AFYONKARAHSAR L GRMCLK PERFORMANSININ CORAF BLG SSTEMLER LE ANALZ

Transkript

1 AFYONKARAHSAR L GRMCLK PERFORMANSININ CORAF BLG SSTEMLER LE ANALZ Yrd. Doç. Dr. Mustafa KURT * Yrd. Doç. Dr. Veysel ACA ** Yrd. Doç. Dr. Saffet ERDOAN *** ÖZET Yenilik düüncesini yeni bir ürüne, hizmete ya da ie dönütürme süreci olarak tanmlanan giriimcilik, ekonomik gelime ve büyüme için çok önemli bir dinamik unsur olarak deerlendirilmektedir. Giriimcilik konusu birçok ekonomik parametreyle ilikilendirilmi ve bir çevrenin giriimcilik performans ekonomik kararlar açsndan önemli bir girdi olarak kabul edilmitir. Bu çalmada öncelikle giriimci ve giriimcilik kavramlar açklanm; giriimcilii etkileyen faktörler ve giriimciliin ekonomik kalknmadaki önemi vurgulanmtr. Daha sonra Afyonkarahisar il merkezinde ve ilçelerinde var olan irket saylar temel alnarak corafi bilgi sistemleri yardmyla ilin giriimcilik performans oluturulmutur. ABSTRACT As the transformation process of innovative ideas into the new products, services or new business, entrepreneurship is a significant dynamics element for economic development and growth. The subject of entreprenurship has been connected with several economic parameters so that entrepreneurial performance of an evironment has been viewed as a very important input of the economic decisions there. In this study, first the concepts of entrepreneur and entrepreneurship were defined; and factors effecting entrepreneurship and importance of entreprenurship for economic development have been emphasized. Later, entrpreneurial performance of * ** *** Afyon Kocatepe Üniversitesi,...B.F.,.letme Bölümü Afyon Kocatepe Üniversitesi,...B.F.,.letme Bölümü Afyon Kocatepe Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 97

2 Afyonkarahisar province has been put on the map by the assistance of geographical information systems on basis of companies in Afyonkarahisar and its districts. GR Giriimciler kapitalizmin balad dönemden itibaren etkin olmasna ramen, giriimcilik konusu 1980 li yllardan sonra popülerlik kazanm ve birçok ülke giriimci ekonomi oluturmak için devlet programlar hazrlayarak altyaplarn güçlendirmeye ve giriimci saylarn artrmaya çalmlardr. Bu noktada, giriimci ekonomiyi en baarl ekilde uygulayan ülke olarak kabul edilen ABD nin dier ülkeler için istenen bir model oluturduu ileri sürülmektedir 1. Giriimciliin 1980 lerden sonra böylesine popüler olmasnn balca sebepleri arasnda, istihdam yaratma, yeni iletmelerin kurulmas, yeniliklerin çoalmas, ekonominin büyümesi ve toplumun refah seviyesinin yükselmesine yapt pozitif katklar dolaysyladr 2. Giriimcilik, bu nedenlerden dolay ekonomik büyüme ve gelime sürecinde çok önemli bir unsur olarak deerlendirilmektedir. Pek çok aratrmac tarafndan giriimcilik, teknolojik bilgiyi yeni ürün ve hizmetlere dönütüren bir mekanizma olarak kabul edilmektedir. Bununla ilgili olarak ünlü ekonomist Schumpeter (1934) ürünlerde ve süreçlerdeki giriimcilik güdümlü bu tarz yeniliklerin bir toplumda deiim sürecini hareket ettiren önemli bir motor olduunu ifade etmektedir. Ayrca, giriimciliin yeni iletmeler kurulmasna ve yeni istihdam yaratlmasna olumlu katklaryla ilgili 1 TÜS.AD, 2002, Türkiye de Giri(imcilik,.stanbul, s.40 2 AUDRETSCH, D.B., 2003, Entrepreneurship: A Survey of The Literature, Entreprise Directorate-General European Commission, Entreprise Papaers, No.14. BIRCH, D.L., 1979, The Job Creation Process, US Department of Commerce: Washington DC. COULTER, M., 2003, Entrepreneurship in Action, Second Edition, Prentice Hall, New Jersey. DRUCKER, P. F., 1984, Our Entrepreneurial Economy, Harvard Business Review, 62 (2), s GREEN PAPER, 2003, Entrepreneurship in Europe, Commission of The European Communities. MOR.S, M.H., VE LEWIS, P.S., 1991, Entrepreneurship As A Significant Factor in Societal Quality of Life, Journal of Business Research, 13 (1), s TÜS.AD, 2002, Türkiye de Giri(imcilik,.stanbul. 98 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

