Yükselen Reel Faizler Türkiye de Toplam Talebi Arttırır

Transkript

1 14 ias Politik& Ekoomik Yorumlar 27 Cilt: 44 Saı:58 Yüksele Reel aizler Türkie de Toplam Talebi Arttırır Cem Mehmet BAYDUR 1 Özet Bu makalede eflasola mücadele etmede Türkie Cumhuriet Merkez Bakasıı (TCMB) faiz artırım politikasıı etkisiz olduğu Türkie ekoomisii oğu dış kaak kullaa apısı dikkate alıarak gösterilmektedir. Yüksek faiz politikası biliei aksie Türkie de toplam talebi arttırmaktadır. Gerek ılları arası gerekse Maıs-Hazira 26 da izlee faiz politikaları görüüşte farklı olsa bile, üksek reel faizler ile Türkie e dış kaak sürekliliğii sağlaa politikalar olmaları itibarile souçta bezerdir. Yüksek faiz ile sağlaa dış kaak girişi hem kurları bastırarak eflasou düşmesie hem de büümei üksek hızlarda sürdürülmesie olaak sağlamaktadır. Acak bu politikaı bazı olumsuz tarafları da bulumaktadır; bozula ödemeler degesi, şoklara karşı hassas bir ekoomik apı gibi. TCMB bu politika ile eflasola mücadelede kalıcı şekilde başarılı olamaz. Aahtar Sözcükler: Eflaso hedeflemesi, reel faiz, toplam Talep, sermae akımları Absract 1 Doç.Dr. Muğla Ü. İ İ B, İ k t i s a t B ö l ü m ü, Kötekli Köü/ Muğla, cbadur@mu.edu. tr,tel: vea Cosiderig the excessive depedece of Turkish ecoom o foreig resources, this stud shows that the high iterest rate polic of the Cetral Bak of Republic of Turke (CBRT) orieted towards disiflatio is iefficiet. I cotrast to the kow fact, the high iterest rate polic icreases the aggregate demad i Turke. Eve though the iterest rate policies implemeted durig ad Ma-Jue 26 seem to be differet, the are similar all i all i the wa that the esure the cotiuit of the flows of foreig resources to Turke through high real iterest rates. oreig resources that are obtaied through high iterest rates allow for both a lower iflatio b puttig pressure o exchage rates ad sustaiable high growth rates. O the other had, this polic embodies some awbacks such as a distorted balace of pamets ad a ecoomic structure that is sesitive to shocks. The CBRT caot achieve a permaet success i fightig iflatio with this polic. Kewords: Iflatio Target, Real İterest Rate, Agreegate Demad, Capital lows Giriş Her ekoomii kurumları ve oları davraışları, kaakları kullaımı, dağılımı diğer ekoomilerde farklıdır. Bu farklılık o ekoomii apısıı oluşturur. Ekoomii apısal farklılığı da iktisadi aalizi temelii oluşturur. Stadart teorii öermeleri apısal farklılıkta dolaı pratikte teorik bekletileri karşılamaz. Dolaısıla iktisat politikalarıı soru çözme derecesi üretildikleri modelleri ekoomii apısal özelliklerii e ölçüde kapsaabildiğie bağlıdır (Talor, 1981).

