Engellilik ve Beceri Rehberi:

Transkript

1 ...eğitim gören engelli gençlere destek Engellilik ve Beceri Rehberi: Ruh Sağlığı Srunları (RSS) 75%ini finanse eden

2 İçindekiler Ruh Sağlığı Srunları (RSS)... 4 Neden engelim hakkında daha fazla bilgi sahibi lmalıyım?... 4 Güçlü yönlerim... 4 Ruh Sağlığı Srunları (RSS) nelerdir?... 4 Ruh sağlığı srunlarından en fazla etkilenebilen beceriler... 6 Grup Çalışması ile Ruh Sağlığı Srunları... 7 Grup Çalışması nedir?... 7 Grup çalışması neleri içerir?... 7 Ruh sağlığı srunları grup çalışmasına katılımı nasıl etkiler?... 7 Grup Çalışması ile Ruh Sağlığı Srunları için Tavsiye ve Öneriler... 8 Kendi kendine yardım... 8 Grup çalışması için destek... 8 Uygulama Becerileri ile Ruh Sağlığı Srunları Uygulama becerileri nelerdir? Uygulama faaliyetleri neleri içerir? Ruh sağlığı srunları uygulama faaliyetlerini nasıl etkiler? Uygulama Faaliyetleri ile Ruh Sağlığı Srunları ile ilgili Tavsiye ve Öneriler Kendi kendine yardım Uygulama faaliyetleri için destek Kişisel Düzen Bu Rehberde Açıklanan Destekleri Nasıl Alabileceksin? Durumunu Başkalarına Açıklama Tavsiyeleri Engelini başkalarına açıklama gerekçeleri Enelini açıklamayı istememe nedenleri Engelini açıklamanın en iyi zamanı nedir? Durumu kendi kntrlün altında tutmak engelini açıklamak için bazı ipuçları İşe girdikten veya kursa başladıktan snra engelinle ilgili srular Vaka Çalışması

3 Giriş Öğrenciler için QATRAIN (Q4S) prjesi tarafından, disleksi nedeniyle zrluk çeken öğrenciler için özel larak hazırlanmış Engellilik ve Beceri Rehberi ne hş geldiniz. Bu rehber, kulunuzda geçirdiğiniz zamandan en üst seviyede yararlanmanız knusunda yardımcı lmak amacıyla hazırlandı. İçinde, disleksi dlayısıyla öğrenme sürecinde karşılaşılan sıkıntılarla ilgili tavsiyeler yer alıyr. Okulunuzda başarıyı yakalamanız ve istediğiniz kalifikasynları kazanmanız açısından öğrenme becerilerinizi geliştirmek çk önemlidir. Bu rehberde, becerilerinizi geliştirmek için kendinizin yapabilecekleri knusunda tavsiyeler bulacaksınız. Aynı zamanda öğretmenlerinizden ne şekilde destek isteyebileceğinize ilişkin de bilgiler verilmektedir. Bunlar dışında, faydalı web siteleri, yasalar ve yararlanabileceğiniz destekler knusunda erişebileceğiniz kaynaklar knusunda da bilgiler bulunmaktadır. Ayrıca, kendi durumunuzu başkalarına açıklama ve kulda ihtiyaç duyduğunuz desteği alma knusunda da tavsiyeler açıklanmaktadır. Teşekkürler Q4S Prje rtaklığı, bilgilerini kullanmamıza izin veren Birleşik Krallık Engelli Öğrenciler İdaresi ne, Türkiye ye uyarlanmasında gerekli yönlendirmeleri yapan Başbakanlık Özürlüler İdaresi ne (ÖZİDA) ve İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü ne teşekkür eder. Telif Hakları Bu dkümanı ticari amaçlar dışında, sadece kendi kullanımınız için çğaltabilirsiniz. Bunu yaparken veya adresli web sitesini referans larak göstermeniz bekleniyr. Burada yer alan bilgilerin dğru lması için her türlü titizlik ve çaba gösterilmiş lsa da bu knuda garanti verilmemektedir. İletişim Q4S prjesi hakkında daha fazla bilgi almak için: e-psta: 3

