Konseyi oluturulmas önerilmektedir. Ayrca 8 Ekim 2006 tarihli Kent Konseyleri Yönetmelii 27 yle de kent konseylerinin kurulmas yerel yönetimlerin yükümlülükleri altnda sokulmaktadr. Bata YG 21 in önerdii çalma gruplar olmak üzere bu kurullarn ve dier paydalarn ihtiyaç ve öncelik olarak gördükleri konular üzerinden çalma gruplar oluturulmaktadr. Bu hazrlk aamasnn 27 Kent Konseyleri Yönetmelii için Eklere bavurulabilir. 64

73 ardndan plann hazrlanmas ve uygulanmasna dair süreç balar. Bu süreç için öngörülen aamalar aadaki gibi öngörülmektedir: (Emrealp, 2005) Mevcut durum saptamas Vizyon gelitirme Hedef belirleme Eylem plannn hazrlanmas Öncelikli projelerin belirlenmesi Tüm paydalarn plan benimsemesi Uygulama Mevcut Durum Saptamas: Kentin öncelikli sorunlarnn neler olduu ile ilgili görü birliine varlmasyla sorunlarn nedenlerinin ve boyutlarnn belirlenmesi, kentin mevcut durumunu ve olanaklarn yanstan, çevre ile sosyal ve ekonomik kalknmann balantlarna ortaya koyan mevcut durum raporlarnn hazrlanmas sürecidir. Hazrlk sürecinde davet edilen ve süreç içerisinde yer almak isteyen tüm paydalarla ve uzmanlarla birlikte hazrlanmaktadr. Vizyon Geli*tirme: Kentin sürdürülebilir kimliini belirleyecek ortak bir vizyon üzerine oluturulan katlmc mekanizmalarla toplumsal bir uzlama salanmasdr. Bu konuda daha önce kente dair gelitirilmi vizyon çalmalarndan da yararlanlmas gerekmektedir. Hedeflerin Belirlenmesi: Kentin orta ve uzun dönemli, gerçekçi ve ölçülebilir olmas gereken sürdürülebilir kalknma hedefleri belirlenmektedir. Eylem Plannn Hazrlanmas: Belirlenmi olan hedeflere yönelik, fiziksel, mali ve kurumsal bileenlerle birlikte kentin uzun dönemli bir yerel eylem plannn hazrlanmasdr. Öncelikli Projelerin Belirlenmesi: Kentin belirlenen sorunlar içerisinden öncelikli olanlarn çözümüne yönelik, yerel eylem plannn geçerliliini de ortaya koymas açsndan ksa zamanda olumlu sonuçlar vermesi beklenen projelerin belirlenmesidir. Tüm Payda*larn Plan Benimsemesi: Kent konseyi, ilgili katlmc platformlar ve tüm ortaklarca eylem plannn benimsenmesi sürecidir. )lgili belediye meclislerinde görüülmesi ve sahiplenilmesi de salanmaldr. Uygulama: YEP ile belediyenin ve ilgili kamu kurulularnn plan, program ve bütçe öncelikleri arasnda ilevsel balarn kurulmas, belediyenin politika, karar ve 65

74 eylemleriyle YEP arasndaki tutarlln izlenmesi, uygulamaya ilikin sorumluluklarn yerel ortaklar arasnda dengeli bir ekilde paylamnn salanmas, uygulama için bir i takviminin çkarlmas, sürecin izlenmesi ve deerlendirilmesidir. Yerel eylem planlar hazrlanrken yeterli kamu kayna ayrmann yannda kaynak yaratc yerel dinamiklerin gelitirilmesi salanmaldr. Uygulanm ve baarl olmu bir stratejinin her yerde ayn baary salamas beklenmemelidir. Planlarn hazrlanmas sürecinde bölge ve yörenin potansiyellerinden hareket edilmeli, olanak ve kstlar gerçekçilikle deerlendirilmelidir. Yerel olanak ve avantajlar ekonomik klan, bunlar bütünletirip örgütleyerek üretken yatrmlara dönütüren modeller gelitirilmelidir ancak bunu yaparken bir üst ölçekteki, ülkesel ölçekteki ve yereldeki dier stratejik planlarla da egüdüm içerisinde olmas gerekmektedir. Yerel eylem planlarnn her türlü soruna çözüm üretmesi beklenemez, hangi kararlarn ve eylemlerin dierlerinden daha önemli olduunu belirlemeli ve bu dorultuda üretilecek politikalara yön vermelidir. Kstlayc deil kapsayc olmaldr. )nsan odandan da hiçbir zaman sapmamaldr. Yerel kalknma odakl bir yerel eylem plan kendi kendine yeterlilii gelitirici stratejiler oluturmal ve uygulama yöntemlerini buna yönelik belirlemelidir. Yararlanclarn beklentileri ile bilimsel objektifler badatrlarak, kalknma olgusuna süreklilik salanmaldr Yerel Eylem Planlar çinde Sivil Toplumun Yeri Mevcut politik kültürde radikal deiimler gerektiren katlm temelli uygulamalar yaygn alkanlk ve geleneklerin dna kolaylkla çkamamaktadr. Hazrlanacak yerel eylem planlarnn üç temel prensibe sahip olmas gerekir: Sürdürülebilirlik, hakçalk ve yurtta ball. 28 Ancak genel kültür üzerinden örgütsüz kesimlerin planlama süreçlerinde etkinlii salanamamaktadr. Katlmn arttrlabilmesi için yerel eylem planlarnn sahibinin faydalananlar olduuna ilikin olarak tüm kitleye bilinç verilmelidir. Katlm; bireylerin kendileriyle ilgili, onlar etkileyen fiziksel çevreler, programlar ve kurumlar düzeyinde üretilen kararlarda yer almalar ya da belirli bir çevrenin tasarlanmas ylnda yaplan Habitat II Kent Zirvesi konferansndan önce hazrlanan ve konferans esnasnda son haline getirilen Küresel Eylem Plan nn üç temel prensibine gönderme yaplmaktadr. 66

75 ve planlanmasnda, bir program ya da sonucun oluturulmasnda kendileriyle ibirliine gidilmesi anlamna gelmektedir) Bilgin ve Göregenli 29 (2002) Yerel Eylem Planlarnn hazrlanma süreci aktörlerin ve rollerin, rasyonel dalm gösterecei bir süreç olmaldr. Tek boyutlu bir projelendirme hizmeti olarak görülmemeli, faydalananlarn katlmlarnn azamiletirildii bir süreç olarak görülmelidir. Bu süreç içerisinde yararlanclarn beklentileri ile bilimsel objektifler badatrlmaldr. 30 Özellikle sivil örgütlenmelere bu anlamda sorumluluk yüklenerek katlmlarnn salanmas gerekmektedir çünkü örgütlenmi bir topluluun, etkili kii ve kurumlarla iliki kurmas, siyasal mekanizmalar etkilemesi ve harekete geçirmesi daha kolay olacaktr. Mevcut kamusal örgütlerin yan sra sivil örgütlenmeye tevik edilerek, kurulmasn kolaylatrc ve destekleyici tedbirlerin alnmas gerekmektedir. Örgütlenme ölçei ile mekansal ölçek arasnda bir denge ve uyum salanmaldr ve yatay ve dikey yönetimsel sistemde örgütlenmelerle bütünleme salanmaldr. Yerel yönetimlerin gelitirdikleri somut politikalar YEP ile paralellik göstermelidir. Kentin planlanmasyla, bireyler ve sektörler belli alanlara yerletirilir ve onlardan belli ilevleri yerine getirmeleri istenir. Yerel eylem planlar kentin paydalarnn tümüne farkl ilevler yüklemekle sorumlu olmaldr. Paydalar bu planlar üzerinden kentlerinin ve gelecek nesillerin sorumluluklarn aldklarn, kentlilerin tümünün her aamada aktif yurtta rolü üstlenmeleri gerektiini unutmamaldrlar. Bu planlarla üretilen politikalar ne kadar katlmc yöntemlerle belirlenirlerse paydalar o kadar politikalarn gerçekletirilmesine katkda bulunacaklardr, bu da bireylerin aktif bir yurtta olarak hareket etmelerini salayacak dolaysyla da politikalarn ilevselliini arttracaktr. (Emrealp, 2005) Kent Konseylerinin oluumunu, yönetim ilkelerini, organlarn, görevlerini, yetkilerini ve çalma usul ve esaslarn belirleyen Kent Konseyleri Yönetmelii Yerel yönetimlerin katlm ile ilgili yükümlülüklerine dair yasal bir yaptrm getirmektedir. Yönetiimi esas alan ve tüm mekanizmalarn katlmclk üzerinden kurgulayan kent konseylerinin amac; kent yaamnda, kent vizyonunun ve hemerilik bilincinin gelitirilmesini, kentin hak ve hukukunun korunmasn, sürdürülebilir kalknmann, çevreye duyarlln, sosyal yardmlama ve 29 Bilgin ve Göregenli 2002 de yaplm olan ve Wanderman a (1984) ait alntdr. 30 Devlet Planlama Tekilat,VIII. 5 Yllk Kalknma Plan, Krsal Kalknma Özel )htisas Komüsyon Raporu ndan yararlanlmtr. 67

76 dayanmann, saydamlk, hesap sorma ve hesap verme, katlm, yönetiim ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmektir. Yönetmelikte kent konseyleri için; yerellik ilkesi çerçevesinde katlmcl ve yönetiimi yaygnlatrmak, sürdürülebilir kalknma sorunlarnn çözümüne yönelik yerel eylem plan hazrlamak, sivil toplumun gelimesine ve kurumsallamasnda katkda bulunmak, dezavantajl kesimlerin toplumsal hayattaki etkinliklerini arttrmak ve karar verme mekanizmalarna katlmlarn salamak gibi katlmla ilgili ve yerel kalknmaya bu ilkeyle katk koymasn gerektiren görevler tanmlanmaktadr. (Emrealp, 2005) Sivil toplumun aktif olarak yer ald bir mekanizma olarak görülen Yerel Gündem 21 program, 1997 ylnda Birlemi Milletler Kalknma Programna Türkiye nin imza atmasyla birlikte uygulanmaya balanmtr. Türkiye de Yerel Gündem 21 Program na katlan kentler eylem planlama sürecine katmak üzere kadn, gençlik, engelliler, yallar ve çocuklar gibi kentin örgütsüz ve dezavantajl saylan kesimlerini kendi kapasitelerini gelitirmek ve karar süreçlerine katlmalarna yönelik çalmalar yapmaktadrlar Katlm Odakl Yerel Kalknma: Çanakkale Örne4i Kent eylem planlar hazrlanrken içerisinde yer alacak aktörlerin rolleri, kalknmaya hizmet edecekse buna yönelik stratejileri açk ve net bir ekilde tanmlanm olmaldr. Stratejilerin belirlenmesi için ise öncelikli olarak vizyonun belirlenmesi gerekmektedir. Çanakkale Kent Eylem Plan na dair bu bölümde Çanakkale kentindeki katlma dair iyi niyetlilikten öteye çok da gidemeyen bir kültür, bu kültürün etkileri, plan sürecinde ileyen ve ilemeyen stratejiler üzerinden bir deerlendirme yaplmaktadr Çanakkale de Katlm Kültürü Kentte yaayanlarn kendi sorunlarna sahip çkmalar ve kent kararlarn etkilemeleri için katlm mekanizmalar oluturulmutur. Çanakkale kentindeki aktif yurtta duyarll temelini 1960 lardan almaktadr ylnda ilk sivil oluumlarn ortaya çkmaya balad ve 1994 ylnda da gerçek anlamda ilk uygulama pratiklerinin görüldüü Çanakkale, günümüze kadar katlmc bir anlayn sahiplenicisi ve öncüsü olmutur. 31 Sra Sende Kent Eylem Plan Çalma Gruplar Sonuç Raporu, syf

77 1994 ylnda bir grup kentine duyarl ve kentini sahiplenen yurttalar tarafndan Çanakkale Sivil )nsiyatifi adyla oluturulan grup, Çanakkale de katlm konusunda günümüze kadar süren bir çok etkinliin önderliini yapmlardr. Bu oluum ve sonrasnda gelien katlmc faaliyetler Tablo den de okunabilmektedir. Katlm konusunda bir alkanlk oluturulmasnn balangc olarak da görülebilecek Çanakkale sivil insiyatifinin ilk etkinlii Çanakkale Evlerini Yaatma Projesi (ÇEYAP) ile olmutur ylnda Sivil )nsiyatifler tarafndan balatlan ÇEYAP hem kente ilikin sivil duyarlln gelimesi hem bir sivil giriim ile ortaklk ilikilerinin kurulmas hem de kentlilerin sürece katlarak gerçekletirilmesi açsndan ilk somut örnek niteliindedir. Bu çalma kapsamnda proje ortaklar çalmaya kendileri katlmakla kalmayp kentliyi de katmak için çeitli stratejiler oluturmu ve konulu toplantlar düzenlemilerdir. ÇEYAP projesinin ardndan oluan Mehir Konseyi Çanakkale kentinin katlm bir kültür olarak benimsemesi adna atlan en önemli admlardan biri olarak görülmektedir. Tablo 5.1: Çanakkale de Katlmclk Eylemleri I. Dönem DÖNEM PAYDALAR AMAÇ PROJE DEGERLENDRME 1994 Çanakkale Sivil nsiyatifi Bir kentli refleksi olarak ortaya çkm*tr ÇEYAP-Tarihi Kent Komisyonu Çanakkale Belediyesi, Çanakkale STK'lar 1995 Çanakkale Sivil )nsiyatifi Kente ilikin sivil duyarllk yaratmak, kentlilerin katlmn salamak, kente dair stratejiler oluturmak. Çanakkale kentine dair alncak her türlü karar için tüm halkn katlabilecei bir platformun yaratlmas. Çevresel Sürdürülebilirlik, Çevresel Kalknma. ÇEYAP Çanakkale Evlerini Yaatma Projesi Çanakkale Mehir Konseyi Organize Sanayi Bölgesi Yer Seçimi Boaz Köprüsü mü, Boaz Geçii mi? Havaalan Projesi. Çanakkale kentindeki ilk sivil hareketlerdendir. Sürecin balangç noktas olarak kabul edilebilir Türkiye'deki ilk kent konseyi denemelerindedir. Kente dair sivil bir söz söyleme platformu yaratlmtr. Kentliler tarafndan bakanlk kararna karlk hazrlanm ilk sivil ÇED raporu hazrlanmtr. Bu çalmann paydalarndan biri olan Çanakkale Belediyesi nin öncülüünde katlmn etkili bir mekanizma haline gelebilmesi için Çanakkale Mehir Konseyi ni kurulmutur. Çanakkale Mehir Konseyi yalnz katlmc mekanizma olarak deil sürdürülebilirlik ilkesini benimsemesi açsndan da Türkiye de katlmc mekanizmalarn öncülerinden saylmaktadr. 32 Tablo 5.1, 5.2 ve 5.3 oluturulurken Sra Sende kitab, Çanakkale Yerel Gündem 21 Sekreteryas, )smail Erten ve )smail Tümay dan konuyla ilgili bilgi salanmtr. 69

78 Çanakkale nin jeopolitik konumu nedeniyle merkezi yönetim tarafndan kentin gelecei ile ilgili planlama kararlarnn alnd bu dönemde önerilen projeler arasnda Organize Sanayi Bölgesi, Boaz Köprüsü ve Havaalan projeleri yer almaktadr. Kentli halkn Çanakkale ye yaplacak olan boaz köprüsü ile ilgili olarak Çanakkale deki çeitli sivil insiyatiflerin hazrlad sivil ÇED raporu da katlm ile ilgili bir dier örnek olarak gösterilebilmektedir. Kentli sivillerce hazrlanan bu ÇED raporunun ilgili kurum ve kurululara gönderilmesinin ardndan kentte ve merkezi yönetim kademelerinde kamuoyu oluturularak projelerin geçici süre ile de olsa durdurulmas salanmtr. Belediye nin öncülüünde balayan bu dönemin ardndan kendini olgunlatran sivil insiyatifin öncülüünde Yerel Gündem 21 belgesine belediyenin imza atmas salanmtr. II. Dönem (Tablo 5.2) olarak da adlandrlabilecek bu süreç içerisinde Yerel Gündem 21 gönüllülerinin oluturduu çeitli çalma gruplar ile kente dair duyarll artran ve katlm kültürünü gelitiren yeni projelerin üretilmesine devam edilmitir. Çeitli sivil ve kurumsal ortaklklar oluturularak yaplan etkinlik ve projeler kentin geliiminde önemli rol oynamaktadr. Bunlardan en önemlisi halen varln sürdürmekte olan Demokrasi Atölyesi olarak gösterilebilir. Kentsel tasarm, deprem, afet ve yerel tarih ile ilgili konularda üretim yapan kentliler, sivil örgütlenmeler ve kurumlar bu dönemde daha aktif bir rol paylam göstermekte ve daha katlmc bir süreç izlemektedirler. Çanakkale Yerel Gündem 21 tarafndan gerçekletirilen tören meydan ile ilgili Çanakkale Belediyesi nin Pazar yerleri ile ilgili çkartm imar plan deiiklii kararyla ilgilidir. Bu karar dorultusunda oluturulan Yerel Gündem 21 Meydan Çalma Grubu tarafndan kentte yaayanlarla çeitli anketler düzenlenmi, heykelin tarihçesine dair bilimsel aratrmalar yaplmtr. Kentte yaayan herkesin imzasna açlan kampanyann yan sra Çanakkale Belediyesi nin bu plan kararn deitirmek üzere çeitli lobicilik faaliyetleri gerçekletirilmitir. Yaplan bu lobi faaliyetleri ve aratrmalar sonucunda meydann yer deiiklii ile ilgili karar iptal edilmitir. Çanakkale de Yerel Gündem 21 in hayata geçirilmesi ile birlikte katlm kültürü daha geni kitlelere hitap etmeye balamtr. Geçmiten gelen bu kültürün korunmas ve gelitirilmesi adna Yerel Gündem 21 süreciyle sadece karar alma aamalarnda deil, kararlarn uygulanmas, izlenmesi ve deerlendirmesi adna önemli gelimeler yaanmtr. 70

79 Tablo 5.2: Çanakkale de Katlmclk Eylemleri II. Dönem DÖNEM PAYDALAR AMAÇ PROJE DEGERLENDRME 1996 Çanakkale Yerel Gündem 21 Çanakkale kentinde YG21'in uygulanmaya ba*lanm*tr. Tören alanndaki tören alannn ve Tarihi Atatürk Heykeli nin vilayet önüne Cumhuriyet tanmas giriimine kar Meydan ve kentlinin meydann tarihi Tören alannn 1998 özelliklerine sahip çkmas Deitirilmesi karar iptal edilmitir Yerel Gündem 21 Meydan Çalma Grubu, Kentliler Çanakkale Belediyesi, Helsinki Yurttalar Dernei, Sivil )nisiyatif, Çanakkale YG 21 Deprem )çin Sivil Koordinasyon Gönüllüleri, Çanakkale Belediyesi, Çanakkale Valilii, Çanakkale Yerel Gündem 21, Kentteki STK'lar Valilik, Boaz ve Garnizon Komutanl, Çanakkale Belediyesi, 18 Mart Üni., Çanakkale YG 21, Deprem )çin Sivil Koordinasyon Gönüllüleri Yerel Tarih Grubu, Tarih Vakf, Çanakkale Belediyesi, Çanakkale YG 21, Sivil )nisiyatif, Yal Han, Duyarl kentliler Çanakkale Belediyesi, 18 Mart Üni., )l Gençlik ve Spor Müdürlüü, )l Bayndrlk ve )skan Müdürlüü, )l Milli Eitim Müdürlüü, )l Trafik Tescil Müdürlüü, Karayollar 142. Mube Meflii, Moförler ve Otomobilciler Odas, Ticaret ve Sanayi Odas, Çanakkale YG 21 Sarma Bisiklet Grubu, Doa Sporlar Dernei Çanakkale Belediyesi, )l Salk Müdürlüü, )l Çevre Müdürlüü, )l Emniyet Müdürlüü, )l Turizm Müdürlüü Otobüs )letmeleri temsilcisi, Büfe temsilcileri, Seyyar satc temsilcileri Çanakkale YG 21 Çevre Grubu Çanakkale Belediyesi, Tarihi Kent Gönüllüleri, Kültür Müdürlüü, 18 Mart Üni. Çanakkale YG21, Turizm ve Tantma Dernei, Çanakkale Arkeoloji Müzesi, Çanakkale Kültür ve Tabiat Varlklarn Koruma Kurulu, Çanakkale Yerel Tarih Grubu Çanakkale YG 21, Çanakkale Tarihi Kent Gönüllüleri, Çanakkale Belediyesi, Çanakkale Yerel Tarih Grubu, ÇEYAP Tarihi Kent Komisyonu Çanakkale Belediyesi, Kültür Müdürlüü, Troya Dostlar, ÇAB)SAK Dernei, Çanakkale YG Çanakkale YG 21 Kentlinin toplumsal olarak kullanabilecei ortak bir mekann oluturulmas Deprem madurlarna yardm, kentin depremselliinin aratrlmas Çanakkale nin olas afetlere hazrlkl olabilmesi için kapasite gelitirme çalmalar Kentin yerel ve sivil tarihinin kentliler tarafndan aratrlmas, kentlilerin tarih duyarllnn artrlmas Topografyas elverili olan Çanakkale'de bisiklet kullanmn tevik. )skele Meydan ve Kordon Boyu'nun kentin aktörleri ve meydandaki hizmet salayclar ile mutabaktalar üzerinden yeniden düzenlenmesinin salanmas Tarihi kent mekanlarnn ve sivil mimarlk örneklerinin yaatlmas ve ilevsel hale getirilmesi Kent tarihinin, sosyal ve kültürel yapsnn korunmas, halka anlatlmas, gelecek kuaklara tanmas Tarih ve kültür deerlerinin korunmas ve yaatlmas Kentin dezavantajl gruplar olan, engelli, gençlik ve kadn çalma gruplar oluturulmas, paydalarn kapasitelerinin gelitirilmesi, kentte karar alma süreçlerine katlmalarn, kendi eylem planlarn gelitirmeye yönelik faaliyetlerde bulunmalarn salamak. 71 Demokrasi Atölyesi Deprem ile ilgili çalmalar Afetlere Hazrlanma Projesi Yerel Tarih Çalmalar Bisiklet Yollar Projesi )skele Meydan ve Kordon Boyunun düzenlenmesi Kentin tarihi dokusunu koruma çalmalar Yerel Tarih Evi Arkeoloji Bulumalar Dezavantajl Kesimlerin Kapasitelerinin Gelitirilmesi Bu yaplan çalma sonucunda Çanakkale Belediyesi'nin imar plannda yapm olduu deiiklik Oluturulan Demokrasi Atölyesi'nde halen faaliyetlere devam edilmektedir. Çanakkale'de depremle ilgili stratejiler yerel yönetim birimleri ve çeitli sivil örgütlenmelerle birlikte gelitirilmitir. Çanakkale nin olas afetlere hazrlkl olabilmesi için kapasite gelitirme çalmalar ile kentli halk ve kurumlar bilinçlendirilmitir. Yerel halkn da katlmyla kentin tarihine dair bir bilinç yaratlmtr. Sadece sivil kentliler ve yerel kurumlarla deil çeitli merkezi kurumlarla da ibirlii yaplmtr. )skele Meydan ve Kordon Boyu için yaplacak yeni düzenleme çalmasnda yerel halkn öncelik ve taleplerinin de gözetilmesi salanmtr. Yerel halkn da katlmyla kentin tarihine dair bir bilinç yaratlmtr. Bu bilinçle tarihin gelecek uaklara aktarlmas için çeitli çalmalar yaplmtr. ÇEYAP'n ardndan en geni katlml yerel tarih aratrmas projesi gelitirilmitir. Bu çalmaya birlikte balayan Arkeoloji Bulumalar düzenli olarak devam etmitir. Kentte yaayan dezavantajl gruplarn kent yaamna aktif katlm ve katlmc süreçlere dahil edilmesi anlamnda atlm en önemli admlardandr.

