GRMC VE YÖNETC KADINLARIN PROFLLER FARKLI MIDIR? Doç.Dr.Rana ÖZEN KUTANS * Ar.Gör.Sümeyra ALPASLAN **

Transkript

1 GRMC VE YÖNETC KADINLARIN PROFLLER FARKLI MIDIR? Doç.Dr.Rana ÖZEN KUTANS * Ar.Gör.Sümeyra ALPASLAN ** ÖZET Bu çalmann amac, giriimci ve yönetici kadn profillerinin karlatrlmasdr. Üretim faktörlerini bir araya getirerek iletmeyi kuran giriimci kadn ile yönetsel faktörleri kullanarak kaynaklar idare eden yönetici kadn profilleri deikenler ve parametreler açsndan deerlendirilmitir. Giriimci ve yönetici kadnlarn kendilerinden ve çevrelerinden kaynaklanan faktörlerden etkilenmeleri sonucunda oluan profilleri, önemli yönleri ile ortaya konulmaya çallmtr. Sadece kadn perspektifinden baklarak giriimci ve yöneticilik özellikleri, artlar ve artlarn onlar etkileme derecelerinin üzerinde durulmutur. ABSTRACT This study aims to compare entrepreneur and manager woman. The entrepreneur woman who gathers production factors and the manager woman who directs resources by using executive factors are evaluated according to the variables and parameters. Their profiles that are came into being with the individual and environmental effects are brought into public view. It is centred upon their characteristics, conditions and degree of being affected by looking only from woman perspective. GR Kavram olarak giriimciler, kendi giriimlerini kurduklar iletmelerin birer yönetici olabilirler ama her yöneticinin giriimci olmayabilecei de bir gerçektir. Bu ayrmdan hareketle giriimini tek bana ileten bir kadnla, kariyerinde yöneticilie ulam bir kadnn arasnda belli farkllklarn olup olmad merak konusudur. * Sakarya Üniversitesi, *.*.B.F., *letme Bölümü ** Sakarya Üniversitesi, *.*.B.F., *letme Bölümü Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 139

2 Giriimciler ile yöneticiler karlatrldnda aralarndaki temel benzerlik ve farkllklar anlalmaktadr. Faaliyet gösterilen iletmenin sahibi olmak ile o iletmede belli bir ücret karl yöneticilik vazifesi görmek arasndaki fark ortadadr. Ya da alnan eitim dâhilinde profesyonelce ilgili ii gerçekletirmek ile eitimini almakszn çeitli nedenler ve gereksinimler ile ticari amaçlar için yola çkmak birbirlerinden oldukça farkldr. Ancak baz özellikleri itibariyle de giriimci ve yöneticiler arasnda çeitli benzerlikler mevcuttur. Dinamiklik, muhakeme kabiliyeti, güven, adil yaklam vb hem giriimcinin hem de yöneticinin sahip olmas gereken özelliklerdendir. Bu alandan yaplan çalmalar incelendiinde giriimcilik ve yöneticilik bak açs ile kadn ve erkek karlatrmasna, giriimci ve yönetici kadn karlatrmas ile bir boyut eklenmi olacaktr. I. GRMC VE YÖNETC KAVRAMLARI Giriimci kavram; i adam, i bilen, patron, kendi iini kendi kurmaya çalma çabas içinde bulunan anlamlarnda kullanlmaktadr. Giriimci bakalarnn göremedii frsatlar görüp onlar birer i fikrine dönütürebilir 1. Giriimcilik talep, hükümetin etkisi, özel sektörün etkisi ve siyasi etkiler olarak ifade edilen dört deikenin ürünüdür 2. Giriimcilik, risk almay gerektirmektedir. Giriimciliin bu yönü baz avantaj ve dezavantajlara yol açmaktadr. Giriimci bamszlk, finansal frsatlar, toplumsal hizmet, i güvenlii, aile istihdam ve meydan okuyuculuk gibi avantajlara sahiptir 3. Bu avantajlarn yan sra finansal, araçsal ve psikolojik risklerle de kar karyadr 4. Kaynaklar hakknda öngörüde bulunmak, ii planlamak, insanlar ile çalmalar yaparak onlar örgüt içinde bulunmaya raz 1 Hasan TUTAR ve Orhan KÜÇÜK, Giri#imcilik ve Küçük #letme Yönetimi, 1.b., Seçkin Yaynclk, Ankara, 2003, s John C. CHICKEN, Yönetim ve Giri#imcilik- Yeni Yakla#,mlar Yeni Çözümler, Çev. Beyhan KURT, 1.b., Epsilon Yay., *stanbul, 2002, s Richard M. HODGETTS ve Donald F. KURATKO, Effective Small Business Management, 5.b., The Dryden Press, USA, 1995a, s Timothy S.HATTEN, Small Business Entrepreneurship and Beyond, Prentice-Hall, USA, 1997, s Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

