Düzce Üniversitesi Kocaeli Üniversitesi Kocaeli Üniversitesi

Transkript

1 Akıllı Şebekelerde Çoklu-Etme Sistemleri ve Arıza Taılama: Güç Trasformatörü Uygulaması Multiaget Systems i Smart Grids ad Fault Diagostics: Power Trasformer Applicatio Yuus Biçe, Faruk Aras 2, Hasbi Đsmailoğlu 3 Tekik Programlar, Elektroik Tekoloisi Düzce Üiversitesi yuusbice@duzce.edu.tr 2 Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Kocaeli Üiversitesi faruk.aras@kocaeli.edu.tr 3 Mühedislik Fakültesi, Elektrik Mühedisliği Kocaeli Üiversitesi hasbi@kocaeli.edu.tr Özet Bu çalışmada, akıllı şebeke sistemide bulua kritik elemaları izlemesi, arıza tespiti ve taılama işlevlerii çoklu etme (MAS) yapılarıyla gerçekleştirilmesi amacıyla geliştirile bir yötem suulmuştur. Çalışmada akıllı şebeke sistemleri ve çoklu etme yapılarıı ortak özellikleri vurgulamıştır. Elektrik iletim ağıdaki e kritik elema ola güç trasformatörleri içi, öerile yötem Arıza Duyarlı Matris (ADM) yapıları ile bütüleştirilmiştir. Öerile yötem LabVIEW programı ile görsel ve işlevsel hale getirilmiştir. Daha sora sistemi bütüü, tasarlaa bir prototip üzeride deeysel olarak test edilmiştir. Bu sayede stres altıdaki doaımları gerçek zamalı olarak izlemesi sağlamış ve arızalar daha başlagıç aşamasıda saptaabilmiştir. Yötem kritik öeme sahip karmaşık doaımlar içide kullaılabilir. Aahtar kelimeler: Akıllı şebeke, Çoklu-etme, MAS, ADM. kaçıılmaz kılmaktadır. Özellikle, ülkemizde bulua potasiyel yeileebilir eeri kayaklarıı (güeş, rüzgar, eotermal vb.) sisteme etegre edilmeye çalışılmasıı, bu yödeki çalışmaları hızladıracağı düşüülmektedir. 2. Akıllı Şebekeler Akıllı şebekeleri tesis edilmesii sosyal açıda da getireceği öemli faydalar vardır. KEMA 2008 yılıda yayımladığı raporda, 4 yıllık bir periyotta bu sektörü oluşturulması içi yei iş gücüe ihtiyaç duyulacağıı, sürdürülebilir olması (işletme ve bakım vb. gereklilikler) içi ise persoeli hizmet vermesi gerektiğii bildirmiştir [2]. Akıllı şebekeleri tesis edilmesii sisteme ve çevreye katacağı faydalar dikkat çekicidir [3]. Akıllı şebeke tekoloi çözümlerii ve sağladığı fayda bileşelerii bir bütü halide ilişkiledirirsek Şekil deki yapı karşımıza çıkmaktadır.. Giriş Akıllı şebekeler (Smart Grid) dediğide, akla sayısal bilgi iletişim tekoloileri sayeside belli bir elektrik iletim-dağıtım ağıı bütüüü kapsaya güçlü bir haberleşme ağı, izlemedeğerledirme üiteleri, optimizasyo çözümleri ve kotrol sistemleri gelmektedir []. Bu yapılar eşgüdümlü çalışarak sistemi akıllı yöetimii gerçekleştirmeye çalışmaktadırlar. Gelişmiş Ölçüm Altyapısı Müşteri Tarafı Sistemleri Talep Cevabı Dağıtım Yöetim Sistemi Đletim Geliştirme Uygulamaları Güveilirlik Ekoomiklik Verimlilik Çevresellik Ülkemizde bu yödeki tekoloileri kullaımı heüz çok yei olup, elektrik piyasasıdaki özelleştirme süreçleriyle paralel olarak giderek daha da yaygılaşması ögörülmektedir. Kyoto sözleşmesi uyarıca karbo salıımıı kotrol altıa almak, eeri ihtiyaçlarıı verimli şekilde karşılaabilmesie bağlıdır. Dolayısıyla bu durum, yeileebilir eeri kayaklarıı uzu vadede sisteme dâhil edilmesii Varlık / Sistem Optimizasyou Emiyet (sf.) Dağıtılmış Eeri Kayakları Güvelik (sc.) Bilgi ve Đletişim Etegrasyou Şekil. Tekoloi çözümleri ve fayda ilişkileri [3]

