Örenme Stilleri: Tanımlamalar, Modeller ve levleri

Transkript

1 Örenme Stilleri: Tanımlamalar, Modeller ve levleri R.Levent VEZNEDAROLU, A. Oytun ÖZGÜR Ankara Özel Tevfik Fikret Okulları ÖZ: Bu makalede, örenme stillerinin ne olduu, öretim sürecini örenme stillerini dikkate alarak tasarlamanın yararları, örenme stillerinin farklı tanımlamaları, örenme stillerini açıklamaya çalıan deiik modeller ele alınmıtır. Anahtar Sözcükler: Örenme stili, örenme stili modelleri. Learning Styles: Definitions, models and functions ABSTRACT:In this article, It was discussed that what learning styles are, advantages of desining the teaching proccess according to learning styles, different definitions of learning styles and different models which attempt to explain learning styles. Key Words: Learning style, models of learning style. 1. GR Örenme ve öretme kavramlarıyla ilgili çok büyük deiimlerle karılamaktayız. Örenenlerin bilgiyi algılama, ileme, düzenleme, problem çözme, ürün ortaya koyma, güdülenme ekillerindeki farklılıkların göz önüne alınması ve bunlara balı olarak örenme öretme süreçlerinin tasarlanması amacıyla pek çok bilgi ortaya konmaktadır. Örenme stilleri de bunlardan biri olarak karımıza çıkmaktadır. Farklı yazarlar, farklı kavramları temel alarak tanımlar yapsalar da örenme stilleri genelde, bireylerin bilgiyi alma, tutma ve ileme sürecindeki karakteristik güçlülük ve tercihler (Felder ve Silverman, 1988) olarak tanımlanmaktadır. Özellikle 1900 lu yılların ikinci yarısından sonra baskın olmaya balayan psikolojik ve eitimsel anlayılar, bireylerin birbirlerinden farklı özellikleri olduunu ve bu özelliklerin de öretim sürecinde dikkate alınması gerektiini gündeme getirmeye balamılardır. nsan zihnini örenme sürecinde dikkate almayan ve örenmeyi bir etki - tepki baı eklinde açıklayan Davranıçı örenme öretme anlayıının etkisinden kurtulan eitim, Bilisel anlayıın örenme üzerine söyledikleriyle bireysel farklılıkları dikkate almaya balamıtır. Örenmenin aktif bir zihinsel süreç olduunu belirten bu anlayıın getirdii görüler, insanların kavramları nasıl örendiklerini ve nasıl problem çözdüklerini; bilgilerin akılda nasıl tutulduunu, nasıl hatırlanıp unutulduunu aratırmaların temel konusu haline getirmitir (Wolfolk, 1993). Yapılandırmacı anlayıın da zaman içerisinde eitim alanında önem kazanması ve uygulama alanları bulmasıyla, örenmenin bireysel bir etkinlik olduu ve bu süreçte bilginin alınmasından, örgütlenmesine ve bilgiye yüklenen anlama dein bireysel farklılıklar bulunduu kabul edilmeye balanmıtır. Aaıdaki tabloda üç anlayıın örenme ve öretmeyle ilgili görülerine yer verilmitir:

2 lköretim-online 2 Tablo 1. Davranıçı, Bilisel ve Yapılandırmacı Örenme Anlayılarının Karılatırılması Temel öeler Davranıçı Bilisel Yapılandırmacı Bilginin Nitelii Nesnel gerçeklie dayalı, bilen kiiden baımsız Nesnel gerçeklie dayalı, bilen kiinin önbilgilerine balı Bireysel ve toplumsal olarak yapılandırılan öznel gerçeklie dayalı Öretmenin Rolü Bilgi aktarma Bilgi edinme sürecini yönetme Örenciye yardım etme birlii yapma Örencinin Rolü Edilgen Yarı etkin Etkin Örenme Öretim Türü Koullama sonucu açık davranıtaki deiim Ayırma, genelleme, ilikilendirme, zincirleme Bilgiyi ileme Bilgileri kısa dönemli bellekte ileme, uzun dönemli bellee depolama Bireysel olarak kefetme ve bilgiyi yapılandırma Gerçek durumlara dayalı sorun çözme Öretim Türü Tümevarımcı Tümevarımcı Tümdengelimci Öretim Stratejileri Eitim Ortamları Bilgiyi sunma, alıtırma yaptırma, geribildirim verme Çeitli geleneksel ortamlar, (programlı öretim, bilgisayar destekli öretim vb.) Örencinin bilisel örenme stratejilerini harekete geçirme Öretmen ve bilgisayara dayalı öretim Etkin, özdenetimli, içten güdülenmi aratırıcı örenme Örencinin ilerlemek için fiziksel/zihinsel tepkiler göstermesini gerektiren etkileimli ortamlar Deerlendirme Öretim sürecinden ayrı ve ölçüte dayalı Deryakulu (2000) ndan alınmıtır. Öretim sürecinden ayrı ve ölçüte dayalı Örenme süreci içinde ve ölçütten baımsız Yukarıdaki tabloda da görüldüü gibi Bilisel ve Yapılandırmacı örenme anlayıların örenenin bilgiyi edinme sürecini yönetme, bilgiyi ileme, bu süreç içerisinde bilisel stratejiler kullanma, bilgiyi yapılandırma gibi bireysel özellikleri gündeme getirdii görülmektedir. Bu özellikler de bireylere balı deiimler göstermektedir. Örenme öretme süreçlerinin tasarlanmasında bu özelliklerin dikkate alınması gereklidir. Bu noktada öyle bir soru akla gelebilir: Örenenlerin birbirlerinden farklı pek çok özellii var. Bu özelliklerin hepsine örenme sürecinde yer vermek gerekiyor mu? Bu sorunun yanıtını Heinich ve dierleri u ekilde aktarmaktadır (Akt.imek, 2002): Örenme üzerinde etkili olduu genel olarak kabul edilen örenci özellikleri üç grupta ele alınabilir: A) Grupsal Özellikler: Örencilerin ya, örenim düzeyi, kültürel ve ekonomik özellikler gibi tanımlayıcı özellikleridir. B) Giri Yeterlikleri: Örencilerin, öretimi yapılacak içerie ilikin ne bildikleri ve ne yapabildikleridir. Örencilerin giri yeterliklerinin altında veya üstünde bir eitim onları sıkmaktan ve zaman kaybından baka bir ie yaramayabilir. C) Örenme Stilleri: Örencilerin, örenme çevresini nasıl algıladıkları, bu çevreyle nasıl etkileim kurduklarını, nasıl tepki verdiklerini ortaya koyan bireysel özellikler ve tercihler olarak tanımlanmaktadır. Chevrier ve arkadaları da bilisel psikolojinin, örenme durumunda kii tarafından oynanan rolü daha iyi anlamamıza yardımcı olduunu; eitimcilerin, örencilerin daha iyi nasıl örenebileceklerini anlamak için temel örenme mekanizmalarını bilmek istediklerini belirtmilerdir. Bu bilgi de dier önemli bir noktayı, örenciler arasındaki bireysel farklılıkları daha iyi anlama çabasını gündeme getirmitir. Bu nedenle, örenme stilleri zekâ ve kiilik faktörlerine eklenmi ve eitimcilerin temel bilgilerinden biri haline gelmitir (Chevrier ve dierleri, 2000).