2 ias Yüksele Politik& Reel aizler Ekoomik Türkie de Yorumlar Toplam 27 Talebi Cilt: 44 Arttırır Saı:58 Türkie ekoomisii kedi apısal özellikleri temel makro fiatlar ile ilgili çıkarsamaları dikkatli bir şekilde apmamızı gerektirir. Bu özellikleri dikkate almada stadart politika araçlarıı kullaılması isteile souçlarda ziade isteilmee souçlar aratmaktadır. Türkie ekoomisii apısı seçile iktisat politikası aracıı temel amacıı ulaşmasıı egellemekte hatta çok farklı souçları ortaa çıkabilmesie ede olabilmektedir. Türkie de faizleri ükselterek toplam talebi kotrol etme politikası işlememektedir. Yatırımları üksek karlılığı, borçluları pozitif zama tercihleri ve buları aıda göreceli olarak daha ucuz ola dış kaak, Türkie de dış kaak kullaımıı arttırmaktadır. Bu çalışmala dış kaak kullaımlı bir ekoomide faizleri ükseltilerek toplam talebi bastırılamaacağı gösterilmektedir. Tam tersie üksek faizi daha üksek bir talep düzeie ede olduğu ileri sürülmektedir. Türkie ekoomisi de dış kaak kullaımlı bir ekoomidir (Kazga, 1999). Dolaısıla, Türkie ekoomisii bu apısıı dikkate almada faizi bir politik araç olarak stadart tarzda kullamak hatalı olacaktır. Öreği, TCMB eflaso hedeflemesi stratejisi ile eflasou kotrol altıa almaa çalışmaktadır. Temel silahı da faizlerdir. Eflasou hedefte sapması, bekletileri bozulması, şoklar v.b. usurları fiatlara asımasıı ölemek içi TCMB, faizleri arttırarak sıkı para politikası izlemektedir. TCMB, sıkı para politikası ile toplam talebi baskılaacağı ve bekletileri düzeleceğii beklemektedir. Bu çalışmala amaçladığım, Türkie ekoomisii dış kaak bağımlılığı gibi birçok temel özelliğii dikkate almaa faizlerdeki dolaısıla cari reel faizlerdeki artış politikasıı toplam talebi baskılamaacağıı tam aksie arttıracağıı göstermektir. Arıca, Türkie ekoomisii apısı, stadart politikalar dışıda davramamız gerektiği gerçeğii iktisatçılara ve politikacılara göstermektir. Çalışmaı ilk kısmıda basit talep modeli ortaa koulacak, ikici kısımda temel hipotezimizi ispatladıkta sora, souçta Türkie ekoomisi ilgili kısa bir değerledirme apılacaktır. I) Toplam Talep oksiou Geleeksel IS aalizi, reel faizi bir foksiou olarak reel talebi belirler. Basit bir IS foksiou aşağıdaki gibi azılabilir. Buradaki basit talep modeli Walsh 22 de alımıştır. (1) 1 çıktı artış hızıı göstermektedir. e reel talep olarak bakılırsa, reel talep artışı hızıı da gösterdiği kabul edebilir. o başlagıç çıktı miktarıı vea başlagıç reel talep miktarıı, i omial faizleri, beklee eflasou, i e = r cari reel faizi, u talep şoklarıı, doğal büüme hızıı göstermektedir. (1) olu deklemde taımlaa IS ilişkisideki reel faize ilişki egatif katsaı (-b), hem Yei Keeze modeldeki tüketim üzerideki etkii hem de atırımlar üzerideki geleeksel etki ola kredileri elde edilebilirliği ve malietii, kısaca zamalar arası ikame oraıı asıtmaktadır. Talep şokları u, merkez bakasıı öcede taleple ilgili tahmi edemeeceği usurlarla ilişkilidir. Buu aıda, u ile hata terimleri arasıda korelasou olmadığı ve ortalamasıı sıfıra eşit olduğu varsaıldığıda uzu döem dege faizi aşağıdaki gibi çıkartılabilir: e = -b[( i- π ) = r*] e - =-b[( i- π ) = r*] = olacağıda - e = b[( i- π ) = r*] uzu döemde ( - ) ( r* = vea r * b = b azılabilir ( - ) r* = (2) b (2) olu deklem sermaei verimliği ile faiz arasıdaki ilişkii taımlamaktadır. (2) olu deklem literatürde doğal faiz de deilmektedir. (1) olu IS deklemii her iki aıda 1 çıkarılarak çıktı açığı içi aşağıdaki deklem azılabilir: e - 1= -1-b[( i- π ) = r*] C. M. BAYDUR ) 15