2 Burada; Gelişmiş Ölçüm Altyapısı, sistemi gerçek zamalı olarak iki yölü izleebilmesii, eeri tüketimi ve güç kayıplarıı takip edilerek eeri kalitesi sorularıı aıda saptaması suretiyle, soruu çözümüü hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilmesii sağlamaktadır. Müşteri Tarafı Sistemleri, tüketicileri sistem ile etkileşimlerii sağlaya tekoloi araçlarıı kapsamaktadır. Bu, tüketici tarafı içi, şebeke karmaşıklığıda izole edilip istek ve talepleri doğrultusuda sisteme etegre olabilmelerii sağlamaktadır. Talep Cevabı, sistem varlıklarıı arıza olasılıklarıı azaltmak suretiyle, pik koşullarıda sistemi aktif stresii azaltabilir. Talep cevabıa göre düzelee programlar sayeside tüketicilere teşvikler sağlaabilmektedir. Dağıtım Yöetim Sistemleri, doatılmış algılayıcılar, çift yölü haberleşme tekoloileri, gelişmiş kotrol cihazları ve yei görsel (visual) araçlar ile operatörleri dağıtım kayıplarıı azaltmak ve varlıkları etki kullaımıı artırmak içi gerekli ihtiyaçlarıı karşılamasıı sağlamaktadır. Böylece sistemde meydaa gelebilecek olası soruları erke teşhisi yapılarak ilgili istasyou sistemde izolasyouu yapılması ve akıllı kotrol tekoloileri ile diğer dağıtılmış sistemlerde acil destek sağlaabilmesi olaaklı hale gelmektedir. Đletim Geliştirme Uygulamaları, sistemle bütüleşmiş ileri algılayıcı birimleri, fazör ölçüm birimleri, gerçek zamalı operatör simülasyo programları ve görselleştirme araçları ile sistemi geelie ait durumsal farkıdalık oluşmasıı sağlamaktadır. Böylece yüksek gerilim istasyoları ve kotrol merkezleri arasıda yüksek hızda iletilişim ve diamik yöetim olaağı sağlamış olmaktadır. Buu soucu olarak yük akışıda optimizasyo sağlaarak kayıplar azaltılmaktadır. Varlık Optimizasyou, sistemi kayıplarıı azaltacak çalışma koşullarıı belirlemesii ve diamik olarak değişimlere cevap vermesii sağlamaktadır. Gelişmiş doaımlar üzeride algılayıcıları etegre etmek ve haberleşmeyi sağlamak suretiyle sistemde zorlamaya (stres) maruz kala doaımı ya da beklemedik arıza olasılıklarıı tespit ederek eeri yöetimii yeide düzelemeyi ve güveli bir duruma ulaşmayı sağlamaktadır. Sistemde iç güveliği (çeşitli arızalar) ve sistem dışıda ise dış güveliği (sabota, kaçak kullaım, gasp vb.) sağlayacak tüm estrümalar bu amaca hizmet etmektedir. Dağıtılmış Eeri Kayakları, yerel üretim ve/veya yerel depolama birimleride oluşabile, gerektiği durumlarda elektrik pazarıda satışıı gerçekleştirilebildiği farklı türdeki eeri kayaklarıı sisteme etegre edilmiş yapılarıdır. Verimliliklerii yüksek oluşuu yaı sıra, akıllı şebekedeki pik yüklemeleri azaltılması, uzak