3 lköretim-online 3 Yukarıdaki belirtilen görülerden de anlaılacaı üzere, örenme stilleri, örenme üzerinde etkili olan örenen özelliklerinden biridir. Örenme stillerini bilmenin ve öretimi buna göre tasarlamanın pek çok yararlılıı bulunmaktadır. Bundan sonraki bölümde bu yararlılıklar açıklanmaya çalıılmıtır. 2. ÖRENME STLNE UYGUN ÖRENME ÖRETME ORTAMLARI DÜZENLEMENN YARARLARI Yapılan aratırmalar, kendilerine tercih ettikleri örenme stiliyle öretildiinde örencilerin aaıdaki davranıları gösterdiklerini belirtmektedir (Given, 1996): a) Öretime karı olumlu tutumlarda istatistiksel olarak önemli oranda artı, b) Kendinden farklı olanı kabullenmede artı, c) Akademik baarıda istatistiksel olarak önemli oranda artı, d) Sınıf içi davranılarda ve disiplinde olumlu yönde gelime, e) Ev ödevlerini tamamlamada daha çok içsel disiplin. Görüldüü gibi örenme stillerine uygun bir öretim hizmeti salamak, örencilerin sadece akademik olarak baarılarının artmasını deil, bunun yanında farklı olana karı hogörü gelitirme, daha disiplinli olma, öretime karı olumlu tutum gelitirme gibi boyutlarda da artıı beraberinde getirmektedir. Ayrıca, örenme stillerini örencilere öretmenin, bunlara uygun öretim ortamları düzenlemenin gereklilii ve yararları konusunda baka görüler de bulunmaktadır: Örenme olanakları bireyin oynamak, incelemek ve kefetmek gibi doal eilimleriyle örtütürüldüü zaman örenme hızlanmaktadır (Given, 1996). Örenme stilleri sistematik bir biçimde örencilere öretildiinde oldukça kısa bir süre içerisinde örenilenlerin miktarında ve hatırlanmasında artı görülmektedir (Given, 1996). Bireyin kendisine en uygun örenme stilini bilmesi örenme gücünün arttırmasına yardım eder (Akar ve Akkoyunlu, 1993). Eer öretmenin öretme stiliyle örenenin örenme stilleri arasında yanlı bir eleme olursa bunun hem örenci hem de öretmen açısından olumsuz sonuçları vardır: Örenciler, derste sıkılabilirler ve dikkatlerini kaybedebilirler, sınavlardan zayıf alabilirler, dersten gözleri korkabilir ve hatta kendilerini bu alanda iyi hissetmeyerek dersi çalımaktan vazgeçebilirler (Felder ve Silverman, 1998),(Felder ve Henriques, 1995). Karısında dikkatsiz, isteksiz, katılımı olmayan, zayıf alan örencileri gören öretmen de karamsarlıa kapılıp kendi öretmenlik yeterlii hakkında kukuya bile düebilir Örencilerin örenme stilleriyle örenme etkinlikleri arasındaki uyum, onların akademik baarısını yükseltmektedir (imek, 2002). Miller (Akt. imek, 2002), öretimin, örenme stiline uygunluunun yalnızca baarı deil motivasyon, tutum ve katılımı da arttırdıını belirtmitir. Ayrıca, örenme stillerini bilmek ve örenme öretme etkinliklerini buna uygun tasarlamak, örenme güçlüü var diye nitelediimiz pek çok örencinin gerçekte bir örenme güçlüü olmadıını, uygun ortamlar ve uyarıcılar sunulduunda böyle nitelenen örencilerin de kolaylıkla örenebildiklerini gösterebilir. Öretim sürecini örenme stillerine yönelik tasarlamanın yararlarının sayısı belki daha da arttırılabilir. Öretim sürecinde örenme stillerini dikkate almak, bunların temele alındıı öretimsel süreçler tasarlayabilmek için farklı modeller oluturulmutur. Bu farklı modellerin oluturulmasında, aratırmacıların temele aldıı deikenlerdeki farklılıklar ve bu deikenlere balı olarak örenme stillerini tanımlama biçimlerindeki çeitlilik önemli rol oynamıtır. Bundan sonraki bölümde örenme stillerinin tanımlanmasındaki çeitlilie ve bu tanımların yapılmasına neden olan deikenlere yer verilmitir.

4 lköretim-online 4 Tablo 2. Çeitli Aratırmacılar Tarafından Yapılan Örenme Stilleri Tanımlamaları ve Temel Aldıkları Deikenler K YIL TANIM TEMELE ALINAN DEKENLER Claxton ve Ralston 1978 Keefe 1979 Patureau 1990 Dunn ve Dunn 1993 Dunn ve Dunn 1978 Keefe 1987 Örenme stili, bir örencinin uyarıcılara nasıl tepki verdiini ve örenme sırasında bu uyarıcıları nasıl kullandıını gösteren devamlı, deimez bir tarzdır. Örenme stilleri, örenenlerin, örenme ortamında algılama, karılıklı etkileme ve tepki verme tarzlarında bir dereceye kadar deimeyen belirleyiciler olarak kullandıkları bilisel, duyusal ve psikolojik davranı özellikleridir. Bir kiinin örenme stilini, bilisel stilinden model alınmı kendine özgü örenme ekli ve örenme- öretme durumundaki yaantıları eklinde tanımlayabiliriz. Örenme stili, her örenenin yeni ve zor bir bilgi üzerinde younlamasıyla balayan bilgiyi alma ve ileme tarzıdır. Örenme stili, bir kiinin (konuyu) özümseme ve edinme yeterlilii ile ilikiye giren dört temel uyarana göre düzenlenmi en az onsekiz öenin bileenidir. Bu öelerin badaımları (uyuumları) ve çeitlemeleri çok az kiinin aynı ekilde örendiklerini gösterir. Örenme stili, örenenin örenme çevresini algıladıı, bu çevreyle karılıklı etkileime girdii ve bu çevreye nasıl tepki verdii tarzın, bir dereceye kadar deimeyen bilisel, duyusal ve psikolojik karakteristik faktörlerin tümüdür. Reinert 1976 Bir bireyin örenme stili, o kiinin en etkin ekilde örenmek için yani, yeni bir bilgiyi almak, anlamak, tutmak ve tekrar kullanabilmek için programlandıı tarzdır. Entwistle 1981 Örenme stili, özel bir strateji benimseme eilimine karılık gelir. Örenme stilleri, LSI olarak adlandırılan kendinden bildirimli bir ölçek tarafından ölçülen, örenme sürecinin dört Kolb 1984 biçiminin birbirine göre derecesini temel alan örenme yönelimlerindeki genelletirilmi farklılıklar olarak kabul edilebilir. Das 1988 Örenme stili, özel bir örenme stratejisi benimsemeye eilimli olmaktır. Örenme stili, örenme görevinin özel isteklerinden baımsız bir ekilde bazı örencilerin özel bir örenme stratejisi benimsemeye eimlilikleridir Schmeck 1983 Renzulli ve Smith 1978 Della Dora ve Blanchard Jonassen ve Grabowski Legendre 1993 Örenme stili, sınıfta özel örenme biçimleri için örencinin tercihlerine yani, farklı örenme deneyimleri yaamaktan holanacaı tarza karılık gelir. Örenme stili, bilgiyi özümserken kiisel olarak tercih edilen yol ve içerikten baımsız örenme durumlarındaki deneyimdir. Örenme stilleri, farklı eitim ve öretim aktivitelerinde örenenin tercihlerini içerir. Bunlar, bilginin farklı ekilde ilenilmesinde tercih edilen genel eilimlerdir. Örenme stili: Kiinin, örenirken, problem çözerken, düünürken veya sadece eitsel bir durumda tepki verirken sevdii, deiebilir, tercih edilen tarz. Felder ve Silverman 1988 Örenme stili, bireylerin bilgiyi alma, tutma ve ileme sürecindeki karakteristik güçlülükler ve tercihler. Hunt 1979 Örenme stili, bir örenenin, örenmesini kolaylatırmaya en elverili eitimsel artları tanımlar. Bir örencinin, örenme stiliyle ayırt edildiini söylemek, o örenci için bazı eitsel yaklaımların dierlerine göre daha verimli olduunu söylemek demektir. Bazı aratırmacılar, örenme stillerini örencinin örenme ortamında nasıl harekete geçeceini ya da davranacaını gösteren belirgin bir örenme tarzı, kiisel ve ayırt edici bir özellik olarak ele almılardır. Örenme stili, her örenci için farklı ve ayırt edicidir. Örenme ortamındaki bireysel farklılıklarının kökeninde olabilecek etkenlerin her biriyle örtüen belirli bir sayıda boyuta göre, örenme stili örenenin özelliklerinin toplamı eklinde tanımlanmıtır. Bu öelerin her biri dierleriyle ilevsel bir bütün oluturacak ekilde hareket eder. Bazı aratırmacıları örenme stilini, davranılarımızı düzenleyen bir çeit içsel program olarak ele almılardır. Bu program, bir kiiden dierine farklıdır ve herkesi karakterize etmeye izin verir. Bazı aratırmacılar da örenenin davranıında ortaya çıkan eimlilikle örtüen psikolojik yapının varlıına gönderme yapar. Mizaç, genel eilim, uyum, eimlilik gibi terimlerin kullanılması bireysel sabitlii daha iyi vurgulamak içindir. Bu bakı açısına göre, insanın kendisini de nitelemeye yardımcı olacak eilimleri ve yetenekleri de içeren bir insan tipinden kolaylıkla bahsedilebilir. Örnein, Kolb un modelinde olduu gibi (1984), yeni deneyimler yaama olgusuna özel bir yer vermeye ve bu deneyimler hakkında farklı açılara göre kolaylıkla düünebilme eilimiyle ilikilendirmek için deitiren stilden bahsedilecektir. Bu hareket ekli, kiinin kendisini karakterize etmek ya da tipletirmek için kullanıldıında deitiren kiilerden bahsedilecektir. O halde, örenme stili kiilik özellikleriyle ilikilidir. Bazı aratırmacılar, kiideki belli ekilde hareket etme eimliliinin bir tercihi de içerdiini ileri sürmektedir. Böylelikle tercih kavramı da bazı tanımlarda ana kavramlardan biri olarak karımıza çıkmaktadır. Buraya kadar yapılan tanımlar, örenme çevresinde hareket etme ve bilgiyi ileme sürecindeki tercihleri vurguladı. Ancak bu tanımların hiç biri verimlilikten bahsetmedi. Oysa ki tercih ve verimlilik her zaman beraber olmaz. Bu nedenle, bazı yazarlar tanımlarının içine verimlilik sözcüünü eklemeyi önemli bulmulardır. * Jacques CHEVRER ve dierleri (2000) nden yararlanarak oluturulmutur. ** Bu tablonun oluturulmasında farklı yazarların örenme stillerini tanımlamada temel aldıkları deikenler analiz edilerek bir sınıflama yapılmıtır. Seçilen yazarlar yıllara göre deil, temel aldıkları deikenlerin benzerliklerine göre gruplandırılmılardır. Tablo, makalenin yazarları tarafından oluturulmutur.