3 olarak da pek çok görü ileri sürülmütür. Öte yandan, Morris ve Sexton (1996) n da ifade ettii gibi, bugün pek çok sektörün kar karya kald çalkantl çevresel koullarda, özellikle büyük firmalarn hayatta kalma ve gelime-büyüme becerilerinde, giriimcilik tutum ve davranlar kilit faktörler konumundadr 3. Ülkelerin gelimesi ve kalknmas açsndan önemli olan bir konu da bölgesel ekonomik farkllklardr. Ülkemizde ve gelimekte olan ülkelerin çounda bölgesel ekonomik farkllklarn ortadan kaldrlmasna yönelik hükümet politikalar mevcuttur. Bu anlamda kalknmada öncelikli yöreler belirlenmekte ve bölgelere göre tevik sistemleri uygulanmaktadr. Bölgesel ekonomik farklln giderilmesinde en önemli unsurlardan biri de o bölgenin sahip olduu giriimci saysdr. Giriimciler bölgesel ekonomiye ivme kazandrmakta ve ölçek ekonomisi oluturarak birçok yeni i kolunun ortaya çkmasna yol açmaktadr. Bu çalmada öncelikle giriimci ve giriimcilik kavramlar; giriimcilii etkileyen faktörler, giriimciliin ekonomik kalknma bakmndan önemi ve Türkiye de giriimcilik konular ele alnmaktadr. Daha sonra ekonomik gelime ile giriimcilik performans arasndaki iliki ortaya çkarlmaktadr. Ülkemizde gelimekte olan iller arasnda yer alan Afyonkarahisar yeterli ekonomik gelimeyi baaramam bir il durumundadr. Özellikle doal kaynaklarn üretime dönütürülmesi bakmndan Afyonkarahisar n birçok frsata sahip olduu gözlemlenebilir. Bilindii üzere doal kaynaklarn üretime yönlendirilmesi açsndan giriimciliin önemi oldukça büyüktür. Bu çalma Afyonkarahisar ilinin giriimcilik haritasnn belirlenmesi ve analizi, ekonomik sorunlar ve ekonomi yönetimince uygulanabilecek politikalar hakknda önemli ipuçlar verecektir. 3 APCA V., 2005,.ç Giriimcilik Yaps ve Firma Performansna Etkileri: Denizli Tekstil Sektöründeki Firmalarda Bir Aratrma, Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar, s.5. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 99