eeri iletimide kayaklaa kayıpları azaltılması ve olası arızalama durumlarıda etkilee bölgei daha küçük olması, eseklik ve yeileebilir kayaklar ile sürdürülebilirliğii sağlaabilmesi bakımıda birçok avataı bir arada barıdırır. Bilgi ve Đletişim Etegrasyou, hizmet odaklı olarak sayısal tekoloii iletim-dağıtım ağı ile etegrasyouu sağlaabilmesi ve bu sayede akıllı şebekede sistem güveilirliğii sağlamayı amaçlamaktadır. Buu yapılmasıyla varlık yöetimi optimizasyou ve büyük ölçüde operasyoel süreçleri daha doğru yapılmasıı sağlamaktadır. Akıllı şebeke uygulamalarıı istee düzeyde işlevsel hale getirilebilmesi sistemde kullaıla diital tekoloi estrümaları kadar, güçlü bir haberleşme ağı ve değerledirme-yöetim üitelerii başarısıa da bağlıdır. IEC stadartlarıda akıllı şebekelerle doğruda ya da dolaylı olarak ilişkisi ola yaklaşık 00 kadar stadart bulumaktadır. Buları içeriside kouya ilişki e öemli stadartları listesi Çizelge de verilmiştir. Çizelge. Akıllı şebeke sistemleri içi stadartlar IEC Kodu IEC/TR IEC 6970 IEC 6850 IEC 6499 IEC 6968 IEC 6235 IEC IEC 6508 Stadart Đsmi Güç sistemleri yöetimi ve ilgili bilgi alışverişi Eeri yöetim sistemi - uygulama programı arabirimi Trafo merkezi iletişim ağları ve sistemleri Dağıtılmış sistemler içi uluslararası stadart Elektrikli araçlar içi uygulama etegrasyou - dağıtım yöetimi içi sistem arabirimleri Güç sistemleri yöetimi ve ilgili bilgiler, Değişim - veri ve iletişim güveliği Elektrik eerisi ölçümü - sayaç okuma, tarife ve yük kotrolü içi veri değişimi Elektrik/ elektroik/ programlaabilir elektroik güvelikle ilgili sistemleri işlevsel güveliği 3. Çoklu-Etme Sistemler So yıllarda Çoklu-Etme Sistem (MAS Multi Aget System) yapılarıı gerçekleştirile akıllı şebeke uygulamalarıda kullaıldığı görülmektedir. Çoklu etme sistemleri, birbirlerie gevşek bağlı problem çözücüleri kedi başlarıa çözemeyecekleri problemleri ortak çalışarak çözmek üzere ayı ortamda bulumaları soucu ortaya çıkmaktadır [4]. Tek bir etmei taımlayacak olursak, belli bir ortamda bulua ve görevlerii gerçeklemek üzere bu ortamda otoom davraış gösterebile bilgisayar sistemleridir. [5] Etme yapılarıı özellikleri ile akıllı şebeke yapılarıı özellikleri bezerlik göstermektedir. Çizelge 2 de bu bezerlikler ifade edilmektedir. Çoklu etme sistemleride tek bir etmei sistemde istemsizce ayrılmasıı sistemi ölümcül kilitlemelere götürmesi ya da sistemi çökmesie sebep olması söz kousu olamaz [4, 5]. MAS yapıları içeriside uzma sistemleri de kullaılabilmesi, değerledirme ve kotrol uygulamalarıda esekliği sağlaması bakımıda, kullaıcıya özgülük ve güvelik alamıda bir takım çözümleri de beraberide getirmektedir. MAS yapıları akıllı şebeke sistemii geelide kullaılabileceği gibi, lokal olarak bir bölgede veya özel olarak öem arz ede, karmaşık doaımlar üzeride de detaylı izleme (moitorig), değerledirme, yöetme, arıza tespiti-taılaması, vb. amaçlarla kullaılabilmektedir [6, 7].