5 lköretim-online 5 Örenme stillerinin tanımlarındaki farklı deikenlere balı olarak farklı modeller ortaya konmutur. Given (1996), bu modellerin, aaıdaki kategorilerden biri ya da birkaçına girdiini belirtmitir: 1. Kiilie ve duyusal özelliklere dayalı modeller 2. Psikolojik, bilisel ve bilgiyi ileme modelleri 3. Sosyal modeller 4. Fiziksel modeller 5. Çevresel ve öretimsel modeller Bundan sonraki bölümde, bazı örenme stilleri modelleri açıklanacak ve bunların yukarıda belirtilen modellerden hangilerinin içinde yer alabilecei tartıılacaktır: 3. ÖRENME STLLER MODELLER 3.1. Carl Jung un Psikolojik Tipler Kuramı Carl Jung psikolojik tiplerin tanımlanmasında en çok etkiye sahip kiilerden biridir. Jung a göre, insanı anlayabilmek, tanıyabilmek için sadece cinsiyet ve güçlülük arzusu ile yetinemeyiz. Bütün insan faaliyetleri yalnız cinsiyete, güçlülük arzusuna dayanmazlar. nsanlar, özellikle psikolojik alanda birbirlerinden çok farklıdırlar. (Özgü, 1976). Jung, temelde iki insan tipi üzerinde durmutur: Dıadönük ve içedönük. Bu insan tiplerinin temel özellikleri aaıda belirtilmitir : Tablo 3. Jung un Karakter Tipleri DIADÖNÜK Dıa dönüktür. Dı dünyaya yönelir. Beklemenin bir yarar salamayacaını düünür. Dı dünyayla olumlu, yaratıcı ilikiler kurmakta güçlükle karılamaz. Deiiklikleri, yenilikleri sever. Çabuk kırılmaz. Zorluklar karısında cesaretini kaybetmez. Genel olarak, önce tasarladıı ii yapmaya balar. Bu ile ilgili düüncelerini sonraya bırakır. Kararsızlık göstermez. lerinde geç kalmaz. Özgü (1976) ve Daco (1983) den yararlanarak oluturulmutur. ÇEDÖNÜK Kendisine dönüktür. Anılar, hayaller dünyasında yaar. Bir ey yapmaya balamadan önce uzun uzun düünür. Yapacaı iin sonuçlarını kendi kendine tartıır, sakıncalı yanların olup olmadıını anlamaya çalıır. Bu nedenle karar vermekte zorlanır, zaman kaybeder, iin gecikmesine neden olur. Utangaçtır. Kendisine, dolayısıyla bakasına güvenmez.bunun sonucu olarak, bakasıyla kurduu, ama zorlukla kurduu ilikilerinde kuku duymaktan kendini alamaz. Çevresine uymakta güçlük çeker. nsanları temelde iki tipe ayıran Jung, bu sınıflamanın devamı olarak temel kiilik ve duyusal özellikleri birbiriyle ikili oluturan dört kümeye ayırmıtır. Bunlar, özellikleriyle birlikte aaıda belirtilmitir: Tablo 4. Jung un Temel Kiilik ve Duyusal Özellikler Sınıflaması Dünyayla iliki ekli Karar verme/ oluturma ekli Algı ekli Deerlendirme ekli Given (1996) dan alınmıtır. Dıadönük (Extraversion) E çedönük (Introversion) I eylerin ve dier insanların dı dünyasına dönüklük. Fikirlerin ve hislerin iç dünyasına dönüklük. Karar verici (Judging) J Azimli (Perceiving) P Karara ulaırken ve sorunları çözerken bir sıraya Mümkün olduunca çok veri ve bilgi (düzene) odaklanmak. elde etmeye odaklanmak. Algısal (Sensation) S Sezgisel (Intution) N Duyularla algılamaya, olgulara, detaylara ve somut Olasılıklara, hayal gücüne, anlamlara ve olaylara dönüklük. eyleri bir bütün olarak görmeye dönüklük. Düünen (Thinking) T Mantık ve gerçekçilii kullanarak analiz yapmaya dönüklük. Hisseden (Feeling) F nsani deerlere, kiisel dostluklar kurmaya, inanç ve beenilere balı olarak karar vermeye dönüklük.

6 lköretim-online 6 Bu alanların özellikleri u ekilde açıklanabilir (Given, 1996, Felder, 1996): Eer kii daha çok dı dünyayla ilgileniyorsa dıadönük, iç dünyayla ilgileniyorsa içedönük olarak adlandırılmaktadır. Dıadönük kii, aktif ve kendine güvenli, dier insanlarla zaman geçirmekten holanan, bir eyleri denemek isteyen ve eylerin, insanların dı dünyasına odaklanan kiidir. çedönük kii, dier insanlarla zaman geçirmekten pek holanmayan, düüncelere ve hislere odaklanan, düünmeyi tercih eden kiidir. nsanlar algılama sürecindeki eilimlerine göre ikiye ayrılabilir: Algısallar ve sezgiseller. Algısallar gözlem ve deneylerden elde edilmi gerçek, somut, sayılabilir veriler, olguları tercih ederler, pratiktirler, süreçlere ve detaylara odaklanırlar. Sezgiseller ise içebakı ve hayal gücü aracılııyla anlamlara ve olasılıklara odaklanırlar. Kavramları, ilikileri tercih ederler. Jung un tipolojisine göre insanlar karar verme süreçlerindeki eilimlerine göre ikiye ayrılırlar; düünürler ve hissedenler. Düünürler objektif, mantık ve analize dayanan kararlar verme eilimi gösterirler. üphecidirler, kurallara dayalı karar verirler. Hissedenler ise deerlere ve dierlerinin üzerindeki etkiye balı olarak öznel kararlar verme eilimindedirler. Takdir edicidirler, kiisel ve insani koulları göz önünde bulundururlar. nsanların hayata karı yaklaımlarını temsil eden iki tip bulunmaktadır: Karar verici ve azimli. Karar vericiler önceden tasarlanmı planlara balı çalıan, organize, kiilerdir. Ajandalar oluturup takip ederler. Tam olmayan bir veriyle karılatıklarında yaptıkları ii geçici olarak durdurma eilimindedirler. Azimliler ise plansız, doal, esnek, yeniliklere ve olasılıklara balı olarak yaayanlardır. Deien durumlara uyum salama ve daha fazla veri elde etmek için geçici durumlara direnme eilimindedirler. Isabelle Myers ve annesi Katherine Briggs, Jung un sınıflamasının eitim alanında pratik bir kullanımını oluturmak için Myers Briggs Tip Belirleyicisi ni (MBTI) gelitirmilerdir. MBTI, yukarıdaki sınıflamaya balı olarak öreneni 16 tipten birine yerletirir. Bunlar; ESTJ, ENTJ, ISTP, INTP, ENTP, ENFP, INFJ, INTJ, ESFJ, ENFJ, ESFP, INFP, ESTP, ESFP, ISFJ, ISTJ dir. Jung un psikolojik tipleri ve buna balı olarak gelitirilen MBTI, örenme stilleri modellerinden kiilie ve duyusal özelliklere balı model içerisinde yer almaktadır. Bu model, daha sonraki aratırmacıları youn ekilde etkilemitir. Özellikle dıadönük içedönük ve algısal-sezgisel alanlar, daha sonraki örenme stillerinde sıklıkla karımıza çıkmaktadır Gregorc un Örenme Stilleri Modeli Jung un kavramlarını beynin yarıküreleriyle ilgili yapılan aratırmalarla birletiren Gregorc, örenme stilleri modelinde iki boyuta yer vermitir (Gregoric Learning Styles, 2005 ): 1) Algısal tercihler a) somut b) soyut 2) Sıralama tercihi a) aamalı b) daınık Gregorc a göre her zihnin dünyayı somut ya da soyut olarak algılama ve dorusal ya da dorusal olmayan daınık bir biçimde örgütleme yetenei vardır. Bazı insanlar dünyayı dierlerinden daha somut algılar. Bazıları da bilgileri daha dorusal düzenler ya da bunun tam tersi gerçekleir. Algı yetenei soyuttan somuta, düzenleme yetenei de dorusallıktan daınıklıa uzanan bir çizgi üzerinde deimektedir (Gregoric Learning Styles, 2005).