4 Ruh Sağlığı Srunları (RSS) Neden engelim hakkında daha fazla bilgi sahibi lmalıyım? Ruh sağlığı srunları hakkında bilgi sahibi lman, belirtileri ve etkilerini öğrenmen, kendi durumunu anlamak ve bu durumun yarattığı zrlukları aşmak ylunda atacağın ilk adımdır. Ruh sağlığı srunlarının beraberinde getireceği zrlukları anladığın nktada zayıf yönlerini aşmayı, güçlü yönlerini kullanmayı öğrenmeye başlayabilirsin. Güçlü yönlerim Aralarında Sir Winstn Churchill, Charles Darwin, Flrence Nightingale ve Agatha Christie gibi srunlarına rağmen başarılı lmuş lan pek çk dünyaca ünlü insan vardır. Albert Einstein ın da hayatının bir döneminde tam bir ruhsal bunalıma girdiği bilinir. Ruh sağlığı srunları lanlar başkalarından ne daha fazla ne de daha düşük bir zekâya sahiptirler. Ruh Sağlığı Srunları (RSS) nelerdir? Ruh sağlığın yerindeyse kendini iyi hissediyrsun demektir: yaşamının, iş ve eğitim hayatının karşına çıkardığı engebeleri aşmanı sağlayacak duygusal gücün vardır. Stresle başa çıkabilir, herhangi bir aksilik çıksa da tekrar yluna devam etme gücü bulabilirsin. Ruh sağlığı srunları geniş bir yelpaze luşturur; şizfreni, depresyn, biplar bzukluk, psttravmatik stres bzukluğu, anreksiya nervza gibi yeme bzuklukları, anksiyete ve kişilik bzuklukları gibi. Böyle bir psikiyatrik durumun veya duygusal/psikljik zrlukların lduğunda, etkilerini azaltmak için sana ilaç tedavisi uygulanabilir. Ruh sağlığı srunları kısa süreli labileceği gibi kalıcı da labilir. Belirtileri hafif seyirli, ara sıra sıkıntı yaratarak görülebilir veya ciddi ve süreklilik gösterebilir. Bu nedenle ruh sağlığı srunların varsa çalişma veya ders rtamında devamlı lmayan, sadece bazen gerekli lan özel düzenlemelere ihtiyacın labilir. Şunu unutma ki çk sayıda insan hayatının bir nktasında bu tür belirtileri yaşayabiliyr. Gündelik hayatta da insanı kısa süreli strese skabilecek pek çk neden luyr; üstelik bu çk da yaygın. Örneğin yapılması gereken işler yığıldığında, sınava hazırlanırken veya erkek arkadaşın ya da kız arkadaşından ayrıldığında bu sıkıntıları yaşaman nrmal. Böyle durumlarda etkisi çk fazla değilse ve gerektiğinden de uzun sürmüyrsa bir engel larak sayılmıyr. 4

5 Ruh sağlığı srununun ciddiyeti, belirtilerin yğunluğuna ve senin yaşamını ne denli kısıtladığına bağlı. Örneğin bir kişinin bunalımı nun kendini kısa bir süre için sıkıntılı ya da keyifsiz hissetmesi demek labilirken, bir başkası için bu ifade, kendi ihtiyaçlarını karşılayamayacak kadar yaşamının etkilendiği bir çöküş anlamına gelebilir. Eğer ruh sağlığı srunların varsa şikayetlerin şunları kapsıyr labilir: Anksiyeteye bağlı sıkıntılar: Anksiyete (kaygı) ve/veya panik atak; Uyku bzuklukları; Başağrıları; Sindirim sistemi şikayetleri; Kısıtlı dikkat süresi; Dalgalı mtivasyn; Kendini yönetememe; Bunalım hissi içinde lma; Fiziksel rahatsızlık hissiyatı ateşinin çıkması, avuçlarda terleme, çarpıntı. Depresyn şikayetin varsa şu srunlarla karşılaşabilirsin: Kötü ruh halleri; Mtivasyn eksikliği; Bşluk hissi; İçine kapanma; İştah değişiklikleri; Kendine bakmama; Kendinden nefret etme durumu; Kendini incitme veya öldürme arzusu. Reçeteli ilaç kullanıyrsan şu srunlarla karşılaşabilirsin: Uyuşukluk; Devamlı susama; 5

6 Görme bzuklukları; Krdinasyn ve knsantrasyn srunları. Gördüğün gibi yukarıda tarif edilen belirtiler hayatının değişik yönlerini etkileyebilir. Aynı şekilde bu srunlar öğrenmeni ve ders çalışmana da etki yapabilir. İlaçlar knsantrasynunu, hafızanı ve katılım becerini etkiler; Çalışma gücünün günden güne değişmesi derse devamını, dakik labilmeni ve davranışlarını etkiler. Ruh sağlığı srunlarından en fazla etkilenebilen beceriler Eğer ruh sağlığı srunun var ise bu durum çalışmalarını da belli ölçüde etkilemektedir. Ancak sana en çk sıkıntı yaratma ihtimali lanlar aşağıda belirtilmiştir. Bu faaliyetleri tıklayarak kulunun sana nasıl yardımcı labileceği knusunda daha fazla bilgi edinebilirsin: Grup Çalışması ile Ruh Sağlığı Srunları (RSS) Uygulama Becerileri ile Ruh Sağlığı Srunları (RSS) 6