3 etmek, girdiler salamak, örgüt içinde ileyerek tekrar kullanma sunmak, kar salamak gibi nitelikler giriimciyi ayrt edicidir. 5 Giriimci; bir frsat tanmlama ve deerleme, bir i plan gelitirme, gereken kaynaklar kararlatrma ve mevcut giriimi yönetme eklinde aamalardan meydana gelmi bir süreci yürütmektedir 6. Yaplan birçok çalmada giriimci kadnlar ile erkekler arasndaki benzer ve farkl noktalar üzerinde durulmutur 7. Geçmite yaplan giriimci özelikleri ile ilgili aratrmalar daha çok erkek giriimci üzerine odaklanmtr. Kadn giriimcilii hakknda yaplan aratrmalarn büyük bir ksm ya, medeni durum, eitim ve kadnlarn yönetim becerileri üzerine odaklanmtr 8. Yönetim; iki ya da daha çok kiinin bir amac gerçekletirmek için bir araya gelerek, belirledikleri amaca yönelik yaptklar ilemlerin ve eylemlerin tümüdür 9. Örgütlenmi bir toplumda yönetim, çeitli düzeyleri kapsayan bir süreçtir 10. Yönetim fonksiyonlarnn temel doas, faaliyete bal olmakszn belirli bir girdinin istenen çktya dönütürülebildiini göstermektir 11. Yönetim terimi bazen bir süreç olarak anlalmakta ve ele alnmakta, baz hallerde bu süreçte yer alan kii veya insanlardan oluan bir organ olarak anlalmakta, bazen de bir bilgi ve beceri topluluu olarak düünülmektedir 12. Yönetici; idareci, tekrarc, devam ettirici, sistem ve yaplar üzerinde odaklanan denetime güvenen, ksa vadeli görüe sahip olan, nasl ve ne zaman biçiminde soru soran, her zaman gözlerini tabanda 5 Adnan ÇEL*K ve Tahir AKGEM*C*, Giri#imcilik Kültürü ve KOB ler, Nobel Yayn-Datm, Ankara, 1998, s Robert D. HISRICH ve Michael P.PETER, Entrepreneurship, 5.b., The Mcgraw- Hill, Newyork, 2002, s Robert D. HISRICH, Women Entrepreneurs: Problems and Pre-Scriptions In The Future, Women-Owned Businesses, Praeger Publishers, USA, Richard M. HODGETTS ve Donald F. KURATKO, Entrepreneurship A Contemporary Approach, 3.b., The Dryden Press, USA, 1995b, s Ali ÖZTEK*N, Yönetim Bilimi, Siyasal Kitapevi, Ankara, 2002, s Halil CAN, Dopan TUNCER ve Doan Yaar AYHAN, Genel #letmecilik Bilgileri, Siyasal Kitapevi, Ankara, 1999, s CHICKEN, a.g.e. 12 Hayri ÜLGEN ve Kadir M*RZE, #letmede Stratejik Yönetim, 2.b., Literatür Yaynclk, *stanbul, 2004, s.21. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 141