80 Tablo 5.3 den de okunabilecei gibi 2004 ylnda kentli duyarlln ve ortaklk ilikilerini gelitirmek, ilikiler an salamlatrmak ve parçacl yaklamlardan bütüncül yaklamlara geçmek amacyla kurulan Çanakkale Kent Konseyi, Çanakkale de sivil katlm ve ortaklklara dayal dier bir dönemin balangc niteliindedir. Yalnz temsilcilerin yer almad, tüm kentlilerin katlabilecei, söz haklarnn olduu bir yap öngörülmektedir. Çanakkale deki en üst karar organ Kent Konseyi olarak kabul edilir ve kent üzerine gelitirilecek tüm politika ve stratejilerde artk kent konseyi söz söyleyebilmekte ve etki yaratabilmektedir. Tablo 5.3: Çanakkale de Katlmclk Eylemleri III. Dönem ve Bugün DÖNEM PAYDALAR AMAÇ PROJE DEGERLENDRME 2004 Çanakkale Kent Konseyi Türkiye'de Kent Konseyi uygulamalarna ba*lanmadan resmi olarak Çanakkale Kent Konseyi kurulmu*tur Çanakkale kentinin en üst katlm 2001 ylnda tüzük hazrlama çalmalar ile 2004 Kent Konseyi Katlmclar mekanizmas olarak kent konseyi oluturulmas Çanakkale Kent Konseyi balamtr ylnda Çanakkale Kent Konseyi kurulmutur Çanakkale Kent Konseyi - Pazar Yerleri Çalma Grubu Çanakkale Kent Konseyi-Dolmu Taksi Çalma Grubu Çanakkale Kent Konseyi - Salk Çalma Grubu Çanakkale Kent Konseyi - Kadn Giriimciler Çalma Grubu Çanakkale Kent Konseyi - Kentsel Geliim Alanlar Çalma Grubu Çanakkale Kent Konseyi Çanakkale Valilii, Çanakkale Belediyesi, 18 Mart Üniversitesi, Çanakakle Ticeret ve Sanayi Odas, Çanakkale Ticaret Borsas, Çanakkale Ziraat Odas, Çasiad, Çanakkale Kent Konseyi, Çanakkale YG21 Çanakkale'deki Pazar yerlerinin daha salkl ve verimli kamusal alanlar haline getirilmesi ve bu konularda belediye tarafndan alnacak kararlarda katlmc olunmas Daha salkl ve yaanabilir bir kent için dolmu ve taksi güzergahlarnn, toplu tama sisteminin düzenlenmesi Halkn denetim mekanizmalarna katlm ile daha salkl kent iletmeleri Kadn giriimcilerin kapasite destek eitimleri verilerek, dezavantajl gruplardan olan kadnlarn ekonomik gelimelerine destek olmak Kentin yeni gelime alanlarna dair stratejilerin halknda katlmyla belirlenmesi 72 Pazaryeri Güzelletirme Projesi Dolmu Taksi Güzergahlar Düzenleme Projesi "Gel Beni Denetle" Kadn Giriimcileri Eitim ve Destek Projesi Karacaören Kentsel Gelime Alan Projesi Kent konseyi kararyla ilk yaplan uygulamalardandr. Kentlilerle birlikte kentlilerin öncelik ve ihtiyaçlara göre toplu tama sistemi yeniden düzenlenmitir. Halkn daha salkl bir kent için bilinçlenmesi ve kendi kendini kontrol mekanizmas gelimitir. Kentte yaayan kadnlarn ekonomik ve sosyal hayata katlmlar artmtr. Kentin gelime alanlar konusunda kentli halkn öncelik ve ihtiyaçlarnn belirlenmesi ve bu dorultuda stratejiler gelitirilmesi salanmtr. Çanakkale Kent Konseyi, Bakanlar Kurulu kararna uygun olarak tüzük yenilemi*tir Çanakkale kentinin vizyon ve misyonunun belirlenerek tüm paydalarn katlmyla Kent Eylem Plan'nn hazrlanmas Çanakkale Kent Eylem Plan 2005 ylnda Çanakkale'de tüm kurum ve kurulularn, mümkün olan en çok sayda kentlinin katlmyla bir Kent Eylem Plan hazrlanmasna balanmtr. Hazrlk süreci halen devam etmektedir. Mimdiye kadar yaplm en geni katlml yerel kalknma plandr. Misyon ve Vizyon belirleme aamalar katlmc yöntemlerle tamamlanm ve plan hazrlklar balamtr ylndan bu yana Dolmu ve Taksi Çalma Grubunun gerçekletirdii toplu tama sistemi ile ilgili deiiklik, Pazaryeri Güzelletirme Çalma Grubunun hazrlad 2 sonuç raporu, Salk Çalma Grubunun oluturduu ve halen uygulanan Gel Beni Denetle projesi, Kadn Giriimciler Çalma Grubunun hazrlad ve gerçekletirilen Kadn Giriimcileri Eitim ve Destek Projesi ve

81 Kentsel Geliim Alanlar Çalma Grubunun yeni gelime alanlar önerisi Kent Konseyi nin gerçekletirdii katlmc faaliyetler arasnda yer almaktadr ylnda Bakanlar Kurulu kararyla tüzüü deitirilen Çanakkale Kent Konseyi sivil olma durumu üzerinden deiimler yaanmaktadr. Yeni tüzük ile idari, ekonomik ve siyasi ballklar oluan kent konseyi faaliyetlerine, geçmiten gelen katlmclk esasna dayanan alkanl ile devam etmektedir ylnda hazrlklarna balanan Çanakkale Kent Eylem Plan çalmalar 2007 ylnda geni katlmla ve kentteki tüm paydalarn ortaklyla devam etmektedir. Kentle ilikili tüm resmi kurum ve kurulularn, sivil örgütlenmelerin ve kentli halkn en geni katlmyla sürmekte olan plan çalmasnda misyon ve vizyon belirleme aamalar tamamlanmtr sonuna kadar plann tüm uygulama projelerinin de hazrlanarak hayata geçirilmesi beklenmektedir. En geni katlmla hazrlanmakta olan bu plan sürecinde sadece bilgilendirmeden de öteye gidildii tüm süreçlerde katlma dair kullanlabilir platformlarn ve müzakere süreçlerinin yaratld görülmektedir. Çanakkale Kent Eylem Plan bölüm de deerlendirilmektedir. Tüm süreçlerden de okunabilecei gibi Çanakkale kentinde katlma dair toplumsal bir kültür olumutur. Bu kültürün devam etmesi için yurttalarn ayn farkndalkla kentlerine sahip çkmalar ve bu deeri sürdürülebilir klmalar gerekmektedir. Kurumlar ve kiiler aras ibirliklerinin artmas ve katlm alkanlnn devam etmesi ancak kentlilerin kendi duyarll ve kararll ile salanabilecektir. Çanakkale Belediyesi de tüm bu süreçlerin içerisinde hizmet salayc ve planlar oluturan mercii olarak halkn katlmn önemli bir politika olarak benimsemitir. Resmi internet sitesinden yapt bilgilendirmeler, kendi yapsnda oluturduu halkla ilikiler birimleri, cep telefonlar üzerinden yaplan YaynCell uygulamalar ve aylk yaymlanan Barn Kenti Dergisi ile kentli halkn bilgilendirilmesi, istek ve taleplerinin karlanmas için çalmaktadr Çanakkale Kent Eylem Plan Kentlilerin ve kentin yaam ve çevre kalitesinin yükseltilmesi ve sürdürülebilir klnmas ancak kentte yaayan herkesin katlmyla alnacak ortak kararlar ve uygulanacak ortak politikalar ile salanabilmektedir. Bu çerçevede çalmalar yürütülen Çanakkale Kent Eylem Plan, Birlemi Milletler Kalknma Program

82 Yüzyl Eylem Plan nn Çanakkale de uygulanmasdr ylndan bu yana Çanakkale de uygulanmakta olan Yerel Gündem 21 in öncelikli hedefi kent eylem plannn katlmc bir yöntem ile hazrlanmas eklinde tanmlanmaktadr. Plann yaplaca corafi snrlama ilçeler ve kentin etkileim içerisinde bulunduu dier bölgeler olarak belirlenmitir. Hazrlanan plann 2007 senesi içerisinde tamamlanmas ve uygulama planlarnn 7 er yllk hazrlanmas öngörülmektedir. 33 Çanakkale Kent Konseyi hazrlad Çanakkale Kent Eylem Plan için u tanmlamay yapmaktadr: Çanakkale deki kurum, kurulular ve farkl ilgi gruplarnn sorumluluklarn, taahhütlerini, hedeflerin ve eylemlerin genel çerçevesini çizen, uygulamalarna rehberlik eden eyleme yönelik kentsel mutabakat belgesidir. Kent eylem plan Çanakkale nin gelime eksenlerinin belirlendii, ekonomik, ekolojik ve toplumsal sürdürülebilirlie ulamak için yararlanlan kolektif bir süreçtir. Sorunlara ve ihtiyaçlara kentin bütünü kapsamnda orta ve uzun vadeli perspektifle yaklalr. Planda toplumsal öncelikler belirlenip, mevcut kaynaklarla, olanaklarla hedeflere ulamann yöntem, araç ve mekanizmalar saptanr. Her eye cevap aranmaz, hangi kararlarn ve eylemlerin dierlerinden daha önemli olduunu belirlenir. 34 Kent Eylem Plan nn yaplma gerekçeleri ise öyle tanmlanmaktadr: Kentimizi dier kentlerden farkl klan özellikleri öne çkarp dünya kentleri ile yarmasnn olanaklarn da oluturmak üzere kentin gelimesine öncülük edilmesi, deien koullarda yalnzca kent yöneticilerini deil ayn zaman da kentlilerin de kendi geleceklerinin kararn verme sorumluluu ile kar karya olmas, kuaklararas ve kuaklar içi adalet temelinde Çanakkale nin, doal, sosyal ve ekonomik geliimi için ortak bir mutabakatn salanmas 35 Çanakkale Kent Eylem Plan nn amac; kentteki çevre ve yaam kalitesinin yükseltilmesi ve sürdürülebilirliinin salanmas, Çanakkalelilerin bireysel ve toplumsal gelimelerinin en az kaynak kullanarak en ksa zamanda gerçekletirilmesidir. Planlama sürecine dair belirlenen temel ilkeler ise; Yerel hizmet kullanclarnn istek, deer ve ideallerini yanstmas, Doal kaynaklarn ve doann tama kapasitesinin dikkate alnmas, Sra Sende Kent Eylem Plan Çalma Gruplar Sonuç Raporu, syf.3. 74

83 Teknik deerlendirmelerin ve katlmc konu analizlerinin birlikte kullanlmas, Ekonomik, toplumsal ve ekolojik gelime süreçlerinin dengelenmesi, Kuaklar içi ve aras adaletin salanmasdr. Çanakkale Kent Eylem Plan nn hazrlanma gerekçeleri içerisinde kentte yaayanlarn farkl ya, cinsiyet, gelir durumu, ideoloji ve dinlerden geliyor olmasna karn ayn kentte yaamak üzerinden ayn ortak gelecei paylaacak olmalar yer almaktadr. Tüm bu farkl kesimlerin gelecekte de mevcut durumda da ortak paydalar daha kaliteli bir yaam sürmeleridir. Farkl kurum ve kurulularn ayrca da kentli bireylerin her birinin tek tek oluturduklar politikalar ya da uygulamalarn ortak bir paydada birletirilmesi kaçnlmazdr. Bu sebepten bütünsel bir planlama anlay benimsenmitir ve tüm Çanakkalelilerin katlmna açk bir koordinasyon süreci öngörülmektedir. Ekonomik, toplumsal ve ekolojik gelime eksenlerinin, önceliklerin, bu eksen ve hedeflere ulamann yöntem, araç ve mekanizmalarnn tüm kentlilerle birlikte belirlenecei bir ortaklk sürecini öngören Çanakkale Kent Eylem Plan, sosyo-kültürel olarak; salk, eitim, sosyal hizmetler, spor, kent güvenlii, kültür-sanat, çevre ve altyap olarak; su temini ve kullanm, enerji üretimi ve tüketimi, atk yönetimi, su yönetimi, afetlere hazrlanma, kent içi ve ehirleraras ulam, yeil alan ve parklar, çocuk bahçeleri ve oyun alanlar, dinlenme-elenme alanlar, kentleme kentlileme, ekonomik olarak; i ve istihdam olanaklar 36 gibi konularda eylem, politika ve projelerin tümünü içermektedir Katlmc Planlama Yakla*m: Plann hazrlanma sürecine dair payda olacak kurumlar önceden belirlenmitir ancak plann tanmlanmasnda tüm Çanakkalelilerin hazrlanma, uygulanma ve deerlendirme süreçleri içerisinde bulunmalar öngörülmektedir. Hizmet üreticilerinin ve bu hizmetlerden yararlanan kentlilerin tümü planlama sürecinde aktif katlm göstermelidir. Çanakkale )li Valililii, Çanakkale Belediyesi, 18 Mart Üniversitesi, Çanakkale Sanayi ve Ticaret Odas, Çanakkale Ticaret Borsas, Ziraat Odas Çanakkale Mubesi, Çanakkale Sanayicileri ve )adamlar Dernei (ÇAS)AD), Kent Konseyi Çanakkale Yerel Gündem 21 asl paydalar olarak belirtilmektedir. Bu 36 Sra Sende Kent Eylem Plan Çalma Gruplar Sonuç Raporu, syf.1. 75

84 tanml kurum ve kurulularn yan sra dezavantajl kesimlere, sivil toplum kurulularna ve birey olarak tüm kentliye de açk çar yaplmaktadr. Bu plan ile kurum, kurulu, farkl ilgi gruplar ve kentlilerin sorumluluk ve taahhütleri belirlenmitir ve yönlendirici bir belge niteliindedir. Tüm paydalarn ve katlmclarn uygulamalarnda koordineli çalabilmeleri için rehberlik etmektedir. Belirlenen katlm ilkeleri ise öyledir: 37 Kent Eylem Plan çalmalarna en geni katlmn salanmas, Kurulularn deiik birimleri ve seviyelerindeki çalanlarn planlama sürecine dahil edilmesi, Gerektiinde kapsaml bir durum analizi için kuruluun faaliyet alanyla ilgili dier kurulularn ve kesimlerin görülerinin alnmas, Planlama için hizmet salayclar ve kullanclar arasnda örgütsel yap oluturulmas, Hem etkili bir planlama ekibinin oluturulmas hem de vatandalarn plan üzerindeki denetim olanaklarnn güçlendirilmesi, Planlama sürecine katlanlarn deerlendirme, analiz, hedef belirleme, strateji oluturma, kaynak kullanma yöntemlerini öretme ve uygulamasn kolaylatrma. Çanakkale Kent Eylem Plan (ÇKEP), Çanakkale Belediyesi tarafndan hazrlanan Stratejik Plan, Çanakkale Kent Konseyi Yönetmelii, Avrupa Kentsel Mart, Yerel Gündem 21 Program ve 5393 sayl Belediye Kanunu 38 ile yasal dayanan oluturmaktadr. Hazrlanma ve uygulama aamalarnda katlmc mekanizmalar öngören plan çalma esaslarn Çanakkale Kent Konseyi Tüzüü ile oluturmutur. 39 ÇKEP n paydalarnn belirlenmesi için Çanakkale Belediyesi tarafndan yaplm olan payda analizi kullanlmtr. 40 Esneklik gösteren bu payda analizi plann aamalar gelitikçe revize edilmektedir. Bu payda analizinde 4 farkl gurplama yaplmtr; iç paydalar, d paydalar, stratejik paydalar ve vatandalar. Kentte üretilecek olan her hangi bir strateji veya politikadan dorudan ya da dolayl olarak 37 Sra Sende Kent Eylem Plan Çalma Gruplar Sonuç Raporu, syf sayl Belediye Kanunu için Ekler bölümüne bavurulabilir. 39 Çanakkale Kent Konseyi Tüzüü için Ekler bölümüne bavurulabilir. 40 Çanakkale Belediyesi tarafndan yaplan payda analizi eklerde verilmitir. 76

85 etkilenecek olan herkes bu plann katlmcs olarak kabul edilmektedir (Tümay, 2007) Organizasyonel Yap Çanakkale Kent Eylem Plan çalmalar iki ayr organizasyonel yap tarafndan yürütülmektedir. Çanakkale Kent Konseyi nin genel ilke ve kararlar ve eilimlerini gözeterek plan çalmalarnn salkl yürümesini salamaya yönelik çalan yap içerisinde; Yönlendirme Kurulu, Plan Danman, Plan ve Proje Destek Ekibi ve Sekretarya yer almaktadr. Plann hazrlanma çalmalarn yürüten yap ise, Egüdüm Komitesi, Çanakkale Kent Konseyi ve Çanakkalelilerden olumaktadr. Organizasyonel yap içerisinde bulunan birimlerin birbirleriyle olan ilikileri Mekil 5.1 de 41 gösterilmektedir. PAYDALAR MECLS Çanakkale Kent Konseyi DANIMAN YÖNLENDRME KURULU Valilik, Belediye, On Sekiz Mart Üniversitesi, Sanayi ve Ticaret Odas, Ticaret Borsas, Ziraat Odas, Çanakkale Sanayici ve Adamlar Derne!i Temsilcileri ile YG-21 Koordinasyon Kurulu ve Çanakkale Kent Konseyi Yürütme Kurulu SEKRETERYA Çanakkale Yerel Gündem 21 EGÜDÜM KOMTES Çalma Grubu Temsilcilerinden oluur KENT BLG SSTEM PLAN VE PROJE DESTEK EKB ÇALIMA GRUPLARI ALT ÇALIMA GRUPLARI PROJELER Mekil 5.1: Organizasyonel Yap ve Koordinasyon Memas 41 Çanakkale Kent Eylem Plan Broürü nden alnmtr. 77

86 Yönlendirme Kurulu: Çanakkale Valilii, Çanakkale Belediyesi, 18 Mart Üniversitesi, Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odas, Çanakkale Ticaret Borsas, Çanakkale Ziraat Odas, Çanakkale Sanayici ve ) Adamlar Dernei temsilcileri ile Çanakkale Kent Konseyi Yürütme Kurulu ve Yerel Gündem 21 Koordinasyon Kurulu ndan olumaktadr. Plan Dan*man: Plann hazrlanma çalmalarnn yönlendirilmesi, egüdümlenmesi, bütünletirilmesi, planc ekip ve paydalarn kapasitelerinin arttrlmas ve d ilikilerinin gelitirilmesi dorultusunda katkda bulunan plan danmandr. Plan ve Proje Destek Ekibi: Yönlendirme Kurulu üyesi kurum ve kurulularn görevlendirdii kiilerden olumaktadr. Çalma Gruplar tarafndan belirlenen projelerin oluturulmas sürecinde teknik destek salamakta, yurtiçi ve yurtd fonlardan yararlanmak üzere gerekli çalmalar gerçekletirmektedirler. Sekretarya: Çanakkale Yerel Gündem 21 tarafndan yürütülmekte olan sekretarya, yönlendirme kurulunun toplantlarn organize etmekte, bu toplantlar için gerekli bilgi ve dokümanlar hazrlamakta, yönlendirme kurulu kararlarn gereksinimlere göre yönlendirmekte, danmanlar ile ilikileri kurmakta, Egüdüm Komitesi ile ilikileri organize etmekte, Çalma Gruplar nn organizasyonunu salamakta ve çalmalarna destek vermektedir. Çal*ma Gruplar: Çevre ve Altyap, Ekonomik, Toplumsal-kültürel Çalma Grubu olarak üçe ayrlan çalma gruplar, Kent Konseyi Genel Kurullarnda ayrntl ve derinlemesine bilgi üretilmesine katk salamak, konu ile ilgili detayl ve deerlendirmeye sunmak üzere çalmalar hazrlayp doru kararlar verilmesine katk salamak amacyla oluturulmulardr. Çalma gruplarna gönüllü kentlilerin katlm haricinde resmi kurumlar (valilik, belediye), uzmanlar ve sivil toplum kurulularndan temsilciler de katlmaktadrlar. Çalma gruplar belirlenen alanlarda Kent Eylem Plan na girdi oluturacak bilgilerin toparlanmas, hedeflerin belirlenmesi ve bu hedeflerin somut politika ve uygulama stratejilerine dönütürülmesini salamakla yükümlü klnmaktadrlar. Gerekli alt çalma gruplarn oluturabilmekte ve belirlenen hedeflerin gerçekletirilmesine yönelik projeler gerçekletirebilmektedirler. 78

87 E*güdüm Komitesi: Çalma Gruplar temsilcilerinde olumaktadr. )levi, çalma gruplar arasnda iletiimi, paylam ve yardmlamay salaycdr ve yönlendirme kuruluna gerekli bilgileri iletmektedir. Çanakkale Kent Konseyi: Çanakkale Kent Eylem Plan sürecinin stratejik nihai karar organ olup, tüm paydalardan olumaktadr. Sürecin yaps, ileyii, organizasyonu gibi konularda yönlendirme kurulu için tavsiye niteliinde temel ilke kararlar üretmekte, uygulamalar izlemekte ve deerlendirmektedir. Çanakkaleliler: Tüm hemeriler bu tanm içerisinde yer almaktadr. )steyen her Çanakkaleli bu süreçlerin her bir aamasnda öneri, deerlendirme ve düünceleriyle katlabilmektedir Planlama A*amalar Kent Eylem Planlar için belirlenen aamalar temelde iki süreçten olumaktadr. Öncelikli olarak hazrlk süreci ve daha sonra da uygulama süreci kendi içerisinde aamalandrlmaktadr (bkz: 5.1). Bu aamalandrma sistemiyle belirlenen ÇKEP in aamalar da aadaki gibidir 42 : Hazrlk A*amas Bilgilendirme: Kent Eylem Plan nn (KEP) hazrlk aamasnda Çanakkale Kent Konseyi Tüzüü nde belirlenmi paydalara faks, e-posta yoluyla, yerel basn yoluyla tüm kentlilere ve Kent Konseyi ne de genel kurullarla bilgilendirme ve çar yaplmtr. Bu çar dorultusunda tüm paydalarla ortaklklar kurulmutur. Ortaklklar katlm yöntemlerine tercihlerine göre snflandrlmtr: Fikir ve uygulama Finansman Çalma gruplarnda temsilci bulundurma eklinde farkl yollarla hazrlanacak olan plana katlm göstermektedirler. Ayrca halkn katlmn arttrmak amac ile aamal olarak bilgilendirme çalmalar yaplmtr. 42 Aamalarda gerçekletirilenlerle ilgili bilgiler için, )smail Tümay ve Prof. Dr. Korel Göymen ile yaplan kiisel görümelerden ve sra sende kitapçndan yararlanlmtr. 79

88 Kentteki toplu tama araçlarndaki elektronik panolarda ÇKEP ile ilgili bilgi veren 3 farkl film gösterilmitir. (Çanakkale kentinin toplu tama araçlarn günde ortalama kii kullanmaktadr) Kent Eylem Plan n nedir? Sra Sende, neden ve nasl katlmal? Kent yöneticilerinin Kent Eylem Planna destei nedir? Çalma gruplarnn oluturulmas: Ön hazrlk sürecinde yaplan çarnn ardndan Toplumsal ve Kültürel Çalma Grubu, Ekonomi Çalma Grubu ve Çevre ve Alt Yap Çalma Grubu olarak 3 ana balk altnda çalma gruplar oluturulmutur. Kolaylatrc kurulun oluturulmas: Plann hazrlk ve uygulama aamasnda kolaylatrc rolü üstlenmek üzere oluturulan kurulda Çanakkale Belediye Bakan, Yerel Gündem 21 gönüllüleri ve plan danman yer almaktadr. Yerel Gündem 21 Genel Sekreterlii nin oluturulmas: Kent Konseyi nin kurulmas sürecinde bu aama gerçekletirilmitir. Dier koordinasyon birimlerinin oluturulmas: organizasyonel yap oluturulmutur. Bölüm de aktarlan Uygulama A*amas Mevcut durumun saptanmas: Oluturulan çalma gruplar tarafndan kente ait sorunlar ve potansiyellerle ilgili mevcut durum raporlar hazrlanmtr. Hazrlanan raporlar tüm paydalara gönderilmitir. Ayrca raporlarn özetleri 1500 adet baslarak, Troia Toplum Merkezi, Barbaros Toplum Merkezi, Cevatpaa Toplum Merkezi ve Çanakkale de bulunan çraklk eitim merkezlerine datlmtr. Ardndan paylam toplantlar düzenlenerek öneriler alnm ve 30 yl sonraki Çanakkale kenti üzerinden bir misyon ve vizyon belirleme çalmas yaplmtr. Toplam 40 paylam toplants düzenlenmitir. Vizyon belirleme: Misyon ve vizyon belirleme için 3 farkl kaynaktan yararlanlmtr. Belirlenen misyon ve vizyon ile ilgili bilgilendirme de 5000 adet basl el ilan ile yaplmtr. 80

89 2004 ylnda Ege Ekonomiyi Gelitirme Vakf ve Devlet Planlama Tekilat nn çeitli aktörleri de dahil ederek Çanakkale de gerçekletirmi olduu il vizyonu çalmas, )l Özel )daresi, Çanakkale Belediyesi ve 18 Mart Üniversitesinin hazrlam olduklar Stratejik Planlar içerisinde yer misyon ve vizyon bölümleri, Paylam Toplantlar sonucunda çkan eilimler. Sra Sende slogan ile 1000 adet afi baslarak Çanakkale il merkezinde bulunan berber, kuaför, kahvehane, çraklk eitim merkezleri, toplum merkezleri gibi halkn günlük eriiminin olduu yerlere datm yaplmtr. Hedeflerin belirlenmesi: Mevcut durum raporlar ve danma toplantlarnda çkan hedeflere yönelik eilimlerle kent eylem plannn öncelikli hedeflerinin belirlenme aamasdr. Eylem Plan hazrlanmas: Hedeflerin ve vizyonun netletirilmesinin ardndan plan aamasna geçilmesi için kent konseyine 3 temel konu sunulmutur; Çalma Gruplar raporlar ve Danma Toplantlar Raporlar bilgilendirme ve danma amaçl olarak, kentin misyon ve vizyonunun sonuç metni. Ancak Kent Konseyi Kent Eylem Plan ile ilgili son karar mercii olduu için deitirilmesine yönelik öneri ve talep geldii takdirde deitirilebilecektir. Henüz 4. aama olan kent eylem plan hazrlama aamas tamamlanmam, öncelikli projelerin belirlenmesi, tüm ortaklarca benimsenmesi ve uygulama-deerlendirme aamalarna geçilmemitir Çanakkale Örnek Alan De4erlendirmesi Çanakkale kentindeki geçmiten bugüne sivil oluumlar ve katlmc demokrasi örnekleri incelendiinde kentin kendisine dair bir kültürün olutuu görülmektedir ylnda ilk örneklerin yaand Çanakkale de kente dair oldukça güçlü bir farkndalk olumutur. Tablo 5.1, 5.2 ve 5.3 de de görülebilecei üzere kentte katlm bir kültür, bir alkanlk halini almtr. Mortan n 2003 ylnda yapm olduu aratrmann sonuçlarndakentteki STK potansiyelinin güçlülüünden bahseder ve kenti ilerletecek güçler arasnda kenti sahiplenen STK larn güçlülüü etken olarak göstermektedir. Bu alkanln yerel kalknmaya olan olumlu etkisi kaçnlmazdr. 81

90 Planlama süreçlerinde kentli bireylerin tek tek katlmnn salanmas her zaman mümkün olmamaktadr. Halkn her daim danabilecekleri ve bilgi alabilecekleri yaplar haline gelen Kent Konseyi halk tarafndan bir ikayet mercii olarak görülmesi (Tümay, 2007) sebebiyle çözümlerin üretilmesini ve ileyii zorlatrmaktadr. Kentte yaayanlarn daha yüksek yaam kalitesine ulaarak birlikte yaayabilmeleri için kent konseyine tayacaklar sorunlarla birlikte çözüm önerilerini de beraberinde getirmeleri gerekmektedir. Ksa vadeli düünme pratii üzerinden somut beklentilerin olmas da katlm olumsuz yönde etkilemektedir (Göymen, 2007). Genel eilim kentin sorunlar ile ilgili uzun vadeli düünmemek üzerindendir. Kent Konseyi nde gerçekletirilen çalmalarn tümü gönüllü olarak yürütüldüü için de getirilen her türlü soruna çözüm üretilmesi beklenmemelidir. Ancak sorunlarn birlikte tartlp, çözümlerin birlikte üretildii ortak bir platform olarak görülmelidir. Sorunlarn uzun vadeli ortaya koymalar gereken kent halknn bu sorunlarn önceliklendirmeleri de gerekmektedir (Tümay, 2007). Katlm etkin ve verimli klmak için kentlilerin katlm, yaptrm gücüyle ilgili inancnn artrlmas ile salanabilecektir. Tümay a göre bu inancn yeteri kadar olmaynn sebepleri arasnda geçmi yerel yönetimlerin kayrmac yaklamlar bulunmaktadr. Türkiye deki Belediyecilik deneyimlerinin brakt en büyük olumsuz etki olan kayrmac yaklamlardr. Bu olumsuz deneyimlerin izini halen tamakta olan kentliler, yerel yönetimlerin politika ve uygulamalarna olan güvenlerinin bir ksmn kaybetmilerdir. Geçmiten gelen bu güven kayb katlm olumsuz yönde etkilemektedir. (Tümay, 2007) Temsili demokrasinin olumsuz etkilerinden biri de belediye seçimlerinde siyasi partiler üzerinden iktidar olacak temsilcilerin belirlenmesidir. Yönetimde olan siyasi iktidarn gerçekletirmi olduu olumlu politikalar dier bir partiyi destekleyen kentli için olumsuz bir politikaya dönüebilmektedir. Oysa ki gerçekletirilen politikalarn olumlu ya da olumsuz tümü kentlilerin tamam üzerinde etkisini göstermektedir. Sivil halk arasndaki siyasete uzak olma durumu ve siyasetin içerisinde olanlarn da farkl ideolojilerden gelmeleri katlmn etkinliini arttracak olan birlikte i yapma pratiini olumsuz yönde etkilemektedir. Çanakkale kenti için de geçerli bu durumu Göymen (2007) öyle açklamaktadr: Farkl siyasi bak açlarna sahip kentliler gelecek nesiller için daha iyi bir kent hayalini bir politikaya dönütürebilmek için kendilerininkinden farkl bir siyasi görüteki kentlilerle ortaklaa çalabilmeyi örenmeleri gerekmektedir. 82