7 Grup Çalışması ile Ruh Sağlığı Srunları Grup Çalışması nedir? Hayatta herkes mutlaka bir şekilde bir grubun içinde rl alır ve grup larak bir işler yapar. Buna takım çalışması da denir. Takımlar çeşitli şekillerde ve büyüklükte labiliyr: aile bir takımdır, arkadaş grupları, hbi veya spr merakımızı paylaştığımız çevre, kulüpler, kul veya iş yerinde başkalarıyla beraber yaptığımız prje çalışmaları hep takım işidir. Bir grup çalışmasının etkin labilmesi için herkesin kendi srumluluğunu bilmesi, işbirliği ve paylaşım, sn larak da birlikte başarılmaya çalışılanın ne lduğu knusunda tarafların görüş birliği içinde lmaları gerekiyr. Grup çalışması neleri içerir? Teşvik ederek, önererek ve yardımda bulunarak birbirine destek lmak; Grup içinde srumluluğunu çk iyi bilerek kendine düşen görevleri yerine getirmek; Değişik insanlarla çalışmak ve birbirine karşılıklı saygı göstermek; Grup içinde lumlu ve dstça bir rtam yaratmak, çatışmaları engellemek; Üzerine düşen görevlerden çk hşlanmasan bile grubun başarıya ulaşması için elinden geleni yapmak; Gerektiğinde direktif almayı kabul etmek aynı şekilde direktif de verebilmek; Srunlara yeni ve yaratıcı çözümler bulmak srun lduğunda da lider knumundaki kişiye bildirmek. Ruh sağlığı srunları grup çalışmasına katılımı nasıl etkiler? Ruh sağlığı srunları lan herkes tek ve özeldir. Unutma ki senin şikayetlerin bir başkasıyla örtüşmeyebilir. Aynı şekilde bir başkasının engeliyle baş etme yöntemleri de sana uymayabilir. Yukarda da belirttiğimiz gibi etkin grup çalışması başkalarıyla empati kurabilme, kendini nların yerine kyabilme ve bir de layları nların gözünden görebilme yeteneğine de bağlıdır. Ancak kendimizi stresli, depresif veya sinirli hissettiğimizde başkalarının ne hissetiğini, nların ihtiyacını düşünecek durumda lmayız. Empati kuramamakla ilgili bu güçlükler de grup çalışmasını zrlaştırır. Grup çalışmasına katılımını etkileyecek birtakım faktörler vardır. Bunlardan bazıları şunlardır: senin davranışların, aldığın ilaçların sende yarattığı etki, diğer grup üyelerinin sana karşı önyargıları, grup arkadaşlarının senden farklı çalışma şekilleri veya iletişim kurma srunları. Ruhsal sağlık srunlarının etkileri senin özel durumuna ve senin kendi deneyimlerine bağlıdır. 7

8 Grup Çalışması ile Ruh Sağlığı Srunları için Tavsiye ve Öneriler Kendi kendine yardım Sınıf arkadaşlarına engelin knusunda açıklama yapıp yapmayacağına sen karar ver. Açıklama yapmamaya karar verirsen, engelinin kendine ve yapılan grup çalışmasına etkilerini düşünmen gerek. Şayet arkadaşlarına açıkladıysan sana nasıl yardımcı labilecekleri knusunda nları kibarca yönlendirebilirsin. Engelini açıklamamayı tercih edersen grup çalışmalarına katılman için gerekli lan düzenlemeler knusunda arkadaşlarınla bir anlaşma sağlaman güç lacaktır; Eğer açıklama yapmamayı tercih ediyrsan, ancak knsantrasynunu, hafızanı veya katılımını etkileyenilecek ilaç kullanıyrsan, grup arkadaşlarını bu yan etkiler knusunda uyarmalısın. Ancak hangi nedenle bu ilaçları kullandığını açıklamana gerek yk tabii. Bu durumda diğer grup üyeleriyle aşağıdaki knuların bir kısmında anlaşmaya varabilirsin: İlaçlarından en az etkilendiğin saatlerde tplanmanız; Katılamadığın tplantılar hakkında seni bilgilendirecek, alınan kararları ve eylem planını sana iletecek birisini belirlemek; Gruptan başka birisinin tuttuğu ntlardan faydalanabilmeni sağlamak. Şayet engelini çevreye açıkladıysan senin çalışmalara en verimli şekilde katılman ve başarıya ulaşman için düzenlemeler knusunda rtak kararlar alabilirsiniz; örneğin: Grup larak sunum yapmanız gerekiyrsa ve bu da sende stres yaratıyrsa, herbirinizin güçlü yönleri ve becerileri dğrultusunda iş bölümü yapabilirsiniz. Örneğin diğer arkadaşların sözlü sunumu yaparken sen de işin araştırma kısmını üstlenmiş labilirsin; İşlerini planlamak için ajanda, takvim ve renkli pst-it nt kağıtlarından yararlan. Bunlar senin diğerlerinden geri kalmadan çalışmanı sağlayacaktır. Hatırlatmalar dahil bütün bu fnsiynlar elektrnik ajanda frmatında MS Outlk da bulunmaktadır; Grup çalışması için destek Öğretmenlerin şunları yapmalı: Belirli anksiyetelerin için, örneğin çalışma stratejileri veya sözlü sunumlar gibi knularda sana destek vermeli; Sana kendi kendine kalıp dinlenebileceğin sakin bir köşe göstermeli; 8