4 gezdiren, düünceleri daima doru olan, mevcut durumu daima kabul eden bir yapya sahiptir 13. Beeri bir tanma göre yönetici, emrine verilmi bir grup insan belirli bir takm amaçlara ulatrmak için ahenk ve ibirlii içinde çaltran bir kimsedir 14. Teknik, beeri ve kavramsal boyutlar yöneticilik kavram için ayrt edicidir. Teknik boyut yöneticinin fonksiyonel uzmanlk alann, beeri boyut insan unsurunu, kavramsal boyut ise yöneticinin organizasyonun tamamn bir bütün olarak görebilmesini ifade etmektedir lardan bu yana yönetimdeki kadnlarn says giderek artmaktadr. Bu ilerici bir gelime gibi görülebilir, ama en üst kadn yöneticilerin ancak orta düzey yönetim konumlarnda olduunu unutmamak gerekir. Eitimli ve deneyimli i kadnlarnn artmakta olmas üst yönetim için deerlendirilebilir mi? Bu sorunla ilgili birçok tartma, kadnlarn ideal yöneticinin davransal/psikolojik özelliklerine sahip olup olmad konusunda odaklamaktadr. Yani kadnlar tepeye trmanabilecek kadar rekabetçi, atak, hükmedici, salam, güçlü ve rasyonel olabilir mi? 16 II. GRMCLERN ÖZELLKLER Günümüzde, giriimci yenilik yapan veya gelitiren kii olarak frsatlar bulup yakalar; bu frsatlar uygulanabilir/pazarlanabilir fikirlere dönütürür; zamanla bu fikirlere emek, para veya becerileriyle deer katar; bu fikirleri uygulamak için rekabetçi pazar alannn risklerini üstlenir ve bu çabalarnn karln paraya çevirir 17. Özellikle baarl giriimcilerin çeitli özellikleri münasebetiyle farkl olduklar Baron ca dile getirilir. Giriimciler açsndan teknik beceriler; yazma, sözlü iletiim, çevreyi izleme, teknik yönetim, teknoloji, dinleme, organize etme becerisi, ebeke 13 Özlem ER*Ç*N, Kad,n Yöneticilerin Liderlik Özelliklerinin Astlar,n,n # Tatmini Üzerindeki Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi A.B.D., *.K.Y. Bilim Dal, Erol EREN, Yönetim ve Organizason, 5.b., Beta Basm, *stanbul, 2001,s Tamer KOÇEL, *letme Yöneticilii, Beta Basn Yaym, *stanbul, 2003, s Margaret PALMER ve Beverly HYMAN, Yönetimde Kad,nlar, Çev.Vedat ÜNER, 1.b, Rota Yayn, *stanbul, 1993, s HODGETTS, 1995b, a.g.e. 142 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

5 oluturma becerisi, yönetsel tarzlar, antrenör türü liderlik, ekip oyuncusu olmaktr. Yönetim becerileri; planlama ve amaç oluturma, karar verme, insan ilikileri, pazarlama, finansman, muhasebe, yönetim, kontrol, müzakere, büyümeyi yönetmektir. Kiisel beceriler; içsel kontrol odana sahip olmak, disiplinli olmak, risk almak, yenilikçi olmak, deiime dönük olmak, sabrl olmak, vizyon sahibi bir lider olmak, deiimi yönetme yeteneidir 18. III. YÖNETCLERN ÖZELLKLER Yöneticilerin tamas gereken özellikler hakknda öne sürülen birçok yaklam vardr. Bunlardan günümüz yöneticisine gerekli olan özellikler açsndan baklarak yaplan bir deerlemeye göre yöneticilerin öncelikli olarak belli özelliklere sahip olmas gerektii düünülmütür. *yi bir yönetici haberleme konusunda yetenekli, insan tutum ve davranlarn anlayabilen, sezgileri güçlü, duygusal olgunlukta, kararlarnda açk, astlarnn ortalama zekâlarnn üzerinde bir zekâ seviyesine sahip, objektif, sorunlar metodik ve mantksal yollardan ele alan, iletmeye gönülden bal ve onu benimsemi, hogörülü, dürüst, cesur, teknik bilgi ve becerilere sahip, dinamik, koordinasyon bilgi ve becerisine sahip bir kii olmaldr 19. IV. GRMCLERN VE YÖNETCLERN KARILATIRILMASI Giriimci, yönetim görevini bizzat yürütmek istemiyorsa bunu, bir bakasna devredebilir. Dolaysyla, yönetici dediimiz kii, iletme bana geçmi olur. Yönetici de giriimci gibi üretim faktörlerini temin eder, uyumlu kullanmlarn salar. Yönetici, iletme içindeki uralar sonucu doabilecek zararlar ve karlar üstlenmemektedir. Yönetici, iletme sahibi adna çalan, çounlukla meslekten bir kiidir. Bu nedenle, iletme sahibinin belirledii amaçlara uymak ve bunlara ulamak zorundadr. Dolaysyla, iletme 18 Rana ÖZEN KUTAN*S, Giri#imci Kad,nlar, Deiim Yay., *stanbul, 2006, s EREN, a.g.e. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 143