3 16 Yüksele Reel aizler Türkie de Toplam Talebi Arttırır - ve - e = -b[( i- π ) = r*] = x, = x olduğuda (3) Buradaki x, x osaları cari ve başlagıçtaki talep (çıktı) açıklarıı göstermektedir. (3) olu deklem reel faizleri bir farkı olarak da ifade edilebilir. - r* = = x ; r* b = b azılabilir. - = x x=-b[ i-π e - r*] + u (4). (4) olu deklem, faizlerle çıktı açığı vea faizlerle talep düzei arasıdaki ters ölü ilişkii taımlamaktadır. (4) olu dekleme göre, uzu döem reel faize göre cari reel faiz daha büük olduğu sürece ekoomideki talep hacmi daralacaktır: < olur. Acak burada Türkie ekoomisi içi toplam talep foksiou taımlamak istediğide ukarıdaki talep modelii bazı varsaımlar ile tadil etmek gerekmektedir. Birici varsaıma göre; abacı sermae girişi reel faizi arta bir foksioudur (IM, September 26). İkici varsaıma göre; abacı sermae girişi uzu döem reel faizleri/büüme hızıı arttırmaktadır (IM, September 26). Bu iki varsaım Türkie ekoomisii dış kaak girişii temellerii oluşturur. Dolaısıla Türkie ekoomisii apısal özelliğii karakterize ede bu varsaımlar ile Türkie deki toplam taleple faiz arasıdaki ilişkie bir ölçüde ışık tutulabilecektir. II) Türkie deki Toplam Talep oksiou Türkie ekoomisii e karakteristik özelliği gerek özel sektör gerekse kamu sektörüü oğu dış kaak ihtiacıdır (Badur, 21, 26-a). Türkie de dış kaak kullaımıı göreceli ucuzluğu atırımcıları dış kaağa öeltmektedir. Göreceli dış kaak ucuzluğu, Türkie ekoomisideki karları üksekliği ile birleştiği de firmalar oğu bir şekilde dış kaağa öelmektedir. Gerek abacı atırımcıları gerekse erli atırımcıları çeşitli riskleri olsa bile üksek kazaçlarda dolaı dış kaak kullaım eğilimleri üksektir (İsel ve Sugur, 23; IM, September 26). Türkie deki imalat saaideki firmaları kulladığı kredileri arısıda fazlası abacı para cisidedir (TCMB, 26- Hazira). Bezer bir çıkarım tüketiciler içide apılabilir. Tüketicileri pozitif üksek zama tercihleri kaak ihtiacıı arttıra bir faktördür. Hae halklarıı ükümlülüklerii harcaabilir gelire oraı 22 ılıda % 4,7 ike 25 ılıda % 2,6 a ulaşması pozitif zama tercihii güzel bir göstergesidir (TCMB, 26-Hazira). Bütü bu verileri ortaa koduğu Türkie de tasarrufları azaldığıdır. 23 ılıda özel kesimi tasarruf oraıı %26 da 26 da % 2 lere 2 kadar düşmesi de dış kaak ihtiacıı e kadar hızlı arttığıı bir göstergesi olarak orumlaabilir (TCMB, 26-Hazira). Türkie i kaak ihtiacıı karşılamak amacıla 198 lerde fiasal ve kurumsal apısıda değişiklikler apılmıştır. iasal serbestleşme ve gelişim olarak ifade edile bu değişim süreci 199 larda olgulaşarak bugükü apısıı kazamıştır (Türel, 24). Bu apısallaşmaı ukarıdaki toplam talep sürecie etkisii icelemek içi söz kousu iki varsaımı formel olarak ifade etmek gerekmektedir. Birici varsaım: Yabacı kaak ve harcamalar reel faizi arta bir foksioudur (IM, September 26). e di I = I( i- π ); I ' = = 1+ z İkici varsaım. Uzu döem dege faizi abacı sermaei bir foksioudur. Uzu döem reel faiz abacı kaak girişi ile artar. Yai ekoomi daha hızlı büür (IM, September 26)). r * = r *( I ) * = 1+ di k (4) olu deklemdeki talep şokları ihmal edilerek toplam türevi alıırsa e e dx =-bdi [ -dπ -*] ; di - dπ = ve db = eşit olduğu varsaılmaktadır.