3 Çizelge 2. Akıllı şebeke ve MAS ortak özellikleri Özellikler Otoom olma: Sosyal olma: Tepkisel olma: Amaca yöelik olma: Zamada sürekli olma: Doğru olma: Yardımcı olma: Taımlar Operatör ve diğer uzma sistemler ile doğruda iletişim kurmada görev yapabilme ve karar verebilme yeteeğidir. Ortamdaki etmeler ve kullaıcılar ile iletişim kurabilme yeteeğidir. Fiziksel düya, grafik kullaıcı arayüzü ve diğer etmelerde oluşa bir topluluk, iteret veya buları bir kombiasyou ola ortamda aldıkları bilgiye göre ortama tepki verirler. Tasarımları sırasıda veya işletim sırasıda belirlee görevlerii yerie getirirler. Sistemde sürekli aktif buluma özelliğidir. Etmeler arası iletişimi doğru bilgiler esasıa göre yapılması özelliğidir. Etmeleri birbirlerie zıt amaçları olmaması ve beklee görevleri belli bir bütülük içide yapabilmeleridir. 4. Arıza Tespiti ve Taılama So yıllarda kritik oktalardaki öemli ve karmaşık yapıdaki doaımları arıza tespiti ve taılamasıı yie çoklu etme sistemleriyle özgü olarak yapılabilmesi ve uzak haberleşme ağı sayeside takip edilebilmesi sağlamaktadır [7, 8]. Akıllı şebeke sistemi içeriside bu gibi doaımlarda (Geeratör ve güç trasformatörleri, rüzgâr satralleri, güeş tarlaları, eeri depolama ve döüştürücü grupları, vb.) herhagi bir sorula karşılaşıldığıda, saptaması ve doaımı izole edilip geçici çözümü yapılması mümküdür. Acak gelecekte akıllı şebelerde beklee, doaımı izlemek ve arızaladığıda sistem sistemde izole etmei yaı sıra, doaımı risk usurlarıı ve stres kayaklarıı öcede belirlemesi aktif izlemei (moitorig) yapılması, arıza gerçekleştiğide gerekli persoel ve ekipmaı belirleebilmesi amacıyla arıza tespiti ve taılamaya dair çözümlemeleri bizzat sistem tarafıda gerçekleştirilmesidir. Buu gerçekleştirilebilmesi içi kritik öeme sahip doaım üzeride algılayıcıları yaı sıra özelleşmiş değerledirme birimii de buluması gerekmektedir. Güümüzde kritik öeme sahip doaımlara ait izleme üiteleri piyasada bulumaktadır. Bu gibi tekoloiler herhagi bir arıza-hata durumuda uyarı veya kotrol mekaizmalarıı harekete geçirebilmekte ve sisteme müdahale edebilmektedir. Acak gerçekte arızaı gerçekleşmesi ve tespitide öce sistemdeki olası arıza ihtimallerii, sistemdeki veya doaımdaki stres durumlarıı izleyerek değerledirebile çok az sayıda ticarileşmiş tekoloi bulumaktadır. Bu çalışmada kou edile güç trasformatörü içi de bezer durumlar söyleebilir. 4.. Güç Trasformatörü Uygulaması Güç trasformatörü eeri iletimi ve dağıtımıda e kritik elemaları başıda gelmektedir. Akıllı şebeke sistemi içeriside düşüüldüğüde, güç trasformatörüü ve trasformatör sahalarıı bir bütü olarak izlemesi, gerek fiziksel gerekse ekoomik değer olarak büyüklüğü ve yie etki alaı itibariyle kapsadığı bölge bakımıda bu elemaı öemii göstermektedir. Bu edele güç trasformatörlerii izlemesi ve bakım plalamalarıı stadartlar uyarıca gerçekleştirilmesi öem arz eder. Güümüzde, klasik yötemler (off-lie moitorig) öemii korumakla birlikte, elektroik izleme sistemlerii gelişmesie paralel olarak güç trasformatörlerii de gerçek zamalı olarak takibi (o-lie moitorig) yapılabilmektedir. Gerçek zamalı yapıla izleme tekoloileri geellikle güç trasformatörü üzeride belli bir değişkei (akım, sıcaklık, hidroe, em, basıç, vb.) izlemekte olup değerledirme birimie gödermektedir. Değerledirme birimi tek bir değişkee veya birkaç değişkee duyarlı olarak işlevii