6 sahibine kar, bu yönden sorumluluk tamaktadr 20. Giriimci nihai karar verici ve yöneten kii iken, yönetici kendini kantlamak zorunda olan ve kendi de bir bakma yönetilen kiidir 21. Giriimci kadnlar, giriimlerinde kiisel beklentileri, erkek giriimciler ise ekonomik beklentileri ön planda tutmaktadr 22. Giriimci kadnlarn firmalarn kurulu aamalarnda veya kendilerinin ie baladklar dönemlerde i ile ilgili beklentilerini düük seviyede tuttuklar ve bu yolla da hayal krklna uramadklar gibi tatmin hissine bile ulaabildikleri belirlenmitir 23. Giriimciler ile yöneticiler arasnda beklentilere dair farkllklar, kadn ve erkekler arasnda da gözlemlenebilmektedir. Cooper ve Artz a 24 göre; yaplan aratrmalarda giriimci kadnlarn finansal güvenliklerini salamakla birlikte, hem ev hem de i dünyasndaki ilerini dengeleyemeyecekleri düünülmektedir. Yönetici kadnlarn ise tpk giriimci kadnlar gibi finansal güvenliklerini saladklar, ancak rolleri ve ileri arasnda denge kurabilecekleri savunulabilir. V. GRMC VE YÖNETC KADINLARA YÖNELK BR ARATIRMA A) YÖNTEM VE KAPSAM Sakarya, Kocaeli, Düzce ve yakn çevresinde yaayan 49 kadnla görüülerek bu aratrma gerçekletirilmitir. 49 kadndan 27 si çeitli kurum ve kurulularda yöneticilik yapmaktadr. Dier 22 kadn ise kurduklar kendilerine ait iyerlerinde ticaretle megul giriimci kadnlardr. Örneklem büyüklüü belirlenirken nitel aratrmalarn verilerinin toplanmasnda kullanlan yöntemlerden biri 20 Semra ARIKAN, Girimcilik Temel Kavramlar ve Baz, Güncel Konular, Siyasal Kitapevi, Ankara, 2004, s Nihat ERDOTMUU, Aile *letmeleri: *kinci Kuan Yetitirilmesi, *G*AD Yay., *stanbul, Rana ÖZEN KUTAN*S, Giriimcilikte Cinsiyet Faktörü: Kadn Giriimciler, 11.Ulusal Yönetim Organizasyon Kongresi, Mays, Kocatepe Üniv., Afyon, 2003,s A.C. COOPER ve K.W. ARTZ, Determinants of Satisfaction for Entrepreneurs, Journal of Business Venturing, 1995, November, 10(6), s COOPER, a.g.e. 144 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

7 olan Payda Analizi (Stakeholder Analysis) kullanlmtr 25. Bu yönteme göre kariyer yaamlarnda belli yerlere gelmi ve belli kariyer devrelerini am olan yönetici ve giriimci kadnlar iz sürme (Tracer) yöntemi ile belirlenmitir 26. Belirlenen bu kiiler ile yüz yüze görüülerek yar-yaplandrlm mülakat lar gerçekletirilmi ve bu mülakatlar içerik analizine tabi tutularak sklk ve anlamllk analizleri gerçekletirilmitir 27. Yaplan analizlerine göre oluturulan tablolarda sonuçlar frekans olarak 49 u, pay olarak da %100 ü amtr. Çünkü görüülen deneklerin bir ksm ayn soruya birkaç farkl cevap vermitir. B) KISITLAR Bu aratrma üç aylk ksa bir sürede ve sadece Sakarya, Kocaeli ve Düzce çevresinde gerçekletirilmitir. Burada aratrmacnn zaman ve maliyet kstndan söz edilebilir. Görüülen kiilerin zamannn yetersizlii nedeniyle sorulara yeterince detayl ekilde cevap verememi ya da mülakatlara gerekli zaman ayramam olmalar da belirtilmesi gereken bir ksttr. C) BULGULAR Giriimci ve yönetici kadnlarla gerçekletirilen yar biçimsel mülakatlarda giriimci ve yönetici kadnlarn demografik özelliklerinin yan sra; ileri, i çevreleri ve rolleri hakknda 11 soru sorulmutur. Srayla giriimci ve yönetici kadnlarn; ie balama nedenleri, erkek ya da kadn olmaktan kaynaklanan olumlu veya olumsuz durumlar, erkek ve kadn yöneticilerin vasflar, iletiim faktörleri, i memnuniyetleri, i ve sosyal çevre arasndaki denge, motivasyon faktörleri, stres faktörleri, öncelikleri, çevrelerinin onlara 25 J.G. BURGOYNE, Stakeholder Analysis, In C.Cassell and G. Symon (Eds), Qualitative Methods In Organizational Research: A Practical Guide, Sage Publisher, London, 1994, s P. HORNBY ve G.SYMON, Traces Studies, In C.Cassell and G. Symon (Eds), Qualitative Methods In Organizational Research: A Practical Guide, Sage Publisher, London, 1994, s O.R. HOLSTY, Content Analysis For The Social Sciences and Humanities, Menlo Park, CA: Addison-Wesley, M.R. LUBORSKY, Qualitative Research in Ageing Research, CA:Sage, Thousand Oaks, Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 145