7 lköretim-online 7 Buna göre, Gregorc un modelini olutururken Jung un Algısal Sezgisel kii özelliklerinden ve dört çeyrekli beyin modelinden yararlandıı söylenebilir. Felder ve Silverman (1998), Algısal Sezgisel alanın somut ve soyut kavramlarıyla da açıklanabileceini belirtmitir. Somut ve soyut boyutun özellikleri aaıda açıklanmaya çalıılmıtır (Mills, 2003): Somut: Bu özellik, be duyu (görme, koklama, tatma, dokunma, duyma) aracılııyla bilgiyi dorudan kaydetme özelliidir. Somut yetenek burada ve imdi yle ilgilidir. Örtük anlamları ya da düünceler, kavramlar arasındaki ilikileri kurmak bu özellie sahip birey için zordur. Neyse, odur cümlesi somut özellii eder. Soyut: Bu özellik, gözde canlandırmayı, düünceleri anlamayı ya da görülmeyen eyleri anlamayı ya da onlara inanmayı salar. Soyut yetenek sezgiler, hayal gücü kullanılmasını ve uygulamaların ötesine bakılmasını gerektirir. Her zaman göründüü gibi deildir cümlesi özellii temsil eder. Bu modelin dier bir boyutu da beynin sa ve sol yarı kürelerinin çalıma özellikleriyle ilgilidir. Aamalılık özellii genelde beynin sol yarıküresine, daınıklık özellii ise genelde sa yarı küreye atfedilmektedir. Beynin iki yarıküresinin bilgileri alma ve düzenleme ekilleri birbirinden farklıdır. Bu farklılıklar aaıdaki tabloda gösterilmeye çalıılmıtır: Tablo 5. Beynin Sa ve Sol Yarıkürelerinin ve Bu Yarıküreleri Baskın Olarak Kullanan Kiilerin Özellikleri SOL YARIKÜRES BASKIN KNN ÖZELLKLER SA YARIKÜRES BASKIN KNN ÖZELLKLER Analitik, ardıık Bütüncü, e zamanlı Ayrıntı salar Bütünü görür Mantıa dayalı fikir yürütür Sezgisel mantık yürütür Otomatik tekrarları sever Yenilii sever Sıraya koyar Sezgisel olarak kavrar Sözel öretime tepki verir Görsel, devinsel öretime tepki verir. Anlamlara oluturulması için sözlere ve dile ihtiyaç duyar Anlamların oluturulması için resimlere ve imajlara ihtiyaç Detay ve olguların mantıksal bir düzen içerisinde duyar sıralandıı, adım adım gelien dersleri tercih eder. Kefetme yoluyla örenmesine izin verildii bütünsel yaklaımlı dersleri tercih eder. Healy (1999), Freeley ve Perrin (1987) den yararlanarak oluturulmutur. Yukarıdaki boyutların kombinasyonuna balı olarak Gregorc, zihnin kanalları adı verdii dört örenme stilini, tanımlamıtır: Somut aamalı Somut daınık Soyut aamalı Soyut daınık Bu örenme stilinin özellikleri aaıda açıklanmıtır (Gregoric Learning Styles, 2003 ; Mills, 2003): Somut Aamalı: Bu örenen tipi dorudan öretimi, elle yapılan etkinlikleri, dokunsal yöntemi, adım adım giden aamalı öretimi ve gerçek yaam örneklerini tercih eder. Fikirleri pratik bir yolla uygulamak, organize etmek, soyut fikirlerden somut ürünler üretmek, zaman sınırlamaları içinde iyi çalımak, sistematik olarak adım adım çalımak, detaylara odaklanmak bu örenen tipinin özelliklerindendir. Detaylı öretimler eklinde hazırlanmı ders kitapları, diyagramlar, akı emaları, bilgisayar destekli öretim ve elle yapılan aktiviteler bu örenene yapılacak öretimde kullanılabilir. Somut Daınık: Bu örenenler deneme yanılma yaklaımını tercih ederler. Uyarıcı bakımından zengin olan çevreleri severler. Eer akıllarını kullanma imkanı bulabilirlerse yarımalarda iyidirler. Dıtaki otoriteden gelen herhangi bir ey çok nadiren kabul ederler. Deiimin uygulayıcısıdırlar. Talimatları okumayı sevmezler ve yapılandırılmı eylerden

8 lköretim-online 8 holanmazlar. Hızlı düünür, risk alırlar. Pek çok olasılıı ve çözümü görürler. Sıra dıı ve yaratıcı fikirler üretirler. Baımsız çalımalar, bilgisayar oyunları ve benzetimler, çoklu ortamlar bu örenen için düünülebilecek öretim ortamlarındandır. Soyut Aamalı: Bu örenenler zekâya dayalı mantıksal ve analitik, son derece sözel bir yaklaımı tercih ederler. Bilgi güçtür sloganı bu öreneni temsil eder. Tek baına yapılan çalımaları, iyi organize edilmi materyalleri tercih ederler. Oldukça üphecilerdir. Sözel olmayan ince ipuçlarını yakalamakta zorluk çekerler. Deiiklikleri ancak üzerinde çokça düündükten sonra kabul ederler. Yazılı, sözel ve görsel öretimi severler. Karar vermeden önce pek çok bilgi toplamak, fikirleri analiz etmek, aratırmak, mantıksal aama salamak bu örenen tipinin baskın özellikleri arasındadır. Anlatım, okuma, ana hatları bulma, internette tarama yapma, elektronik posta, teyp bu tip örenenler için etkili olabilir. Farklı bakı açılarıyla birlikte çalımaya zorlanmak, bir konuyla derinlemesine ilgilenmek için çok az zamanı olmak, bir ii defalarca tekrarlamak, kuralların çokluu, duygularını ifade etmek örenme sürecinde bu örenene oldukça güç gelir. Soyut Daınık: likilere ve duygularına odaklanmayı severler. Görsel öretime daha olumlu tepki verirler, grup çalımalarını ve yansıtma yapabilmeleri için zaman bulabilmeyi severler. Duyguların ie katılmadıı ve yüz yüze iletiimin kurulmadıı eitim ortamları bu tip için yararsız olabilir. Kiisel deneyimleri deerlendirmeyi severler. Dierlerini dinlemek, duyguları ve hisleri anlamak, temalara ve düüncelere odaklanmak, herkesle olumlu ilikiler kurmak, Dierlerinin duygusal ihtiyaçlarını fark etmek ve karılamak bu örenen tipinin güçlü olduu özellikler arasındadır. Video gösterimleri, grup tartımaları, video konferans, televizyon, örnek olay çalımaları, misafir konumacılar bu örenene etkili bir öretim hizmeti salamada kullanılabilir. Babadoan (2000), öretim sürecinde tüm örenme stillerine yer vermek gerektiini, bunun için de öretmenin sınıf içinde A çeyreine ilikin dı, B çeyreine yönelik olarak ilemsel, C çeyreine yönelik etkileimli ve D çeyreine yönelik iç örenme süreçlerini kullanması gerektiini belirtmitir. Gregorc un dört örenme stili aaıda ekilde verilmitir (Babadoan, 2000): A Dı B lemsel D çsel C Etkileimli ekil 1. Gregorc un Örenme Stilleri