91 Çanakkale de tüm paydalarn fikir ve uygulama süreçlerinde destek vermeleri ancak finansal destek konusunda bir çok paydan uzak durmas katlmc planlamann uygulama aamasna geçme sürecini olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrca merkezi yönetimde Çanakkale yi temsil eden siyasetçilerin konuya olan ilgisizlikleri de olumsuz etkilerin artmasna sebep olmaktadr. Ortaklk esasna dayal yaplan bu süreçte, kurumlar arasndaki ve kurumlarn kendi içlerindeki iletiimsizlik uygulamay güçsüz klan etkenlerden biridir. Bu sebepten kurumlar içerisinde i bölümünün ve görev tanmlarnn açk ve net bir ekilde ortaya konmu olmas gerekmektedir. Çanakkale de ileyen ortaklk sürecinde bu olumsuz etki açkça görülmektedir: Kurumsal olarak temsil ediliyor olunmasnn yan sra temsilci olan kiilerin de sürece tam katk koymalar beklenmektedir. Ancak gerek temsil edilen kurumun kendi içerisinde gerekse kiilerin katk koyma yönündeki etkinlikleri süreç içerisinde yeteri kadar görülmemektedir (Uyav, 2007) Temsiliyet üzerinden katlmla ilgili sorunun bir dier boyutu ise kurumun isteksiz temsilcinin istekli olmas üzerinden yaanmaktadr. Üniversite bünyesinde bulunan akademisyenlerin bireysel özveri ve çalmalaryla üniversitenin destei salanmaktadr. Ancak, kente en çok katk salayabilecek kurumlardan biri olan üniversite tarafndan kurumsal bir destek salanamamaktadr (Uyav, 2007). Üniversite üzerinden yaanan bu sknt payda olarakgörülen sendikalarla da yaanmaktadr. Yerel kalknmaya büyük katk salayabilecek sendikalar kurumsal destek vermemektedirler. Yaplan payda toplantlarna en az katlm sendikalar tarafnda görülmektedir (Uyav, 2007). Çanakkale de kurumsal temsiliyetle gelen katlmdan çok bireysel katlmn daha fazla olduu gözlenmektedir. Bireylerin ise daha çok kiisel ve gündelik beklentilere deiniyor olmas ve bu beklentilerin ksa vadede karlanamyor olmas nedeniyle sürecin balangcnda etkin olan katlm 6 ayn ardndan düüe geçmitir. Katlmn alglanma biçimi ve katlma olan inanç farkllklar nedeniyle kurumlardan çok kentli halkn bireysel katlm üretim süreçlerinde ön plana çkmaktadr. Çanakkale de yaanan bu süreçte katlmcln sadece fiziksel var olutan ibaret olmadn görülmektedir. Katlmclk ile üretim arasndaki güçlü balar, Çanakkale de yaanan bu katlmc sürecin popülist bir yaklamdan öte olduunu göstermektedir (Erten, 2007). 83

92 Çanakkale deki bu süreç içerisinde katlma dair yaanan en büyük skntlardan biri de yala ilgili olduu görülmektedir. Yaplan plan 30 yllk bir öngörü üzerinden hazrlanmasna ramen 30 ya altndaki gruplara yeteri kadar ulalamad görülmektedir. Çocuklar için alan yaratlamad gibi gençler de yeteri kadar organize edilememitir (Uyav, 2007). Katlm etkileyen en önemli faktörlerden biri de katlm mekanizmalarnn nasl kurgulanddr. Metodolojinin önceden tasarlanm olmas etkin katlm ve bunun üretimlerini de beraberinde getirecektir. ÇKEP hazrlanrken toplant metodolojisinin önceden belirlenmemi olmas hem uzun toplantlara ve kararlarn gecikmesine hem de zamanla kurumlar aras çatmalara sebep olmutur. (Uyav, 2007). ÇKEP özelinde hazrlanm olan i takvimine yönlendirme kurulunun kararlar dorultusunda yeni faaliyetlerin de eklenmesi nedeniyle, zamansal skntlarn yaand ve katlmn bu zaman zarfnda azald gözlemlenmektedir. Ayrca bütçenin tüm kalemlerinin balangç aamasnda belirlenmemi olduu görülmektedir. Beklenmedik bütçe kalemleri ve i takvimindeki sarkmalar nedeniyle sürecin uzamas halkn katlmn ciddi oranda düürmektedir (Uyav, 2007). Çanakkale Kent Konseyi Bakanlar Kurulu karar ile deien ve son halini alan tüzüü ile siyasi, idari ve ekonomik olarak belediyenin vesayet denetimi altndadr. Çanakkale de katlm bir alkanlk haline getirmi sivil oluumlarn bu tip bir vesayet denetimi altna girmeleri nedeniyle etkinliklerini azalttklar gözlemlenmektedir. Tüm vesayet denetiminin belediyeye ait olmas Çanakkale gibi katlmcln kültür haline geldii bir yapda verimi azaltmaktadr. Ayrca siyasi ve ideolojik bir yapya sahip olan belediyelere kar güvensizlik nedeniyle de böylesine bir bamllk katlmn etkinliini azaltmaktadr (Erten, 2007) Yerel Yönetim sürece temsilcileriyle katlm göstermektedir. Ancak belediye içerisinde henüz katlmc planlama yaklamnn ve kent eylem planna dair inanç ve güvenin yeteri kadar gelimemi olduu gözlemlenmektedir. Kurumsal planlarn tüm kentin öncelik ve taleplerini karlayabilmesi ancak katlmc bir planlama yaklamyla gerçekletirilebilir (Göymen, 2007). Belediye tarafndan hazrlanan stratejik plann kurum temsilcilerince her türlü plann üzerinde görülmesi kent eylem 84

93 plann iyi niyetle hazrlanm, modernist bir belge olarak görmelerinden öteye götüremeyecektir. Yerel kalknmay hedefleyen bir politikay öngören ÇKEP, kalknma stratejilerini sadece doal çevrenin korunmas ya da ekonomik gelimenin salanmas üzerinden deil kent halk için daha iyi bir yaam sunmak üzerinden oluturmaktadr. Kentin geliim stratejilerinin kentin dinamikleri üzerinden kurulmu olmas ve insan odakl bir planlama yaklamnn hüküm sürmesi tüm kanallarn halkn katlmna açk olduunu göstermektedir. Bu çerçevede deerlendirilen ÇKEP in yerel kalknmaya öncelik tand ve bunu tüm paydalarn katlmyla salamay politika olarak benimsedii görülmektedir. Çanakkale de uygulanan Kent Eylem Plan nn en avantajl yönlerinden biri, katlmn birikimsel bir süreç olmasdr. Tablo 5.1, 5.2 ve 5.3 te de görülecei üzere geçmiten günümüze gelen katlmc eylemler, katlmn Çanakkale de geleneksel bir hal aldn, hem yerel yönetime ait, hem çeitli sivil inisiyatiflere ait hem de Çanakkale de yaayan kentlilere ait bir alkanlk olduunu göstermektedir. Geçmite yaanm bu giriimlerin günümüze olan etkisi hem kurumlar hem de kentli halk üzerinde bir farkndalk yaratmtr. Bu farkndalk üzerinden katlmn saland ÇKEP ile ilgili olarak en temel çkt sonuç deil süreç olacaktr. Sürecin baarl yürüyor olmasnn sebebi birlikte hareket etmenin önemini kavram ve benzer deneyimleri yaam kii ve kurumlarn var olulardr. Hazrlk aamasnda görülen en büyük olumsuzluk plann ne ie yaracana ve somut çktlarnn nasl alnacana dair belirsizlikler olarak gözlenmitir. Ancak sonuçtan çok süreci önemli klnmas salanm ve Ben kavramndan Biz kavramna (Göymen, 2007) geçilmitir. Süreç içerisinde katlma dair edinilen kazanmlar nedeniyle halka ve Çanakkele deki tüm paydalara kentin geleceinde önemli roller yüklemektedir. Sürecin balangcndan itibaren azalan bir katlm olmasna ramen, çeitli aamalarda baslan yaynlarla birlikte, kentli halk kendi bireysel katklaryla kurumlar olmadan da üretim yaplabileceini görmülerdir. Paylam toplantlarnn ardndan gönüllü profesyoneller tarafndan bu toplantlarn notlar üzerinden bir deerlendirme raporu hazrlanmaktadr. Bu deerlendirme raporunun hazrlanyor olmas plann kendisinden çok kent için sürecin önemini bir kez daha ortaya koymaktadr. 85

94 Halkn tümünüm katlmna açk olan ÇKEP in tanmlanmasnda hizmeti üretenler ile hizmetten yararlananlarn birlikte plan hazrlamas hedeflenmektedir. Plana her aamasnda destek salayan Çanakkale Belediyesi nin farkl sivil toplum kurulular tarafndan gerçekletirmi olan aratrmalardan yararlanmas yerel yönetimin de sivil toplum kurulularyla olan ibirliine ne kadar açk olduunu göstermektedir. TESEV 43 in Çanakkale ilinde salanan kamu hizmetlerinden memnuniyeti ölçmek üzere gerçekletirdii belediye hizmetlerinden müteri memnuniyeti anketleri ve yine TESEV tarafndan gerçekletirilen Çanakkale )li ne Ait Gelimilik Aratrmas, EGEV ve DPT nin ortak yapm olduu kent vizyonu çalmas belediyenin koyduu katkda bir yol gösterici niteliinde olmutur. ÇKEP hazrlk sürecinde raporlar uzmanlar tarafndan hazrlanarak halkn önüne getirilmemitir. Bu raporlarn hazrlanma sürecine halk da katarak plann kentliler tarafndan benimsenmesi salanmtr. ÇKEP kurumlar aras ya da bir kurum içi stratejik plan deildir. Bu sebeple daha kapsayc ve daha çok katlml bir süreç yaanmaktadr. ÇKEP in snrlar belirlenirken yasalarla belirlenmi snrlar üzerinde gidilmemitir. Bu da ihtiyaç ve önceliklere göre belirlenen politikalarn daha geni bir alanda ve daha etkin kullanmn beraberinde getirmektedir. Plann temel ilkeleri arasnda yer alan Yerel hizmet kullanclarnn istek, deer ve ideallerini yanstmas ilkesi politika üretme ve stratejileri uygulama aamasnda katlmc ve eitlikçi bir yaklam vurgulamaktadr. Ekonomik, toplumsal ve ekolojik gelime süreçlerinin dengelenmesi ilkesiyle de yerel kalknma konusunda toplumsal çkarlarn önemi ortaya konarak sosyal kalknma yaklam sergilenmektedir. Plann uygulamasnda hedef Ortak çkarlar dorultusunda yerel kaynaklarn harekete geçirilerek, farkl kurum, kurulu ve kentlilerin birlikteliinden bir çoalma etkisi veya sinerji yaratlarak uygulanmas dr. Bu uygulama hedefi yerelin tüm aktörlerini kapsad gibi özellikle kentlilerin birlikteliini baz alarak ortak bir paydada buluulmasn salamaktadr. Planlama sürecine bir imece usulü olarak bakan hedefler dorultusunda hazrlk sürecinde yer alacak paydalar ve bu paydalarn kendilerini katabilecekleri 43 Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakf: 86

95 mekanizmalar tanmlanmaktadr. Hazrlanmasnda ve uygulanmasnda tüm katlmclara eit haklar tanyan plan süreci tam bir katlmc demokrasi yaklam sergilemekte ve payda olmak isteyen herkes için bir garantör niteliindedir; tüm katlmclar eit önemde olup hiç kimsenin dierine kendi düüncesini /eilimini empoze etmesi söz konusu olmayacaktr. 44 Belediye tarafndan hazrlanm olan Stratejik plan kurum içerisindeki çalanlar tarafndan kent eylem plannn üzerinde görülmektedir. Her hangi bir yasal balaycl olmamas nedeniyle yeteri kadar kurumsal kabul edilmemesinin yan sra, bilimselliine üphe ile baklmakta ve bir iyi niyet çalmas olarak görülmektedir. Bu bak açsyla yaklaan bir belediyenin kurumsal olarak katlm anlayn benimsemesi ancak popülist yaklamlarn ötesine geçebilmesiyle mümkün olacaktr. Çanakkale Kent Eylem Plan nn bir iyi niyet çalmasndan öte olduu kabul edilerek bundan önce hazrlanm ve bundan sonra hazrlanacak planlara rehberlik etmesi gerekmektedir. Sadece örgütlenmi sivil topluluklarn deil, bireylerin de katlmna açk olan bu planda, paydalarn tüm süreçlerde yer alabilecei görülmektedir. Katlmc demokrasiyi temel ald açkça görülen bu kent eylem plan, yerel yönetim ve sivil halk uygulamalarda gelenekselci davranmad sürece örnek tekil edebilecek niteliktedir. Çanakkale kentinin dinamiklerini etkileyen çok fazla d etken bulunmaktadr. Özellikle jeopolitik konumu üzerinden merkezi idare tarafndan kent hakknda alnan kararlar Çanakkale deki toplumsal katlm kültürünün olumasna neden olmutur. Son karar merciinin Kent Konseyi olmas kente dair politikalarn belirlenmesi, izlenmesi ve deerlendirilme aamalarnda halkn söz sahibi olmasna olanak tanmaktadr. Tüm bu süreçlerden sorumlu olan Kent Konseyi belirledii katlmc politikalarla yerel halkn tüm süreçlerin içerisinde olmas için halen politika ve mekanizma gelitirmeyi sürdürmektedir

96 6. SONUÇLAR VE TARTIMA Yerel kalknmada katlmc politikalarn Çanakkale örnek alan üzerinden deerlendirildii bu tezde, öncelikli olarak kavramlar üzerine teorik bir aratrma yanstlmaktadr. Yerel kalknma ve katlm arasndaki iliki sürdürülebilirlik ve yönetiim üzerinden kurulmaktadr. Katlm kavramnn sadece içinde bulunma olarak deil demokrasinin bir koulu olarak ele alnmas gerekliliiyle temsili ve katlmc demokrasi pratikleri üzerine bir teorik aratrma ortaya konmaktadr. Kent ve demokrasi ilikisinin ortaya konduu bölümde katlmn ana öznesi sivil toplum ve sivil toplum kurulular hakknda bilgiler verilmektedir. Son bölümde yerel kalknma planlarnn pratik uygulamalardaki arac olarak yerel eylem planlarna Çanakkale örnek alan ve Çanakkale Kent Eylem Plan üzerinden baklmaktadr. Yerel eylem planlaryla ilgili teorik aratrmalarn ardndan, kavramlarn pratikteki yansmasn deerlendirmek amacyla Çanakkale örnek alan üzerinde bir inceleme yaplmtr. Yerel eylem planlarnn tanmlamas ve sivil toplum ile ilikisi ortaya konduktan sonra Çanakkale deki katlmc süreçlerin incelenmi ve katlmc planlama anlayyla üretilmi kent eylem plan üzerine bir deerlendirme yaplmtr. Çanakkale geçmiten gelen katlm alkanl ve bu alkanln bir kültüre dönümesi nedeniyle örnek tekil etmektedir. Çanakkale de yaplmakta olan Çanakkale Kent Eylem Plan nn özellikleri, katlmc süreçleri ve Çanakkale kentinin katlm kültürü üzerinden genel bir deerlendirme yaplmtr. Tezin bütünü kapsamnda yerel kalknmann katlmc mekanizmalarla salanmas için yerel eylem planlarnn baarl bir uygulama arac olabilecei görülmektedir. Yerel kalknma ve küreselleme bir etki-tepki denklemi üzerinden düünüldüünde, toplumlarn ürettii bir cevap olarak görmek mümkündür. Küreselleme ile gelen rekabetçi ekonomik senaryolara kar gelitirilecek olan yerel kalknma senaryolar yerel ekonomilerin güçlü taraflar, yerel topluluklarn yetenekleri ve kapasiteleri üzerinden sürdürülebilir klnmaldr. Sürdürülebilir kalknma, gelecek kuaklarn yaam haklarn ve özgürlüklerini tehlikeye atmadan bugünün sorunlarna toplumlarn refahn yükselten çözümler getirmesi açsndan önem tamaktadr. 88

97 Sürdürülebilir kalknmann bir üretimi olarak da görülebilecek olan yönetiim kavram ekonomik, çevresel, siyasal ve toplumsal çkarlar dengeleyen bir uygulama pratii yaklamdr. Yönetiimin temelini katlmc demokrasiden alyor oluu katlm ve pratiklerini yerel kalknmann balca bileenini haline getirmektedir. Böylece denebilir ki küreselleme sürecinde yerel kalknma ile rekabet etme yeteneini yönetiim salayacaktr. Bunun salanmas için merkezi ve yerel yönetimlerin var olan ekonomik ve toplumsal kaynaklarn ihtiyaç görüldüünde birletirmeleri ve egüdümlerini salamalar gerekmektedir. Ortaklk gösteren kurumsal yaplar nitelikli üretim ile katlm arasndaki ilikinin güçlendirilmesiyle ilgili bir ilkeyi henüz benimsememilerdir. Katlm araçsallatrmaktan öteye tayarak sürdürülebilirliin bir ekseni olarak görmelidirler. Katlmla ilgili olarak paydalar aras i bölümü ve kurumlarn temsiliyeti üzerinden kiilerin, aldklar sorumluluk dorultusunda yeteri kadar katk koymalar ve bilginin kurum içerisinde dolamn salamalar gerekmektedir. Ancak temsiliyet sistemi üzerinden kurgulanan katlm biçimi bilginin dolam ve sorumluluk alma konularnda yeterli olmamaktadr. Bu balamda katlmn varlndan söz etmek mümkün ama etkinliinden söz etmek mümkün deildir. Anayasal düzenlemeler üzerinden bakldnda karar verme hakk yurttalara ait görülmektedir. Vera (2006) temsili demokrasinin pratikte ilemeyen ve katlmc demokrasiye ihtiyac yaratan durumu pratikte hayat bulamayan bu sistemde halkn egemenlik hakknn sadece seçimlerde oy kullanmakla snrl olduu görülmektedir eklinde açklamaktadr. Katlmc demokrasi anlaynda bir planlama sürecini destekleyen bu görüe ek olarak süreç, sadece örgütlü veya kurumsal bir katlm üzerinden deil, her bir kentlinin katlm üzerinden de kurgulanmaldr. Süreç içerisinde kentlilerde farkndalk yaratmak, kentlilerin aktif bir yurtta rolü üstlenmeye balamalar ve katlmc demokrasi uygulamalarnn yaanmas plann sürecini daha deerli klmaktadr. Sonuç ürününden çok yaanan süreç uygulamann önemli ve deerli bir çkts olarak görülmelidir. Baarl bir yerel kalknma ve aktif bir katlm için yerel katlmclarn mali ve yönetsel mekanizmalar etkin kullanabilmeleri gerekmektedir. Bu mekanizmalarn etkin kullanlabilmesi için bilginin niteliini kaybetmeden bilimsel aratrma olmaktan çkarlarak dili kolaylatrlmaldr. Halktan her bir bireyin anlayabilecei düzeyde hazrlanacak belgeler ancak katlm destekleyici olacaktr. 89

98 Kentlilerin kendilerini kabul ettirebilmeleri için harekete geçme ve bilgi kapasitelerini arttrmalar gerekmektedir. Bu bilgi ve yeteneklerini plan ve programa dökebilmeleri, sorunlarna uygulanabilir alternatif çözümler üretmeleri verimliliklerini ve katlmclklarn arttracaktr. Ancak sorunlar üzerinden kurgulanan bir katlm sürecinde kentte yaanan günlük problemler üzerinden çözüm araylarna gidilmesine sebep olmaktadr. Ksa vadeli sorun ve taleplerin karlnda üretilmi her türlü plan sürecinde gelecek kuaklarla imdiki kent sakinlerini ayn vizyonda buluturabilme imkan da azalmaktadr. Ayrca örnek alan incelemesinden de görülmektedir ki hem planlarn kurumsal uygulayclarnn hem de katlacak her bireyin katlm ve yerel kalknma konusunda kapasitelerinin gelitirilmesine yönelik çalmalarn süreçlerin banda yaplmas gerekmektedir. Kapasitenin gelitirilmesi hem finansal destek ve uluslar aras ibirliklerini arttrc hem de katlmc yöntemlerin gelitirilmesi adna önemlidir. Yönetimler tarafndan hazrlanan her hangi bir planda olduu gibi bir yerel kalknma plannda da yerelin sakinleri direk ya da dolayl yollardan etkilenecei için yereldeki tüm sakinler, bilgilendirilmeli, duyarl hale getirilmeli, harekete geçirilmeli ve katlmc olmalar için gerekli mekanizmalara yönlendirilmelilerdir. Belediyelerin plan yapma pratiklerinin bir alkanlk haline gelmi olmas ve kentlilerin de bu tip hizmet alma biçimini kanksam olmas katlm olumsuz yönde etkilemektedir. Bu yönde bir pratii deitirmenin zorluu, paydalarn tümünün eit derecede katk koymamasn da beraberinde getirmektedir. Yerel yönetimlerin ve söz sahibi dier kurumsal iradelerin yerel katlma, dolaysyla aktif yurttalara ve sivil örgütlenmelere ihtiyaç olduunu kabul etmelerinin yan sra benimsemeleri, plan ve politikalarnda yer vermeleri ve egüdümü salamalar gerekmektedir. Ayrca sivil oluumlar ile yerel yönetimlerin birbirlerin taraf haline getirmemeleri egüdümün ilerliini olumlu yönde etkileyecektir. Yerel yönetimler temsili demokrasi sistemi içerisinde kendilerini politika üretiminin merkezi olarak görmektedirler. Ancak zaman içerisinde sadece mensubu olduklar siyasi partini programlarnn ötesine geçememeleri ve kentsel ranta sebep olmalar güvenilirliklerini kaybetmelerini salamtr. Katlmclarn eitim düzeylerinin, uzmanlk alanlarnn ve yaam standartlarnn birbirinden farkl olmas, tüm çalmalarda uzun tartmalarn, fikir ayrlklarnn olumasna sebep olmaktadr. Bu fikir ayrlklar kararlarn alnmas sürecinde 90

99 müzakereci demokrasiyi de beraberinde getirdii gibi katlmclar arasnda taraflarn olumasna ve sürecin olumsuz yönde etkilenmesine de sebep olmaktadr. Sivil örgütlenmeler ve kentliler yerel eylem planlar için yaplacak olan ortaklklarda aktif ortaklk biçimini tercih etmelidirler. Sürecin içine dahil olabilmek, sorunlar daha iyi tanmlayabilmek, müzakere edebilmek, paydalarn risklerini daha iyi görebilmek, paydalar riskler karsnda daha yetkin klabilmek ve risklere kar önlem alabilmek, tartma yaratabilmek, örenme ve bilgi edinme sürecini daha verimli kullanabilmek ve eylem temelli olarak uygulama süreçlerine de dahil olabilmek için ibirliklerinde aktif rol almaldrlar. Bunun için kar tavr almaktan vazgeçip, kendi içlerinde de uzlamaya vararak çözüm üretimine odaklanmalar gerekmektedir. Bu ayrca bireylerin aktif yurtta olmasn da beraberinde getirecektir. Hem kentli olma sorumluluklar hem de bireysel hak ve özgürlükler üzerinden kentli katlmnn salanmas en temel ilke olmaldr. )nsan odakl ve gelimeye imkan salayan, kendi sorunlarn ve önceliklerini dile getirebilecekleri, yetki ve sorumluluk alabilecekleri bir sistem gelitirilmelidir. Bu sistem içerisinde temel ilke insann araç olmas deil amaç olmasdr. Böyle bir kalknma süreci ve bu politikalarla gelitirilen bir planlama sistemi katlma açk olduu ve toplumun tüm kesimlerine hizmet ettii sürece baarl olacaktr. Eitlik, katlm ve sürdürülebilirlik kavramlar tartlmadan ana prensip olarak kabul edilmelidir. Tüm bunlarn üzerinden tezin sonunda, ekil 6.2 de 45 gösterilen ematik ilikinin kurgulanmasnn mümkün olduu görülmütür. Yerel kalknmann bir hedef olduu yerel eylem planlar kentlilerin karar verme mekanizmalarna katlm ile ancak sürdürülebilir olacaktr. Yerel kalknmann hedef, katlmn bir yöntem ve sivil toplumun aktör olarak görüldüü bir yerel eylem plan döngüsü oluturulursa, bunlarn birbirini tamamlayc nitelikte olduklar görülecektir. 45 Mekil 6.1 döngü bu çalmann sonunda üretilmi teze ait özgün bir emadr. 91

100 Katlmc mekanizmalar Yerel Eylem Plan Yerel Kalknma Aktörler (Sivil Toplum) Mekil 6.1: Yerel Eylem Planlar )çin Sürdürülebilirlik Döngüsü Yerel kalknmay her iki boyutuyla da destekleyecek projeler geleneksel deerlerin yaatlmas ve gelecek nesillere aktarlmasn salayaca gibi sektörlerin gelimesini ve yerelde potansiyellerle doru orantl olarak yeni sektörlerin olumasn da salayacaktr. Yerel Eylem Planlarnn oluturulmas konusunda halen çeitli görü ayrlklar bulunmaktadr. Getirilen yeni yasal düzenlemeler ve imza atlan uluslararas anlamalar bu görü ayrlklarn ve uygulamadaki farkllklar arttrmaktadr. Özellikle yerel yönetimler ve bu konuda bilgi birikimi olan sivil örgütlenmeler arasnda çelikili uygulamalarn yaratt gerginlikler halen sürmektedir. Bir demokrasi projesi olarak da görülebilecek planlamaya katlm süreci hali hazrdaki yetkiler ve geçmiten gelen yönetimsel alkanlklar nedeniyle bir örenme süreci olarak da görülebilir. Bu örenme sürecinde gerek merkezi ve yerel yönetimler olsun gerekse sivil insiyatifler ve halk olsun taraflarn açk ve uzlama platformunda, eit artlarda, görev sorumluluklarnn bilincinde olarak birlikte hareket etmeleri gerekmektedir. 92