8 bak ve desteine dair cevaplar anlamllk ve sklk analizine tabi tutulmutur. Tablo 1. Giri)imci ve Yönetici Kad2nlar2n )e Ba)lama Nedenleri (S2kl2k Analizi) Giri)imci Kad2nlar Yönetici Kad2nlar n % n % htiyaç Aile Maddi (ekonomik) E;itim Meslek Kariyer Sosyal Giriimci ve yönetici kadnlarn ie balama nedenleri incelendiinde (Tablo 1), giriimci kadnlarn maddi (ekonomik) sebeplerden dolay ie baladklar görülmektedir Ailevi nedenlerin temelinde; ailenin ya da ein giriimci olmas, aile iinde çalma, ileride çocuklarna i brakma veya aileden i devralma gibi faktörler mevcuttur. Yönetici kadnlarda ise; ihtiyaç kelimesi balamnda bir ile megul olma ve çalma ihtiyac ifade edilmektedir. Eitimleri ve meslekleri dorultusunda çalmak yönetici kadnlar açsndan tpk giriimci kadnlarda olduu gibi eit derecede etkiye sahiptir. Tablo 2. Giri)imci ve yönetici kad2nlar2n i) arkada)lar2 aras2nda ileti)imi belirlerken dikkat ettikleri faktörler (s2kl2k analizi) LETM Giri)imci Kad2nlar Yönetici Kad2nlar FAKTÖRLER n % n % Statü Eitim Demografik özellikler Dier / Sayg Mesafe Tecrübe Dürüstlük Anlay Giriimci kadnlarn %63.63 ü i hayatnda kadn çalanlar avantajl bulurken; %27.27 si kadn çalanlar dezavantajl görmektedirler. Yönetici kadnlar açsndan baktmzda; yönetici kadnlarn %33.33 ü kadn çalanlar avantajl, %25.93 ü ise kadn 146 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

9 çalanlar dezavantajl görmektedirler. Yine yönetici kadnlarn %14.81 i erkek çalanlar avantajl, % si de kadn ve erkeklerin ne avantajl ne de dezavantajl olduklarn düünmektedir. Giriimci kadnlara göre yöneticilik, inisiyatif kullanma ve kendini kabul ettirmede kadn yöneticiler erkek yöneticilerden daha baarldr. Objektif görü ve özgüven konusunda da kadn ve erkek yöneticiler benzer durumlar arz ederler. Yönetici kadnlara göre ise; kadn ve erkek yöneticiler sadece objektif görüte birbirine benzer durumda iken; yöneticilik, özgüven, kendini kabul ettirmek konularnda kadn yöneticiler daha baarldr. Öte yandan; giriimci kadnlarn çalma arkadalar ile iletiimlerinde (Tablo 2) belirleyici faktör eitim iken, yönetici kadnlarda statü devreye girmektedir. Giriimci kadnlarn %68.18 i, yönetici kadnlarn %81.48 i ilerinden memnun olduklarn dile getirmitir. Giriimci kadnlarn %31.82 si, yönetici kadnlarn %18.52 si ise, uan ki ilerini ellerinde olsa deitirmekten yana olduklarn belirtmilerdir. * memnuniyetinin eitimi bu alanda alm olmaktan, ticareti sevmekten ve yaplan iten zevk almaktan kaynakland anlalmaktadr. Giriimci kadnlarn %36.36 s, yönetici kadnlarn %59.26 s sosyal çevresi ile ii arasnda dengeyi kurabildiklerini ve çatma yaamadklarn söylemitir. Giriimci kadnlarn %50 si, yönetici kadnlarn ü sosyal çevresi ile ii arasnda ilerinin younluu münasebetiyle denge kuramamaktadr. Giriimci kadnlar motive eden en önemli faktör müteri memnuniyeti; yönetici kadnlarda ise baardr. Giriimci kadnlarn % s müteri memnuniyetini, %22.73 ü sat hacmini; yönetici kadnlarn ise; %18.52 si sevdikleri ii yapmay, %33.33 ü baar elde etmeyi motivasyon arac olarak göstermitir. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 147