yerie getirmektedir. Acak bu, arızaı tespiti gerçekleştirilebilse dahi, arızaı iteliği hakkıda bilgi vermemektedir. Arıza edeii çoğulukla bir uzma çeşitli testler yapmak suretiyle belirlemeye çalışmaktadır. Şayet sistemde bu değişkelere ait bir veri depolama (data logger) birimi varsa, değişkeleri bir bütü olarak icelemesi arızaı edeie ilişki ipuçları verebilmektedir. Burada yapıla çalışmada trasformatör üzeride tesis edilmiş sayısal tekoloi ve algılayıcı estrümaları sağladığı bilgileri ayrı ayrı değerledirmek ve gerçekleşe arıza durumlarıı tespit etmekte öte, çoklu-etme yaklaşımıda faydalaarak tüm bu verileri bir bütü halide ve sürekli olarak uzma sistemler yardımıyla değerledirme yolua gidilmiştir. Güç trasformatörüü izleme ve hata-arıza odaklı değerledirme içi öerile MAS yapısı Şekil 2 de gösterilmiştir. Kullaıcı arabirimi Sistem değerledirme Doaım izleme Taılama Aget Başarısı yüksek taılama Ortam ADM Aget 2 Şekil 2. Referas alıa MAS yapısı Aget 3 Çoklu-Etme (Multi - Aget) Platformu Şekil 2 deki MAS yapısıda, doaım izleme aşamasıda birçok algılayıcı tarafıda güç trasformatörü üzeride toplaa veriler, değerledirme bölümüde çoklu-etme yapılarıda bir bütü olarak değerledirilmekte ve sorasıda kullaıcı arabirimie ulaştırılmaktadır. Etmeler arasıdaki iletişim, tüm siyalleri belli bir değerledirme ve ormalizasyo evreside geçirildikte sora Arıza Duyarlı Matris (ADM) yapısıyla gerçekleştirilmektedir. Bu değerledirmei soucuda tek bir souç matrisi elde edilerek, kullaıcı arabirimide güç trasformatörüdeki arıza olasılıkları ve stres durumları hakkıda gerçek zamalı bir grafikledirme yapılmaktadır.

4 Bu yapıda etmeler kedi sorumlu oldukları ala (arıza ortamı) içeriside diğer etmeleri hakim olduğu alalarla kesişim halide buluabilirler. Bu doaım üzeride arızaı edei ile ilgili daha doğru ögörülerde buluulmasıı sağlamaktadır. Öreği hidroe gazıdaki ai artış muhtemel bir arıza başlagıcıı taımlar. Acak yükleme değerleriyle beraber yağ içerisideki su miktarıı ölçülmesi arızaı aşırı yüklemede mi yoksa daha ciddi bir arızada mı meydaa geldiğii alamamıza yardımcı olmaktadır. Souç itibariyle tek bir bilgi, diğer bilgilerle birlikte alamlı korelâsyolar kurulabildiği sürece daha et ve güveilir souçlara ulaşmamıza yardımcı olmaktadır. Güç trasformatörü içi geliştirile sistemde Şekil 3 (a) ve (b) deki gibi çok sayıda giriş değişkei ilgili oldukları çıkış değişkelerie odaklı olarak, birlikte grupladırılmış ve ağırlıkları ölçüsüde çıkış değişkelerie etki ettirilmiştir. Yükleme oraı Ortam sıcaklığı Yağ üst okta sıcaklığı Sıvı yalıtka cisi Soğutma çeşidi Güç kayıpları Sabitler E sıcak okta sıcaklığı Ömür kaybı Kala işletim ömrü hata/arızaya ilişki ürettiği tek bir gelik değeridir. Tablo da korelâsyolar ile ilgili tablo gösterilmektedir. Çizelge 3. Korelasyo katsayıları içi ağırlıkladırmalar Tüm uzma sistemler içi dilsel terimler Đlişki yok Miimum ilişki Düşük seviyeli ilişki Normal ilişki Güçlü ilişki Çok güçlü ilişki Katsayılar aralığı. = C. < C < C < 2,5. 