4 ias Politik& Ekoomik Yorumlar 27 Cilt: 44 Saı:58 * dx =-b [ - di di ] (5) (5) olu eşitliği her iki aı cari reel faizdeki değişmee () bölüdüğüde (6) olu deklem elde edilir. dx dx b * di =- [ - ] (6) di * di Toplam türevi içideki ve ifadeleri di ilgili 1. ve 2. varsaımlardaki taımlar erleştirilip düzelediğide (7) olu deklem elde edilir. dx =-b[ 1- ( 1+ k)( 1+ z)] > (7) (7) olu deklem reel faizle toplam talep arasıdaki ilişkii pozitif ölü olduğuu göstermektedir. Bu tür bir ekoomik apı içide merkez bakları reel faizlerdeki artış olula toplam talebi baskılaamaz. III) Döemide aiz Politikası ve Toplam Talep Yukarıda kurula modele göre Türkie de paraı ve faizi patrou ola TCMB i toplam talebi kotrol etmede ede etersiz kaldığı formel olarak gösterilmektedir. aizle toplam talep arasıdaki pozitif ölü ilişki Türkie ekoomisi içi daha da detaladırılarak ortaa koulabilir. 22 ılıda örtük olarak 25 de itibare de açık olarak eflasou hedeflee TCMB iktisadi birimleri bekletilerii dolaısıla eflasou kotrol etmek içi faizleri kullamaktadır arası döemde gerek düadaki kojoktür gerekse Türkie deki makro ekoomik göstergelerdeki olumlu gelişme saeside TCMB faizleri düşürmüştür. Acak TCMB faizleri eflaso bekletilerie göre daha avaş bir şekilde düşürmüştür (Badur, 26-b). TCMB i bu şekilde bir faiz politikası izlemesii temel edei faizleri düşmesi durumuda, eflasou ükseleceği kagısıdır döemide ekoomie duula güve Türkie de eflaso bekletilerii hızla aşağıa çekilmesie ede olurke, TCMB omial faizleri bekletilere göre daha avaş düşürdüğüde beklee ve gerçekleşe C. M. BAYDUR reel getiriler/faizler arttırmıştır. Tablo 1 de Türkie ekoomisii ödediği reel faizler verilmektedir. Bu ölçüde üksek ve arta getiri ile öemli ölçüde dış kaak Türkie e akmıştır. Tablo 2 de ödemeler degesi fias hesabıa bakıldığıda, dış kaak girişii 22 ılıda 1 milar ABD Dolarıda biraz fazla olduğu, 23 ılıda 7 milar ABD Doları, 24 ılıda 17 milar ABD Dolarıı aşmış, 25 ılıda 45 milar ABD Doları, 26 ilk altı aı içide 26 milar ABD Doları olduğu görülmektedir. Tablo 2 de dikkat çeke bir diğer usur cari açığı fiasmaıı kamuda ziade özel sektörü apmasıdır. Bu fiasma sürecii TL (YTL) üzeride bir takım etkileri vardır. Gerek abacı girdi kullaımıı oğuluğu gerekse buu fiasmaıı dış kaakla apıldığı dikkate alıdığıda, oğu dış kaak girişi TL (YTL) i değerledirerek TCMB i eflasou düşürme amacıa hizmet etmiştir. Acak bu politika, ılları arasıda eflasola mücadelede ciddi kazaımlar sağlamış olmasıa rağme, bazı olumsuzlukları da beraberide getirmiştir. TCMB i faiz politikasıı üç olumsuz soucuda biricisi arta dış degesizlik, ikicisi ekoomii dış şoklara daha hassas hale gelmesi so olarak da oğu bir dış kaak girişi soucu calı bir iç talep ve içe döük büüme sürecii eflasola mücadelei zorlaştırmasıdır. 26 ılıı ikici çereğide işaat sektörüü % 19, özel tüketim harcamalarıı % 1 oraıda büümesi iç talepteki artışa daaa büümei göstergesi olarak orumlaabilir. Arta bir iç talep 25 i solarıda 26 ılıı ilk alarıda fiatları katılaşmasıa ede olarak eflasola mücadelei de zorlaştırmaktadır. 17

5 18 Yüksele Reel aizler Türkie de Toplam Talebi Arttırır Tablo 1:aiz Politikası ve TL i Reel Getirileri Yıllar O/N aiz Hedeflee Eflaso Gerçekleşe Eflaso Beklee Reel Getiri Gerçekleşe Reel Getiri Sermae Girişi** * Kaak. *Hazira 26 a kadar ola döem, ** Milar Dolar. Tablo 2: Ödemeler Degesii iasmaı ve Büüme Milo ABD Doları * C-İNANS HESABI C-8-Yurt dışıda Doğruda Yatırım C-9-Yurt içide Doğruda Yatırım C-1-Portfö Hesabi-Varlıklar C-11-Portfö Hesabi-Yükümlülük C-111-Hisse Seetleri C-112-Borç Seetleri C-12-Diğer Yatırımlar-Varlıklar C-121-Merkez Bakası C-122-Geel Hükümet 1 C-123-Bakalar C-124-Diğer Sektörler C-13-Diğer Yatırımlar-Yükümlülük C-131-Merkez Bakası C-132-Geel Hükümet C-133-Bakalar C-134-Diğer Sektörler GSMH (1987 iatları ile) % Kaak: *Hazira 26 a kadar ola döem. 26 Maıs aı itibarile dış kojoktürü bozulması, ABD ve Japo Merkez Bakalarıı faiz artırmaları vea arttırma bekletileri, uluslar arası fias piasalarıda Türkie i çekiciliğii azaltmıştır. Buu aıda ham madde fiatlarıdaki artış TCMB i eflasola mücadelesii öemli ölçüde zorlaştırmıştır. Türkie ekoomisi ile ilgili bekletileri 26 Maıs aıda olumsuzlaşması ile aşaa kaak çıkışı YTL i ciddi ölçüde (% 3 ) değer kabetmesie ede olmuştur. Söz kousu değer kabı abacı girdi kullaımıı üksek olduğu bir ekoomide eflaso ve bekletileri de artmasıa sebep olmuştur. Eflaso bekletileri ılsou hedefi ola % 5 i çok üzerie çıkarak % 1 lara ulaşmıştır (26 Eflaso Raporu-III). Arta eflaso ve bozula eflaso bekletileri soucuda TCMB %13 lere kadar düşmüş ola gecelik (O/N) faizleri % 26 a kadar ükselterek, reel faizleri arttırmıştır. TCMB sadece faizleri ükseltmekle kalmamış dış kaağı getirisii ükseltebilmek içi ai dış kaak girişii garatie alabilmek içi döviz satmış ve piasada depo ihalelerile YTL çekmiştir. Bütü bu çabaları soucuda kur değerlemiştir. İzlee bu politika içi bir değerledirme apmak gerekirse, üksek faiz politikası bir tarafta eflasou düşürmei diğer tarafta da büümei devamıı sağlamaa çalışmıştır. TCMB i 26 Maıs aı itibarıla politikası, kısa vadeli bir bakış ile eflaso hedefleme programıı kurtarmaa

6 ias Politik& Ekoomik Yorumlar 27 Cilt: 44 Saı:58 döüktür deilebilir. 26 Ağustos aı itibarile dış fias piasalarıdaki bekletiler tekrar olumlua dömüştür. ABD i faizleri arttırmaması dış fias kojoktürü Türkie içi tekrar olumlua dömesi, TCMB i faizleri arttırıp YTL i değer kazamasıa döük politikaları abacı kaağı öüü tekrar Türkie e çevirmesie ede olmuştur. Bu edele ılsou eflasou bekletilerde sapması daha düşük olacaktır. 26 Hazira aı itibari ile % 8 lere düşe reel getiri TCMB i aldığı tedbirler ile büük ihtimalle ıl souda beklee getirie eşit vea daha büük olabilecektir. Gerek Maıs döemi gerekse 26 Maıs sorası döemde izlee faiz politikasıı öü bir birie zıt olsa bile ortak bir soucu vardır. Bu souç reel faizleri üksek tutmaktır (Badur, 26-a). Türkie deki üksek reel faizler bakaları ve özel sektörü göreceli ucuz dış kaağa öelmesie ede olmuştur. Tablo 2 deki rakamlar bu durumu ifade etmektedir. Tablo 2 de de görüldüğü üzere öemli ölçüde abacı sermae doğruda girse bile, kısa vadeli sermae hareketleri, portfö hareketleri ve diğer atırımlar ( özel sektör ve bakaları aldığı krediler) döemide sürekli artmıştır. Gire dış kaakla Türkie deki harcamalar fiase edildiğie göre toplam talep artacaktır. Yüksek reel faiz Türkie de toplam talebi arttırmakta, kuru değerledirmekte, kısa döemde eflasou düşürmee olumlu katkı aparak ekoomik büümei hızladırmaktadır. Acak iç talebi calı olması edeile ortaa çıka fiat katılıkları dolaısıla eflasola mücadelei zorlaşması, arta ödemeler degesizliği, ekoomik apıı hassaslaştırarak şu vea bu şokla ekoomii krize girmee mahkûm etmektedir (IM, September 26). Bütü buları sebebi ise TCMB i Türkie ekoomisii toplam talep ilgili ukarıdaki apısal özelliğii dikkate almamasıdır. Souçlar Kapalı bir ekoomide faiz arttırımı çeşitli kaallarda toplam talebi baskılar. Tüketim, atırım garimekul harcamalarıa apıla harcamalar azalır. Dışa açık ve kaak ihtiacı ola bir ekoomide ise faiz politikası talebi baskılama C. M. BAYDUR işlevii erie getirmeebilir. Yüksek faiz egatif tasarruflarla bir araa geldiğide toplam talebi baskılamak erie arttırabilir. Türkie de izlee üksek faiz politikası egatif