101 KAYNAKLAR Agah, H., Özgül, M.Y., 2004, GAP projesi: Bir bölgesel yönetiim modeli olabilir mi?, Yerel ve Bölgesel Kalknma Konferanslar Avrupa Birlii ve Türkiye de Bölgesel Yönetiim, )stanbul Politikalar Merkezi, )stanbul. Akay, H., Kurma, E., 2005, STK Eitim ve Sertifika Program Ders Notlar, Sivil Toplum Tartmalar, )stanbul Bilgi Üniversitesi Yaynlar, )stanbul. Akman, H., E., Kiisel görüme Alada, A., Do4an, A.E., Ersoy, M., Kele*, R., Uygun, O., Yayla, Y., Nasl Bir Kamu Yönetimi, Nasl Bir Yerel Yönetim?, TMMOB Mimarlar Odas )stanbul Büyükkent Mubesi, )stanbul. Anonoim, Sra Sende, Çalma Gruplar Sonuç Raporlar, Çanakkale Yerel Gündem 21, Çanakkale. Anonim, Sürdürülebilir Kalknma ve Yönetiim, Birlemi Milletler Sürdürülebilir Kalknma Dünya Zirvesi Türkiye Ulusal Raporu TEMA III, UILA-EMME Yaynlar. Arnstein., S. R., 1969,A Ladder of Citizen Participation, JAIP, Vol. 35, No. 4. Batum, S., nceo4lu, S., Öztezel, A. ve Tokuzlu, L. B., 2003, Çoulculuk, Toplumsal Katlm ve Geliim Vakf Yaynlar, )stanbul. Bilgin, N.,ve Göregenli, M., 2002, Kentsel Katlm ve Çoulculuk, içinde, Kentte Birlikte Yaamak Üstüne, syf , Yldrm, F., WALD Yaynlar, )stanbul. Bookchin, M., Kentsiz Kentleme, Ayrnt Yaynlar, )stanbul. syf Casagrande, C., Yerel birimlerin yerel gelimedeki rolü: Fransa örnei, Yerel ve Bölgesel Kalknma Konferanslar Yerel Kalknmada Belediyelerin Rolü, )stanbul Politikalar Merkezi, )stanbul. Corbino, A., Pennella, G., Avrupa balamnda yönetiim: )talya örneiyle karlatrma ve ilintilendirme, Yerel ve Bölgesel Kalknma Konferanslar 93

102 Avrupa Birlii ve Türkiye de Bölgesel Yönetiim, )stanbul Politikalar Merkezi, )stanbul. Dinçer, Y., Kele*, R., Ortayl,., Tekeli,. Ve Yldrm, B.F., Sivil Toplum )çin Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi, WALD Yaynlar, )stanbul. Emrealp, S., Yerel Gündem 21 Uygulamalarna Yönelik Kolaylatrc Bilgiler El Kitab, IULA-EMME Yaynlar, )stanbul. Emrealp, S., Kent Yönetimlerinin Demokratiklemesi Sürecinde Mahalle, IULA-EMME Yaynlar, )stanbul. Genro, T. ve Souza, U., Porto Alegre: Özgün Bir Belediyecilik Deneyimi, WALD Yaynlar, )stanbul. Gülöksüz, Y., Habitat II Gündemi, Sürdürülebilir Kalknma, /nsan Konut Yerleimi, Küreselleme, Planlama. 95/3-4 TMMOB Mehir Planclar Odas Yayn, )stanbul. Göymen, K., Kiisel görüme Göymen, K., Yerel kalknma önderi ve payda olarak belediyeler Yerel ve Bölgesel Kalknma Konferanslar Yerel Kalknmada Belediyelerin Rolü, )stanbul Politikalar Merkezi, )stanbul. Göymen, K., Yerel Kalknma Ederi ve Payda Olarak Belediyeler, Kalknmada Belediyelerin Rolü -Uluslararas Sempozyum, Pendik Belediyesi Kültür Yaynlar, No: 21, )stanbul Gözler, K., Anayasa Hukukuna Giri, Ekin Kitabevi Yaynlar, Bursa. Kahraman, H.B., Keyman, F., Sarbay, A.Y. ve Tekeli,., Katlmc Demokrasi, Kamusal Alan ve Yerel Yönetim, WALD Yaynlar, )stanbul. syf Karata*,., 2002, Kentti Birlikte Yönetmek, içinde Kentte Birlikte Yaamak Üstüne, syf , Yldrm, F., WALD Yaynlar, )stanbul. Kele*, R., Kentlee Politikas, )mge Kitabevi, )stanbul. Leyla, E., Dünya Konferas Habitat II, Planlama TMMOB Rehir Planclar Odas Yayn, )stanbul. 3-4, s

103 Milas, H., 2002, Dünyada, Ülkede, Kentte, Ailede Çoulculuk, içinde Kentte Birlikte Yaamak Üstüne,syf , Yldrm, F., WALD Yaynlar, )stanbul. Mortan, K., 2003, Çanakkale Ekonomisi ve Gelecek Senaryosu Projesi, Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odas, Çanakkale Ortayl,., Tekeli,., Türkiye de Sivil Tolum Kurulular; Mehrin Sahipleri Platformu, Tarih Vakf Yaynlar, )stanbul. Özden, P. ve Turgut, S., Avrupa Birlii ile uyum ve Bütünleme Sürecinde Yerel Yönetimler ve Planlama, 10. Ulusal Bölge Bilimi/ Bölge Planlama Kongresi:Avrupa Birlii ile Uyum ve Bütünleme, )TÜ, )stanbul. Rousseau, J.J., Toplum Sözlemesi, Krmz Yaynlar, )stanbul. Sarbay, A. Y., 2003, Universitas m, Societas m? Sivil Toplum Dergisi, 1, s.15-19, )stanbul Sen, A., Development as Freedom, Anchor Books, New York. entürk, H., Pendik Yerel Kalknma Platformu, Atölye Çalmas, 2004, Pendik Belediyesi Kültür YaynIar, No: 14, )stanbul Tekeli,., Sivil Toplum Kurulular, Yerelleme ve Yerel Yönetimler, Tarih Vakf Yaynlar, )stanbul. Tekeli,., Türkiye de Çoulculuk Araylar ve Kent Yönetimi Üstüne, içinde, Kentte Birlikte Yaamak Üstüne, syf.13-27, Yldrm, F., WALD Yaynlar, )stanbul. Toksöz, F., Türkiye de Belediye Katlml Yerel Kalknma Giriimleri Yerel ve Bölgesel Kalknma Konferanslar Yerel Kalknmada Belediyelerin Rolü, )stanbul Politikalar Merkezi, )stanbul. Tümay, K., Kiisel görüme Sar*en, G., Kiisel görüme Vera, A., Z., Katlmc Demokrasi, Dünyadaki Katlmc Demokrasi Deneyimleri, Dipnot Yaynlar, Ankara Yldrm, F., Kentte Birlikte Yaamak Üstüne, WALD Yaynlar, )stanbul. Young, I. M., 2002 Inclusion and Democracy, Oxford University Press, Oxford. 95

104 canakkale.la21turkey.net

105 KENT KONSEY YÖNETMELG BRNC BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanmlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliin amac; kent yaamnda, kent vizyonunun ve hemerilik bilincinin gelitirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunmas, sürdürülebilir kalknma, çevreye duyarllk, sosyal yardmlama ve dayanma, saydamlk, hesap sorma ve hesap verme, katilim, yönetiim ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalan kent konseylerinin çalma usul ve esaslarn düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik; kent konseylerinin oluumunu, yönetim ilkelerini, organlarn, görev ve yetkileri ile çalma usul ve esaslarn kapsar. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik; 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayl Belediye Kanununun 76. maddesine dayanlarak hazrlanmtr. Tanmlar MADDE 4 (1) Bu Yönetmeliin uygulanmasnda; a) Belediye: Kent konseyi oluumuna yardm ve destek salayan belediyeyi, b) Kent konseyi: Merkezi yönetimin, yerel yönetimin, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn ve sivil toplumun ortaklk anlayyla, hemerilik hukuku çerçevesinde bulutuu; kentin kalknma önceliklerinin, sorunlarnn, vizyonlarnn sürdürülebilir kalknma ilkeleri temelinde belirlendii, tartld, çözümlerin gelitirildii ortak aklin ve uzlamann esas olduu demokratik yaplar ile yönetiim mekanizmalarn, c) Meclisler ve çalma guruplar: Kadn ve gençlik meclisleri basta olmak üzere kent konseyinin görev alanlarnda, yönetiim anlayna dayal ve sürdürülebilir kalknma içinde çeitli toplum kesimlerinin kent yönetimine katkda bulunmalarn, kaliteli ve yaanabilir bir kentin yönetiminde aktif rol almalarn hedefleyen ve gönüllülük esasnda olumu ortak yaplar, ç) Yerel gündem 21 program: Birlemi Milletler Rio Yeryüzü Zirvesinde 1992 ylnda kabul edilen ve 21 inci yüzyln gündemini belirleyen Gündem 21 balkl Eylem Plannn 28 inci bölümü uyarnca, yerel yönetimlerin öncülüünde, sivil toplumun ve dier ortaklarn, birlikte kendi sorunlarn ve önceliklerini belirleyerek, kentleri için Yerel Gündem 21 olarak adlandrlan 1997 ylndan itibaren uygulanan Türkiye Yerel Gündem 21 Programn, d) Yönetiim: Saydamlk, hesap verebilirlilik, katilim, çalma uyumu, yerindenlik ve etkinlik gibi kriterlere dayanan, çok aktörlü ve toplumsal ortaklklara dayal yönetim anlayn, e) YG21: Yerel Gündem 21 i, ifade eder. KNC BÖLÜM Kent Konseyinin Kurulusu, Görevleri ve Çalma )lkeleri Kent konseyinin kurulusu MADDE 5 (1) Kent konseyleri belediye tekilat olan yerlerde, mahalli idareler seçimlerinin sonuçlarnn ilann takip eden üçüncü ayinin ilk haftasnn ilk mesai günü, 8 inci maddede belirtilen kii ve kurulu temsilcilerinin katilimi ile kurulur. (2) Kent konseyi genel kurulu ilk toplantsn, belediye bakannn çars üzerine belediye bakannn bakanlnda yapar ve bu toplantda, genel kurul dndaki organlarn seçimi yaplr. Kent konseyinin görevleri MADDE 6 (1) Kent konseyinin görevleri; 97

106 a) Yerel düzeyde demokratik katilimin yaygnlatrlmasn, hemerilik hukuku ve ortak yasam bilincinin gelitirilmesini, çok ortakl ve çok aktörlü yönetiim anlaynn benimsenmesini salamak, b) Sürdürülebilir gelime sorunlarnn çözümüne yönelik uzun dönemli bir plann hazrlanmas ve uygulanmasn salamak, c) Kente ilikin temel stratejiler ve faaliyet planlarnn belirlenmesinde, uygulama ve izleme süreçlerinde tüm kenti kapsayan ortak bir aklin oluturmasna katkda bulunmak, ç) Yerellik ilkesi çerçevesinde katlmcl, demokrasiyi ve uzlama kültürünü gelitirmek, d) Kentin kimliine ilikin tarihi, kültürel, doal ve benzeri deerlere sahip çkmak ve gelitirmek, e) Kent kaynaklarnn etkili, verimli ve adil kullanmna katkda bulunmak, f) Sürdürülebilir kalknma anlayna dayal kentin yasam kalitesini gelitiren, çevreye duyarl ve yoksulluu giderici programlar desteklemek, g) Sivil toplumun gelimesine ve kurumsallamasna katkda bulunmak, g) Çocuklarn, gençlerin, kadnlarn ve engellilerin toplumsal yasamdaki etkinliklerini arttrmak ve yerel karar alma mekanizmalarnda aktif rol almalarn salamak, h) Kent yönetiminde saydamlk, katilim, hesap verebilirlik, öngörülebilirlik ilkelerinin uygulanmasna katkda bulunmak, i) Kent konseyinde oluturulan görülerin deerlendirilmek üzere ilgili belediyeye gönderilmesini salamaktr. Çalma ilkeleri MADDE 7 (1) Kent konseyi, aadaki ilkeler temelinde çalmalarn sürdürür. a) YG21 süreci kapsamnda, kentine sahip çkma, aktif katilim ve çözümde ortaklk ilkelerinin bütünlüünde, kentlerin yaanabilir bir gelecee tanmasna katkda bulunmak, b) Türkiye Cumhuriyeti Devletinin imzalad ve onaylad Birlemi Milletler Zirveleri ile dier uluslar aras sözlemelerde kent ve kent yaamna yönelik temel ilkeleri hayata geçirmek, c) Kent vizyonunun ve hemerilik bilincinin gelitirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunmas, sürdürülebilir kalknma, çevreye duyarllk, sosyal yardmlama ve dayanma, saydamlk, hesap sorma ve hesap verme, katilim ve yerinden yönetim ilkelerini ön planda tutmak, ç) Kent konseyi, uluslararas gelimeleri ve ülke koullarn gözeterek, tarafsz bir yaklamla görü ve önerilerini oluturmak, d) Katlmcl ve ortak akla dayanan uzlamay esas almak, e) Deiimi ve yenilikleri önceden fark ederek sonuç odakl çalmakültürünü benimsemektir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Kent Konseyinin Oluumu ve Organlar Kent konseyinin oluumu MADDE 8 (1) Kent konseyi, aada belirtilen kii, kurum ve kurulu temsilcilerinden oluur. a) Mahallin en büyük mülki idare amiri veya temsilcisi, b) Belediyenin içinde bulunduu seçim bölgesi veya bölgelerinin milletvekilleri, c) Belediye bakan veya temsilcisi, ç) Says onu geçmemek üzere illerde valiler, ilçelerde kaymakamlar tarafndan belirlenecek kamu kurum ve kurulularnn temsilcileri, d) Meclis üye tam saysnn yüzde 30 unu geçmemek üzere, belediye meclisinin kendi üyeleri arasndan seçecei temsilcileri, e) Meclis üye tam saysnn yüzde 30 unu geçmemek üzere, il genel meclisinin kendi üyeleri arasndan seçecei temsilcileri, 98

107 f) Belediye bakannn çars üzerine toplanan muhtarlarn, kendi aralarndan seçecekleri en fazla 10 temsilci, g) Beldede tekilatn kurmu olan siyasi partilerin temsilcileri, g) Varsa üniversiteden bir temsilci, birden fazla olmas durumda her birine temsilen bir üye, h) Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, sendikalar, noterler, baro, kooperatifler, birlikler, konuyla ilgili dernek ve vakf temsilcileri, i) Kent konseyince kurulan meclis ve çalma guruplarnn birer temsilcisi katlr. (2) Büyükehir kent konseyine (g) bendinde belirtilen siyasi partilerden TBMM de üyesi bulunanlarn ve (h) bendinde belirtilenlerin varsa en üst kurulularnn birer temsilcisi katlr. Organlar MADDE 9 (1) Kent konseyi aadaki organlardan oluur: a) Genel Kurul b) Yürütme Kurulu c) Meclisler ve çalma gruplar Genel kurul MADDE 10 (1) Genel kurul, kent konseyinin en yetkili organ olup ylda iki kez toplanr. Genel kurul belediye meclisi birinci bakan vekilinin, bulunmamas halinde ikinci bakan vekilinin bakanlnda 8 inci maddede belirtilen kent konseyi üyelerinin katilimi ile toplanr. (2) Genel kurul; genel kurulun, yürütme kurulunun, meclislerin ve çalma gruplarnn seçim ve çalma esaslarn, bu Yönetmelik hükümlerine aykr olmamak kaydyla, çalma yönergesi ile belirler. Yürütme kurulu MADDE 11 (1) Yürütme kurulu, genel kurul tarafndan iki yllk süre için seçilen, en az be kiiden oluur. Yürütme kuruluna belediye meclisi birinci bakan vekili, bulunmamas halinde ikinci bakan vekili bakanlk eder. (2) Yürütme kurulu, genel kurulun gündemini tespit eder ve genel kurul tarafndan oluturulan görüleri ilgili belediyeye sunar ve uygulamay izler. Meclisler ve çalma gruplar MADDE 12 (1) Kent konseyleri, görev alanna giren konularda meclis ve çalma gruplar oluturabilir. (2) Meclislerin ve çalma gruplarnn çalma usul ve esaslar genel kurulca belirlenir. (3) Meclislerde ve çalma gruplarnda oluturulan görüler, kent konseyi genel kurulunda görüülerek kabul edildikten sonra deerlendirilmek üzere ilgili belediye meclisine sunulur. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Çeitli ve Son Hükümler Toplant ve görüme usulü MADDE 13 (1) Kent konseyi organlar, çalma yönergelerinde belirlenen yer ve zamanlarda üye tam saysnn salt çounluu ile olaan olarak toplanr ve katlanlarn salt çounluu ile karar alr. Oylamada eitlik çkmas halinde bakann bulunduu taraf çounluk saylr. (2) Genel kurul, yürütme kurulu bakan tarafndan dorudan veya 8 inci maddede öngörülen katlmc saysnn üçte birinin teklifi üzerine olaan üstü toplantya çarlabilir. Görülerin ilan MADDE 14 (1) Kent konseyi genel kurulunca oluturulan görüler, belediye meclisinin ilk toplantsnda deerlendirildikten sonra belediye tarafndan kent konseyine bildirilir ve uygun araçlarla kamuoyuna duyurulur. Sekretarya hizmetleri 99

108 MADDE 15 (1) Kent konseyinin sekretarya hizmetleri, ilgili belediye tarafndan önerilecek ve yürütme kurulu tarafndan kabul edilecek görevliler tarafndan yerine getirilir. (2) Sekretarya hizmetlerini yürüten personel, bu çalmalarnda yürütme kurulu bakanna kar sorumludur. Yönerge çkarma MADDE 16 (1) Kent konseyi genel kurulu bu Yönetmelie aykr olmamak kaydyla uygulama yönergeleri çkarabilir. GEÇICI MADDE (1) YG21 Programnn uyguland yerlerde, kent konseyi veya benzeri adlarla oluturulmu yaplanmalar bu Yönetmelik hükümlerine uygun hale getirilir. Kent konseyi bulunmayan belediyelerde ilk toplant, belediye bakannn çars ile yaplr. (2) Kent konseyi ve benzeri adlarla oluturulmu mevcut yaplanmalara ve ilk toplantya ilikin ilemler bu Yönetmeliin yürürlüe girdii tarihten itibaren en geç bir yl içerisinde tamamlanr. (3) Kent konseyi ilk toplantsn, belediye bakannn çar yazsnda bildirilen gündemle, ilan edilen yer ve tarihte yapar. Bu toplantda yürütme kurulu oluturulur. Yürürlük MADDE 17 (1) Bu Yönetmelik, yaym tarihinde yürürlüe girer. Yürütme MADDE 18 (1) Bu Yönetmelik hükümlerini )çileri Bakan yürütür. 100

109 Kanun Belediye Kanunu Kanun No Kabul Tarihi: BRNC KISIM Genel Hükümler B)R)NC) BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Tanmlar Amaç MADDE 1. Bu Kanunun amac, belediyenin kuruluunu, organlarn, yönetimini, görev, yetki ve sorumluluklar ile çalma usûl ve esaslarn düzenlemektir. Kapsam MADDE 2. Bu Kanun belediyeleri kapsar. Tanmlar MADDE 3. Bu Kanunun uygulanmasnda; a) Belediye: Belde sakinlerinin mahallî müterek nitelikteki ihtiyaçlarn karlamak üzere kurulan ve karar organ seçmenler tarafndan seçilerek oluturulan, idarî ve malî özerklie sahip kamu tüzel kiisini, b) Belediyenin organlar: Belediye meclisini, belediye encümenini ve belediye bakann, c) Belde: Belediyesi bulunan yerleim yerini, d) Mahalle: Belediye snrlar içinde, ihtiyaç ve öncelikleri benzer özellikler gösteren ve sakinleri arasnda komuluk ilikisi bulunan idarî birimi, )fade eder. )K)NC) BÖLÜM Belediyenin Kuruluu ve Snrlar Kurulu* MADDE 4. Nüfusu ve üzerinde olan yerleim birimlerinde belediye kurulabilir. )l ve ilçe merkezlerinde belediye kurulmas zorunludur. )çme ve kullanma suyu havzalar ile sit ve dier koruma alanlarnda ve meskûn sahas kurulu bir belediyenin snrlarna metreden daha yakn olan yerleim yerlerinde belediye kurulamaz. Köylerin veya muhtelif köy ksmlarnn birleerek belediye kurabilmeleri için meskûn sahalarnn, merkez kabul edilecek yerleim yerinin meskûn sahasna azami metre mesafede bulunmas ve nüfuslar toplamnn ve üzerinde olmas gerekir. Bir veya birden fazla köyün köy ihtiyar meclisinin karar veya seçmenlerinin en az yarsndan bir fazlasnn mahallin en büyük mülkî idare amirine yazl bavurusu ya da valinin kendiliinden buna gerek görmesi durumunda, valinin bildirimi üzerine, mahallî seçim kurullar, onbe gün içinde köyde veya köy ksmlarnda kaytl seçmenlerin oylarn alr ve sonucu bir tutanakla valilie bildirir. )lem dosyas valinin görüüyle birlikte )çileri Bakanlna gönderilir. Dantayn görüü alnarak müterek kararname ile o yerde belediye kurulur. Yeni iskân nedeniyle oluturulan ve nüfusu ve üzerinde olan herhangi bir yerleim yerinde, )çileri Bakanlnn önerisi üzerine müterek kararnameyle belediye kurulabilir. Snrlarn tespiti MADDE 5. Yeni kurulan bir belediyenin snrlar, kuruluu izleyen alt ay içinde aadaki ekilde tespit edilir: a) Eskiden beri o yerleim yerine ait saylan tarla, ba, bahçe, çayr, mera, otlak, yaylak, zeytinlik, palamutluk, fundalk gibi yerler ile kumsal ve plajlar belediye snr içine alnr. b) Belediye snrlarn dere, tepe, yol gibi belirli ve sabit noktalardan geçirmek esastr. Bunun mümkün olmamas durumunda, snr düz olarak çizilir ve iaretlerle belirtilir. c) Belediyenin snrlar içinde kalan ve eskiden beri komu belde veya köy halk tarafndan yararlanlan yayla, çayr, mera, koru, kaynak ve mesirelik gibi yerlerden geleneksel yararlanma haklar devam eder. Bu haklar için snr kâdna erh konulur. d) Çizilen snrlarn geçtii yerlerin bilinen adlar snr kâdna yazlr. Ayrca yetkili fen eleman tarafndan düzenlenen kroki snr tespit tutanana eklenir. Snrlarn kesinle*mesi MADDE 6. Belediye snrlar, belediye meclisinin karar ve kaymakamn görüü üzerine valinin onay ile kesinleir. 101

110 Kesinleen snrlar, valilikçe yerinde uygulanmak suretiyle taraflara gösterilir ve durum bir tutanakla belirlenir. Kesinleen snr kararlar ile dayana olan belgelerin birer örnei; belediyesine, mahallî tapu dairesine, il özel idaresine ve o yerin mülkî idare amirine gönderilir. Kesinleen snrlar zorunlu nedenler olmadkça be yl süre ile deitirilemez. Snr uyu*mazlklarnn çözümü MADDE 7. Bir il dâhilindeki beldeler veya köyler arasnda snr uyumazl çkmas hâlinde ilgili belediye meclisi ve köy ihtiyar meclisi ile kaymakamn görüleri otuz gün süre verilerek istenir. Vali, bu görüleri deerlendirerek snr uyumazln karara balar. Büyükehir belediyesi snrlar içinde kalan ilçe ve ilk kademe belediyelerinin snr deiikliklerinde büyükehir belediye meclisinin de görüü alnr. )l ve ilçe snrlarnn deitirilmesini gerektirecek snr uyumazlklarnda 5442 sayl )l )daresi Kanunu hükümleri uygulanr. Birle*me ve katlma MADDE 8. Belde, köy veya bunlarn baz ksmlarnn bir baka beldeye katlabilmesi için bu yerlerin meskûn sahalarnn katlnacak beldenin meskûn sahasna uzakl metreden fazla olamaz. Bir belde veya köyün veya bunlarn baz ksmlarnn meskûn sahasnn, komu bir beldenin meskûn sahas ile birlemesi veya bu sahalar arasndaki mesafenin metrenin altna dümesi ve buralarda oturan seçmenlerin yarsndan bir fazlasnn komu beldeye katlmak için bavurmas hâlinde, katlnacak belde sakinlerinin oylarna bavurulmakszn, katlmak isteyen köy veya belde veya bunlarn ksmlarnda bavuruya ilikin oylama yaplr. Oylama sonucunun olumlu olmas hâlinde bavuruya ait evrak, valilik tarafndan katlnacak belediyeye gönderilir. Belediye meclisi evrakn geliinden itibaren otuz gün içinde bavuru hakkndaki kararn verir. Belediye meclisinin uygun görmesi hâlinde katlm gerçekleir. Büyükehirlerde birleme ve katlma ilemleri, katlnacak ilçe veya ilk kademe belediye meclisinin görüü üzerine, büyükehir belediye meclisinde karara balanr. Katlma sonras oluacak yeni snr hakknda, 6 nc maddeye göre ilem yaplr ve sonuç )çileri Bakanlna bildirilir. Bir beldenin baz ksmlarnn komu bir beldeye katlmasnda veya yeni bir belde ya da köy kurulmasnda, beldenin nüfusunun 5.000'den aa dümemesi gerekir. Büyükehir belediyesi bulunan yerlerde ayrlma yoluyla yeni bir belde kurulmas için belde nüfusunun 'den aa dümemesi ve yeni kurulacak beldenin nüfusunun 'den az olmamas arttr. Bu madde uyarnca gerçekleen katlmalarda, katlnan belde ile baz ksmlar veya tümü katlan köy veya belde arasnda; tanr ve tanmaz mal, hak, alacak ve borçlarn devri ve paylam, aralarnda düzenlenecek protokolle belirlenir. Birleme ve katlma ilemlerinde bu maddede düzenlenmeyen hususlarda 4 üncü madde hükmüne göre ilem yaplr. Mahalle ve yönetimi MADDE 9. Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafndan yönetilir. Belediye snrlar içinde mahalle kurulmas, kaldrlmas, birletirilmesi, bölünmesi, adlaryla snrlarnn tespiti ve deitirilmesi, belediye meclisinin karar ve kaymakamn görüü üzerine valinin onay ile olur. Muhtar, mahalle sakinlerinin gönüllü katlmyla ortak ihtiyaçlar belirlemek, mahallenin yaam kalitesini gelitirmek, belediye ve dier kamu kurum ve kurulularyla ilikilerini yürütmek, mahalle ile ilgili konularda görü bildirmek, dier kurumlarla i birlii yapmak ve kanunlarla verilen dier görevleri yapmakla yükümlüdür. Belediye, mahallenin ve muhtarln ihtiyaçlarnn karlanmas ve sorunlarnn çözümü için bütçe imkânlar ölçüsünde gerekli ayni yardm ve destei salar; kararlarnda mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarna uygun biçimde yürütülmesini salamaya çalr. Belde adnn de4i*tirilmesi MADDE 10. Bir beldenin ad, belediye meclisi üye tam saysnn en az dörtte üç çounluunun karar ve valinin görüü üzerine )çileri Bakanlnn onay ile deitirilir. Bu karar Resmî Gazetede yaymlanr. Beldenin adnn deimesi ile belediyenin ad da deimi saylr. Tüzel ki*ili4in sona erdirilmesi MADDE 11. Meskûn sahas, bal olduu il veya ilçe belediyesi ile nüfusu ve üzerinde olan bir belediyenin snrna, metreden daha yakn duruma gelen belediye ve köylerin tüzel kiilii; genel imar düzeni veya temel alt yap hizmetlerinin gerekli klmas durumunda, Dantayn görüü alnarak, )çileri Bakanlnn teklifi üzerine müterek kararname ile kaldrlarak bu belediyeye katlr. Tüzel kiilii kaldrlan belediyenin mahalleleri, katldklar belediyenin mahalleleri 102