2,5. C < C < C < 5. Şekil 3.7 de birde fazla test/ölçüm grubuu ADM yapısıı oluşturma matığı gösterilmeye çalışılmıştır. Bu şekilde gösterildiği gibi her bir zama dilimi (t ) içi sistemde alıa parametrelere göre üretile ler, ADM yi oluşturmak üzere işleme tabi tutulmaktadırlar. Her bir test/ölçüm grubua ait ola bu alt matris ifadeleri, diğer test/ölçüm gruplarıa ait ola alt matris ifadeleriyle elema - elemaa çarpılmaktadırlar. Sistemi karmaşıklığıa ve büyüklüğüe bağlı olarak arta test/ölçüm gruplarıı sayısıyla beraber matris ifadesideki satır ve sütü sayıları da artabilir. Çözümüş gaz aalizi Devrede (o-lie) Sıcaklık ve Nem Aşırı yükleme Arıza başlagıcı Uyarı siyali Şekil 3. Çıkış değişkei odaklı korelasyo grupladırması Korelasyoları kurulması ve ağırlıkladırmaları yapılması uzmalık gerektire bir koudur acak daha öcede elde edile bilgiler ve stadartlar ışığıda bu işlemler uzma sistemler kullaılarak sisteme adapte edilebilmektedir. Tek bir grup (T&M-) içi oluşturula ve uzma sistemler yardımıyla Alt Arıza Duyarlı Matrisii () elde etmek içi kullaıla yapı Şekil 4 te gösterilmektedir. ler uzma sistemde aldıkları souç katsayı vektörleriyle devamlı gücellemektedir. Her (katsayı matrisi) bir test/ölçüm grubua aittir ve her bir satır vektörü [xm] uzma sistemler veya algoritmaları hata/arıza çeşidie göre ürettiği katsayılarda meydaa gelmektedir. Şekil 5. k adet test/ölçüm grubu içi ADM oluşumu Buradaki alt matrisleri sayısı k test/ölçüm grupları sayısıca olmalıdır. Elema elemaa çarpım işlemleri Eşitlik (4.) de görüldüğü gibi ardışık olarak gerçekleştirilebilir. (4.) Şekil 4. Tek bir grup içi () korelasyo matrisi Katsayı ifadeleri C idisiyle gösterilmektedir ve izlee parametre ile hata/arıza cisi arasıdaki korelâsyoa göre ağırlıkladırılmaktadır. Bu sayede her bir test/ölçüm grubu, asıl işlevi yaıda diğer hata/arıza durumlarıa ilişki korelasyo değeriyle oratılı olarak bir katsayı üretmiş olmaktadır. Üretile C katsayılarıı sayısal ifadeleri olabilmektedir. Burada, uzma sistemi veya değerledirme algoritmasıı esas amacı doğrultusuda Burada MTRX(Oes)[xm], başlagıç matrisi olup, MATRIX(C)[xm], hata/arıza olasılıklarıa ilişki karar vektörleride oluşmuş katsayı matrisleridir. MAT(Pr)[xm], ise sadece bir test/ölçüm grubua ait veriler doğrultusuda yapıla değerledirmelere göre oluşturulmuş hata/arıza olasılık matrisidir. Buradaki (.x) otasyou elema elemaa çarpımı ifade etmek içi kullaılmaktadır. Bilidiği gibi elema elemaa çarpımı yapılabilmesi içi her bir alt matrisi satır ve sütü sayılarıı birbirie eşit olması zorululuğu vardır. ADM yapısı içi düşüüldüğüde,

5 hata/arıza cisi sayısıı vere sütü vektörlerii sayısı eşit olsa bile test/ölçüm gruplarıı eşit olma durumu çoğu zama olası değildir. Bu durumda alt matrisleri her birii e büyük test/ölçüm grubua ait matrise ait satır vektörü sayısıa eşitlemesi gerekmektedir. Bu işlem yapılırke çarpım ifadelerii değerii yok etmemek veya değiştirmemek içi eklee satır vektörleri birlerde oluşmalı ve sütü sayısıı tamamlamalıdır. So matris yapısı ola MAT(Pr k )[xm], ifadesi Arıza Duyarlı Matris (ADM) olarak isimledirilmektedir. Eşitlik (4.2) ile alt matrisleri elema elemaa çarpımlarıda sora elde edile ADM i her bir hata/arıza cisi sayısıca oluşturulmuş ola sütu vektörüde bulua değerleri kümülatif toplamı yapılarak, [xm] lik bir dizi elde edilmiş olmaktadır. Faults[ m] = MAT (Prk ) L, MAT (Prk ) [ i : m] [ i :], MAT (Prk ) [ i : 2], (4.2) Bu işlem soucuda ortaya çıka değerleri her bir sütua karşılık gele sayısal değeri, sistemde taımlamış ola hata/arızaya ilişki olasılığı hesaplamak içi kullaılır. Sistemde tüm arızalar ayı ada ve ayı derecede oluşmayacağıda Eşitlik (3.5) yardımıyla e büyük arıza olasılığı yüzde olarak (% Cf ) belirlemektedir. % Cf max( Faults [xm ] ) = [ TpV ] (4.3) Burada TpV değeri,. arıza cisi içi ulaşılabilecek maksimum olasılık değeridir. Cr, üssel düzeltme çarpaı olup. arıza cisi içi { Cr Ν : 0 Cr k } şeklide taımlaır. Eğer test/ölçüm sistemi ile ilgili hata/arıza cisi arasıda tek bir satır vektörü içi hiç bir korelasyo yok ise bu durumda Cr i var ola değeri (sıfırda başlayarak) bir artırılmaktadır. Böylece souç ifadesi üssel olarak düzeltilmiş olmaktadır. Şekil 6. Geliştirile LabVIEW tabalı arayüz (Moitorig-sys) Şekil 7. Geliştirile LabVIEW tabalı arayüz (Moitorig-sys) ( k ) Cr x00 Geliştirile program içeriside devrede (o-lie) ölçümler devam ettiği sürece devamlı bir değerledirme söz kousudur. Programda trasformatördeki arıza göstergeleri bar grafik şeklide olup yedi farklı arıza bileşei taımlamaktadır. Şekil 7 de arıza ihtimali badı, % 60 risk bölgesi sıırı ve % 80 yüksek risk sıırı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. 5. Souçlar Öerile yötem, LabVIEW programı kullaılarak işlevsel hale getirilmiştir. Programı doğruluğuu ve güveilirliğii test edilmesi içi deeysel uygulamalar bir prototip üzeride gerçekleştirilmiştir. Tasarlaa programda trasformatöre ait işletim performası takip edilirke bir yada da arıza gelişimi görsel olarak takip edilebilmektedir. Bu, arızaı şiddetli olarak ortaya çıkmada öce gerekli bakım prosedürlerii plalaması ve gerçekleştirilebilmesi bakımıda so derece öemlidir. Program arıza riski tehlikeli bir seviyeye geldiğide uyarı siyallerii aktif etmekte ve arızaya ilişki tehlike seviyesie uygu devre dışı test/ölçüm yötemlerii uzma gereksiimi olmada tespit edebilmektedir. Güç trasformatörleri içi geliştirile ve bu yödeki yötem, tekik ve tekoloilerii bir arada uzma deetim yötemleriyle birlikte daha da işlevsel hale getire bu program, dayadığı ADM yapısı ile birlikte, özelde güç trasformatörü içi deemiş ve beklediği gibi olumlu souçlar elde edilmiştir. Acak öerile yötem, hedefleri/amaçları doğrultusuda ilişkiledirilebile çoklu girişlere sahip tüm sistemler içi uygulaabilir. Bu yötem sayeside test/ölçüm gruplarıı artışı, bir soru olmakta çıkmakta ve tahmi edile hatta/arıza olasılığıı güveilirliğii artırmaktadır. 6. Teşekkür Çalışma Kocaeli Üiversitesi BAP Birimi tarafıda desteklemiştir. Proe No: 200/ Kayaklar [] Tarıöve, K., Yararbaş, S., Cegiz, H., "Geleceği Elektrik Dağıtım Şebekesi Smart Grid", Elektrik- Elektroik ve Bilgisayar Semp., 52-55, Bursa, 20. [2] Kema Rep., The U.S. smart grid revolutio, GridWise Alliace, U.S., December 23, [3] Dodrill, K., Uderstadig the beefits of the smart grid, NETL Smart Grid Implemetatio, U.S., Jue 8, 200. [4] Sarıel, S., Kullaıcı kesitleriyle yüz ifadelerii aaliz ede bir çoklu etme sistemi uygulaması, Yüksek Lisas Tezi, ĐTÜ, Ocak [5] Wooldridge, M., Jeigs, N.R., "Itelliget Agets: Theory ad Practice", The Kowledge Egieerig Review, Vol. 0, pp. 5-52, October 994. [6] Diego, R.M., Jacquelie, G.R., Zita, A.V., "DITRANS - A Multi-aget System for Itegrated Diagosis of Power Trasformers", PowerTech, pp.97-22, Lausae, [7] Victoria, M.C., Eua, M.D., McArthur S.D.J., "Practical Applicatios of Multi-Aget Systems i Electric Power Systems", Wiley-Etep, Vol. 22, pp , 202. [8] Zhabelova, G., Vyatki, V.," Multiaget Smart Grid Automatio Architecture Based o IEC 6850/6499 Itelliget Logical Nodes", IEEE Tras. o Id. Elec., Vol. 59, pp , 202.