9 lköretim-online 9 McCarthy, Gregorc un çalımalarından esinlenerek 4MAT modelini gelitirmitir. Sekiz aamadan oluan bu modelin her bir aaması beynin deiik bir yarıküresine hitap etmektedir. Bu modeli oluturan basamaklar aaıda belirtilmitir (Huitt, 1999) : Tablo 6. 4MAT modeline göre öretim süreci SOL YARIKÜRE 2) Bu deneyim hakkında analiz/ yansıtma yapın 4) Kavramlar ve beceriler gelitirin 5) Verilenleri uygulayın 7) likileri bulmak için uygulamayı analiz edin SA YARIKÜRE 1) Bir deneyim yaratın 3) Kavramlarla birletirin 6) Kendinize ait bir ey ekleyin 8) Kendinize ait bir ey ekleyin 3.3. Kolb Örenme Stilleri Envanteri Lewin in Yaantısal Örenme Kuramı üzerine çalımalarını ekillendiren Kolb; Jung, Piagét ve Guilford un görülerini de dikkate alarak bir örenme stilleri modeli oluturmutur. Örenmeyi bireylerin sosyal ve fiziki çevreye uyumu eklinde tanımlayan Kolb un modelinin temelinde insan yaantılarının kavramlara nasıl dönütüü ve yeni yaantıların seçiminde rehber olan dönüümler yer almaktadır (De Bello, 1990). Kolb, örenme sürecini bir döngü olarak algılamı ve bu döngü içerisinde dört tip örenme biçimi tanımlamıtır (Akar ve Akkoyunlu, 1993): Somut Yaantı (SY) (Concrete Experience) Yansıtıcı Gözlem (YG) (Reflective Observation) Soyut Kavramsallatırma (SK) (Abstract Conceptualization) Aktif Yaantı (AY) (Active Experience) Bu sınıflamayı yaparken Kolb un, Jung un Psikolojik tipler kuramından yararlandıı dolayısıyla, kiilie ve duyusal özelliklere balı bir sınıflama ortaya koyduu söylenebilir. Kolb un modelindeki somut-soyut alan, Jung un modelindeki algısal sezgisel alana benzemekte; aktif - yansıtıcı alan ise iki modelde de aynı ekilde yer almaktadır. Dört aamadan oluan döngüsel örenme sürecinde somut yaantı, gözlem ve yansıtma için temel oluturmaktadır. Bu gözlemler, sonuç çıkarılabilecek yeni uygulamalar aracılııyla teorilere benzetilir. Bu uygulamalar, yeni yaantılar oluturmak için rehber olarak hizmet eder. Böylece, döngü oluturulmu olur. Etkili bir örenen olmak, iki karıt kutuptaki becerileri göstermeyi gerektirir (De Bello, 1990). Dört örenme biçimini simgeleyen örenme yolları birbirinden farklıdır (Akar ve Akkoyunlu, 1993; Peker, 2003). Somut Yaantı için Hissederek Yansıtıcı Gözlem için zleyerek Soyut Kavramsallatırma için Düünerek Aktif Yaantı için Yaparak Kolb un örenme stilleri modelinde bir bireyin örenme stili yukarıda bahsedilen dört alanın bileeni eklinde karımıza çıkmaktadır. Birey, örenme stilleri ölçeine verdii yanıtlardan aldıı puanlarla aaıdaki dört örenme stilinden birinde yer alır. Böylece daha önce Chevrier ve arkadalarının (2000) belirttii gibi, insanın kendisini de nitelemeye yardımcı olacak eilimleri ve yetenekleri de içeren bir insan tipinden kolaylıkla bahsedilebilir. Bu örenen ya da insan tiplerini aaıdaki gibidir:

10 lköretim-online 10 Yerletiren (Accomodator) Özümseyen (Assimilator) Deitiren (Diverger) Ayrıtıran (Converger) Tablo 7. Kolb un Örenme Stilleri, Örenme Biçimleri ve Bunların Örenme Yolları Arasındaki liki ÖRENME STL Örenme Biçimleri Örenme Yolları Ayrıtıran Aktif yaantı Soyut Yaparak Düünerek Kavramsallatırma Özümseyen Soyut Kavramsallatırma Gözlem Yansıtıcı Düünerek zleyerek Deitiren Yansıtıcı Gözlem Somut Yaantı zleyerek Hissederek Yerletiren Somut Yaantı Aktif Yaantı Hissederek Yaparak Örenme Biçimleri SOMUT YAANTI YANSITICI GÖZLEM SOYUT KAVRAMS. AKTF YAANTI Örenme Yolu Hissederek zleyerek Düünerek Yaparak Örenme Stili DETREN ÖZÜMSEYE N AYRITIRA N YERLETREN ekil 2. Kolb un Örenme Stilleri Modeli Yukarıdaki ekilde de görülecei gibi özümseme ve yerletirme Piagét nin kavramların dı dünyaya uydurulma süreci (yerletirme) ile dısal gözlemlerin varolan kavramlara uydurulması (özümseme) arasındaki denge olarak tanımlanan zeka kavramında yer almaktadır. Ayrıca, ayrıtırma ve deitirme ise Guilford un zeka modelinde bulunan iki temel yaratıcılık sürecinde yer almaktadır (Akar ve Akkoyunlu, 1993). Bu çıkarımlar Kolb un, Piagét ve Guilford dan nasıl etkilendiinin göstergeleri olarak karımıza çıkmaktadır. Bu ekilde belirtilen örenme biçimleri, örenme stilleri ve bunlara ilikin örenme yolları bir baka tabloda verilmeye çalıılmıtır. Bu modelde yer alan örenen tiplerinin özellikleri aaıda açıklanmaya çalıılmıtır (Akar ve Akkoyunlu, 1993; Peker, 2003; Learning and Teaching Through the Cycle, 2005) Ayrıtıran (Converger): Problem çözme, karar verme, fikirlerin mantıksal analizi ve sistematik planlama belli balı özellikleridir. Problem çözerken sistemli olarak planlama yaparlar. Yaparak örenme bunlar için önemlidir. Örenilen materyali uygulamak için fırsatlara ihtiyaç duyarlar. Örenme sürecinde bütünü görmek, bütünden parçaya gitmek ihtiyacındadırlar. Deitiren (Diverger) : Düünme yetenei, deer ve anlamların farkında olmaları en belirgin özellikleridir. Somut durumları birçok açıdan gözden geçirirler ve ilikileri anlamlı bir ekilde örgütlerler. Örenme durumunda sabırlı, nesnel, dikkatli yargıda bulunurlar ancak, eylemde bulunmazlar. Düünceleri biçimlendirirken kendi duygu ve düüncelerini ön planda tutarlar.