111 hâline gelir. Tüzel kiilii kaldrlan belediye ile köylerin tanr ve tanmaz mal, hak, alacak ve borçlar katldklar belediyeye intikal eder. Nüfusu 2.000'in altna düen belediyeler, Dantayn görüü alnarak, )çileri Bakanlnn önerisi üzerine müterek kararname ile köye dönütürülür. Tüzel kiilii kaldrlan belediyenin tasfiyesi il özel idaresi tarafndan yaplr. Bu belediyenin tanr ve tanmaz mallar ile hak, alacak ve borçlar ilgili köy tüzel kiiliine intikal eder. )ntikal eden borçlarn karlanamayan ksmlar il özel idaresi tarafndan üstlenilir ve vali tarafndan )ller Bankasna bildirilir. )ller Bankas bu miktar, takip eden ayn genel bütçe vergi gelirleri tahsilat toplamnn belediyelere ayrlan ksmndan keserek ilgili il özel idaresi hesabna aktarr. Kararlarnn uygulanmas ve nüfus MADDE 12. 4, 6, 7, 8 ve 9 uncu maddelerde belirtilen kararlar kesinleme tarihini takip eden yln ocak aynn birinci gününden itibaren yürürlüe girer. 4 üncü maddeye göre belediye kurulan yerlerde 2972 sayl Mahallî )dareler ile Mahalle Muhtarlklar ve )htiyar Heyetleri Seçimi Hakknda Kanunun 29 uncu maddesine göre seçim yaplr. 8 inci maddede geçen birleme ve katlmalara, 9 uncu maddede geçen mahalle kaldrlmasna, 11 inci maddede geçen belediye ve köy tüzel kiiliinin kaldrlmasna veya bir beldenin köye dönütürülmesine dair kararlar ilk mahallî idareler seçimlerinde uygulanr ve seçimler bu yerlerin yeni durumlarna göre yaplr. Bu Kanunda öngörülen nüfus büyüklüü için Devlet )statistik Enstitüsü Bakanlnca bildirilen nüfus esas alnr. Hem*ehri hukuku MADDE 13. Herkes ikamet ettii beldenin hemehrisidir. Hemehrilerin, belediye karar ve hizmetlerine katlma, belediye faaliyetleri hakknda bilgilenme ve belediye idaresinin yardmlarndan yararlanma haklar vardr. Yardmlarn insan onurunu zedelemeyecek koullarda sunulmas zorunludur. Belediye, hemehriler arasnda sosyal ve kültürel ilikilerin gelitirilmesi ve kültürel deerlerin korunmas konusunda gerekli çalmalar yapar. Bu çalmalarda üniversitelerin, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, sivil toplum kurulular ve uzman kiilerin katlmn salayacak önlemler alnr. Belediye snrlar içinde oturan, bulunan veya iliii olan her ahs, belediyenin kanunlara dayanan kararlarna, emirlerine ve duyurularna uymakla ve belediye vergi, resim, harç, katk ve katlma paylarn ödemekle yükümlüdür. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Belediyenin Görev, Yetki ve Sorumluluklar Belediyenin görev ve sorumluluklar MADDE 14. Belediye, mahallî müterek nitelikte olmak artyla; a) )mar, su ve kanalizasyon, ulam gibi kentsel alt yap; corafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sal, temizlik ve kat atk; zabta, itfaiye, acil yardm, kurtarma ve ambulans; ehir içi trafik; defin ve mezarlklar; aaçlandrma, park ve yeil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tantm, gençlik ve spor; sosyal hizmet ve yardm, nikâh, meslek ve beceri kazandrma; ekonomi ve ticaretin gelitirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptrr. Büyükehir belediyeleri ile nüfusu 'i geçen belediyeler, kadnlar ve çocuklar için koruma evleri açar. b) Okul öncesi eitim kurumlar açabilir; Devlete ait her derecedeki okul binalarnn inaat ile bakm ve onarmn yapabilir veya yaptrabilir, her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarn karlayabilir; salkla ilgili her türlü tesisi açabilir ve iletebilir; kültür ve tabiat varlklar ile tarihî dokunun ve kent tarihi bakmndan önem tayan mekânlarn ve ilevlerinin korunmasn salayabilir; bu amaçla bakm ve onarmn yapabilir, korunmas mümkün olmayanlar aslna uygun olarak yeniden ina edebilir. Gerektiinde, örencilere, amatör spor kulüplerine malzeme verir ve gerekli destei salar, her türlü amatör spor karlamalar düzenler, yurt içi ve yurt d müsabakalarda üstün baar gösteren veya derece alan sporculara belediye meclisi kararyla ödül verebilir. Gda bankacl yapabilir. Belediye, kanunlarla baka bir kamu kurum ve kuruluuna verilmeyen mahallî müterek nitelikteki dier görev ve hizmetleri de yapar veya yaptrr. Hizmetlerin yerine getirilmesinde öncelik sras, belediyenin malî durumu ve hizmetin ivedilii dikkate alnarak belirlenir. Belediye hizmetleri, vatandalara en yakn yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunulur. Hizmet sunumunda özürlü, yal, dükün ve dar gelirlilerin durumuna uygun yöntemler uygulanr. Belediyenin görev, sorumluluk ve yetki alan belediye snrlarn kapsar. Belediye meclisinin karar ile mücavir alanlara da belediye hizmetleri götürülebilir sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu hükümleri sakldr. 103

112 Belediyenin yetkileri ve imtiyazlar MADDE 15. Belediyenin yetkileri ve imtiyazlar unlardr: a) Belde sakinlerinin mahallî müterek nitelikteki ihtiyaçlarn karlamak amacyla her türlü faaliyet ve giriimde bulunmak. b) Kanunlarn belediyeye verdii yetki çerçevesinde yönetmelik çkarmak, belediye yasaklar koymak ve uygulamak, kanunlarda belirtilen cezalar vermek. c) Gerçek ve tüzel kiilerin faaliyetleri ile ilgili olarak kanunlarda belirtilen izin veya ruhsat vermek. d) Özel kanunlar gereince belediyeye ait vergi, resim, harç, katk ve katlma paylarnn tarh, tahakkuk ve tahsilini yapmak; vergi, resim ve harç dndaki özel hukuk hükümlerine göre tahsili gereken doal gaz, su, atk su ve hizmet karl alacaklarn tahsilini yapmak veya yaptrmak. e) Müktesep haklar sakl kalmak üzere; içme, kullanma ve endüstri suyu salamak; atk su ve yamur suyunun uzaklatrlmasn salamak; bunlar için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, iletmek ve ilettirmek; kaynak sularn iletmek veya ilettirmek. f) Toplu tama yapmak; bu amaçla otobüs, deniz ve su ulam araçlar, tünel, rayl sistem dâhil her türlü toplu tama sistemlerini kurmak, kurdurmak, iletmek ve ilettirmek. g) Kat atklarn toplanmas, tanmas, ayrtrlmas, geri kazanm, ortadan kaldrlmas ve depolanmas ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptrmak. h) Mahallî müterek nitelikteki hizmetlerin yerine getirilmesi amacyla, belediye ve mücavir alan snrlar içerisinde tanmaz almak, kamulatrmak, satmak, kiralamak veya kiraya vermek, trampa etmek, tahsis etmek, bunlar üzerinde snrl aynî hak tesis etmek. i) Borç almak, ba kabul etmek. j) Toptanc ve perakendeci hâlleri, otobüs terminali, fuar alan, mezbaha, ilgili mevzuata göre yat liman ve iskele kurmak, kurdurmak, iletmek, ilettirmek veya bu yerlerin gerçek ve tüzel kiilerce açlmasna izin vermek. k) Vergi, resim ve harçlar dnda kalan dava konusu uyumazlklarn anlamayla tasfiyesine karar vermek. l) Gayrishhî müesseseler ile umuma açk istirahat ve elence yerlerini ruhsatlandrmak ve denetlemek. m) Beldede ekonomi ve ticaretin gelitirilmesi ve kayt altna alnmas amacyla izinsiz sat yapan seyyar satclar faaliyetten men etmek, izinsiz sat yapan seyyar satclarn faaliyetten men edilmesi sonucu, cezas ödenmeyerek iki gün içinde geri alnmayan gda maddelerini gda bankalarna, cezas ödenmeyerek otuz gün içinde geri alnmayan gda d mallar yoksullara vermek. n) Reklam panolar ve tantc tabelalar konusunda standartlar getirmek. o) Gayrishhî iyerlerini, elence yerlerini, halk salna ve çevreye etkisi olan dier iyerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak; hafriyat topra ve moloz döküm alanlarn; svlatrlm petrol gaz (LPG) depolama sahalarn; inaat malzemeleri, odun, kömür ve hurda depolama alanlar ve sat yerlerini belirlemek; bu alan ve yerler ile tamalarda çevre kirlilii olumamas için gereken tedbirleri almak. p) Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde iletilen her türlü servis ve toplu tama araçlar ile taksi saylarn, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarn belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve iletmek, ilettirmek veya kiraya vermek; kanunlarn belediyelere verdii trafik düzenlemesinin gerektirdii bütün ileri yürütmek. (l) bendinde belirtilen gayrishhî müesseselerden birinci snf olanlarn ruhsatlandrlmas ve denetlenmesi, büyükehir ve il merkez belediyeleri dndaki yerlerde il özel idaresi tarafndan yaplr. Belediye, (e), (f) ve (g) bentlerinde belirtilen hizmetleri Dantayn görüü ve )çileri Bakanlnn kararyla süresi krkdokuz yl geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebilir; toplu tama hizmetlerini imtiyaz veya tekel oluturmayacak ekilde ruhsat vermek suretiyle yerine getirebilecei gibi toplu tama hatlarn kiraya verme veya 67 nci maddedeki esaslara göre hizmet satn alma yoluyla yerine getirebilir. )l snrlar içinde büyükehir belediyeleri, belediye ve mücavir alan snrlar içinde il belediyeleri ile nüfusu 'i geçen belediyeler, meclis kararyla; turizm, salk, sanayi ve ticaret yatrmlarnn ve eitim kurumlarnn su, termal su, kanalizasyon, doal gaz, yol ve aydnlatma gibi alt yap çalmalarn faiz almakszn on yla kadar geri ödemeli veya ücretsiz olarak yapabilir veya yaptrabilir, bunun karlnda yaplan tesislere ortak olabilir; salk, eitim, sosyal hizmet ve turizmi gelitirecek projelere )çileri Bakanlnn onay ile ücretsiz veya düük bir bedelle amac dnda kullanlmamak kaydyla arsa tahsis edebilir. Belediye, belde sakinlerinin belediye hizmetleriyle ilgili görü ve düüncelerini tespit etmek amacyla kamuoyu yoklamas ve aratrmas yapabilir. 104

113 Belediye mallarna kar suç ileyenler Devlet malna kar suç ilemi saylr sayl Devlet )hale Kanununun 75 inci maddesi hükümleri belediye tanmazlar hakknda da uygulanr. Belediyenin proje karl borçlanma yoluyla elde ettii gelirleri, artl balar ve kamu hizmetlerinde fiilen kullanlan mallar ile belediye tarafndan tahsil edilen vergi, resim ve harç gelirleri haczedilemez. Belediyeye tannan muafiyet MADDE 16. Belediyenin kamu hizmetine ayrlan veya kamunun yararlanmasna açk, gelir getirmeyen tanmazlar ile bunlarn ina ve kullanmlar her türlü vergi, resim, harç, katlma ve katk paylarndan muaftr. KNC KISIM Belediyenin Organlar B)R)NC) BÖLÜM Belediye Meclisi Belediye meclisi MADDE 17. Belediye meclisi, belediyenin karar organdr ve ilgili kanunda gösterilen esas ve usûllere göre seçilmi üyelerden oluur. Meclisin görev ve yetkileri MADDE 18. Belediye meclisinin görev ve yetkileri unlardr: a) Stratejik plân ile yatrm ve çalma programlarn, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini görümek ve kabul etmek. b) Bütçe ve kesinhesab kabul etmek, bütçede kurumsal kodlama yaplan birimler ile fonksiyonel snflandrmann birinci düzeyleri arasnda aktarma yapmak. c) Belediyenin imar plânlarn görümek ve onaylamak, büyükehir ve il belediyelerinde il çevre düzeni plânn kabul etmek. d) Borçlanmaya karar vermek. e) Tanmaz mal almna, satmna, takasna, tahsisine, tahsis eklinin deitirilmesine veya tahsisli bir tanmazn kamu hizmetinde ihtiyaç duyulmamas hâlinde tahsisin kaldrlmasna; üç yldan fazla kiralanmasna ve süresi otuz yl geçmemek kaydyla bunlar üzerinde snrl aynî hak tesisine karar vermek. f) Kanunlarda vergi, resim, harç ve katlma pay konusu yaplmayan ve ilgililerin isteine bal hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek. g) Martl balar kabul etmek. h) Vergi, resim ve harçlar dnda kalan ve miktar bebin YTL'den fazla dava konusu olan belediye uyumazlklarn sulh ile tasfiyeye, kabul ve feragate karar vermek. i) Bütçe içi iletme ile 6762 sayl Türk Ticaret Kanununa tâbi ortaklklar kurulmasna veya bu ortaklklardan ayrlmaya, sermaye artna ve gayrimenkul yatrm ortakl kurulmasna karar vermek. j) Belediye adna imtiyaz verilmesine ve belediye yatrmlarnn yap-ilet veya yap-iletdevret modeli ile yaplmasna; belediyeye ait irket, iletme ve itiraklerin özelletirilmesine karar vermek. k) Meclis bakanlk divann ve encümen üyeleri ile ihtisas komisyonlar üyelerini seçmek. l) Norm kadro çerçevesinde belediyenin ve bal kurulularnn kadrolarnn ihdas, iptal ve deitirilmesine karar vermek. m) Belediye tarafndan çkarlacak yönetmelikleri kabul etmek. n) Meydan, cadde, sokak, park, tesis ve benzerlerine ad vermek; mahalle kurulmas, kaldrlmas, birletirilmesi, adlaryla snrlarnn tespiti ve deitirilmesine karar vermek; beldeyi tantc amblem, flama ve benzerlerini kabul etmek. o) Dier mahallî idarelerle birlik kurulmasna, kurulmu birliklere katlmaya veya ayrlmaya karar vermek. p) Yurt içindeki ve )çileri Bakanlnn izniyle yurt dndaki belediyeler ve mahallî idare birlikleriyle karlkl i birlii yaplmasna; karde kent ilikileri kurulmasna; ekonomik ve sosyal ilikileri gelitirmek amacyla kültür, sanat ve spor gibi alanlarda faaliyet ve projeler gerçekletirilmesine; bu çerçevede arsa, bina ve benzeri tesisleri yapma, yaptrma, kiralama veya tahsis etmeye karar vermek. r) Fahrî hemehrilik payesi ve berat vermek. s) Belediye bakanyla encümen arasndaki anlamazlklar karara balamak. t) Mücavir alanlara belediye hizmetlerinin götürülmesine karar vermek. u) )mar plânlarna uygun ekilde hazrlanm belediye imar programlarn görüerek kabul etmek. Ba*kanlk divan 105

114 MADDE 19. Belediye meclisi, seçim sonuçlarnn ilânn takip eden beinci gün belediye bakannn bakanlnda kendiliinden toplanr. Meclis bu toplantda, üyeleri arasndan, gizli oyla meclis birinci ve ikinci bakan vekili ile en az iki kâtip üyeyi ilk iki yl için görev yapmak üzere seçer. )lk iki yldan sonra seçilecek bakanlk divan yaplacak ilk mahallî idareler seçimlerine kadar görev yapar. Bakanlk divan seçimi üç gün içinde tamamlanr. Meclise belediye bakan, katlamamas durumunda meclis birinci bakan vekili, onun da katlamamas durumunda ikinci bakan vekili bakanlk eder. Ancak yllk faaliyet raporunun görüüldüü meclis toplants meclis bakan vekilinin bakanlnda yaplr. Bakanlk divannda boalma olmas durumunda kalan süreyi tamamlamak üzere yenisi seçilir. Meclis bakan, meclis çalmalarnda düzeni salamakla yükümlüdür. Meclisin çalmas ve katlma ilikin esas ve usûller )çileri Bakanl tarafndan çkarlacak yönetmelikle düzenlenir. Meclis toplants MADDE 20. Belediye meclisi, her ayn ilk haftas, önceden kararlatrd günde toplânr. Meclis, resmî tatile rastlayan günlerde çalmasna ara verebilir. Belediye meclisi her yl bir ay tatil karar alabilir. Bütçe görümesine rastlayan toplant süresi en çok yirmi gün, dier toplantlarn süresi en çok be gündür. Mutat toplant yeri dnda toplanlmasnn zorunlu olduu durumda üyelere önceden bilgi vermek kaydyla meclis bakannn belediye snrlar içerisinde belirledii yerde toplant yaplr. Ayrca, toplantnn yeri ve zaman mutat usûllerle belde halkna duyurulur. Meclis toplantlar açktr. Meclis bakannn veya üyelerden herhangi birinin gerekçeli önerisi üzerine, toplantya katlanlarn salt çounluuyla kapal oturum yaplmasna karar verilebilir. Meclis görümeleri görevlilerce tutanaa geçirilir, bakan ve kâtip üyeler tarafndan imzalanr. Toplantlar, meclisin kararyla sesli ve görüntülü cihazlarla da kaydedilebilir. Gündem MADDE 21. Her ayn ilk günündeki belediye meclis gündemi belediye bakan tarafndan belirlenerek en az üç gün önceden üyelere bildirilir ve çeitli yöntemlerle halka duyurulur. Her ayn ilk toplantsnda belediye bakan ve meclis üyeleri belediyeye ait ilerle ilgili konularn gündeme alnmasn önerebilir. Öneri, toplantya katlanlarn salt çounluuyla kabul edildii takdirde gündeme alnr. )mar konular ile yllk bütçe dnda kalan gündemdeki dier konular ile üyelerin teklifleri; toplantya katlanlarn salt çounluunun kabulü hâlinde komisyonlara havale edilmeksizin belediye meclisince görüülerek karara balanabilir. Toplant ve karar yeter says MADDE 22. Belediye meclisi, üye tam saysnn salt çounluuyla toplanr ve katlanlarn salt çounluuyla karar verir. Ancak, karar yeter says, üye tam saysnn dörtte birinden az olamaz. Oylamada eitlik çkmas durumunda meclis bakannn bulunduu taraf çounluk saylr. Gizli oylamalarda eitlik çkmas durumunda oylama tekrarlanr, eitliin bozulmamas durumunda meclis bakan tarafndan kur a çekilir. Meclisin toplanmasnda, üye tam saysnn salt çounluu salanamad takdirde bakan, gün ve saatini tespit ederek en geç üç gün içinde toplanmak üzere meclisi tatil eder. Gelecek toplant, üye tam saysnn dörtte birinden az olmayan üye says ile yaplr. Görümeler srasnda bakan veya üyelerden birinin talebi üzerine yaplacak yoklamada karar yeter saysnn bulunmad anlalrsa, ikinci fkradaki hükümler uygulanr. Üyeler oylarn bizzat kullanr. Gizli oy kullanmaya fizikî bakmdan engelli üyeler, tayin edecekleri kii eliyle oy kullanabilirler. Oylama gizli, iaretle veya ad okunarak yaplr. Oy verme kabul, ret veya çekimser eklinde olur. Kararlar, meclis bakan ve kâtip üyeler tarafndan imzalanr ve bir sonraki toplantda üyelere datlr. Meclis kararlarnn kesinle*mesi MADDE 23. Belediye bakan, hukuka aykr gördüü meclis kararlarn, gerekçesini de belirterek yeniden görüülmek üzere be gün içinde meclise iade edebilir. Yeniden görüülmesi istenilmeyen kararlar ile yeniden görüülmesi istenip de belediye meclisi üye tam saysnn salt çounluuyla srar edilen kararlar kesinleir. Belediye bakan, meclisin srar ile kesinleen kararlar aleyhine on gün içinde idarî yargya bavurabilir. 106

115 Kararlar kesinletii tarihten itibaren en geç yedi gün içinde mahallin en büyük mülkî idare amirine gönderilir. Mülkî idare amirine gönderilmeyen kararlar yürürlüe girmez. Mülkî idare amiri hukuka aykr gördüü kararlar aleyhine idarî yargya bavurabilir. Kesinleen meclis kararlarnn özetleri yedi gün içinde uygun araçlarla halka duyurulur. htisas komisyonlar MADDE 24. Belediye meclisi, üyeleri arasndan en az üç en fazla be kiiden oluan ihtisas komisyonlar kurabilir. Komisyonlarn bir yl geçmemek üzere ne kadar süre için kurulaca ayn meclis kararnda belirtilir. )htisas komisyonlar, her siyasî parti grubunun ve bamsz üyelerin meclisteki üye saysnn meclis üye tam saysna oranlanmas suretiyle oluturulur. )l ve ilçe belediyeleri ile nüfusu 'in üzerindeki belediyelerde plân ve bütçe ile imar komisyonlarnn kurulmas zorunludur. Meclis toplantsn müteakip imar komisyonu en fazla on i günü, dier komisyonlar ise be i günü içinde kendilerine havale edilen ileri sonuçlandrr. Komisyonlar kendilerine havale edilen ilerle ilgili raporlarn bu sürenin sonunda meclise sunmadklar takdirde, konu meclis bakan tarafndan dorudan gündeme alnr. )htisas komisyonlarnn görev alanna giren iler bu komisyonlarda görüüldükten sonra belediye meclisinde karara balanr. Mahalle muhtarlar ve ildeki kamu kurulularnn amirleri ile ildeki kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, üniversiteler, sendikalar ve gündemdeki konularla ilgili sivil toplum örgütlerinin temsilcileri, oy hakk olmakszn kendi görev ve faaliyet alanlarna giren konularn görüüldüü ihtisas komisyonu toplantlarna katlabilir ve görü bildirebilir. Komisyon çalmalarnda uzman kiilerden yararlanlabilir. Komisyon raporlar alenîdir, çeitli yollarla halka duyurulur ve isteyenlere meclis tarafndan maliyetlerini amamak üzere belirlenecek bedel karlnda verilir. Denetim komisyonu MADDE 25. )l ve ilçe belediyeleri ile nüfusu 'in üzerindeki belediyelerde, belediye meclisi, her ocak ay toplantsnda belediyenin bir önceki yl gelir ve giderleri ile bunlara ilikin hesap kayt ve ilemlerinin denetimi için kendi üyeleri arasndan gizli oyla ve üye says üçten az beten çok olmamak üzere bir denetim komisyonu oluturur. Komisyon, her siyasî parti grubunun ve bamsz üyelerin meclisteki üye saysnn meclis üye tam saysna oranlanmas suretiyle oluur. Komisyon, belediye bakan tarafndan belediye binas içinde belirlenen yerde çalr ve çalmalarnda kamu personelinden ve gerektiinde dier uzman kiilerden yararlanabilir. Denetim komisyonu toplantlarna, belediye ve bal kurulular dndaki kamu kurum ve kurulularndan görevlendirilenlere (1.000); kamu personeli dndaki dier uzman kiilere büyükehir belediyelerinde (3.000), dier belediyelerde (2.000) gösterge rakamnn Devlet memurlarna uygulanan aylk katsayyla çarpm sonucu bulunacak miktar geçmemek üzere, belediye meclisince belirlenecek miktarda günlük ödeme yaplr. Denetim komisyonunun emrinde görevlendirilecek kii ve gün says belediye meclisince belirlenir. Uzman kiilerde aranacak nitelikler belediye meclisinin çalmasna dair yönetmelikte düzenlenir. Komisyon belediye birimleri ve bal kurulularndan her türlü bilgi ve belgeyi isteyebilir. Bu istekler gecikmeksizin yerine getirilir. Komisyon, çalmasn krkbe igünü içinde tamamlar ve buna ilikin raporunu mart aynn sonuna kadar meclis bakanlna sunar. Konusu suç tekil eden hususlarla ilgili olarak meclis bakanl tarafndan yetkili mercilere suç duyurusunda bulunulur. Meclisin bilgi edinme ve denetim yollar MADDE 26. Belediye meclisi, bilgi edinme ve denetim yetkisini faaliyet raporunu deerlendirme, denetim komisyonu, soru, genel görüme ve gensoru yoluyla kullanr. Meclis üyeleri, meclis bakanlna önerge vererek belediye ileriyle ilgili konularda sözlü veya yazl soru sorabilir. Soru, belediye bakan veya görevlendirecei kii tarafndan sözlü veya yazl olarak cevaplandrlr. Meclis üyelerinin en az üçte biri, meclis bakanlna istekte bulunarak, belediyenin ileriyle ilgili bir konuda genel görüme açlmasn isteyebilir. Bu istek meclis tarafndan kabul edildii takdirde gündeme alnr. Belediye bakannca meclise sunulan bir önceki yla ait faaliyet raporundaki açklamalar, meclis üye tam saysnn dörtte üç çounluuyla yeterli görülmezse, yetersizlik kararyla görümeleri kapsayan tutanak, meclis bakan vekili tarafndan mahallin mülkî idare amirine gönderilir. Vali, dosyay gerekçeli görüüyle birlikte Dantaya gönderir. Yetersizlik karar, Dantayca uygun görüldüü takdirde belediye bakan, bakanlktan düer. 107