10 Tablo 3. Giri)imci ve yönetici kad2nlar2 strese sokan faktörler (anlaml2l2k analizi) STRES FAKTÖRLER Giri)imci Kad2nlar Yönetici Kad2nlar n % n % Piyasann durgun olmas Personel ile ilgili sorunlar Pazarlk teklif edilmesi *lerin zamannda yaplmamas Çalma ortamnda iletiimin iyi olmamas Çalma saatlerinin uzamas Sklk analizine göre, ödemeler giriimci kadnlara göre ikinci stres faktörüdür. Piyasann durgun olmas ve ilerin zamannda yaplmamas (Tablo 3); giriimci ve yönetici kadnlar açsndan tpk müteriler gibi en önemli stres faktörü durumundadr. Giriimci kadnlarn %77.27 si, yönetici kadnlarn %85.18 i aile ve çocuklarn hayatlarndaki en önemli unsur olarak görmektedir. Giriimci kadnlarn %18.18 i, yönetici kadnlarn %7.41 i için ileri önde gelmektedir. Giriimci kadnlarn %4.55 i, yönetici kadnlarn %7.41 i kariyere öncelik vermektedir. Giriimci kadnlarn %77.27 si, yönetici kadnlarn %57.70 i ailelerinin; giriimci kadnlarn %45.45 i, yönetici kadnlarn %15.38 i elerinin; giriimci kadnlarn %9.09 u, yönetici kadnlarn %15.38 i hem ailelerinin hem de elerinin destek olduklarn belirtmitir. Giriimci kadnlarda, ailelerin ve elerin birbirlerine yakn derecede destek olduklar görülürken; yönetici kadnlarda ailelerin büyük bir farkla elerden daha fazla destek olduklar anlalmaktadr. Bu durum, kadnlarn giriimlerini daha çok aileleri ve eleriyle birlikte balatm olmalarndan kaynaklanabilir. SONUÇ Giriimcilik ve yöneticilik hakknda yaplan tanmlardan da anlalaca üzere; giriimciler ve yöneticiler içgüdü ve duygusal yönetim, analitik yönelim, kiisel eilim, yapsal ve konumdan kaynaklanan faktörler olmak üzere çeitli alanlarda farkl özelliklere 148 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

11 sahiptirler ve farkl ekilde davranrlar 28. Kadnn lider, patron, yönetici, müdür veya esnaf olarak karmza çkt günümüzde; temelde iki farkl bak açs olan giriimci ve yönetici ayrmndan balayarak giriimci ve yönetici kadn profilleri ele alnmtr. Günümüz artlarnda, rolleri ve sorumluluklar hzla artan kadnlarn birer yönetici veya i kurucu olarak nasl özellikler tadklar ortaya konulmaya çallmtr. Yaplan aratrma Sakarya, Düzce ve Kocaeli ile snrl olduundan giriimci ve yönetici kadnlar hakknda elde edilen bilgilerin, Türkiye genelinde giriimci ve yönetici olan kadnlar için ortak bir sonuç tekil edebilmesinden söz edilemese de genel durumun analizine k tutabilecei düünülmektedir. Veriler nda giriimci kadnlarn profili (Tablo 4) öyle tanmlanmtr; giriimci kadnlar kendilerine güvenen, güçlü önsezilere sahip, sabrl ve dayankl olan, risk alabilen, ikna kabiliyeti kuvvetli ve inisiyatif kullanan bireyler olarak karmza çkmaktadrlar. Giriimci kadn olmak, kadna çalma yaamnda dier çalma biçimlerine kyasla daha fazla özerklik imkan verdii gibi, yine kadnn iine yönelik ksa ve uzun vadeli planlar yapma, kaynaklar optimum kullanma, beeri ilikiler kurma ve sürdürme, iinde edindii deneyimleri verimli kanallara aktarma gibi alanlarda da beceri kazandrmaktadr. Giriimci kadnlarn genellikle ailelerinden ve elerinden aldklar destekle ev içinde hobi olarak yaptklar ileri ticarete dönütürerek i hayatna girdikleri ortaya çkmaktadr. Giriimci kadnlarca; kadnlarn çaltklar sektörün kadnlara uygunluu tercih edilmektedir. Giriimci kadnlar; eitim düzeyi yüksek olan kiilerle çalmann oldukça önemli olduunu düünmektedirler. 28 ÖZEN KUTAN*S, a.g.e. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 149