11 lköretim-online 11 Özümseyen (Assimilator) : Kavramsal modeller yaratmak en belirgin özelliklerdir. Örenirken soyut kavramlar ve fikirler üzerinde odaklanırlar. Bilgiyi ilemek için fırsatlara ihtiyaç duyarlar. Yerletiren (Accomodator): Planlama yapma, kararları yürütme ve yeni deneyimler içinde yer alma belli balı özellikleridir. Örenme ortamında açık fikirlidirler ve deimelere kolay uyum salarlar. Yaparak ve hissederek örenme söz konusudur. Örenilen kavramları yeni problemlere uygulamak için fırsatlara ihtiyaç duyarlar, kefetmeye yönelik etkinliklere ihtiyaç duyarlar Felder ve Silverman ın Örenme Stilleri Örenme stilinin, bireylerin bilgiyi alma, tutma ve ileme sürecindeki karakteristik güçlülük ve tercihler (Felder, 1993) olarak tanımlandıı bu modelde birbirinden baımsız dört boyut bulunmaktadır ve bu boyutların her biri örenenin farklı alanlardaki tercih ve eilimlerini ortaya koymaktadır. Bu alanlar; a) algısal sezgisel b) görsel sözel c) aktif yansıtıcı d) aamalı bütünsel eklindedir Algısal Sezgisel Bu alan, Carl Jung un Psikolojik Tipler Kuramı na dayanmaktadır. Bu kuramda Jung, algısallık ve sezgisellik balıkları altında insanların dünyayı algılama eilimlerinin iki yolu olduunu belirtmitir (Felder ve Henriques, 1995). Bu iki örenme stilini somut ve soyut kavramlarıyla da nitelendirebiliriz. Buna göre, insanların bir kısmının çevrelerindeki somut uyarıcıları, dier bir kısmının ise soyut uyarıcıları tercih etme eiliminde olduu söylenebilir. Tablo 8. Algısal ve Sezgisel Örenenlerin Özellikleri ALGISAL Baskın Özellikleri Duyu organları ve gözlem aracılııyla dı dünyadan gelen verileri tercih ederler. Somut bilgileri, olguları tercih ederler. Bilgilerin gerçek yaamla baının kurulmasını isterler. Belli bir sıra ve yöntem gerektiren ileri rahat yaparlar. Somut ve deney gibi belirli bir ilem basamaına dayanan etkinlikler ilgilerini daha çok çeker. yi organize edilmi yöntemlerle problem çözmeyi tercih ederler. Belirsizlikten ve sürprizlerden holanmazlar. Olguları ezberlemekte iyidirler. Detayları çalımakta ve bulmakta sabırlıdırlar. Dikkatli ve pratiktirler. Zorluk Çektikleri Gerçek yaamla baı kurulmayan, bilgilerin somut örneklere dönütürülmedii durumlarda anlamaları güçleir. Sembolleri (yazı, rakam, denklem vb) algılamak ve anlamakta zorlanabilirler. Çünkü bunları öncelikli olarak somut zihinsel imajlara dönütürmek zorundadırlar. Algısal örenenlerin bu konudaki güçlükleri ve yavalıkları zamana dayalı testlerde kendileri için bir dezavantajdır. Çünkü, yanıtlamaya balamadan önce soruyu birkaç kez okumak zorunda kalırlar ve bu nedenle de süreyi yetitiremezler. SEZGSEL Baskın Özellikleri Önbilgileri, sezgileri, tahminleri, hayal gücünü kullanarak, olasılıkları düünerek içsel veri üretmeyi tercih ederler. Soyut bilgileri (kavram, kural, ilke, kuram, matematiksel ifade vb) tercih ederler. Örenme sürecinde, olasılıkları ve ilikileri kefetmeyi, hayal gücünü kullanmayı severler. Yeni kavramları kavramada daha iyi, soyut materyalleri ve matematiksel formülleri anlamada daha rahat olabilirler. Kavramlar, ilkeler, teoriler, yorumlar, denklemler daha çok ilgilerini çeker. lerinde çeitlilii severler, karııklık ve sürprizler holarına gider. Ezberi ve tekrarları sevmezler. Detayları çalımak ve bulmak konularında sabırsızdırlar. Bunlar holarına gitmez. Daha hızlı çalıma eilimindedirler, daha ilerlemecilerdirler ama dikkatsiz olabilirler. Zorluk Çektikleri Sürekli ezberlemeyi ve rutin hesaplamaları içeren dersleri sevmezler. liki kurmak, yorumlamak, yeni bilgilerin olası uygulamalarını kefetmek gibi etkinliklerin salanmadıı durumlarda sıkılırlar. Sembolleri algılamak ve anlamakta daha rahattırlar ancak zamana dayalı testlerde baarısız olabilirler, ama baka bir nedenle: Sabırsızlıklarından dolayı soruyu tam olarak okumazlar, hemen yanıt verirler. Böylece dikkatsizce hatalar yaparlar. Algısal sezgisel örenme stilinin, örenme sürecinde tercih edilen bilginin nitelii (soyutsomut) ve örenenin kiilik özellikleriyle yakından ilgisi olduu söylenebilir. Aaıda bu iki

12 lköretim-online 12 örenme stilinin özelliklerine yer verilmitir (Felder ve Silverman, 1988; Felder 1993, 1996; Felder ve Solomon, 1998, Felder ve Henriques 1995) Görsel Sözel nsanların bilgiyi alma yolları üç kategoriye ayrılabilir: Görsel, sözel ve kinestetik. Geni bir aratırma literatürü, bireylerin bu yollardan birini etkili biçimde kullanarak örendiklerini, dier tiplerde olan bilgiyi dıarıda bıraktıklarını göstermitir (Felder ve Silverman 1988). Görsel ve sözel örenme türleri örenme sürecinin alma/algılama aamasıyla ilgiliyken, kinestetik örenme alma/algılamayla (dokunma, tatma, koklama vb) birlikte bilgiyi ileme sürecinde de (hareket etme, iliki kurma, örenirken aktif bireyler yapma) kendini göstermektedir. Bu nedenle, bu sınıfta sadece görsel ve sözel örenenlere yer verilmitir. Kinestetik örenmenin bilgiyi ileme süreciyle ilikisi göz önüne alınarak buna aktif örenme stilinde yer verilmitir (Felder ve Henriques, 1995). Bilginin görsel ve sözel formlarının birlikte sunulduu durumlarda herkes daha fazla örenir. nsanların çounluu görsel örenendir. Ancak, derslerin çounda bilgiler sözel olarak sunulur. Bunun anlamı, çou insanın, sözel sunumlardan görsel bir sunumdan elde edebilecekleri kadar yararlanamadıklarıdır. yi örenenler, sunulan bilgiyi görsel ve sözel yollarla ileyebilen örenenlerdir (Felder, 1993). Aaıda bu iki örenme stilinin özelliklerine yer verilmitir (Felder ve Silverman, 1988; Felder 1993, 1996; Felder ve Solomon, 1998, Felder ve Henriques 1995). Tablo 9. Görsel ve Sözel Örenenlerin Özellikleri GÖRSEL Baskın Özellikleri En çok ne gördüklerini hatırlarlar. Görsel verilerden (resim, diyagram, gösteri, ema, harita vb.) sözel verilere göre (yazılı ve sözlü açıklamalar) daha çok bilgi edinirler. Bilgileri görsel olarak kodlama eilimindedirler. Sözlü uyarıcıları görselletirmeye yönelik örenme stratejilerini kullanmaya yatkındırlar. Zorluk Çektikleri Görsel örenenlere bir ey sadece söylenir ve onunla ilgili bir ey gösterilmezse, muhtemelen bunu unutacaktır. Görsel yolla bilgiyi ileme stratejilerinin bilmemenin sıkıntısını youn olarak yaamaktadırlar. SÖZEL Baskın Özellikleri En çok yazılı ve sözlü uyarıcıları ve söylediklerini hatırlarlar. Tartımaları, sözel açıklamaları görsel gösterimlere tercih ederler ve bir eyi bakalarına açıklayarak en etkili biçimde örenirler. Bilgileri sözel olarak kodlama eilimindedirler. Zorluk Çektikleri Görsel uyarıcıları anlama ve ilemede sıkıntı yaayabilirler. Okuma ve tekrardan baka bilgiyi ileme stratejilerini pek bilmediklerinden dolayı çok örenme stratejilerinde çeitlilik gösteremezler Aktif Yansıtıcı Enformasyonun bilgiye dönütürüldüü aktif zihinsel süreç iki gruba ayrılabilir: Aktif deneyim ve Yansıtıcı gözlem. Aktif deneyim, bilgiyle dı dünyada bir eyler yapmayı içerir. Yansıtıcı gözlem ise bilginin içe bakı yöntemiyle incelenmesini ve manipule edilmesini içerir. Aktif örenen ve yansıtıcı örenen Jung-Myers-Briggs in modelindeki dıadönük ve içedönük le yakından ilgilidir. Aktif örenen aynı zamanda literatürde kinestetik örenen adı verilen örenenle de yakından ilgilidir. Herkes bazen aktif bazen yansıtıcı olabilir. Bu iki boyut arasında bir dengenin salanması arzu edilen durumdur (Felder ve Silverman, 1988). Örencilere katılımı ve düünme konularının her ikisinde de salanan olanaklar onların daha iyi örenmelerini salar (Kolb 1984, McCarthy Akt. Felder ve Henriques, 1995).