9 Grup içinde çalışmada zrlanacağını bilerek sende stres yaratabilecek ya da mahcup lmana yl açacak durumlara engel lmalı (örneğin şayet seni tedirgin ediyrsa, sana kalabalık önünde yüksek sesli kuma yaptırmaktan kaçınmalı); Zrlandığın zamanlarda, katılamadığında veya knsantre lmakta sıkıntı çektiğinde terminler knusunda sana esnek davranmalı; Büyük işleri birkaç küçük adımda yapmayı sana göstermeli (örneğin sunum knusunda strese giriyrsan, öğretmenin sana yapılacakları küçük adımlara bölmeli: beraberce endişelerini paylaşmak, sunum yapan başkalarını incelemek, sunumu hazırlamak, yalnız başına prva yapmak, sunumu kaydetmek, bir arkadaşının önünde sunmak ve snunda sunumu gerçeklerştirmek. 9

10 Uygulama Becerileri ile Ruh Sağlığı Srunları Uygulama becerileri nelerdir? Uygulama becerileri, sınıfta öğrendiklerini günlük hayatta, örneğin iş hayatında kullanmanı sağlar. Uygulama becerileri için şunlara gerek duyabilirsin: Mbil lmak - İş veya çalışma mekanında (örneğin labratuvar, atölye veya mutfak) hareket edebilmek. El becerisine sahip lmak -Ekipman (ftğraf makinası, ingiliz anahtarı gibi el aletleri) veya malzeme (kil, yiyecek malzemeleri gibi) kullanabilmek; Belli bir zaman dilimi byunca yrucu fiziksel harekete katlanabilmek, örneğin mutfakta çalışmak; Uygulamayı dğru ve güvenli bir şekilde yapabilmek için kendinin ve başkalarının ne yaptığını izleyebilmek. Uygulama faaliyetleri neleri içerir? Uygulama becerileri gerektiren işleri yaparken aşağıdakileri göz önünde tutmalısın: İşini yapmak, görevini yerine getirmek ve srunları çözmek için ders sırasında edindiğin bilgiyi kullan; Sağduyunu kullan ve ne zaman yardım isteyeceğini bil; Güvenliğe dikkat et - dikkatli l, güvenlik ve sağlık kural ve prsedürlerine mutlaka uy; Talimatlara ve açıklamalara uy ve elindeki işi bunlara göre yap; Kendine güven ve görev ve srumluluk üstlenmekten çekinme Ruh sağlığı srunları uygulama faaliyetlerini nasıl etkiler? Ruh sağlığı srunları lan herkes tek ve özeldir. Unutma ki senin şikayetlerin bir başkasıyla örtüşmeyebilir. Aynı şekilde bir başkasının engeliyle baş etme yöntemleri de sana uymayabilir. Uygulama becerileri ile ilgili zrlanabileceğin knular şunları kapsar: Dayanıklılık: belli bir süre byunca fiziksel aktiviteye dayanma gücü; Talimatları takip etmek, işleri verilen talimatlara uygun larak yapmak; Belli görevleri ve srumlulukları üstlenmek için kendine güvenmek. 10