116 Meclis üye tam saysnn en az üçte biri oranndaki üyenin imzasyla belediye bakan hakknda gensoru önergesi verilebilir. Gensoru önergesi, meclis üye tam saysnn salt çounluunun oyu ile gündeme alnr ve üç tam gün geçmedikçe görüülemez. Gensoru önergesinin karara balanmasnda dördüncü fkraya göre ilem yaplr. Ba*kan ve meclis üyelerinin görü*melere katlamayaca4 durumlar MADDE 27. Belediye bakan ve meclis üyeleri, münhasran kendileri, ikinci derece dâhil kan ve kayn hsmlar ve evlatlklar ile ilgili ilerin görüüldüü meclis toplantlarna katlamazlar. Ba*kan ve meclis üyelerinin yükümlülükleri MADDE 28. Belediye bakan görevi süresince ve görevinin sona ermesinden itibaren iki yl süreyle, meclis üyeleri ise görevleri süresince ve görevlerinin sona ermesinden itibaren bir yl süreyle, belediye ve bal kurulularna kar dorudan doruya veya dolayl olarak taahhüde giremez, komisyonculuk ve temsilcilik yapamaz. Meclis üyeli4inin sona ermesi MADDE 29. Meclis üyelii, ölüm ve istifa durumunda kendiliinden sona erer. Meclis üyeliinden istifa dilekçesi belediye bakanlna verilir ve bakan tarafndan meclisin bilgisine sunulur. Özürsüz veya izinsiz olarak arka arkaya üç birleim günü veya bir yl içinde yaplan toplantlarn yarsna katlmayan üyenin üyeliinin dümesine, savunmas alndktan sonra üye tam saysnn salt çounluuyla karar verilir. Belediye meclisi üyeliine seçilme yeterliinin kaybedilmesi durumunda, valinin bildirmesi üzerine Dantay tarafndan üyeliin dümesine karar verilir. Meclisin feshi MADDE 30. Belediye meclisi; a) Kendisine kanunla verilen görevleri süresi içinde yapmay ihmal eder ve bu durum belediyeye ait ileri sekteye veya gecikmeye uratrsa, b) Belediyeye verilen görevlerle ilgisi olmayan siyasî konularda karar alrsa, )çileri Bakanlnn bildirimi üzerine Dantayn karar ile feshedilir. )çileri Bakanl gerekli gördüü takdirde meclisin feshine dair bildirim ile birlikte, karar verilinceye kadar meclis toplantlarnn ertelenmesini de ister. Dantay, bu hususu en geç bir ay içinde karara balar. Bu ekilde feshedilen meclisin yerine seçilen meclis, kalan süreyi tamamlar. Bo*alan meclisin görevinin yerine getirilmesi MADDE 31. Belediye meclisinin; a) Dantay tarafndan feshi veya meclis toplantlarnn ertelenmesi, b) Meclis üye tam saysnn yardan fazlasnn tutuklanmas, c) Yedek üyelerin getirilmesinden sonra da meclis üye tam saysnn yarsndan aa dümesi, d) Geçici olarak görevden uzaklatrlmas, Hâllerinde, meclis çalabilir duruma gelinceye veya yeni meclis seçimi yaplncaya kadar meclis görevi, belediye encümeninin memur üyeleri tarafndan yürütülür. Huzur ve izin hakk MADDE 32. Meclis bakan ve üyelerine, meclis ve komisyon toplantlarna katldklar her gün için, 39 uncu madde uyarnca belediye bakanna ödenmekte olan aylk brüt ödenein günlük tutarnn üçte birini geçmemek üzere meclis tarafndan belirlenecek miktarda huzur hakk ödenir. Huzur hakk ödenecek gün says, 20, 24 ve 25 inci maddelerde belirtilen toplant günü saysndan fazla olamaz ve meclis üyelerine ayn gün için birden fazla huzur hakk ödenemez. Meclis üyeleri hastalklar süresince izinli saylr. Ayrca mazeretleri durumunda, bir yl içindeki toplant süresinin yarsn amamak artyla istekleri üzerine meclis tarafndan izin verilebilir. )K)NC) BÖLÜM Belediye Encümeni Belediye encümeni MADDE 33. Belediye encümeni, belediye bakannn bakanlnda; a) )l belediyelerinde ve nüfusu 'in üzerindeki belediyelerde, belediye meclisinin her yl kendi üyeleri arasndan bir yl için gizli oyla seçecei üç üye, malî hizmetler birim amiri ve belediye bakannn birim amirleri arasndan bir yl için seçecei iki üye olmak üzere yedi kiiden, b) Dier belediyelerde, belediye meclisinin her yl kendi üyeleri arasndan bir yl için gizli oyla seçecei iki üye, malî hizmetler birim amiri ve belediye bakannn birim amirleri arasndan bir yl için seçecei bir üye olmak üzere be kiiden, Oluur. 108

117 Belediye bakannn katlamad toplantlarda, belediye bakannn görevlendirecei bakan yardmcs veya encümen üyesi, encümene bakanlk eder. Encümen toplantlarna gündemdeki konularla ilgili olarak ilgili birim amirleri, belediye bakan tarafndan oy hakk olmakszn görüleri alnmak üzere çarlabilir. Encümenin görev ve yetkileri MADDE 34. Belediye encümeninin görev ve yetkileri unlardr: a) Stratejik plân ve yllk çalma program ile bütçe ve kesinhesab inceleyip belediye meclisine görü bildirmek. b) Yllk çalma programna alnan ilerle ilgili kamulatrma kararlarn almak ve uygulamak. c) Öngörülmeyen giderler ödeneinin harcama yerlerini belirlemek. d) Bütçede fonksiyonel snflandrmann ikinci düzeyleri arasnda aktarma yapmak. e) Kanunlarda öngörülen cezalar vermek. f) Vergi, resim ve harçlar dnda kalan dava konusu olan belediye uyumazlklarnn anlama ile tasfiyesine karar vermek. g) Tanmaz mal satmna, trampasna ve tahsisine ilikin meclis kararlarn uygulamak; süresi üç yl geçmemek üzere kiralanmasna karar vermek. h) Umuma açk yerlerin açl ve kapan saatlerini belirlemek. i) Dier kanunlarda belediye encümenine verilen görevleri yerine getirmek. Encümen toplants MADDE 35. Belediye encümeni, haftada birden az olmamak üzere önceden belirlenen gün ve saatte toplanr. Belediye bakan acil durumlarda encümeni toplantya çarabilir. Encümen üye tam saysnn salt çounluuyla toplanr ve katlanlarn salt çounluuyla karar verir. Encümenin 2886 sayl Devlet )hale Kanunu uyarnca ihale komisyonu olarak yapaca toplantlarda da bu hüküm geçerlidir. Oylarn eitlii durumunda bakann bulunduu taraf çounluk saylr. Çekimser oy kullanlamaz. Encümen gündemi belediye bakan tarafndan hazrlanr. Encümen üyeleri, bakannn uygun görüü ile gündem maddesi teklif edebilir. Belediye bakan tarafndan havale edilmeyen konular encümende görüülemez. Encümene havale edilen konular bir hafta içinde görüülerek karara balanr. Alnan kararlar bakan ve toplantya katlan üyeler tarafndan imzalanr. Karara muhalif kalanlar gerekçelerini de açklar. Encümen bakan ve üyeleri, münhasran kendileri, ikinci derece dâhil kan ve kayn hsmlar ve evlatlklar ile ilgili ilerin görüüldüü encümen toplantlarna katlamazlar. Encümen üyelerine verilecek ödenek MADDE 36. Belediye encümeni bakan ve üyelerine, nüfusu 'e kadar olan belediyelerde (3.500), nüfusu 'e kadar olan belediyelerde (4.500), 'e kadar olan belediyelerde (6.000) ve 'in üzerinde olan belediyelerde ise (7.500) gösterge rakamnn Devlet memurlar için belirlenen aylk katsay ile çarpm sonucu bulunacak tutarda aylk brüt ödenek verilir. Encümenin memur üyelerine bu tutarlarn yars ödenir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Belediye Bakan Belediye ba*kan MADDE 37. Belediye bakan, belediye idaresinin ba ve belediye tüzel kiiliinin temsilcisidir. Belediye bakan, ilgili kanunda gösterilen esas ve usûllere göre seçilir. Belediye bakan, görevinin devam süresince siyasî partilerin yönetim ve denetim organlarnda görev alamaz; profesyonel spor kulüplerinin bakanln yapamaz ve yönetiminde bulunamaz. Belediye ba*kannn görev ve yetkileri MADDE 38. Belediye bakannn görev ve yetkileri unlardr: a) Belediye tekilâtnn en üst amiri olarak belediye tekilâtn sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak. b) Belediyeyi stratejik plâna uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini hazrlamak ve uygulamak, izlemek ve deerlendirmek, bunlarla ilgili raporlar meclise sunmak. c) Belediyeyi Devlet dairelerinde ve törenlerde, davac veya daval olarak da yarg yerlerinde temsil etmek veya vekil tayin etmek. d) Meclise ve encümene bakanlk etmek. e) Belediyenin tanr ve tanmaz mallarn idare etmek. 109

118 f) Belediyenin gelir ve alacaklarn takip ve tahsil etmek. g) Yetkili organlarn kararn almak artyla sözleme yapmak. h) Meclis ve encümen kararlarn uygulamak. i) Bütçeyi uygulamak, bütçede meclis ve encümenin yetkisi dndaki aktarmalara onay vermek. j) Belediye personelini atamak. k) Belediye ve bal kurulular ile iletmelerini denetlemek. l) Martsz balar kabul etmek. m) Belde halknn huzur, esenlik, salk ve mutluluu için gereken önlemleri almak. n) Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrlan ödenei kullanmak, özürlülere yönelik hizmetleri yürütmek ve özürlüler merkezini oluturmak. o) Temsil ve arlama giderleri için ayrlan ödenei kullanmak. p) Kanunlarla belediyeye verilen ve belediye meclisi veya belediye encümeni kararn gerektirmeyen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak. Belediye ba*kannn özlük haklar MADDE 39. Belediye bakanna nüfusu; a) 'e kadar olan beldelerde , b) 'den 'e kadar olan beldelerde , c) 'den 'e kadar olan beldelerde , d) 'den 'e kadar olan beldelerde , e) 'den e kadar olan beldelerde , f) den a kadar olan beldelerde , g) den a kadar olan beldelerde , h) den fazla olan beldelerde , Gösterge rakamnn Devlet memurlar için belirlenen aylk katsay ile çarpm sonucu bulunacak tutarda aylk brüt ödenek ödenir. Nüfusu 'den az olan il merkezi beldelerde bu ödenein hesaplanmasnda (c) bendinde belirtilen gösterge rakam esas alnr. Belediye bakannn görevli, izinli ve hasta bulunduu sürelerde ödenei kesilmez. Belediye bakanl yapm olanlarn, personel kanunlarna tâbi bir kadroya atanmalar hâlinde belediye bakanlnda geçen süreleri memuriyette geçmi saylr. 657 sayl Devlet Memurlar Kanunu uyarnca Devlet memurlar ile bakmakla yükümlü bulunduklar için uygulanan sosyal hak ve yardmlar, ayn esas ve usûllere göre belediye bakanlar ile bakmakla yükümlü bulunduklar için de uygulanr. Ba*kan vekili MADDE 40. Belediye bakan izin, hastalk veya baka bir sebeple görev banda bulunmad hâllerde, bu süre içinde kendisine vekâlet etmek üzere, belediye meclisi üyeleri arasndan birini bakan vekili olarak görevlendirir. Bakan vekili, bakann yetkilerine sahiptir. Bakan vekiline, görev süresince bakana ödenen aylk brüt ödenein gün hesab üzerinden ödenek verilir. Stratejik plân ve performans program MADDE 41. Belediye bakan, mahallî idareler genel seçimlerinden itibaren alt ay içinde; kalknma plân ve program ile varsa bölge plânna uygun olarak stratejik plân ve ilgili olduu yl bandan önce de yllk performans program hazrlayp belediye meclisine sunar. Stratejik plân, varsa üniversiteler ve meslek odalar ile konuyla ilgili sivil toplum örgütlerinin görüleri alnarak hazrlanr ve belediye meclisi tarafndan kabul edildikten sonra yürürlüe girer. Nüfusu 'in altnda olan belediyelerde stratejik plân yaplmas zorunlu deildir. Stratejik plân ve performans program bütçenin hazrlanmasna esas tekil eder ve belediye meclisinde bütçeden önce görüülerek kabul edilir. Yetki devri MADDE 42. Belediye bakan, görev ve yetkilerinden bir ksmn uygun gördüü takdirde, yöneticilik sfat bulunan belediye görevlilerine devredebilir. htilâf hâli MADDE 43. Belediye bakannn kendisinin, birinci ve ikinci derecedeki kan ve kayn hsmlarnn ve evlatlklarnn, belediye ile ihtilâfl olduu durumlarda dava açlmas ve bu davada belediyenin temsili, meclis birinci bakan vekili, bulunmad takdirde ikinci bakan vekili veya bunlarn yetkilendirecei kiiler tarafndan yerine getirilir. Belediye ba*kanl4nn sona ermesi MADDE 44. Belediye bakanl, ölüm ve istifa hâllerinde kendiliinden sona erer. Belediye bakannn; 110

119 a) Mazeretsiz ve kesintisiz olarak yirmi günden fazla görevini terk etmesi ve bu durumun mahallin mülkî idare amiri tarafndan belirlenmesi, b) Seçilme yeterliini kaybetmesi, c) Görevini sürdürmesine engel bir hastalk veya sakatlk durumunun yetkili salk kuruluu raporuyla belgelenmesi, d) Meclisin feshine neden olan eylem ve ilemlere katlmas, Hâllerinden birinin meydana gelmesi durumunda )çileri Bakanlnn bavurusu üzerine Dantay kararyla bakanlk sfat sona erer. Belediye ba*kanl4nn bo*almas hâlinde yaplacak i*lemler MADDE 45. Belediye bakanlnn herhangi bir nedenle boalmas durumunda, vali tarafndan belediye meclisinin on gün içinde toplanmas salanr. Meclis, birinci bakan vekilinin, onun bulunmamas durumunda ikinci bakan vekilinin, onun da bulunmamas durumunda en yal üyenin bakanlnda toplanarak; a) Belediye bakanlnn boalmas veya seçim dönemini aacak biçimde kamu hizmetinden yasaklanma cezasnn verilmi olmas durumunda bir bakan, b) Bakann görevden uzaklatrlmas, tutuklanmas veya seçim dönemini amayacak biçimde kamu hizmetinden yasaklama cezas almas durumunda bir bakan vekili, Seçer. Belediye bakan veya bakan vekili belediye meclis üyeleri arasndan ve gizli oyla seçilir. )lk iki oylamada üye tam saysnn üçte iki ve üçüncü oylamada üye tam saysnn salt çounluu aranr. Üçüncü oylamada salt çounluk salanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yaplr. Dördüncü oylamada en fazla oy alan üye, belediye bakan veya bakan vekili seçilmi olur. Oylarn eitlii durumunda kur'a çekilir. Birinci fkrann (b) bendi uyarnca bakan vekili seçildikten sonra belediye bakanlnn (a) bendinde belirtilen nedenlerle boalmas durumunda bu maddeye göre belediye bakan seçilir. Yeni seçilen belediye bakannn görev süresi, yerine seçildii bakann görev süresi ile snrldr. Bakan vekili, yeni bakan seçilinceye veya görevden uzaklatrlm ya da tutuklanm olan bakan göreve dönünceye kadar görev yapar. Belediye bakan veya bakan vekili seçilinceye kadar belediye bakanl görevi, meclis birinci bakan vekili, bulunmamas durumunda ikinci bakan vekili, onun da bulunmamas durumunda vali tarafndan görevlendirilecek bir kamu görevlisi tarafndan yürütülür. Belediye bakan veya bakan vekili seçimi en geç onbe gün içinde tamamlanmad takdirde belediye meclisinin feshine ilikin hükümler uygulanr. Belediye ba*kan görevlendirilmesi MADDE 46. Belediye bakanlnn herhangi bir nedenle boalmas ve yeni belediye bakan veya bakan vekili seçiminin yaplamamas durumunda, seçim yaplncaya kadar belediye bakanlna büyükehir ve il belediyelerinde )çileri Bakan, dier belediyelerde vali tarafndan görevlendirme yaplr. Görevlendirilecek kiinin belediye bakan seçilme yeterliine sahip olmas arttr. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Organlara )likin Ortak Hükümler Görevden uzakla*trma MADDE 47. Görevleriyle ilgili bir suç nedeniyle haklarnda soruturma veya kovuturma açlan belediye organlar veya bu organlarn üyeleri, kesin hükme kadar )çileri Bakan tarafndan görevden uzaklatrlabilir. Görevden uzaklatrma karar iki ayda bir gözden geçirilir. Devamnda kamu yarar bulunmayan görevden uzaklatrma karar kaldrlr. Görevden uzaklatrlanlar hakknda; kovuturma açlmamas, kamu davasnn dümesi veya beraat karar verilmesi, davann genel af ile ortadan kaldrlmas veya görevden düürülmeyi gerektirmeyen bir suçla mahkûm olunmas durumunda görevden uzaklatrma karar kaldrlr. Görevden uzaklatrlan belediye bakanna, görevden uzak kald sürece aylk ödeneinin üçte ikisi ödenir ve bu süre içinde dier sosyal hak ve yardmlardan yararlanmaya devam eder. ÜÇÜNCÜ KISIM Belediye Te*kilât B)R)NC) BÖLÜM Belediye Tekilât ve Personeli Belediye te*kilât MADDE 48. Belediye tekilât, norm kadroya uygun olarak yaz ileri, malî hizmetler, fen ileri ve zabta birimlerinden oluur. 111

120 Beldenin nüfusu, fizikî ve corafî yaps, ekonomik, sosyal ve kültürel özellikleri ile gelime potansiyeli dikkate alnarak, norm kadro ilke ve standartlarna uygun olarak gerektiinde salk, itfaiye, imar, insan kaynaklar, hukuk ileri ve ihtiyaca göre dier birimler oluturulabilir. Bu birimlerin kurulmas, kaldrlmas veya birletirilmesi belediye meclisinin kararyla olur. Norm kadro ve personel istihdam MADDE 49. Norm kadro ilke ve standartlar )çileri Bakanl ve Devlet Personel Bakanl tarafndan mütereken belirlenir. Belediyenin ve bal kurulularnn norm kadrolar, bu ilke ve standartlar çerçevesinde belediye meclisi kararyla belirlenir. Belediye personeli, belediye bakan tarafndan atanr. Birim müdürlüü ve üstü yönetici kadrolarna yaplan atamalar ilk toplantda belediye meclisinin bilgisine sunulur. Belediye ve bal kurulularnda, norm kadroya uygun olarak çevre, salk, veterinerlik, teknik, hukuk, ekonomi, biliim ve iletiim, plânlama, aratrma ve gelitirme, eitim ve danmanlk alanlarnda avukat, mimar, mühendis, ehir ve bölge plâncs, çözümleyici ve programc, tabip, uzman tabip, ebe, hemire, veteriner, kimyager, teknisyen ve tekniker gibi uzman ve teknik personel yllk sözleme ile çaltrlabilir. Sözlemeli personel eliyle yürütülen hizmetlere ilikin bo kadrolara ayrca atama yaplamaz. Bu personelin, yürütecekleri hizmetler için ihdas edilmi kadro unvannn gerektirdii nitelikleri tamalar arttr. Bu fkra uyarnca sözlemeli olarak istihdam edileceklere ödenecek net ücret, söz konusu kadro unvan için birinci derecenin birinci kademesi esas alnmak suretiyle 657 sayl Devlet Memurlar Kanununa göre tespit edilecek her türlü ödemeler toplamnn net tutarnn yüzde 25 fazlasn geçmemek üzere belediye meclisi kararyla belirlenir. Genel hükümlere göre birinci dereceden kadro ihdas edilemeyen kadro unvanlar için ise o kadro unvanndan ihdas yaplm en yüksek kadro derecesinin birinci kademesi esas alnr ve yaplacak ödemenin azami tutar yukarda belirtilen usûle göre tespit olunur. Bu fkra hükümlerine göre çaltrlacak personel için )çileri Bakanl unvanlar itibaryla snrlama getirebilir. Avukat, mimar, mühendis (inaat mühendisi ve harita mühendisi olmak kaydyla) ve veteriner kadrosu bulunmayan veya ilerin azl nedeniyle bu unvanlarda kadrolu personel istihdamna ihtiyaç duyulmayan belediyelerde, bu hizmetlerin yürütülmesi amacyla, haftann ya da ayn belirli gün veya saatlerinde ksmi zamanl olarak sözleme ile personel çaltrlabilir. Ksmi zamanl olarak çaltrlacak personel says yukarda belirtilen her unvan için birden fazla olamaz ve bunlarla yaplacak sözleme süresi takvim yln aamaz. Bunlara ödenecek net ücret, ayn unvanl kadrolarn birinci derecesinin birinci kademesi için yaplmas gereken bütün ödemeler toplamnn net tutarnn yarsn geçmemek ve çaltrlacak süre ile orantl olmak üzere belediye meclisi karar ile tespit edilir. Bu fkra uyarnca sözlemeli personel olarak çaltrlanlar için i sonu tazminat ödenmez ve isizlik sigortas primi yatrlmaz. Bunlardan yaptklar baka iler sebebiyle herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna tâbi olanlar için sosyal sigorta ve genel salk sigortas primi yatrlmaz ve ayn kii birden fazla belediye veya bal kuruluta çaltrlamaz. Üçüncü ve dördüncü fkra hükümleri uyarnca çaltrlacak personele her ne ad altnda olursa olsun sözleme ücreti dnda herhangi bir ödeme yaplmaz ve ücret mahiyetinde aynî ya da nakdî menfaat temin edilmez. Bu personel hakknda bu Kanunla düzenlenmeyen hususlarda vize art aranmakszn 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 4 üncü maddesinin (B) fkrasna göre istihdam edilenler hakkndaki hükümler uygulanr. Bu personele ait sözleme örnekleri sözlemenin imzalanmasn izleyen 30 gün içinde )çileri Bakanlna ve Maliye Bakanlna gönderilir. Kamu kurum ve kurulularnda istihdam edilen memurlar, belediye bakannn talebi, kendilerinin ve kurumlarnn muvafakatiyle, belediyelerin birim müdürü ve üstü yönetici kadrolarnda geçici olarak görevlendirilebilirler. Bu ekilde görevlendirmelerde 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 68 inci maddesinin (B) fkrasnda öngörülen artlar dikkate alnr. Belediyelerde bu ekilde istihdam edilen personel kurumlarndan izinli saylrlar. Bu personelin görevlendirildikleri süre zarfndaki, görevlendirildikleri kadroya ait her türlü malî haklar ile kurumlar tarafndan karlanmas gereken sosyal güvenlik ve benzeri dier haklar belediye tarafndan ödenir. )zinli olduklar müddet, terfi ve emekliliklerinde hesaba katlr ve terfi haklarn kazananlar bakaca bir ileme lüzum kalmakszn terfi ettirilirler. Bu ekilde görevlendirilenler, görevlendirme süresinin sona ermesinden itibaren onbe gün içerisinde yazl olarak kurumlarna bavurmalar hâlinde en geç bir ay içerisinde kadrolarna veya müktesebine uygun baka bir kadroya atanrlar. Norm kadrosunda belediye bakan yardmcs bulunan belediyelerde norm kadro saysna bal kalnmakszn; belediye bakan, zorunlu gördüü takdirde, nüfusu 'e kadar olan belediyelerde bir, nüfusu arasnda olan belediyelerde iki, nüfusu arasnda olan belediyelerde üç, nüfusu ve fazla olan belediyelerde dört belediye meclis üyesini belediye bakan yardmcs olarak görevlendirebilir. Bu ekilde görevlendirilen meclis üyelerine belediye bakanna verilen ödenein 2/3'ünü amamak üzere belediye meclisi tarafndan belirlenecek aylk ödenek verilir ve taleplerine göre bir sosyal güvenlik kurumu ile ilikilendirilir. Bu 112

121 ekilde görevlendirme, memuriyete geçi, sözlemeli veya içi statüsünde çalma dâhil ilgililer açsndan herhangi bir hak tekil etmez ve belediye meclisinin görev süresini aamaz. Sosyal güvenlik prim ve benzeri giderlerden kurum karlklar belediye bütçesinden karlanr. Belediyenin yllk toplam personel giderleri, gerçekleen en son yl bütçe gelirlerinin 213 sayl Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden deerleme katsays ile çarpm sonucu bulunacak miktarn yüzde otuzunu aamaz. Nüfusu 'in altnda olan belediyelerde bu oran yüzde krk olarak uygulanr. Yl içerisinde aylk ve ücretlerde beklenmedik bir artn meydana gelmesi sonucunda personel giderlerinin söz konusu oranlar amas durumunda, cari yl ve izleyen yllarda personel giderleri bu oranlarn altna ininceye kadar yeni personel alm yaplamaz. Yeni personel alm nedeniyle bu orann almas sebebiyle oluacak kamu zarar, zararn olutuu tarihten itibaren hesaplanacak kanunî faiziyle birlikte belediye bakanndan tahsil edilir. Personelin her türlü alacaklar zamannda ve öncelikle ödenir. Sözlemeli ve içi statüsünde çalanlar hariç belediye memurlarna, baar durumlarna göre toplam memur saysnn yüzde onunu ve Devlet memurlarna uygulanan aylk katsaynn (20.000) gösterge rakam ile çarpm sonucu bulunacak miktar geçmemek üzere, hastalk ve yllk izinleri dâhil olmak üzere, çaltklar sürelerle orantl olarak encümen kararyla ylda en fazla iki kez ikramiye ödenebilir. Personel devri MADDE 50. Bu Kanunun 8 ve 11 inci maddeleri uyarnca tüzel kiilii kaldrlan belediyelerin kadrolar ve personeli; katlma hâlinde katldklar belediyeye, köye dönütürülme hâlinde ilgili il özel idaresine devredilir. Devredilen personelden kadro ve görev unvanlar deimeyenler, ayn unvanl kadrolara atanm saylrlar. Devredilen personelden durumlarna uygun bo kadro olmayanlarn veya mevcut kadro unvan ile atamalar yaplamayanlarn kadro unvanlar üç ay içerisinde ilgili belediye meclisi veya il genel meclisince ayn snf içerisinde kalmak kaydyla deitirilir. Bu deiiklikten itibaren bir ay içerisinde ilgililerin durumlarna uygun kadrolara atamalar yaplr. Söz konusu personel, atama ilemleri yaplncaya kadar devredildikleri belediye veya il özel idaresince ihtiyaç duyulan ilerde görevlendirilebilirler. Bunlar yeni bir kadroya atanncaya kadar eski kadrolarna ait aylk, ücret, ek gösterge, her türlü zam ve tazminatlar ile dier malî haklarn devredildikleri belediye veya il özel idaresinden almaya devam ederler. Devredilen personelden memur statüsünde görev yapanlarn, atandklar yeni kadrolarnn aylk, ekgösterge, her türlü zam ve tazminatlar ile dier malî haklar toplamnn net tutarnn, eski kadrolarna bal olarak en son ayda almakta olduklar aylk, ek gösterge, her türlü zam ve tazminatlar ile dier malî haklar toplam net tutarndan az olmas hâlinde aradaki fark giderilinceye kadar atandklar kadrolarda kaldklar sürece herhangi bir kesintiye tâbi olmakszn tazminat olarak ödenir. Tüzel kiilii kaldrlan belediyelerde 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 4 üncü maddesinin (B) fkrasna göre istihdam edilen sözlemeli personelin pozisyonlar, avukat unvanl pozisyonlar hariç olmak üzere, baka bir ileme gerek kalmakszn devredildikleri belediye veya il özel idaresi adna vize edilmi saylr. )K)NC) BÖLÜM Belediye Zabtas, )tfaiye ve Acil Durum Plânlamas Zabtann görev ve yetkileri MADDE 51. Belediye zabtas, beldede esenlik, huzur, salk ve düzenin salanmasyla görevli olup bu amaçla, belediye meclisi tarafndan alnan ve belediye zabtas tarafndan yerine getirilmesi gereken emir ve yasaklarla bunlara uymayanlar hakknda mevzuatta öngörülen ceza ve dier yaptrmlar uygular. Görevini yaparken zabtaya kar gelenler, kolluk kuvvetlerine kar gelenler gibi cezalandrlr. Belediye zabta tekilâtnn çalma usûl ve esaslar, çalanlarn görev ve yetkileri, memurlua alnmas için tamalar gereken nitelikler, alacaklar meslek içi eitim, görevde yükselme, meslekten çkarlma, giyecekleri kyafet ve savunma amaçl olarak kullanacaklar aletler ile zabta tekilâtnda hizmet gereklerine göre oluturulacak birimler, )çileri Bakanl tarafndan çkarlacak yönetmelikle düzenlenir. Belediye, bu yönetmelie aykr olmamak üzere ek düzenlemeler yapabilir. Zabta hizmetleri kesintisiz olarak yürütülür. Zabta personelinin çalma süresi ve saatleri 657 sayl Devlet Memurlar Kanununda belirtilen çalma süre ve saatlerine bal olmakszn, hizmetin aksatlmadan yürütülmesini salayacak ekilde düzenlenir. Belediye zabta ve özel güvenlik hizmetlerinde fiilen çalanlara, fazla mesai ücreti olarak yl bütçe kanununda belirlenen üst snr amamak kaydyla belediye meclisi karar ile tespit edilen maktu tutar ödenir. tfaiye MADDE 52. )tfaiye tekilâtnn çalma usûl ve esaslar, çalanlarn görev ve yetkileri, memurlua alnmas için tamalar gereken nitelikler, alacaklar meslek içi eitim, görevde yükselme, 113