13 lköretim-online 13 Aaıda bu iki örenme stilinin özelliklerine yer verilmitir ((Felder ve Silverman, 1988; Felder 1993, 1996; Felder ve Solomon, 1998, Felder ve Henriques 1995). Tablo 10. Aktif ve Yansıtıcı Örenenlerin Özellikleri AKTF Baskın Özellikleri Örenme sürecinde aktif deneyimlere (bilgi deneme, onunla bir eyler yapma vb) karı doal eilimleri daha fazladır. Bilgiyi en iyi tartıarak, uygulayarak, deneyerek ya da bakalarına açıklayarak alır ve anlarlar. Etkileimi tercih ederler. Bilgiyle fiziksel bir eyler yaptıkları ortamlarda daha iyi örenirler. Deneyelim ve nasıl çalıtıını görelim cümlesi bu tip örenenleri tanımlar. Grup çalımalarını tercih ederler. Fikirleri deerlendirirler, ileyen çözümleri bulurlar: Organizasyoncu ve karar vericidirler. Zorluk Çektikleri Derslerde sadece not alarak oturmak bu tip örenenler için zordur. Bilginin uygulanmadıı, tartıılmadıı, onunla bir eyler yapılmadıı ortamlarda sıkılırlar ve iyi örenemezler. YANSITICI Baskın Özellikleri Kendi baına kalıp düünme gibi etkinliklere karı doal eilimleri daha fazladır. Bilgiyi, öncelikli olarak hakkında düünerek alır ve anlarlar. Bilginin ne anlama geldii, kendisine ne çarıtırdı, olası uygulamalarının ne olduu hakkında düünmek isterler. Sunulan bilgi hakkında düünme fırsatları salandıında daha iyi örenirler. lk önce onun hakkında düünelim cümlesi bu tip örenenleri tanımlar. Yalnız baına ya da en fazla bir kiiyle yapılan çalımaları tercih ederler. Teorisyen olma eilimindedirler. Problemleri tanımlayıp çeitli çözüm önerileri getirebilirler. Zorluk Çektikleri Örenilen bilginin hakkında düünülmesi için fırsat verilmedii durumlarda sıkılırlar ve iyi örenemezler. Çeitli problem durumları sunulup bilginin olası uygulamaları, problemlerin çözüm yolları hakkında düünmeleri için olanakların salanmadıı durumlarda kendilerini rahat hissetmezler. lk bakıta, her ikisi de fenomenlerin dı dünyasında yer alan algısal örenenlerle aktif örenenler ve her ikisi de soyutlamaların iç dünyasını üstün tutan sezgisel örenenlerle yansıtıcı örenenler arasında bir iliki varmı gibi gözükmektedir. Ama bu kategoriler birbirlerinden baımsızdır. Algısal örenen dı dünyada ulaılabilir olan bilgiler genellikle tercih eder ancak, bu bilgiyi ilerken aktif ya da yansıtıcı bir eyler yapmayı tercih edebilir. Örnein açıklamaları ya da yorumları sorgulamak, analojiler oluturmak, modeller formüle etmek gibi. Benzer ekilde, sezgisel örenen bir kii, içsel olarak yaratılmı bilgiyi seçer ve sonra bunu yansıtıcı ya da aktif biçimde ileyebilir. Örnein bilgiyi test etmek için bir deney düzenei hazırlayabilir ya da bu bilgiyi bir arkadaıyla tartıabilir (Felder ve Silverman, 1988). Aktif ve yansıtıcı terimlerinin ikisi de örencilerin sınıf içi etkinliklere katılımını gerektirir. Aktif sözcüü, örencilerin basitçe dinlemenin ve izlemenin ötesinde bir eyler yapmalarını (tartıma, sorgulama, beyin fırtınası vb.) vurgular. Böylece, aktif örenci katılımı aktif deneyim ve yansıtıcı gözlem süreçlerini içerir. Örencilerin sürekli pasif oldukları bir sınıfta ne aktif ne de yansıtıcı öreneler etkili biçimde örenebilirler (Felder ve Silverman, 1988). Aratırmalar, aktif ve yansıtıcı örenmenin pasif örenmeye göre çok fazla yarar saladıını ortaya koymutur. Öretmen merkezli (anlatım-gösterim) ve örenci merkezli (problem çözme tartıma) karılatırıldıı çalımalarda öretmen merkezli öretimin olguların kısa süreli hatırlanmasına dayanan testlerde baarılı olduunun ancak, kavrama, uzun süreli hatırlama, genel problem çözme becerisi, bilimsel tutum, konuya daha sonra devam eden ilgi gibi ölçütlerde örenci merkezli öretimin etkili olduunu saptamıtır. Örencilere geni özetler yazmaları, ele alınan konuyla ilgili sorular oluturmaları gibi yansıtıcı öretimsel etkinliklere yer vermenin de büyük kazançlar saladıı aratırmalar sonucunda ortaya konmutur (McKeiche, 1986 ve Wilson, Akt: Felder, 1993). Aktif ve Yansıtıcı örenenlerin her ikisine de nasıl öretilebilir? Öretmen derste sırayla, düünme etkinliklerine ve geni tartıma ya da problem çözme etkinliklerine yer vermelidir. Materyali, temel anlamaları ve problem çözmeyi vurgulayacak ekilde tasarlayıp sunmalıdır.