11 Bu saydığımız dayanıklılık ve/veya knsantrasynla ilgili srunlar senin özel rahatsızlığınla ilgili değil, aldığın ilaçların etkisiyle de labilir. Uygulama Faaliyetleri ile Ruh Sağlığı Srunları ile ilgili Tavsiye ve Öneriler Kendi kendine yardım Yapman gerekenler: En üst seviyede ve başarıyla katılım sağlayabilmen için gerekli düzenlemeler knusunda çevrendekilerle anlaşma sağla, örneğin: Ruha sağlığı srunları lan herkes birbirinden farklıdır. Başka birisi için geçerli lan çözümlerin sana yararı lmayabilir. Bu nedenle öğretmenine kendi özel ihtiyaçlarını bildirmelisin. Örneğin knsantrasyn seviyen sabahları çk düşük labilir bu yüzden daha karmaşık fiziksel işleri günün ileri saatlerine bırakmak daha iyi labilir; Ajanda, takvim, renkli yapışkan kağıtlardan faydalanarak işlerini planlayabilirsin. Bu, zaman açısından senin başkalarına yetişmene yardımcı lur. MS Outlk un elektrnik ajandası, hatırlatma özelliğiyle birlikte bütün bu fnksiynları yerine getiriyr. Uygulama faaliyetleri için destek Öğretmenlerin şunları yapmalı: Zrlandığın zamanlarda, katılamadığında veya knsantre lmakta sıkıntı çektiğinde terminler knusunda sana esnek davranmalı; Büyük işleri birkaç küçük adımda yapmayı sana göstermeli, örneğin sunum knusunda strese giriyrsan öğretmen sana bunu adımlara bölmeli. Örneğin şu adımları tavsiye edebilir: beraberce endişelerini paylaşmak, sunum yapan başkalarını incelemek, içeriği hazırlamak, yalnız başına prva yapmak, sunumu kaydetmek, bir arkadaşının önünde hazırlanmak, sunum yapacağın gün labildiğince rahatlamak ve snunda sunumu gerçeklerştirmek. Gerektiğinde sana dinlenmek için ara vermene izin vermeli; Kaçırdığın derslerden geri kalmaman için sana ntların veya sunumların bir kpyasını vermeli; Sana sözlü talimatın yanı sıra aynı zamanda yazılı talimat da vermeli ki gerektiğinde geri dönüp kntrl edebilesin. 11

12 Kişisel Düzen Her bir beceride/faaliyette başarını en yüksek düzeye çıkarabilmen için çk düzenli lman gerekir. Bunun için yapacağın şeylerin başında kağıtlarını kyabilmen için çekmeceler, kutular, gözler veya klasörler kullanarak bir deplama sistemi luştur. Kalemlerini içine kyacağın bir bardak edin. Bu sayede çalışma alanın tertipli ve düzenli lur. Sadece zımbalarını, pst-it ntluklarını, etiketlerini, makas ve kalemlerini, hesap makineni, disk, hafıza kartları ve bunun gibi malzemelerini kyacağın bir çekmecen lsun. Ve bu malzemeleri her kullanıştan snra tekrar bu çekmeceye kymayı alışkanlık haline getir. Etkin bir dsyalama sistemi luştur (hatırlayabileceğin dsya isimleri kullanarak) ve düzenli larak kağıtlarını dsyalamak için zaman ayır; elektrnik dsya ve klasörlerin için de aynı şeyi yap. Bir planlama sistemi kur; örneğin her gün bir "yapılacaklar listesi" luştur ve biten işlerin üzerini çiz.. MS Outlk'un da ajanda, alarm ve görev listesi gibi lanakları vardır. Bundan da yararlanabilirsin. Bu Rehberde Açıklanan Destekleri Nasıl Alabileceksin? Burada gösteriien düzenlemelerden henüz faydalanamıyrsan bu sayfaların basılı çıktısını al. Bunları, eğitimden mümkün lduğunca daha fazla faydalanabilmen amacıyla öğretmeninle yapacağın görüşmede kılavuz larak kullanmanı öneririz. Ve bu görüşmeyi öğretmeninle özel yapma hakkın lduğunu da unutma. 12

13 Durumunu Başkalarına Açıklama Tavsiyeleri Kendi kendinin avukatı l! Engelinin sendeki etkilerini, sınıf arkadaşlarının ve öğretmenlerinin üzerindeki etkilerini bir düşün. Her öğrenme rtamında senin için neyin gerekli lacağını etrafına kibarca bildir. Engelini kul/eğitim kurumuna açıkla ve öğretmenine öğrenme ve destek ihtiyaçlarının ne lduğu knusunda gerekli bilgileri ver ki dersleri hazırlarken bu hususları dikkate alsınlar. Burada yer alan tavsiyeler İngiltere engelli öğrenciler ulusal idaresinin kaynaklarından yararlanılarak hazırlanmış ve burada yayınlanması knusunda izin alınmıştır. Skill tarafından hazırlanmış dkumanın Türkçe versiynunu indirmek için: %20Disability%20SKILL%20TR.dc Bu bilgilerin ftkpisini alabilir, referans göstermek kaydıyla kullanabilirsin. 13