12 Tablo 4. Giri)imci ve yönetici kad2nlar2n profillerinin kar)2la)t2r2lmas2 KARILATIRMA FAKTÖRLER )e ba)lama nedeni Kad2n ve erkek çal2)anlar2 de;erlendirme Kad2n ve erkek yöneticiyi de;erlendirme GRMC KADINLAR Maddi (Ekonomik) ihtiyaçlar Kadnlar avantajl Yöneticilik, inisiyatif kullanma ve kendini kabul ettirme de kadn yöneticileri daha baarl bulma YÖNETC KADINLAR Çalma, üretme, ile megul olma ihtiyac (Hobi) Kadnlar avantajl leti)im faktörü Eitime göre Statüye göre ) memnuniyeti Memnun Memnun ) ve sosyal çevre aras2 denge kurma Denge kuramayan Denge kuran Motivasyon faktörü Müteri memnuniyeti * baars Stres faktörü Müteri Durgun piyasa Yöneticilik, inisiyatif kullanma, özgüven, kendini kabul ettirmek konusunda kadn yöneticileri daha baarl bulma Müteri Zamannda bitirilmeyen iler Aile Aile Hayattaki öncellikler * kariyerden önce gelir * ve kariyer eit Çevrenin yakla)2m2 E destei Aile destei Giriimci kadnlarn büyük bir çounluu u an megul olduklar ilerinden memnun olduklarn ifade etmektedirler. Ancak geri kalan ksm eer i deitirme anslar olsa idi öretmenlii tercih edeceklerini belirtmektedirler. Özellikle giriimci kadnlarn önünde bir sorun olarak vurgulanacak faktör; i ve sosyal çevre arasndaki dengeyi kurmada yaanan zorluklardr. Ancak ellerinde bu sorunu aabilecek bir avantaj olarak özerk olma ve esnek çalma saatlerine sahip olmalarndan bahsedilebilir. Bu anlamda i ve sosyal çevre arasnda denge kurmada bu durum bir frsat olarak deerlendirilebilir. Giriimci kadnlarn stres faktörleri d çevreden kaynaklanmaktadr ve en önemlisi müterilerdir. Yönetici kadnlarn profili (Tablo 4) incelendiinde; dürüst, sezgileri güçlü, planl, insan odakl ve destekleyici yönetim tarzlarn benimseyen, çalanlarla iyi iletiim kuran ve onlar motive eden bir yapya sahip olduklar ortaya çkmaktadr. Yönetici kadnlar aile gelirine destek olmak için ie balamaktadrlar. Yönetici kadnlar ilerinden memnundur. Öte yandan memnun olmayan aznlk eer i 150 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

13 deitirme frsatna sahip olsalar tekstil sektörünü tercih edeceklerini ifade etmilerdir. Memnun olmama nedenleri bulunulan sektörün kendilerine uygun olmamasdr. Yönetici kadnlar genellikle; erkek çalanlar avantajl, kadn çalanlar dezavantajl görmektedir. Yönetici kadnlar; kadnlarn hrsl, sorumluluk sahibi, yumuak ve erkeklere göre daha duyarl olduunu düünmektedirler. Erkek yöneticilerin karar verirken daha objektif davrandklarn, kadnlarn bu konuda daha duygusal olduklarn, olaylara yaklamlarnda duygularndan arnmalarnn daha zor olduunu düünmektedirler. Çalma yaamnda yönetici kadnlar i arkadalar ile olan iletiimlerinde kiinin bulunduu konuma ve kazand saygnla önem vermektedirler. Yönetici kadnlar sosyal çevre ile ii arasnda dengeyi kolay kurmaktadrlar. Yönetici kadnlar için motive arac olarak baar, maa (ücret) ve takdir edilmenin ne kadar önemli olduu sonucu çkmaktadr. Yönetici ve giriimci kadnlarn ortak stres faktörünün müteriler olduu belirtilmitir. Yönetici kadnlar strese sokan faktörleri genellikle iç faktörler oluturmaktadrlar. Bu veriler nda; giriimci kadnlarn evine bal (domestik) ve geleneksel, yönetici kadnlarn ise kariyer ve aile odakl olduklarn söylemek mümkündür. Giriimci kadnlarn; cinsiyetlerine dair rolleri giriimcilik amaçlarnn önünde tutan veya denge kurma çabasnda olan bireyler olduklar görülmektedir. Yönetici kadnlarn ise; hem ilerine hem de ailelerine gereken önemi vermekte oldukça hassas davranan; her ikisini de mükemmel ekilde yapmaya çalrken kendilerinden oldukça fazla fedakarlk eden kadnlar olduklar düünülmektedir. Bu çalma kendi iini kurmu ya da bir ii bakalarndan (ailesi, ei vb) devralarak yürüten kadnlarn ve bir organizasyonun yönetim kademesinde yer alan kadnlarn ticari hayatta nasl bir profil sergilediklerini tespit etmek ve bu profillerin farkl yönlerini bulabilmek amacyla gerçekletirilmitir. Kadnlarn toplumdaki rolleri nedeniyle; giriimci ve yönetici kadnlarn aile ve i konusunda benzer tutumlar sergiledikleri görülmektedir. Giriimci ve yönetici kadnlarn toplumdaki profillerine dair bilgiler belirli bir bölgeden elde edilmitir. Benzer bir çalma daha geni bir bölge ve ülke Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 151