14 lköretim-online 14 Aktif örenenler için etkili bir baka yöntem de örencilerin 3 4 kiilik gruplar oluturmasına izin vererek öretmenin sormu oldukları sorular hakkında çözüme ulamaya çalımalarını salamaktır. Bu tip beyin fırtınası teknikleriyle, materyali anlamamı örencilere de ulaılabilir. Ayrıca bu tip etkinlikler, resmi bir sınıf ortamından kurtulmayı da salar (Felder ve Silverman 1988) Aamalı Bütünsel Bilgilerin beyinde örgütlenmesi, düzenlenmesi aaması da ikiye ayrılabilir: Aamalı ve bütünsel. Aamalı örenen bilgileri alırken ve bunları anlarken birbirini takip eden, ilikili, küçük, dorusal adımlar kullanır. Bütünsel örenen ise bilgileri küme, yıın ekli alır ve bunlar arasındaki ilikileri sonradan görür (Felder 1996). Bu alanın, Gregorc un örenme stilindeki Aamalı Daınık alanla yakından ilgili olduu söylenebilir. Aaıda bu iki örenme stilinin özelliklerine yer verilmitir (Tablo 11) (Felder ve Silverman, 1988; Felder 1993, 1996; Felder ve Solomon, 1998, Felder ve Henriques 1995). Bu açıklamaları okuyan çou insan kendini bütünsel örenen olarak düünebilir, çünkü herkes ansızın gerçekleen fla anlamaların olduu aırtıcı deneyimler yaamıtır. Ancak, bu düünce doru deildir. Sizi bütünsel yapan ya da yapmayan ey, bu fla anlamalardan önce neler olduudur. Aamalı örenenler materyali tam olarak anlamasalar bile onunla bir eyler yapabilirler (Örnein ev ödevi problemlerini çözebilirler ya da bir testten geçebilirler). Çünkü, aldıkları küçük bilgi parçasını mantıksal bir ekilde ilikilendirmilerdir. Dier yandan, aamalı düünme becerilerinin eksiklii çeken baskın bütünsel olan örenenler büyük resme (ana fikre) sahip olana kadar bir takım sıkıntılar yaayabilirler. Ana fikre sahip olsalar bile, konunun detaylarını anlamakta sıkıntı yaayabilirler. Aamalı örenenler ise bir konunun belirli bir bölümü hakkında çok ey bilebilir ancak bunları konunun dier bölümleriyle ilikilendirmekte güçlük çekerler (Felder ve Silverman, 1988). Tablo 11. Aamalı ve Bütünsel Örenenlerin Özellikleri AAMALI Baskın Özellikleri Her adımın mantıksal olarak bir baka adımı takip ettii dorusal adımlar eklinde anlama eilimindedirler. Problem çözerken dorusal bir sorgulama sürecini takip ederler. (stenen ne? Verilen ne? Hangi ilem basamaklarıyla bu problemi çözebilirim?) Ayrıtırıcı düüncede ve analizde güçlü olabilirler. Bilginin sabit bir ilerleme hızında ve karmaıklıkta sunulduu durumlarda en iyi örenirler. Bilgiyi kısmen anlasalar bile onunla bir eyler yapabilirler. Zorluk Çektikleri Konunun ayrıntıları hakkında pek çok bilgiye sahip olabilirler ama bu bilgileri konuyla ilgili dier bilgilerle ya da baka konularla ilikilendirmekte güçlük çekerler. BÜTÜNSEL Baskın Özellikleri Büyük sıçramalar eklinde örenme eilimindedirler. Bu süreç içerisinde bilgiyi, ilikileri görmeden küme, yıın biçiminde bütünsel olarak alırlar ve ansızın ilikileri kefederler. Problem çözerken aniden çözümü bulabilirler ama bu çözüme nasıl ulatıkları konusunda açıklama yapamayabilirler. Deitirici düüncede ve sentezde güçlü olabilirler. Daha karmaık ve zor bilgilere atlama yaptıklarında ve önceki bilgilerle iliki kurduklarında daha iyi örenirler. Disiplinler arası bir örenme sürecine yatkındırlar. Sistem düünürleri ve sentezcidirler. Kimsenin göremedii ilikileri görebilirler. Konunun detaylarını anlamadan önce, ele alınana konunun daha önce örenilen konularla nasıl bir iliki içinde olduunu örenmek ya da bulmak isterler. Zorluk Çektikleri yi ekilde aamalanmı düünme yeteneklerinin eksikliini çeken bütünsel örenenler büyük resmi (ana fikre, konun genelinde ne anlatılmak istendiini) sahip anlayana kadar bir takım ciddi sıkıntılar yaayabilirler. Materyali kısmen anladıkları zaman onunla çalımakta büyük güçlük çekerler. Okul, bu tip örenenler için genellikle zor bir deneyimdir. Çünkü öretmenlerinin kendilerinden bekledikleri ve arkadalarının örendikleri yollardan örenemezler. Felder (1996) Döngüsel Öretim adını verdii bir model önermitir ve eitimin hedefinin, örencilerin en çok ve en az tercih ettikleri örenme stillerinin her ikisinde de becerilerini gelitirmek için onlara yardım etmek olduunu belirtmitir. Döngüsel öretim sürecinde amaç,

15 lköretim-online 15 tüm örenme stillerindeki örencilerin örenme ihtiyaçlarını karılamaktır. Bu döngüsel öretim sürecinin tasarlanmasında yardımcı olabilecek bazı aamalar bulunmaktadır: Teorik bir bilgiyi ele alacaksanız, ilk önce teoriyle iliki kuran örnekleri ve problemleri sunarak balayın (algısal, bütünsel). Kavramsal bilgiyi (sezgisel) somut bilgiyle (algısal) dengeleyin. Sezgisel örenenler kavramsal bilgiyi, teorileri, matematiksel modelleri tercih ederler. Algısal örenenler, fiziksel bir olayın tanımı, gerçek ve benzetilmi yaantıların sonuçları, gösterimler ve problem çözme süreci gibi somut bilgiyi tercih ederler. Resimler, emalar, diyagramlar, bilgisayar grafikleri ve fiziksel gösterimleri (görsel) yazılı ve sözlü açıklamalara ve tanımlamalara (sözel) ilave olarak kullanın. Soyut bir kavramı anlatmak ya da problem çözme sürecini göstermek için en az bir sayısal örnek kullanın (algısal). Hesaplanmı büyüklükleri göstermek için fiziksel gösterimler kullanın (algısal, bütünsel). Genel ilkeyi sunmadan önce bazı deneysel gözlemlere yer verin (algısal) Sunulan materyal hakkında düünmeleri (yansıtıcı) ve örencilerin etkin katılımı (aktif) için zaman tanıyın. Ev ödevlerinde ibirliini cesaretlendirin ya da bunu salayın (her stil için). Örencilerin ibirlii ile örenme yaantılarına katılımıyla ilgili yüzlerce aratırma, bu örencilerin daha iyi puanlar alma eiliminde olduunu, seçtikleri alana karı daha fazla ilgi kazandıklarını göstermektedir. Her ders konusunun mantıksal akıını gösterin (aamalı). Aynı zamanda o dersin dier ilgili derslerle, disiplinlerle ya da günlük yaamla ilikilerini kuran emalara yer verin (bütünsel). Sonuç olarak, bu dört örenme stili modeli incelendiinde birbirleriyle yakın iliki içerisinde oldukları; benzer kavramları temele alarak hareket ettikleri söylenebilir. Örnein somut-soyut örenme stili tüm modellerde yer alırken, aktif-yansıtıcı örenme stili kuramların üçünde yer almaktadır. Bu çalımanın dört örenme stiliyle sınırlanmasının nedeni de deiik modellerde temele alınan kavramlar arasındaki benzerliin daha kolay görülebilmesini salamaktır. KAYNAKLAR Akar, P., Akkoyunlu, B. (1993). Kolb Örenme Stili Envanteri. Eitim ve Bilim, 87, Babadoan, C. (2000). Öretim Stili Odaklı Ders Tasarımı. Millî Eitim Dergisi, 147. [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Chevrier, J. ve dierleri (2000). Problématique de la nature du style d'apprentissage. Le Style D apprentissage, 17, (1) [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Daco, P. (1983). Çada Psikolojinin Olaanüstü Baarılar (1.Baskı). (Çev.O.A.Gürün), stanbul: nkîlap ve Aka Yayınları. De Bello, T.C (1990). Comparasion of Eleven Major Learning Styles Models: Variables, Appropriate Populations, Validity of Instrumentation and The Research Behind Them. [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Deryakulu, D. (2000). Yapıcı örenme. (Editör: A. imek). Sınıfta Demokrasi içinde, Ankara: Eitim-Sen Yayınları. Felder, R. M. (1996). Matters of Styles. ASEE Prism, 6 (4), [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir Felder, R. M. (1993); Reaching te Second Tier: Learning and Teaching Styles in College Science Education. College Science Teaching, 23(5), [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Felder, R. M., Henriques E. R. (1995). Learning and Teaching Styles in Foreign and Secon Language Education. Foreing Language Annals, 28, 1, [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Felder, R. M., Siverman L. (1988). Learning and Teaching Styles in Engineering Education. Engineering Education 78(7), , [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir.

16 lköretim-online 16 Felder, R. M., Soloman, B. A. (1998). Learning Styles and Strategies, [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Freeley, M.E., Perrin, J. (1987). Left Brain Right Brain Get Your Head Together [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Given, Barbara K. (1996). Learning Styles; A Synthesized Model. Journal of Accelerated Learning and Teaching, 21, 11-44, [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Gregorc Learning Styles (2005). [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Healy, J. M. (1999). Çocuunuzun Gelien Aklı: Doumdan Ergenlie Örenme ve Beyin Geliimi (1.Baskı) (Çev.Aye Bilge Dicleli). stanbul: Boyner Holding Yayınları. Huitt, W. G. (1996). Considering Individual Differences. [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Learning and Teaching Through Cycle (2005). Kolb s Learning Theory. [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Mılls, D., W. (2003). Applying What We Know Student Learning Styles. [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Özgü, H. (1976). Psikoloji Dünyasının Üç Büyükleri:Freud, Adler ve Jung (1. Baskı). Ankara: Ararat Yayınları. Peker, M. (2003). Kolb Örenme Stilleri Modeli. Milli Eitim Dergisi, 157, [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. imek, N. (2002). BG 16 Örenme Biçemleri Envanteri. Eitim Bilimleri ve Uygulama, 1, 34-47, Ankara. Woolfolk, A. E. (1993). Educational Psychology (5th Edition). Boston: Allyn and Bycon,