122 meslekten çkarlma, giyecekleri kyafet ve savunma amaçl olarak kullanacaklar aletler ile itfaiye tekilâtnda hizmet gereklerine göre oluturulacak birimler, )çileri Bakanl tarafndan çkarlacak yönetmelikle düzenlenir. Belediye bu yönetmelie aykr olmamak üzere ek düzenlemeler yapabilir. )tfaiye hizmetleri kesintisiz olarak yürütülür. )tfaiye personelinin çalma süresi ve saatleri 657 sayl Devlet Memurlar Kanununda belirtilen çalma süre ve saatlerine bal olmakszn, hizmetin aksatlmadan yürütülmesini salayacak ekilde düzenlenir. Belediye itfaiye tekilâtnda fiilen çalanlara fazla mesai ücreti olarak yl bütçe kanununda belirlenen üst snr amamak kaydyla belediye meclisi karar ile tespit edilen maktu tutar ödenir. Acil durum plânlamas MADDE 53. Belediye; yangn, sanayi kazalar, deprem ve dier doal afetlerden korunmak veya bunlarn zararlarn azaltmak amacyla beldenin özelliklerini de dikkate alarak gerekli afet ve acil durum plânlarn yapar, ekip ve donanm hazrlar. Acil durum plânlarnn hazrlanmasnda varsa il ölçeindeki dier acil durum plânlaryla da koordinasyon salanr ve ilgili bakanlk, kamu kurulular, meslek teekkülleriyle üniversitelerin ve dier mahallî idarelerin görüleri alnr. Plânlar dorultusunda halkn eitimi için gerekli önlemler alnarak ikinci fkrada saylan idareler, kurumlar ve örgütlerle ortak programlar yaplabilir. Belediye, belediye snrlar dnda yangn ve doal afetler meydana gelmesi durumunda, bu bölgelere gerekli yardm ve destek salayabilir. DÖRDÜNCÜ KISIM Belediyelerin Denetimi Denetimin amac MADDE 54. Belediyelerin denetimi; faaliyet ve ilemlerde hatalarn önlenmesine yardmc olmak, çalanlarn ve belediye tekilâtnn gelimesine, yönetim ve kontrol sistemlerinin geçerli, güvenilir ve tutarl duruma gelmesine rehberlik etmek amacyla; hizmetlerin süreç ve sonuçlarn mevzuata, önceden belirlenmi amaç ve hedeflere, performans ölçütlerine ve kalite standartlarna göre tarafsz olarak analiz etmek, karlatrmak ve ölçmek; kantlara dayal olarak deerlendirmek, elde edilen sonuçlar rapor hâline getirerek ilgililere duyurmaktr. Denetimin kapsam ve türleri MADDE 55. Belediyelerde iç ve d denetim yaplr. Denetim, i ve ilemlerin hukuka uygunluk, malî ve performans denetimini kapsar. )ç ve d denetim 5018 sayl Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu hükümlerine göre yaplr. Ayrca, belediyenin malî ilemler dnda kalan dier idarî ilemleri, hukuka uygunluk ve idarenin bütünlüü açsndan )çileri Bakanl tarafndan da denetlenir. Belediyelere bal kurulu ve iletmeler de yukardaki esaslara göre denetlenir. Denetime ilikin sonuçlar kamuoyuna açklanr ve meclisin bilgisine sunulur. Faaliyet raporu MADDE 56. Belediye bakan, 5018 sayl Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 41 inci maddesinin dördüncü fkrasnda belirtilen biçimde; stratejik plân ve performans programna göre yürütülen faaliyetleri, belirlenmi performans ölçütlerine göre hedef ve gerçekleme durumu ile meydana gelen sapmalarn nedenlerini ve belediye borçlarnn durumunu açklayan faaliyet raporunu hazrlar. Faaliyet raporunda, bal kurulu ve iletmeler ile belediye ortaklklarna ilikin söz konusu bilgi ve deerlendirmelere de yer verilir. Faaliyet raporu nisan ay toplantsnda belediye bakan tarafndan meclise sunulur. Raporun bir örnei )çileri Bakanlna gönderilir ve kamuoyuna da açklanr. Hizmetlerde aksama MADDE 57. Belediye hizmetlerinin ciddi bir biçimde aksatldnn ve bu durumun halkn salk, huzur ve esenliini hayati derecede olumsuz etkilediinin )çileri Bakanlnn talebi üzerine yetkili sulh hukuk hâkimi tarafndan belirlenmesi durumunda )çileri Bakan, hizmetlerde meydana gelecek aksamann giderilmesini, hizmetin özelliine göre makul bir süre vererek belediye bakanndan ister. Aksama giderilemezse, söz konusu hizmetin yerine getirilmesini o ilin valisinden ister. Bu durumda vali, aksakl öncelikle belediyenin araç, gereç, personel ve dier kaynaklaryla giderir. Mümkün olmad takdirde dier kamu kurum ve kurulularnn imkânlarn da kullanabilir. Ortaya çkacak maliyet vali tarafndan )ller Bankasna bildirilir ve )ller Bankasnca o belediyenin müteakip ay genel bütçe vergi gelirleri tahsilât toplam üzerinden belediyeye ayrlan paydan valilik emrine gönderilir. )çileri Bakanlnn talebi üzerine sulh hukuk hâkimi tarafndan alnan karara kar ilgili belediyece asliye hukuk mahkemesine itiraz edilebilir. 114

123 Denetimle ilgili di4er hükümler MADDE 58. Denetimin yaplmas ve faaliyet raporunun hazrlanmas hususunda bu Kanunda hüküm bulunmayan durumlarda 5018 sayl Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile dier kanunlarn ilgili hükümleri uygulanr. BENC KISIM Malî Hükümler B)R)NC) BÖLÜM Belediyenin Gelir ve Giderleri Belediyenin gelirleri MADDE 59. Belediyenin gelirleri unlardr: a) Kanunlarla gösterilen belediye vergi, resim, harç ve katlma paylar. b) Genel bütçe vergi gelirlerinden ayrlan pay. c) Genel ve özel bütçeli idarelerden yaplacak ödemeler. d) Tanr ve tanmaz mallarn kira, sat ve baka suretle deerlendirilmesinden elde edilecek gelirler. e) Belediye meclisi tarafndan belirlenecek tarifelere göre tahsil edilecek hizmet karl ücretler. f) Faiz ve ceza gelirleri. g) Balar. h) Her türlü giriim, itirak ve faaliyetler karl salanacak gelirler. i) Dier gelirler. Büyükehir belediyelerinde büyükehir snrlar ve mücavir alanlar içinde belediyelerince tahsil edilen emlak vergisi tutarnn tamam ilgili ilçe ve ilk kademe belediyeleri tarafndan alnr. Bunlardan büyükehir belediyesine veya özel idareye ayrca pay kesilmez. Belediyenin giderleri MADDE 60. Belediyenin giderleri unlardr: a) Belediye binalar, tesisleri ile araç ve malzemelerinin temini, yapm, bakm ve onarm için yaplan giderler. b) Belediyenin personeline ve seçilmi organlarnn üyelerine ödenen maa, ücret, ödenek, huzur hakk, yolluklar, hizmete ilikin eitim harcamalar ile dier giderler. c) Her türlü alt yap, yapm, onarm ve bakm giderleri. d) Vergi, resim, harç, katlma pay, hizmet karl alnacak ücretler ve dier gelirlerin takip ve tahsili için yaplacak giderler. e) Belediye zabta ve itfaiye hizmetleri ile dier görev ve hizmetlerin yürütülmesi için yaplacak giderler. f) Belediyenin kuruluuna katld irket, kurulu ve katld birliklerle ilgili ortaklk pay ve üyelik aidat giderleri. g) Mezarlklarn tesisi, korunmas ve bakmna ilikin giderler. h) Faiz, borçlanmaya ilikin dier ödemeler ile sigorta giderleri. i) Dar gelirli, yoksul, muhtaç ve kimsesizler ile özürlülere yaplacak sosyal hizmet ve yardmlar. j) Dava takip ve icra giderleri. k) Temsil, tören, arlama ve tantm giderleri. l) Avukatlk, danmanlk ve denetim hizmetleri karl yaplacak ödemeler. m) Yurt içi ve yurt d kamu ve özel kesim ile sivil toplum örgütleriyle birlikte yaplan ortak hizmetler ve proje giderleri. n) Sosyo-kültürel, sanatsal ve bilimsel etkinlikler için yaplan giderler. o) Belediye hizmetleriyle ilgili olarak yaplan kamuoyu yoklamas ve aratrmas giderleri. p) Kanunla verilen görevler ve hizmetlerin yürütülmesi için yaplan dier giderler. r) Martl balarla ilgili yaplacak harcamalar. s) )mar düzenleme giderleri. t) Her türlü proje giderleri. )K)NC) BÖLÜM Belediye Bütçesi Belediye bütçesi MADDE 61. Belediyenin stratejik plânna ve performans programna uygun olarak hazrlanan bütçe, belediyenin malî yl ve izleyen iki yl içindeki gelir ve gider tahminlerini gösterir, gelirlerin toplanmasna ve harcamalarn yaplmasna izin verir. Bütçeye ayrntl harcama programlar ile finansman programlar eklenir. Bütçe yl Devlet malî yl ile ayndr. 115

124 Bütçe d harcama yaplamaz. Belediye bakan ve harcama yetkisi verilen dier görevliler, bütçe ödeneklerinin verimli, tutumlu ve yerinde harcanmasndan sorumludur. Bütçenin hazrlanmas ve kabulü MADDE 62. Belediye bakan tarafndan hazrlanan bütçe tasars eylül aynn birinci gününden önce encümene sunulur ve )çileri Bakanlna gönderilir. )çileri Bakanl belediye bütçe tahminlerini konsolide eder ve 5018 sayl Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu uyarnca merkezi yönetim bütçe tasarsna eklenmek üzere eylül ay sonuna kadar Maliye Bakanlna bildirir. Encümen, bütçeyi inceleyerek görüüyle birlikte kasm aynn birinci gününden önce belediye meclisine sunar. Meclis bütçe tasarsn ylbandan önce, aynen veya deitirerek kabul eder. Ancak, meclis bütçe denkliini bozacak biçimde gider artrc ve gelir azaltc deiiklikler yapamaz. Kabul edilen bütçe, malî ylbandan itibaren yürürlüe girer. Harcama yetkilisi MADDE 63. Belediye bütçesiyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir. Kesinhesap MADDE 64. Her yl bütçesinin kesinhesab, belediye bakan tarafndan hesap döneminin bitiminden sonra nisan ay içinde encümene sunulur. Kesinhesap, belediye meclisinin mays ay toplantsnda görüülerek karara balanr. Kesinhesabn görüülmesi ve kesinlemesinde, bütçeye ilikin hükümler uygulanr. Bütçe sistemi MADDE 65. Belediye bütçesi ile muhasebe ilemlerine ilikin esas ve usûller Maliye Bakanlnn görüü alnarak )çileri Bakanl tarafndan çkarlacak yönetmelikle düzenlenir. Geçmi* yl bütçesinin devam MADDE 66. Herhangi bir nedenle yeni yl bütçesi kesinlememi ise yeni bütçenin kesinlemesine kadar geçen yl bütçesi uygulanr. Bütçenin kabulüne kadar yaplan ilemler yeni yl bütçesine göre yaplm saylr. Gelecek yllara yaygn hizmet yüklenmeleri MADDE 67. Belediyede belediye meclisinin, belediyeye bal kurulularda yetkili organn karar ile park, bahçe, sera, refüj, kaldrm ve havuz bakm ve tamiri; araç kiralama, kontrollük, temizlik, güvenlik ve yemek hizmetleri; makine-teçhizat bakm ve onarm ileri; bilgisayar sistem ve santralleri ile elektronik bilgi eriim hizmetleri; salkla ilgili destek hizmetleri; fuar, panayr ve sergi hizmetleri; baraj, artma ve kat atk tesislerine ilikin hizmetler; kanal bakm ve temizleme, alt yap ve asfalt yapm ve onarm, trafik sinyalizasyon ve aydnlatma bakm, sayaç okuma ve sayaç sökme-takma ileri ile ilgili hizmetler; toplu ulam ve tama hizmetleri; sosyal tesislerin iletilmesi ile ilgili iler, süresi ilk mahallî idareler genel seçimlerini izleyen altnc ayn sonunu geçmemek üzere ihale yoluyla üçüncü ahslara gördürülebilir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Borçlanma ve )ktisadî Giriimler Borçlanma MADDE 68. Belediye, görev ve hizmetlerinin gerektirdii giderleri karlamak amacyla aada belirtilen usûl ve esaslara göre borçlanma yapabilir ve tahvil ihraç edebilir: a) D borçlanma, 4749 sayl Kamu Finansman ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakknda Kanun hükümleri çerçevesinde sadece belediyenin yatrm programnda yer alan projelerinin finansman amacyla yaplabilir. b) )ller Bankasndan yatrm kredisi ve nakit kredi kullanan belediye, ödeme plânn bu bankaya sunmak zorundadr. )ller Bankas hazrlanan geri ödeme plânn yeterli görmedii belediyenin kredi isteklerini reddeder. c) Tahvil ihrac, yatrm programnda yer alan projelerin finansman için ilgili mevzuat hükümleri uyarnca yaplr. d) Belediye ve bal kurulular ile bunlarn sermayesinin yüzde ellisinden fazlasna sahip olduklar irketlerin, faiz dâhil iç ve d borç stok tutar, en son kesinlemi bütçe gelirleri toplamnn 213 sayl Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden deerleme oranyla artrlan miktarn aamaz. Bu miktar büyükehir belediyeleri için bir buçuk kat olarak uygulanr. e) Belediye ve bal kurulular ile bunlarn sermayesinin yüzde ellisinden fazlasna sahip olduklar irketler, en son kesinlemi bütçe gelirlerinin, 213 sayl Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden deerleme oranyla artrlan miktarnn yl içinde toplam yüzde onunu geçmeyen iç borçlanmay belediye meclisinin karar; yüzde onunu geçen iç borçlanma için ise meclis üye tam saysnn salt çounluunun karar ve )çileri Bakanlnn onay ile yapabilir. 116

125 f) Belediyelerin ileri teknoloji ve büyük tutarda maddî kaynak gerektiren alt yap yatrmlarnda Devlet Plânlama Tekilat Müstearlnn teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca kabul edilen projeleri için yaplacak borçlanmalar (d) bendindeki miktarn hesaplanmasnda dikkate alnmaz. D kaynak gerektiren projelerde Hazine Müstearlnn görüü alnr. Yukarda belirtilen usûl ve esaslara aykr olarak borçlanan belediye yetkilileri hakknda, fiilleri daha ar bir cezay gerektirmeyen durumlarda 5237 sayl Türk Ceza Kanununun görevi kötüye kullanmaya ilikin hükümleri uygulanr. Belediye, varlk ve yükümlülüklerinin ayrntl bir ekilde yer ald malî tablolarn üçer aylk dönemler hâlinde )çileri Bakanlna, Maliye Bakanlna, Devlet Plânlama Tekilat Müstearlna ve Hazine Müstearlna gönderir. Arsa ve konut üretimi MADDE 69. Belediye; düzenli kentlemeyi salamak, beldenin konut, sanayi ve ticaret alan ihtiyacn karlamak amacyla belediye ve mücavir alan snrlar içinde, özel kanunlarna göre korunmas gerekli yerler ile tarm arazileri hariç imarl ve alt yapl arsalar üretmek; konut, toplu konut yapmak, satmak, kiralamak ve bu amaçlarla arazi satn almak, kamulatrma yapmak, bu arsalar trampa etmek, bu konuda ilgili dier kamu kurum ve kurulular ve bankalarla i birlii yapmak ve gerektiinde onlarla ortak projeler gerçekletirmek yetkisine sahiptir. Belediye, bu amaçla bütçesinden gerekli paray ayrmak suretiyle iletme tesis edebilir. Arsalar hariç üretilen konut ve iyerlerinin sat 2886 sayl Devlet )hale Kanunu hükümlerine tâbi deildir. O belediye ve mücavir alan snrlar içinde kendisine, eine veya onsekiz yandan küçük çocuklarna ait konutu olmayan dar gelirli kiiler ile afete maruz kalanlara, sanayi bölgelerinden nakledileceklere ve üyelerinin tamam bu durumda olan kooperatiflere, bedeli 2942 sayl Kamulatrma Kanunu hükümlerine göre oluturulan takdir komisyonu tarafndan belirlenecek tutardan aa olmamak üzere arsa tahsisi yaplabilir. Durumlar 775 sayl Gecekondu Kanununun 25 inci maddesine uyan kimselere de bu maddeye göre arsa ve konut salanabilir. Bu fkrann uygulama esaslar, )çileri Bakanl ile Bayndrlk ve )skân Bakanl tarafndan mütereken hazrlanacak çerçeve yönetmelie uygun olarak belediye meclisleri tarafndan çkarlacak bir yönetmelikle düzenlenir. irket kurulmas MADDE 70. Belediye kendisine verilen görev ve hizmet alanlarnda, ilgili mevzuatta belirtilen usûllere göre irket kurabilir. *letme tesisi MADDE 71. Belediye, özel gelir ve gideri bulunan hizmetlerini )çileri Bakanlnn izniyle bütçe içinde iletme kurarak yapabilir. Borç ve alacaklarn takas ve mahsubu MADDE sayl Kamu Finansman ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakknda Kanun kapsamndaki Hazine alacaklar hariç olmak üzere belediyenin genel bütçeli kurululardan, sosyal güvenlik kurulularndan, mahallî idarelerden ve dier kamu kurum ve kurulularndan olan özel hukuk ve kamu hukukuna tâbi alacak ve borçlar takas ve mahsup edilir. Bu amaçla kurum ve kurulularn bütçelerine yeterli ve gerekli ödenek konur. Bu madde gereince yaplacak takas ve mahsup ilemlerine ilikin esas ve usûller, )çileri Bakanlnn olumlu görüü alnarak, Maliye Bakanl tarafndan çkarlacak bir yönetmelikle düzenlenir. ALTINCI KISIM Çe*itli ve Son Hükümler B)R)NC) BÖLÜM Çeitli Hükümler Kentsel dönü*üm ve geli*im alan MADDE 73. Belediye, kentin geliimine uygun olarak eskiyen kent ksmlarn yeniden ina ve restore etmek; konut alanlar, sanayi ve ticaret alanlar, teknoloji parklar ve sosyal donatlar oluturmak, deprem riskine kar tedbirler almak veya kentin tarihî ve kültürel dokusunu korumak amacyla kentsel dönüüm ve geliim projeleri uygulayabilir. Kentsel dönüüm ve geliim projelerine konu olacak alanlar, meclis üye tam saysnn salt çounluunun karar ile ilân edilir. Kentsel dönüüm ve geliim proje alanlarnda yklarak yeniden yaplacak münferit yaplarda ilgili resim ve harçlarn dörtte biri alnr. Bir yerin kentsel dönüüm ve geliim proje alan olarak ilân edilebilmesi için; o yerin belediye veya mücavir alan snrlar içerisinde bulunmas ve en az ellibin metrekare olmas arttr. 117

126 Kentsel dönüüm ve geliim proje alanlarnda bulunan yaplarn boaltlmas, ykm ve kamulatrlmasnda anlama yolu esastr. Kentsel dönüüm ve geliim projesi kapsamnda bulunan mülk sahipleri tarafndan açlacak davalar, mahkemelerde öncelikle görüülür ve karara balanr. Yurt d* ili*kileri MADDE 74. Belediye, belediye meclisinin kararna bal olarak görev alanyla ilgili konularda faaliyet gösteren uluslararas teekkül ve organizasyonlara, kurucu üye veya üye olabilir. Belediye bu teekkül, organizasyon ve yabanc mahallî idarelerle ortak faaliyet ve hizmet projeleri gerçekletirebilir veya karde kent ilikisi kurabilir. Birinci ve ikinci fkra gereince yaplacak faaliyetlerin, d politikaya ve uluslararas anlamalara uygun olarak yürütülmesi ve önceden )çileri Bakanlnn izninin alnmas zorunludur. Di4er kurulu*larla ili*kiler MADDE 75. Belediye, belediye meclisinin karar üzerine yapaca anlamaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarna giren konularda; a) Mahallî idareler ile dier kamu kurum ve kurulularna ait yapm, bakm, onarm ve tama ilerini bedelli veya bedelsiz üstlenebilir veya bu kurulular ile ortak hizmet projeleri gerçekletirebilir ve bu amaçla gerekli kaynak aktarmnda bulunabilir. Bu takdirde i, iin yapmn üstlenen kuruluun tâbi olduu mevzuat hükümlerine göre sonuçlandrlr. b) Mahallî idareler ile merkezî idareye ait aslî görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacyla gerekli aynî ihtiyaçlar karlayabilir, geçici olarak araç ve personel temin edebilir. c) Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, kamu yararna çalan dernekler, özürlü dernek ve vakflar, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannm vakflar ve 507 sayl Esnaf ve Küçük Sanatkârlar Kanunu kapsamna giren meslek odalar ile ortak hizmet projeleri gerçekletirebilir. d) Kendilerine ait tanmazlar, aslî görev ve hizmetlerinde kullanlmak üzere bedelli veya bedelsiz olarak mahallî idareler ile dier kamu kurum ve kurulularna devredebilir veya süresi yirmibe yl geçmemek üzere tahsis edebilir. Bu tanmazlar ayn kurululara kiraya da verilebilir. Bu tanmazlarn, tahsis amac dnda kullanlmas hâlinde, tahsis ilemi iptal edilir. Tahsis süresi sonunda, ayn esaslara göre yeniden tahsis mümkündür. Kamu kurum ve kurulularna belediyeler, bal kurulular ve belediye irketlerince devir veya tahsis edilen tanmazlar, kamu konutu ve sosyal tesis olarak kullanlamaz. Kent konseyi MADDE 76. Kent konseyi, kent yaamnda; kent vizyonunun ve hemehrilik bilincinin gelitirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunmas, sürdürülebilir kalknma, çevreye duyarllk, sosyal yardmlama ve dayanma, saydamlk, hesap sorma ve hesap verme, katlm ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalr. Belediyeler kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, noterlerin, varsa üniversitelerin, ilgili sivil toplum örgütlerinin, siyasî partilerin, kamu kurum ve kurulularnn ve mahalle muhtarlarnn temsilcileri ile dier ilgililerin katlmyla oluan kent konseyinin faaliyetlerinin etkili ve verimli yürütülmesi konusunda yardm ve destek salar. Kent konseyinde oluturulan görüler belediye meclisinin ilk toplantsnda gündeme alnarak deerlendirilir. Kent konseyinin çalma usûl ve esaslar )çileri Bakanlnca hazrlanacak yönetmelikle belirlenir. Belediye hizmetlerine gönüllü katlm MADDE 77. Belediye; salk, eitim, spor, çevre, sosyal hizmet ve yardm, kütüphane, park, trafik ve kültür hizmetleriyle yallara, kadn ve çocuklara, özürlülere, yoksul ve dükünlere yönelik hizmetlerin yaplmasnda beldede dayanma ve katlm salamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimlilii artrmak amacyla gönüllü kiilerin katlmna yönelik programlar uygular. Gönüllülerin nitelikleri ve çaltrlmalarna ilikin usûl ve esaslar )çileri Bakanl tarafndan çkarlacak yönetmelikle belirlenir. Yaz*ma MADDE 78. Belediye, kamu kurum ve kurulularyla dorudan yazabilir. Belediye tasarrufundaki yerler MADDE 79. Dier kanunlarla getirilen hükümler sakl kalmak üzere, mezarlklar ile belediye snrlar içinde bulunan ve sahipsiz arazi niteliinde olan seyrangâh, harman yeri, koruluk, dinlenme yerleri, meydanlar, bataklk, çöp döküm sahalar, yklm kale ve kulelerin arsalar ve enkaz ve benzeri yerler belediyenin tasarrufundadr. Belediye tarafndan deniz, akarsu ve gölden doldurma suretiyle kazanlan alanlar, Ky Kanunu ve ilgili mevzuata uygun olarak kullanlmak artyla Maliye Bakanl tarafndan belediyelerin, büyükehirlerde büyükehir belediyelerinin tasarrufuna braklr. ehirleraras özel otobüs terminali i*letmesi ve akaryakt istasyonlar 118