14 baznda gerçekletirilebilir. Hatta ülkeler aras profil karlatrmas da yaplmaya deer çalmalardan biri olarak görülmektedir. Bu çalma profil karlatrmasn on deiken baznda ele almtr. Bunlar srasyla ie balama nedeni, kadn ve erkek çalanlar deerlendirme, kadn ve erkek yöneticiyi deerlendirme, iletiim faktörü, i memnuniyeti, i ve sosyal çevre aras denge kurma, motivasyon faktörü, stres faktörü, hayatlarndaki öncelikler ve çevrelerinin yaklamdr. *leride bu konuyla ilgili olarak yaplacak aratrmalarda daha farkl ve yeni deikenler kullanlabilir. KAYNAKÇA ARIKAN, Semra (2004) Giri#imcilik Temel Kavramlar ve Baz, Güncel Konular, Siyasal Kitabevi, Ankara. BURGOYNE, J. G. (1994) Stakeholder Analysis, In C. Cassell And G. Symon (Eds), Qualitative Methods In Organizational Research: A Practical Guide, Sage, London, CAN, Halil, Dopan Tuncer ve Doan Yaar Ayhan (1999) Genel i#letmecilik Bilgileri, Siyasal Kitapevi, Ankara. CHICKEN, John C. (2002) Yönetim ve Giri#imcilik- Yeni Yakla#,mlar Yeni Çözümler, Çev. Beyhan Kurt, 1.b., Epsilon Yaynclk, *stanbul. COOPER, A. C. and Artz K. W. (1995) Determinants of Satisfaction for Entrepreneurs, Journal of Business Venturing, November, 10 (6): ÇEL*K, Adnan ve Tahir Akgemci (1998) Giri#imcilik Kültürü ve KOB ler, Nobel Yayn-Datm, Ankara. ERDOTMUU, Nihat (2004) Aile #letmeleri: kinci Ku#aC,n Yeti#tirilmesi, *G*AD Yaynlar, *stanbul. EREN, Erol. (2001) Yönetim ve Organizasyon, 5.b., Beta Basm, *stanbul. ER*NÇ*N, Özlem (2005) Kadn Yöneticilerin Liderlik Özelliklerinin Astlarnn * Tatmini Üzerindeki Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dal, nsan Kaynaklar, Yönetimi Bilim Dal,, *stanbul. 152 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

15 HATTEN, Timothy S.(1997) Small Business Entrepreneurship and Beyond, Prentice-Hall, USA. HISRICH, Robert D. ve Michael P.Peters (2002) Entrepreneurship, 5.b., The Mcgraw-Hill, Newyork. HISRICH, R. D. (1989) Women Entrepreneurs: Problems and Pre- Scriptions In The Future, Women-Owned Businesses, Praeger Publishers. HODGETTS, Richard M. ve Donald F. Kuratko (1995a) Effective Small Business Management, 5.b., The Dryden Pres, USA HODGETTS, Richard M. ve Donald F. Kuratko (1995b) Entrepreneurship A Contemporary Approach, 3.b., The Dryden Pres, USA. HOLSTI, O. R. (1969) Content Analysis For The Social Sciences And Humanities, Menlo Park, Addison-Wesley, CA. HORNBY, P. and Symon, G. (1994) Tracer studies, in C. Cassell and G. Symon (eds) Qualitative methods in Organisational Research: A Practical Guide, Sage, London, KOÇEL, Tamer (2003) #letme YöneticiliCi, Beta Basn-Yaym, *stanbul. LUBORSKY, M. R.(1994) Qualitative Research in Ageing Research, CA: Sage, Thousand Oaks. ÖZEN KUTAN*S, Rana (2003) Giriimcilikte Cinsiyet Faktörü: Kadn Giriimciler, 11. Ulusal Yönetim Organizasyon Kongresi, Mays, Kocatepe Üniversitesi, Afyon, ÖZEN KUTAN*S, Rana (2006) Giri#imci Kad,nlar, Deiim Yaynlar, *stanbul. ÖZTEK*N, Ali (2002) Yönetim Bilimi, Siyasal Kitapevi, Ankara. PALMER, Margaret ve Beverly Hyman (1993) Yönetimde Kad,nlar, Çev. Vedat Üner, 1.b., Rota Yayn Yapm, *stanbul. TUTAR, Hasan ve Orhan Küçük (2003) Giri#imcilik ve Küçük #letme Yönetimi, 1.b., Seçkin Yaynclk, Ankara. ÜLGEN, Hayri ve Kadir Mirze (2004) #letmelerde Stratejik Yönetim, 2.b., Literatür Yaynclk, *stanbul. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 153