tasarruflarla birleştiğide oğu bir dış kaak girişi ortaa çıkmaktadır. Bu tür üksek faiz politikası izlemesii haklılaştıra birçok ede ortaa koulabilir. Öreği risk algılamasıı Türkie içi eterice düşmediği ileri sürülebilir. Acak bekletilere göre omial faiz politikasıdaki uumsuzluk Türkie de reel faizleri ükselmesie ede olmuştur. Gerek Maıs döemi gerekse 26 Maıs sorası döemde izlee faiz politikasıı öü bir birie zıt olsa bile ortak bir soucu vardır. Bu souç reel faizleri üksek tutmaktır. İzlee üksek faiz politikası ile hem eflaso düşmüş hem de büüme içi gerekli kaak sağlamıştır. Yüksek faiz politikası ile oğu dış kaak girişi kurları baskılamasıa ede olmaktadır. Kurlar baskılaırke dış girdi kullaımıı oğuluğuda dolaı Türkie de eflaso da düşmektedir. Buu soucuda reel getiriler/ faizler artar. Daha fazla abacı kaak ülkee girer ve bu kaaklar atırım ve tüketime öelir. Toplam talep artar. Eğer uzu döem faiz oraıı arttırıorsa, diğer bir ifadele büümede süreklilik sağlaabilior ise üksek faiz aracı ile toplam talep kotrol edilemez. Yüksek sermae girişii olduğu döemlerde öemli ölçüde hızlı büüe Türkie ekoomisi, bu kabulleimi (bakıız tablo 2 i so satırıa) doğrulamaktadır. Souç olarak TCMB tarafıda toplam talebi baskılamak içi kullaıla faizleri ükseltme politikası, dış kaak girişii cazip kılarak toplam talebi arttırmaktadır. TCMB dış kaak girişi edeile değerlee YTL (TL) üzüde göreceli olarak düşe eflaso ile kısa vadede rahatlasa bile uzu vade de eflaso hedefie ulaşmaı zorlaştıracak olumsuzlukları ( e başta gelei bozula ödemeler degesi, krizlere hassas bir ekoomik apı) ortaa çıkmasıa da ede olmaktadır. TCMB eflasola mücadele de başarılı olmak istiorsa reel faizleri düşürmek ve dış âlemle ola getiri farkıı azaltmak zorudadır. TCMB faizleri düşürdüğü ölçüde toplam talebi baskılaabilecektir. Söz kousu hipotez ugulaa politikalara ters bir politik çıkarsama oluştursa da Türkie ekoomisi içi rasoel bir ekoomik politika öerisidir. 19

7 2 Yüksele Reel aizler Türkie de Toplam Talebi Arttırır So Notlar 1 Dışa açık bir ekoomide (1) olu deklem e = -b[( i-i u )- π ] + şeklide kurgulaması gerekirdi. i dış alem faiz düzeii göstermektedir. Kolalık sağlaması içi dış alem faiz düzei i = olarak alımıştır. Bu varsaım güümüzü uluslar arası fias koşullarıa ugudur. Dolaısıla (1) olu deklem dışa açık bir ekoomide toplam talep foksiouda da temsil etmektedir. 2 TCMB tahmiidir. Kaakça BAYDUR, Cem Mehmet, (21), Kamu Borç Stokuu Artışıda Yüksek Reel aizleri ve Bakacılık Sektörüdeki Oligopolcü Yapıı Rolü, İstabul Üiveristesi Sos. Bil. Es. Yaımlamamış Doktora Tezi. BAYDUR, (26-a), Turkısh Stle Capıtal Accumulatıo: The Perıod Of , orthcomig BAYDUR, (26-b), Türkie de Eflaso Hedeflemesi ve aiz Politikası: Doğru mu? Yalış mı?, Ekoomik Yorumlar, Saı: 56. IM, September 26, Global iacial Stabilt Report: Markets Developmets ad Issues, exteral/ Pubs/ T/ GSR/ 26/2/ idex.htm, ( ). İNSEL, Asu ve Nesri SUNGUR, (23), Sermae Akımlarıı Temel Makroekoomik Göstergeler Üzerideki Etkileri: Türkie Öreği -1989:III-1999, ( ). KAZGAN, Gülte, (1999), Tazimatta XXI. Yüzıla Türkie Ekoomisi, Altı Kitaplar, İstabul. TAYLOR, Lace, (1983), Structuralist Macroecoomics: Applicable Models for Third World, Publishers, Basic Books, Ic., New-York. TÜREL, Oktar, (24), Döviz Kuru, Cari Açık ve Reel Ekoomi, Türkie Ekoomi Kurumu Tartışmalı Toplatı, org.tr/toplatı.php TCMB, 26-III, Eflaso Raporu. TCMB, 26-Hazira, iasal İstikrar Raporu. WALSH, C., (22), Teachig Iflatio Targetig, (Çevirimiçi) (1 Ocak 26).