14 Engelini başkalarına açıklama gerekçeleri 1. Engelini lumlu bir şekilde ifade etmek bir fırsattır Deneyimlerin sana başvuru yaptığın iş veya kurs için faydalı lacak becerileri kazandırmış labilir. Örneğin, kişisel bir asistanın lması nedeniyle rganizasyn becerileri, iletişim becerileri ya da bütçe yönetme becerilerini gerektirir. Sen de bundan yararlanarak engelinden lumlu bir şekilde bahsedebilirsin. Bu bilgiyi vermeye hazır lduğunda kendini daha rahat hissedeceksin. Daha snraki bir aşamada bahsetmeye zrlanırsan engelinin lumlu yanlarından söz etmek sana daha zr gelecektir. 2. Birçk başvuru frmunda, iş ya da kursa (örn. sağlıkla ilgili kurslar) yönelik sağlık frmlarında, engellilik ve sağlık knusunda direkt srular bulunmaktadır. Bu frmlarda yanlış bilgi verirsen, ve daha snra işverenin veya kurs yöneticisi bunun farkına varırsa, işini vyea kurstaki yerini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalırsın. 3. Gerekli uyarlamalar vaktinde yapılabilir Engelini başkalarına ne kadar erken açıklarsan, senin işine veya kursuna başlaman için yapılması gereken düzenlemeler de kadar erken yapılır. 4. Daha iyi bir iş ilişkisi luşturma şansın artar Taraflar işle veya kursla ilgili knularda birbirlerine ne kadar şeffaf davranırsa, genelde aradaki ilişki kadar iyi lur. Engelini anlatabilmek için şefinle veya öğretmeninle nce iyi bir ilişki geliştirmek isteyebilirsin. 5. Özgeçmişindeki veya başvuru frmundaki bazı hususlara açıklık getirmen gerekebilir Özgeçmişindeki veya başvuru frmundaki bazı hususlar engelinle ilişkili labilir ve eğer engelini açıklamazsan bunlar senin için lumsuzluk larak yrumlanabilir. Örneğin, eğitim geçmişinde veya kariyerinde bşluklar görünebilir ve bu bşlukların nedeni senin engelinle ilgili rehabilitasyn alman labilir; ya da hasta lduğun bir dönem sınavlara girememiş labilirsin. Enelini açıklamayı istememe nedenleri 1. Ayırımcılıkla ilgili veya engelinin etkilerine yönelik önyargıları lan insanlar tarafından reddedilme kaygıların labilir 14

15 İş bulma veya kursa yazılma knusundaki rekabet nedeniyle işverenlerin ya da kursu düzenleyenlerin sadece engeline bakacakları ve senin yeteneklerinle ilgilenmeyecekleri hissine kapılabilirsin. İşveren veya kurs düzenleyenlerin tmatik larak seni prblem ve hatta ptansiyel bir masraf larak göreceğini düşünebilirsin. 2. İşveren ya da eğitim sunanlara seni engelinle etiketlemelerine imkan vereceğin knusunda kaygılar taşıyabilirsin. İşveren veya eğitim kurumu seninle ilgili en önemli şeyin engelin lduğunu düşünür ya da engeline bağlı larak senin neleri yapıp neleri yapamayacağın hakkında varsayımlarda bulunabilir. 3. Tanımadığın biriyle engelini tartışmak istemeyebilirsin Müracaat sürecinde engelin knusunda sağlıklı bilgi edinmek için yeterli zaman lmadığını, ya da bunu bir başvuru frmunda kelimelerle ifade etmenin zr lduğunu düşünebilirsin. 4. Engelinin yapacağın işe veya katılacağın kursa hiçbir etkisi lmayacak diye düşünebilirsin Engelinle yapacağın işin veya alacağın kursun hiçbir ilişkisi lmadığını düşünerek bunu başkalarına açıklamaya gerek görmeyebilirsin. Ancak, kursun veya işin geliştikçe bazı düzenlemelerin yapılması gerekli labilir. Engelini açıklamanın en iyi zamanı nedir? Artılarla eksileri tartarak engelini açıklamaya karar verebilirsin. O zaman da başvurunun hangi aşamasında bunu yapman gerektiğine karar vermin gerekir. Aşağıdaki bilgiler seçeneklerini belirler. Başvuru frmunda Bazı başvuru frmlarında engellilikle ilgili srular yer aldığından senin açından önemli lan detayları burada açıklamak mümkün lur. Engelin ve dlayısıyla yaşadıkların, başvurduğun işi veya kursu daha iyi yapabilecek bazı beceriler edinmene sebep lmuş labilir. O nedenle başvuru frmunda kendini bu işe veya kursa neden uygun lduğunu sran kısımda bu knuda açıklamalara yer verebilirsin. Sağlık frmlarında Sağlıkla ilgili frmlarda engelin ve sağlığınla ilgili direkt larak srulmuş srularla karşılaşabilirsin. Bu frmları dldurup dldurmayacağın ve ne zaman dlduracağın 15