127 MADDE 80. Belediye snrlar ve mücavir alanlar içinde, kara yolu ile yolcu tama hakkna sahip gerçek ve tüzel kiilerin ehirleraras otobüs terminali kurmalarna ve iletmeleri ile her türlü akaryakt ile svlatrlm petrol gaz (LPG) ve svlatrlm doal gaz (LNG) istasyonlarna nazm imar ve uygulama imar plânna uygun olmak kaydyla belediye tarafndan izin verilebilir. Akaryakt istasyonlarna izin verilmesi için nazm imar plânnda akaryakt istasyonu olarak gösterilmesi arttr. Bu istasyonlara çalma ruhsat büyükehirlerde büyükehir belediyesi tarafndan verilir. Ad verme, tantc amblem ve flama kullanm MADDE 81. Cadde, sokak, meydan, park, tesis ve benzerlerine ad verilmesi ve beldeyi tantc amblem, flama ve benzerlerinin tespitine ilikin kararlarda; belediye meclisinin üye tam saysnn salt çounluu, bunlarn deitirilmesine ilikin kararlarda ise meclis üye tam saysnn üçte iki çounluunun karar aranr. Bu kararlar mülkî idare amirinin onay ile yürürlüe girer. Avukatlk ücretinin da4tm MADDE 82. Belediye lehine sonuçlanan dava ve icra takipleri nedeniyle hükme balanarak kar taraftan tahsil olunan vekâlet ücretlerinin; avukatlara (49 uncu maddeye göre çaltrlanlar dâhil) ve hukuk servisinde fiilen görev yapan memurlara datm hakknda 1389 sayl Devlet Davalarn )ntaç Eden Avukat ve Saireye Verilecek Ücreti Vekâlet Hakknda Kanun hükümleri kyas yolu ile uygulanr. Yeniden de4erleme orannn uygulanmas MADDE 83. Bu Kanunun 15, 18 ve 34 üncü maddelerinde belirtilen parasal miktarlar, her yl 213 sayl Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden deerleme oranna göre artrlr. Uygulanmayacak hükümler MADDE 84. Bu Kanunla, belediyenin sorumlu ve yetkili klnd görev ve hizmetlerle snrl olarak; tarihli ve 1593 sayl Umumî Hfzsshha Kanunu, tarihli ve 2559 sayl Polis Vazife ve Selâhiyet Kanunu, tarihli ve 5442 sayl )l )daresi Kanunu, tarihli ve 80 sayl 1580 sayl Belediye Kanununun 15 inci Maddesinin 58 inci Bendine Tevfikan Belediyelerce Kurulan Toptanc Hal'lerinin Sureti )daresi Hakknda Kanun, tarihli ve 492 sayl Harçlar Kanunu, tarihli ve 2918 sayl Karayollar Trafik Kanunu, tarihli ve 3194 sayl )mar Kanunu, tarihli ve 3572 sayl )yeri Açma ve Çalma Ruhsatlarna Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Deitirilerek Kabulüne Dair Kanun, tarihli ve 5179 sayl Gdalarn Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Deitirilerek Kabulü Hakknda Kanun, tarihli ve 4925 sayl Karayolu Tama Kanunu, tarihli ve 4856 sayl Çevre ve Orman Bakanl Tekilat ve Görevleri Hakknda Kanun ile tarihli ve 657 sayl Devlet Memurlar Kanununda bu Kanun hükümlerine aykrlk bulunmas durumunda bu Kanun hükümleri uygulanr. )K)NC) BÖLÜM Deitirilen, Eklenen ve Yürürlükten KaldrlanHükümler MADDE 85. a) tarihli ve 5434 sayl Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sand Kanununun 12 nci maddesinin (II) iaretli fkrasnn (n) bendi aadaki ekilde deitirilmitir. n) Sosyal güvenlik kurulularna tâbi görevlerde bulunmadan veya bu kurululara tâbi olarak çalmakta iken illerin daimi komisyon üyeliine veya belediye bakanlna seçilen ve atananlar ile Sandktan veya dier sosyal güvenlik kurulularndan emekli, yallk veya malûllük ayl almakta iken belediye bakanlna seçilen ve atananlar, istekleri üzerine istek dilekçelerinin Sandk kaytlarna geçtii tarihi takip eden ay bandan itibaren emekli kesenekleri kendilerince, karlklar kurumlarca ödenmek ve emekli aylklar Sandkla ilgilendirildikleri tarihten itibaren kesilmek suretiyle, 2. Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sand Kanununun ek 68 inci maddesinin dördüncü fkras aadaki ekilde deitirilmitir. Sandkça emekli ayl balanan büyükehir belediye bakanlarna 7000, il belediye bakanlarna 6000, ilçe ve ilk kademe belediye bakanlarna 3000, dier belediye bakanlarna 1500 gösterge rakam üzerinden, bu maddede belirtilen usûl ve esaslar dâhilinde makam tazminat, buna bal olarak temsil veya görev tazminat ödenir. Bu tazminatlar ilgililere ödendikçe iki ay içinde faturas karlnda Hazineden tahsil olunur. Birinci fkrada öngörülen iki yllk sürenin hesabnda itirakçi olup olmadklarna baklmakszn belediye bakan olarak geçen sürelerin tamam dikkate alnr. b) tarihli ve 237 sayl Tat Kanununun 1 inci maddesinin (a) fkrasndaki "döner sermayeli müesseseler," ibaresinden sonra gelmek üzere "il özel idareleri, belediyeler ve bunlarn bal kurulular ile mahallî idare birlikleri" ibaresi ve 10 uncu maddesinin ikinci fkrasna "Ancak, il 119

128 özel idareleri, belediyeler ve bunlarn bal kurulular ile mahallî idare birlikleri kendi meclislerinin karar ile tat edinirler." cümlesi eklenmitir. c) tarihli ve 2972 sayl Mahalli )dareler ile Mahalle Muhtarlklar ve )htiyar Heyetleri Seçimi Hakknda Kanunun 29 uncu maddesinin birinci fkrasnn mülga (d) bendi, "d) Belediye kurulmas," eklinde yeniden düzenlenmitir. d) tarihli ve 5216 sayl Büyükehir Belediyesi Kanununun 7 nci maddesinin birinci fkrasnn (i) bendindeki "aaçlandrma yapmak;" ibaresinden sonra gelmek üzere "gayrishhî iyerlerini, elence yerlerini, halk salna ve çevreye etkisi olan dier iyerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak; inaat malzemeleri, hurda depolama alanlar ve sat yerlerini," ibaresi, ayn maddenin üçüncü fkrasnn (d) bendindeki belirtilen hizmetlerden ibaresinden sonra gelmek üzere 775 sayl Gecekondu Kanununda belediyelere verilen yetkileri kullanmak, ibaresi eklenmi; 13 üncü maddesinin birinci fkrasnn sonuna Meclis kendi belirleyecei bir ay tatil yapabilir. cümlesi ile 22 nci maddesinin üçüncü fkrasndaki Büyükehir belediyesi ibaresinden sonra gelmek üzere 1.hukuk müaviri ve ibaresi eklenmi; 13 üncü maddesinin birinci fkrasnda geçen "Kasm ay toplants dönem ba toplantsdr." cümlesi ile 14 üncü maddesinin üçüncü fkrasndaki "on gün içinde" ibaresi ve 15 inci maddesinin birinci fkrasnda geçen "her dönem ba toplantsnda," ile 16 nc maddesinin birinci fkrasnda geçen her yln ilk olaan toplantsnda ibareleri madde metinlerinden çkarlmtr. e) tarihli ve 5302 sayl )l Özel )daresi Kanununun 6 nc maddesinin birinci fkrasnn (a) bendine, "erozyonun önlenmesi," ibaresinden sonra gelmek üzere "kültür, sanat, turizm," ibaresi eklenmi; (b) bendinde yer alan "kültür, turizm, gençlik ve spor" ibaresi madde metninden çkarlm ve ayn maddeye birinci fkrasndan sonra gelmek üzere aadaki fkra eklenmi; 12 nci maddesinin birinci fkrasnda yer alan "Kasm ay toplants dönem ba toplantsdr." cümlesi ile 15 inci maddesinin üçüncü fkrasnda yer alan "on gün içinde" ibaresi madde metninden çkarlm; 16 nc maddesinin birinci fkrasnn birinci cümlesi ")l genel meclisi, bir yl görev yapmak üzere üyeleri arasndan en az üç, en fazla be kiiden oluan ihtisas komisyonlar kurabilir." eklinde deitirilmi; 24 üncü maddesinin birinci fkrasna "Meclis" ibaresinden sonra gelmek üzere "ve komisyon" ibaresi eklenmi ve ayn fkradaki 2600 ibaresi 6000 olarak deitirilmi; 36 nc maddesinin üçüncü ve dördüncü fkralar madde metninden çkarlm ve il özel idarelerinde sözlemeli personel ile ksmi zamanl sözlemeli personel çaltrlmas hususunda Belediye Kanununun 49 uncu maddesi hükümleri uygulanr. cümlesi ayn maddeye üçüncü fkra olarak eklenmitir. Merkezi idare tarafndan yürütülen görev ve hizmetlere ait yatrmlardan ilgili bakanlkça uygun görülenler, il özel idareleri eliyle de gerçekletirilebilir. Bu yatrmlara ait ödenekler, ilgili kurulu tarafndan o il özel idaresi bütçesine aktarlr. )l özel idaresi bu yatrmlarn yüzde yirmibeine kadar olan ksm için kendi bütçesinden harcama yapabilir. Merkezi idare, ayrca, desteklemek ve gelitirmek istedii hizmetleri proje baznda gerekli kaynaklarn ilgili il özel idaresine aktarmak suretiyle onlarla ibirlii içinde yürütebilir. Bu kaynak ve ödenekler özel idare bütçesi ile ilikilendirilmez ve baka amaçla kullanlamaz. f) tarihli ve 5272 sayl Belediye Kanunu yürürlükten kaldrlmtr. g) tarihli ve 1319 sayl Emlak Vergisi Kanununun 38 inci maddesi yürürlükten kaldrlmtr. h) tarihli ve 4562 sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanununun 4 üncü maddesinin altnc fkras aadaki ekilde deitirilmitir. Yürürlüe giren mevzii imar plânna göre arazi kullanm, yap ve tesislerinin projelendirilmesi, inas ve kullanmyla ilgili ruhsat ve izinler ile iyeri açma ve çalma ruhsatlar OSB tarafndan verilir ve denetlenir. )yeri açma ve çalma ruhsatnn verilmesi srasnda iyeri açma ve çalma ruhsatna ilikin harçlar, OSB tarafndan tahsil edilerek ilgili belediye veya il özel idaresi hesabna yatrlr. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Geçici ve Son Hükümler GEÇC MADDE 1. Bu Kanunun yaym tarihinde personel giderlerine ilikin olarak 49 uncu maddede belirtilen oranlar am olan belediyelerde bu oranlarn altna inilinceye kadar, bo kadro ve pozisyon bulunmas ve bütçe imkânlarnn yeterli olmas kaydyla tarihinde mevcut memur ve sözlemeli personel saysnn yüzde onunu geçmemek üzere )çileri Bakanlnca zorunlu hâllere münhasr olacak ekilde verilecek izin dnda ilâve personel istihdam edilemez. Geçici i pozisyonlar için önceki yldan fazla olacak ekilde vize yaplamaz. GEÇC MADDE 2. Norm kadro uygulamasna geçilinceye kadar belediyenin, bal kurulularnn ve mahallî idare birliklerinin memur kadrolarnn ihdas ve iptalleri ile bo kadro deiiklikleri, )çileri Bakanlnn teklifi, Maliye Bakanl ve Devlet Personel Bakanlnn uygun görüü üzerine Bakanlar Kurulu karar ile yaplr. Norm kadro uygulamasna geçilinceye kadar, 120

129 Bakanlar Kurulu tarafndan ihdas edilmi mevcut kadrolar 49 uncu maddenin üçüncü fkrasnn uygulanmas açsndan norm kadro kabul edilir. Sürekli içi kadrolar ile i pozisyonlar ise norm kadro uygulamasna geçilinceye kadar )çileri Bakanlnn vizesine tâbidir. )çileri Bakanl vize yetkisini valiliklere devredebilir. GEÇC MADDE 3. Bu Kanunun yaymland tarihte 2000 yl genel nüfus saymna göre nüfusu 2.000'in altna düen belediyelerin tüzel kiiliklerinin kaldrlarak köye dönütürme ilemi, bu Kanunun 8 inci maddesi uygulamasndan faydalanmak isteyen belediyeler için tarihine kadar uygulanmaz. Tüzel kiiliin kaldrlmasnda, birleme veya katlma sonrasnda 2000 yl genel nüfus saym sonucuna göre oluan toplam nüfus esas alnr sayl Belediye Kanununun geçici 4 üncü maddesine göre yaplan ilemler bu maddeye göre yaplm saylr. GEÇC MADDE inci maddede öngörülen stratejik plân, Kanunun yürürlüe girmesinden itibaren bir yl içinde hazrlanr. GEÇC MADDE 5. Belediyeler ve bal kurulular ile sermayesinin yüzde ellisinden fazlas belediyelere ait irketlerin, tarihi itibariyle kamu kurum ve kurulularndan olan kamu ve özel hukuka tâbi alacaklar, bunlarn dier kamu kurum ve kurulularna olan borçlarna karlk olmak üzere tarihine kadar takas ve mahsup edilir. Bakanlar Kurulu bu süreyi alt aya kadar uzatmaya yetkilidir. Bu madde kapsamndaki alacak ve borç ifadesi bu alacak ve borçlara ilikin fer'ileri ve cezalar da kapsar. Yukardaki fkra kapsamnda yer alan kurulularn takas ve mahsup ilemine konu olan veya olmayan borçlar, genel bütçe vergi gelirlerinden her ay ayrlacak paylarnn yüzde krkn geçmemek üzere kesinti yaplarak tahsil edilir. Bu maddeye göre yaplacak takas, mahsup ve kesinti ilemleri yl bütçe kanunlar ile ilikilendirilmeksizin ilgili kurulu ile uzlama komisyonu tarafndan belirlenir; Hazine Müstearlnn bal olduu Bakann önerisi üzerine Bakanlar Kurulu tarafndan karara balanr. Bakanlar Kurulu, ilgili kurulularn borç ödeme kapasitelerini de dikkate alarak ödenecek tutarlar taksitlendirmeye, taksitlendirilen ksma Kanunun yaymn izleyen günden itibaren zam ve faiz uygulatmamaya, bu borçlarn fer'i ve cezalarn geçmemek üzere indirim yapmaya yetkilidir. )lgili kuruluun uzlama ve hacizlerin kaldrlmasna dair bavurusunun uzlama komisyonunca kabul edilmesini müteakip tarihinden önceki borçlar için tatbik edilen hacizler kaldrlr. Uzlama komisyonu Hazine Müstearlnn bal olduu Bakan tarafndan görevlendirilecek bir bakan ile )çileri Bakanl, Maliye Bakanl, Devlet Plânlama Tekilat Müstearl, Hazine Müstearl, Saytay Bakanl, Sosyal Sigortalar Kurumu Bakanl ve )ller Bankas Genel Müdürlüünden birer temsilciden oluur. Yürürlük MADDE 86. Bu Kanun yaym tarihinde yürürlüe girer. Yürütme MADDE 87. Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. 12 Temmuz

130 KATILIM ve ORTAKLIKLAR Kent konseyi / Kent ölçe4inde platform ÇANAKKALE KENT KONSEY TÜZÜGÜ BÖLÜM 1 GENEL HÜKÜMLER KURULU VE DAYANAK MADDE 1 Çanakkale Kent Konseyi Çanakkale Belediyesi öncülüünde yerel yönetimlere karar alma sürecinde halkn katlmn salamak; Çanakkale Belediye ve mücavir alan snrlar içerisinde sürdürülebilir kalknmay, demokratik katlmcl, ortaklaa çözümü gerçekletirmek, Kentin 21. yüzyldaki vizyonunu tayin etmek için proje ve eylem planlar oluturmak üzere kurulmutur. Çanakkale Kent Konseyinin dayana: 1992 Birlemi Milletler Çevre ve Kalknma Konferans'nda T.C. Devletince kabul edilen Gündem 21 ilkeleri ve Gündem 21 Belgesi, VIII. Be Yllk Kalknma Plannn Temel Amaçlar ve Stratejisi, 74 no lu strateji: "Ekonomik ve sosyal gelimeyi gerçekletirirken insan saln, ekolojik dengeyi, tarihi ve estetik deerleri korumak esastr." "Çevre alannda öncelikli faaliyetler belirlenecek, uygulamada ilgi gruplar arasnda egüdüm salanacak ve sorunlarn çözümünde toplumsal uzlamaya önem verilecektir." VIII. Be Yllk Kalknma Plan 1933 no lu politika: "Yerel yönetimlerde halkn sürekli bilgilendirilmesi süreci oluturulacak, kamu belgeleri rahatlkla ulalabilir hale getirilerek, önemli yerel projelerde halkn görülerine bavurulacaktr." LKELER VE DEGERLER MADDE 2 1. Çanakkale Kent Konseyi belirlenen amac dorultusunda, yurtta kimliinin önüne hiçbir sfat getirilmeden tüm kentlilerin temsilini gözetir. 2. Çanakkale Kent Konseyi Gündem 21 in sürdürülebilirlik, katlmclk ve hakçalk, yaanabilirlik, yapabilir klma ilkelerinden hareketle kente ve kentliye sahip çkma bilinciyle ortak çözüm anlayyla aktif katlm, hogörü, dayanma fikriyle hareket eder. 3. Doal çevreyi korumak, gelimeyi salamak, ayn amac paylaan yerel, ulusal ve uluslararas tüm kurum ve kurulularla ortaklk kurma ilkesine sahip çkar. 4. )nsan merkezli, çevrenin ve bireyin, toplumun mutluluu için emek verir, projeler üretir. AMAÇ MADDE 3 1.Kentin; evrensel deerler temelinde, çevreye uygun deiim ve geliimini salayan ksa ve uzun erimli projelerin hazrlanmasna katlmak, öneriler sunmak, önerilerin uygulanmasn takip etmek. 2.Kentlinin; kentlilik bilinciyle yurttalk duyarlln gelitirmek, katlmc demokrasi kültürünü yaygnlatrmak ve yerletirmek, çevresiyle uyumlu deiimini ve geliimini salayacak öneriler ve çalmalarda bulunmak. 3.Çanakkale kent halknn Avrupa Kentli Haklar Bildirgesi nde öngörülen tüm haklardan yararlanmasn salamak. 122

131 BÖLÜM 2 ÇALIMA LKELER VE ORGANLARI Çanakkale Kent Konseyi; Serbest katlm, demokratik giriimcilii, effafl ve bireysel özgürlüü hedef alan ilkelere sahiptir. Kent Konseyi; Genel Kurul, Yürütme Kurulu ve Çalma Gruplarndan oluur. GENEL KURUL MADDE 4 Görevi: Genel Kurul katlmcl süren üyelerin oluturduu en yetkili organdr. Genel kurul gündemi tartr ve deerlendirir. )lgililere (Vilayet, Belediye, )l Özel )daresi vb.) sunulacak öneriler haline getirir. Genel Kurul tüzük yapar Yürütme kurulunu oluturur Yürütme Kurulu nun kesin hesap raporunu inceler, kabul eder, yürütme kurulunu aklar. Yürütme kurulunun sunaca yllk çalma programn ve geçici bütçe teklifini görüür ve karara balar. Katlm: Genel Kurul, temel anlay olarak Çanakkale Belediye snrlar ve Mücavir alan snrlar içindeki her kentliye açktr. Gündemin görüülmesi ve makul bir sürede sonuçlandrlabilmesi için katlmclar, çarl ve duyurulu olmak üzere iki biçimde Genel Kurula davet edilirler. A-Çarl Katlmclar: Vali Çanakkale Milletvekilleri Boaz Ve Garnizon Komutanl Belediye Bakan Cumhuriyet Basavcs Adalet Komisyonu Bakan Rektör Noterler 1-Valilik: a) )l Genel Meclisinde merkez ilçeyi temsilen seçilmi üyelerin tümü b) Birim Müdürlüklerinden dönem süresince sürekli 3 kii ve gündeme göre deien 4 katlmc ile en fazla 7 katlmc 2-Belediye: a) Önceki Belediye Bakanlar b) Belediye Meclisi Üyelerinin tümü c) Belediye Encümen Üyesi olan Daire Müdürleri ve gündeme göre deien 4 katlmc 3-Üniversite: 123

132 a) Öretim elemanlarn temsilen dönem süresince sürekli 3 kii ve gündeme göre deien 4 katlmc ile en fazla 7 katlmc b) Örenci Birliini temsilen en fazla 10 kii 4-Mahalle Muhtarlar ve mücavir alan snrlar içindeki köy muhtarlar olup, 5-Siyasi Partilerden 1'er temsilci 6-Sivil Toplum Örgütleri a) Meslek Odalar ve/veya temsilcilikleri (1'er temsilci) b) Dernek, Vakf ve Kooperatifler ve/veya temsilcilikleri (1'er temsilci) c) Sendikalar ve/veya temsilcilikleri (1'er temsilci) 7-Yerel Gündem 21'den a. Danma Kurulu katlmclar b. Her Çalma Grubundan 1'er temsilci Katlma Yöntemi )lgili kurumlar Kent Konseyi 'nde temsil edecek katlmclarn bir yaz ile Yürütme Kurulu'na bildirirler. Katlmc, mazeretsiz olarak üst üste 3 toplantya katlmazsa, katlmcl düer ve Yürütme Kurulu bu durumu ilgili kii ve kuruma bildirerek, kurumundan yeni bir katlmc belirlemesini ister. Gündemi tartrlar. Oy haklar vardr. Süreklidirler. B- Duyurulu Katlmclar: Çarllarn dndaki tüm kentliler olup, Gündemi tartrlar. Oy haklar yoktur. Sürekli deildirler. Toplant ve Karar Alma Esaslar 1. Çalma dönemi 1 yldr. Belediye Bakan seçimleri nedeniyle yarm kalacak yllar son yla eklenir. 2. Olaan Genel Kurul Toplantlar 4 ayda bir yaplr. Belediye Bakan Genel Kurul Divan Bakan dr. Divana ayrca 1 bakan vekili, 2 yazman üye ve ayn sayda yedek üye seçilir. 3. Yürütme Kurulu, Olaan Genel Kurul Gündemini en geç 15 gün önceden ilan eder. Üyelere duyurulmasn salar. Yürütme Kurulu, Genel Kurul üyelerinin 1/3'nin yazl bavurusu üzerine bavuru tarihinden itibaren 15 gün içersinde olaanüstü toplantya çarr. Toplant, Yürütme Kurulu üye saysnn 5 katndan fazla olduu hallerde yaplr ve gündemi görüüp, karar alabilir. Kararlar, (Tüzük deiiklii ile ilgili kararlar hariç) katlmc üye saysnn salt çounluu ile alnr. Tüzük deiiklii kararlar, üye tam saysnn salt çounluu ile alnr. Yürütme Kurulu üye saysnn 5 katndan fazla olmayan toplantlarda gündem görüülür ama karar alnmaz. 4. Toplant gündemli olarak yaplr ve gündemdeki konularn görüülmesi tamamlanncaya kadar sürer. 5. Toplantdan en az 15 gün önce çalma grubu raporlar katmclara datlr. 6. Kent Konsey inde tüm katlmclar eit öneme sahiptir. Çarl her katlmcnn 1 oy hakk vardr. 7. Duyurulu katlmclar oturumlara katlr, gündemi tartr, öneride bulunur, oy kullanamaz. 124

133 YÜRÜTME KURULU MADDE 5 Görevi 1. Çalma Gruplarn ve bunlarn çalma koullarn oluturur, çalmalarn egüdümünü salar, çalma gruplar raporlar ve eylem planlarn görü bildirerek Genel Kurula sunar. 2. Çalma gruplar ile Genel Kurul arasnda egüdümünü salar. 3. Genel Kurul faaliyetlerinin yürütülmesini salar. 4. Genel Kurul karalarnn ilgili yerlere iletilmesini ve takibini yapar. Olu*umu: Yürütme Kurulu 9 üyeden oluur. Çanakkale Yerel Gündem 21 Genel Sekreteri, yürütme kurulunun doal üyesi olup, Yürütme kurulu Genel Sekreterlii görevini yürütür. Yürütme Kurulunun 8 üyelii için oy hakk olan her katlmc aday olabilir. Yürütme kurulu genel Kurul tarafndan 1 dönem için seçilir. Genel Kurulda Yürütme Kurulu için 8 yedek üye seçilir. Yürütme Kurulu 1 ayda en az 2 toplant yapar. Görev Dalm Genel Sekreter: Yürütme Kurulu toplant gündemini oluturur, toplant tarihini saptar, toplant tutanaklarn ve raporunu düzenler. Yürütme Kurulu içindeki egüdümü salar. Çalma Gruplar ile Yürütme Kurulu ve genel Kurul arasnda koordinasyonu salar, çalma gruplarnn çalmalarnn koullarn hazrlar, ihtiyaçlarn karlar / karlattrr. Genel Kurul Kolaylatrcs: Yürütme kurulu bakandr. Genel Kurulun toplant gündemini oluturur, toplant tarihini duyurur, genel kurul toplantsnn tutanak ve raporlarn düzenlettirir. Genel kurulla ilgili dier her türlü ii yürütür veya yürüttürür. Genel Kurul Toplantsna kolaylatrclk yapar. Genel Kuruldan geçen çalma gruplar raporlarnn ve eylem planlarnn uygulanmas takibini yapma. Sayman: Genel Kurul, Yürütme Kurulu ve Çalma Gruplar ile ilgili her türlü mali ilemin yerine getirilmesinden, bütçenin hazrlanmasndan ve uygulanmasndan sorumludur. Üye=6 kii: Yürütme Kurulu görevlerinin yerine getirilmesinde üzerlerine düen ileri yerine getirir, dier kurul üyelerine yardmc olur. ÇALIMA GRUPLARI MADDE 6 Görevi Çalma Gruplar; kurulu amaçlar dorultusunda (kurulduklar konu, alan ya da sorun ile ilgili durumu tespit eder, sorunlar belirler, sorunlarn çözümü ve/veya yaplmas gerekenler) raporlar (öneri, görü ve proje) ve bu raporlara ilikin eylem planlarn hazrlayp, yürütme kuruluna sunarlar. Projelerini gerçekletirirler. Olu*umu Çalma Gruplar; herhangi bir konu, alan ya da sorun ile ilgili olarak kurulur. Her çalma grubu gönüllüler ve ilgili taraflardan (belediye, vilayet vb) oluur. Kentte yaayan ve dileyen herkes bu gruplarda yer alabilir. Çalma Gruplar sürekli ve süresiz olarak; 1. Genel kurulun karar ile 2. Gönüllü ve taraflardan talep geldii durumlarda Yürütme kurulu tarafndan oluturulur. 1 Çalma Grubu en az 5 katlmcdan oluur. Çal*ma Esaslar: 125

134 1. Hazrlanan raporlarda tek bir görüe ulalmas esas olmakla birlikte, farkl görü, öneri ve projeler (ikna yolu ile) tek bir görü, öneri ve proje haline dönütürülemezse, genel kurula sunduklar raporlarda farkl görü, öneri ve projelerin tümüne yer verirler. 2. Çalma Gruplar kendi aralarndan 1'i kolaylatrc olmak üzere görev dalm yaparlar. 3. Çalma gruplar toplanma periyodu ve süresini kendileri belirlerler. 4. Çalma gruplar, çalma yöntemlerini ve programn 1 ay içerisinde düzenler ve yürütme kuruluna verir. Çalma yöntemi ve programn 1 ay içerisinde yürütme kuruluna bildiremeyen çalma grubu askya alnr. 5. Çalma gruplar programlarn belirledikleri biçimde gerçekletirirler. BÖLÜM 3 ÇETL HÜKÜMLER HARCAMALAR MADDE 7 Çanakkale Kent Konseyinin bütçesi yürütme kurulunca hazrlanr, genel kurulun onayna sunulur. Çanakkale Kent Konseyinin bütçesi Çanakkale Yerel Gündem 21 bütçesi içinden ayrlr. Harcamalar bütçeye uygun olarak yürütme kurulu sayman tarafndan yaplr. Yürütme kurulu, bütçeyi aan harcamalar için ilk genel kurulun onayna sunulmak üzere bütçenin %10 unu amamak artyla ek ödenek kullanabilir. Çalma gruplarnn projelerinde kullanlmak üzere gereksinim duyduklar bütçe kayna yürütme kurulunca Kent Konseyi Bakan nn onayyla verilir. Çanakkale Kent Konseyi, kesin hesab genel kurulca incelenir. Kesin hesabn genel kurulca seçilecek bir komisyon tarafndan incelenmesi zorunludur. Çanakkale Kent Konseyi harcamalar, Çanakkale Yerel Gündem 21 harcama esaslarna göre yaplr. Ayrca gelir ve giderler konusunda her zaman bilgi istenebilir. YÜRÜRLÜK MADDE 8 Bu tüzük Belediye Meclisinin bilgisine sunulduktan sonra yürürlüe girer. Bu tüzük hükümleri uygulamas Kent Konseyi tarafndan yaplr. 126

135 Çanakkale Belediyesi Stratejik Plan Payda Analizi 127

136 128