16 başvurduğun işin veya kursun özelliklerine bağlıdır. Bunları dürüstçe dldurman lazımdır. Engelin herhangi bir sağlık srunu yaratıyrsa, bunu da frma eklemen gerekir. Ön yazıda veya kişisel beyanatta Özgeçmişini sunarken bir ön yazı vermin veya kişisel bir açıklama yazman gerekiyrsa, bu kısımda engelini belirtebilirsin. Özgeçmişinin içinde de, örneğin engellilere özel bir kula gitmişsen, bunu açıklayabilirsin. Mülakata girmeden nce Mülakata çağrılmışsan ve rada, işaret diliyle tercüme veya mülakatın yapılacağı yere götürülme gibi sana bir destek gerekiyrsa, işverenle veya kurs yöneticileriyle temas etmen gerekebilir. İşverenler önceden haberdar lduklarında bu tür ihtiyaçlara daha klay yanıt verebilirler. Bu senin engelinle ilgili knuları ne şekilde yönetebildiğini gösterecek ve mülakatta daha iyi bir perfrmans göstermeni sağlayacaktır. Sana gereken desteğin verileceğini bilmek seni rahatlatacaktır. Mülakatta Gözle görünür bir engelin varsa ve başvuru sürecinde bu kadar yl kat ettiğin halde hala bundan bahsetmemişsen bu karşındakileri şaşırtabilir (engelin yapacağın işi etkilemeyecek lsa bile). Bu yüzden de, aslında başvuru frmunda yanıtlayabileceğin engelinle ilgili alakasız srular srmaya başlayabilirler. Halbuki bu süre, bu işe ne kadar uygun lduğunu açıklamak için kullanılabilir, engeline daklanılmayabilirdi. Bir mülakatta engelin hakkında knuşulması klay değildir. Özellikle böyle bir rtamda kişisel knuları knuşmakta zrlanıyr labilirsin. Gergin labileceğin yüzyüze görüşme esnasında bunu yapmaktansa ilk başvuruda uygun bilgileri kağıda dökmek çk daha klay labilir. Mülakat sırasında ne diyeceğini düşünmek yerine, nasıl yanıt vereceğine rahat rahat karar verebilirsin. Ancak, bu tür srularla mülakat sırasında baş etmek seni rahatsız etmeyebilir. Hatta yazıya dökmek yerine mülakat sırasında knuşarak bunu açıklamak senin için daha klay labilir. Durumu kendi kntrlün altında tutmak engelini açıklamak için bazı ipuçları İşverenin veya eğitim kurumunun engelini lumsuz yönde karşılayacağı knusunda varsayımda bulunma Eşitlik ilkesini benimseyen ve engellilerin istihdamı knusunda titizlik gösteren kuruluşlar lduğunu ve bu knuda gün geçtikçe kurumların daha srumluluk duygusuyla hareket ettiğini dikkate almak lazım. 16

17 Her zaman önce ne yapmak istediğini düşün, snra eğer varsa, ne gibi desteğe ihtiyacın lacağını düşünmeye başla Engelini ne zaman açıklayacağına karar verirsen, bunun nasıl algılanacağı knusunda daha fazla kntrle sahip lursun. Engelini lumlu bir şekilde ve hayatına yaptığı lumlu etkileri rtaya çıkaracak şekilde açıklayabilirsin. Örneğin, işitme engelin varsa, diğer iletişim becerilerin çk güçlü labilir; dikkatini verebilme, göz teması veya beden dili gibi. Veya bir kamu işinde çalışmak istiyrsan engelin nedeniyle engelli kişilere daha iyi hizmet verebileceksin. Mülakata çağrıldığında, görüşmede engeline takılmalarına izin verme Bazen mülakatlar, geçmişteki tatsız layları tekrar gündeme getirmek için fırsat yaratabilir. Ancak karşındakilerin lumsuz şeylere takılmalarına izin verme; ne de çünkü işverenler ve öğretmenler karşılarında yapıcı ve hevesli kişiler görmek isterler. Engelinin sana neyi öğrettiğini düşün İşe veya katılacağın kursa ne gibi beceriler aktarılabilir? Bazı başvuru frmlarında ne gibi güçlü ve zayıf yanların lduğu, bu güne kadar ne gibi başarılar elde ettiğin srulur. Bunlar yapacağın açıklamaya bir zemin luşturur. Örneğin: İşitme kaybım nedeniyle knsantrasyn becerim çk gelişti. Bu sayede hesap tabllarıyla analiz yapma ve perfrmansa dayalı tahminler yapma knularında beceri geliştirmemi sağladı. Hareket kabiliyetimin sınırlı lması nedeniyle erken yaşta Bilgi Teknljileri knusuna ilgi duymaya başladım ve birçk yazılım üzerinde çalıştım. Aynı zamanda, yaşadığın zrlukları belirtmek ve bunların üstesinden nasıl kalktığını vurgulamak senin lgunluğuna ve kararlılığına yönelik işverene ipuçları sağlar. İşe girdikten veya kursa başladıktan snra engelinle ilgili srular İşe veya kursa başladıktan snra, iş veya sınıf arkadaşlarının, özellikle engellilerle daha önce pek ilişkileri lmadıysa ya da engellilikle ilgili çk az bilgileri varsa, bazı önyargıları lduğunu görebilirsin. Bu durum, gerçekten fırsat eşitliği ve engellilerin istihdamı knusunda titiz lanlarda bile görülebilir. İnsanlar sana engelin hakkında pek çk sru yöneltebilir. Eğer amaçları sana en iyi şekilde nasıl destek vereceklerini belirlemeksa bu gayet dğal. Örneğin: 17

18 Bu yazının puntsu yeterince büyük mü? Bu ışıklandırma uygun mu? Rafların yüksekliği tamam mı? Ancak, ilgisiz srularla da karşılaşabilirsin. Örneğin: Ne kadar görebiliyrsun? Bacaklarında ne srun var? Ne kadar işitebiliyrsun? Ne zaman ldu? Ayrıca, insanlar açıklaman gereken durumunla ilgili pek çk inceliğin lduğunun farkında da lmayabilirler. Örneğin: durumun değişiklik gösterebilir küçük yazıları kuyabilir ama bir sandalyeye takılıp düşebilirsin bazı sesleri diğerlerinden daha iyi işitiyr labilirsin knuşman bir gün çk daha net ertesi gün daha bzuk labilir Bazı insanlar beceriksiz ve utangaç labileceği için, iş veya sınıf arkadaşlarınla bağ kurmakta zrlanabilirsin. Yapabileceklerin knusunda lumsuz beklentileri labilir, birçk özelliğinin içinde sadece engelini görebilirler. İyi huylu lmak ve engelin knusunda çevrendekileri rahatlatmak birçk engelin aşılmasına yardımcı lur. Tabii ki, ister ihmalden ister ön yargıdan lsun, itici yrumlar yapmanın bir mazereti lamaz ve bu tür davranış içinde lanlar varsa iş yerinde yöneticinle, kursta ise kurs yöneticisiyle bu knuyu paylaşman gerekir. Vaka Çalışması Rıdvan meslek kulunun "temel elektrnik" sınıfına kayıtlıdır. Şizfreni nedeniyle sınıfta dikkatini daklamakta zrluk yaşamaktadır. Öğretmeni dinlerken düşüncelere dalmakta ve dersi kaçırmakta, gösterilenleri takip edememektedir. Bu nedenle sürekli dersi kesmekte ve öğretmene srular srmaktadır. Sınıf arkadaşlarının sabrı artık taşmıştır, öğretmen ise Rıdvan'ın hiçbirşey duymamış gibi görünmesi ve önemli uyarıları kaçırması nedeniyle hem nun hem diğer öğrencilerin sağlığı ve güvenliği açısından endişe duymaktadır. Öğretmen Rıdvan'la bir görüşme yapar ve Rıdvan'ın sınıfa bir kayıt cihazı getirerek anlatılanları kaydetmesine izin verir. Ayrıca bir sınıf arkadaşını na yardımcı lması için görevlendirir ve yanında turarak nu uyarmasını ve dikkatini vermesine yardımcı lmasını ister. Bunun dışında haftada bir gün öğretmen Rıdvan'a zaman ayırır ve hafta işledikleri kritik güvenlik knularını iyi anlayıp anlamadığını kntrl etmeye başlar. Bir de cep telefnunu kullanmasını ve gösterilenleri videya çekmesini tavsiye eder. Rıdvan da ntlarının üzerinden geçme knusunda daha fazla gayret edeceğine söz verir. Rıdvan'ın kendi tuttuğu ntlara ek larak 18

19 öğretmenin bir snraki derste işleyecekleri knularla ilgili ntları da Rıdvan'a vermeye başlamasıyla, Rıdvan derslerini daha iyi takip etmeye başlar. 19