4 I. GRMCLK KAVRAMI Günümüzde giriimcilik kavram, giriimci birey perspektifinden ele alnarak aratrlmaktadr. Giriimcilikle ilgili yaplan tanmlamalarda bu durumu görmek mümkündür. Giriimcilik tanmlarnn hemen hepsinde akademisyenler tarafndan üzerinde mutabakat salanan konu; giriimcilerin sahip olduu davran biçimleridir. Üzerinde görü birliine varlan davrann kapsam alannda, (1) inisiyatif alma, (2) kaynaklar ve koullar kullanlabilir deerlere dönütüren sosyal ve ekonomik alanlarda düzenleme yapma, (3) risk ve baarszl kabul etme yer almaktadr. 4 Giriimcilik; ünlü ekonomist Schumpeter (1934) bak açsyla, yeni bir organizasyon kurarak veya faaliyet halindeki bir organizasyon içerisinde risk alarak pazar frsatlarn avantaja çevirmek için yenilik düüncesinin yeni bir ürüne, hizmete veya ie dönütürülme süreci olarak tanmlanmaktadr. Giriimci ise bu süreçte frsatlar gözetleyen, yenilik düüncesini, risk alarak organizasyonel gerçeklere dönütüren kii olarak deerlendirilmektedir. 5 Dier taraftan, giriimcilik; yaanlan çevre içerisinde ortaya çkan frsatlar sezme, o sezgilerden yola çkarak projeler oluturma, projeleri yaama tama ve zenginlik üreterek insan yaamn kolaylatrma becerisine sahip olmaktr. 6 Bu bak açlarna göre giriimcilik, ekonomik faaliyetlerin temelini oluturmaktadr. Giriimci kavramnn farkl disiplinler tarafndan da tanmlandn görülmektedir. Bir ekonomist için giriimci, kaynaklar, igücünü, materyalleri ve dier kaynaklar bir araya getirerek önceki deerlerinden daha büyük bir deer yaratan, ayn zamanda da deiimi, yenilikçilii ve yeni bir düzen anlayn ortaya koyan bir birey olarak tanmlanabilir. Bir psikolog için giriimci, bir eyler elde etme veya bir eylere ulama, deneyimler edinme, baarma veya bakalarnn muhtemel otoritesinden kaçma veya otoriteye sahip olma ihtiyac ve arzusu olan ve bu tür güdülerle harekete geçen bir 4 HISRICH, R. D. ve PETERS, M. P., 2002, Entrepreneurship, Fifth Edition, McGraw-Hill/Irwin, New York, s APCA, V., a.g.e., s AKTOPRAK, D., Giriimcilik nedir? Türkiye nin Giriimcilik Performans Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

5 birey olarak tanmlanmaktadr. Bir i adam için ise bir giriimci, bir tehdit unsuru, sk bir rakip anlamna gelebilecei gibi bir müteri, bir ibirlikçi veya dierlerinin refah ve mutluluu için çalan bir birey olarak tanmlanmaktadr. 7 Ülkemizde TÜS.AD giriimciyi, bilinenleri en iyi yapan ve hünerlerine akln da katan, olaan ve olaan d koullarda igücü ve sermaye kaynaklarn verimli bir biçimde kullanacak önlemleri düünen, analiz eden, planlayan, yürürlüe koyan, uygulayan ve sonuçlarn denetleyebilen kii olarak tanmlamaktadr. Bu tanmda da giriimciliin sadece maddi faktörler yoluyla deil bilisel yeteneklerden yola çkarak ortaya çkt ve gelitii söylenebilir. Giriimci birey bilisel özelliklere sahiptir ve yeni bilgi ve uygulamalara açktr. 8 Giriimci, risk alarak yenilik veya gelitirme yapan kiidir. Baka bir ifadeyle, giriimci frsatlar gözetleyen ve onlar bulduunda her türlü riski alarak gerçekletirmeye çalan kiidir. Dolaysyla giriimciler fikir üretir, yenilik yaparlar. Giriimci dendii zaman; arayan, yenilik yapan, fikir üreten, farkl düünen ve cesaretle yeni iler yapmak isteyen bireyler akla gelir. 9 Giriimciyi karakterize eden kabul görmü nitelikler olarak unlar ifade edilmektedir: kontrol oda (denetim alan), baar gereksinimi, bamszlk, risk alabilme, özgüven, yenilik yapabilme, yaratc düünebilme, sebatkarlk, esneklik ve i deneyim ve becerilere sahip olma 10 Giriimde bulunma bir süreç olarak ele alnabilir ve yeni bir iletme kurmak için frsatlar bulma, deerlendirme ve gelitirmeyi içerir. 11 Daha geni bir bak açsyla bu süreci be temel aamada ele almak da mümkün görülmektedir. Bu aamalar: (1) frsatlar 7 HISRICH, R. D. ve PETERS, M. P., a.g.e., s JOHNSON D., 2001, What Is Innovation and Entrepreneurship? Lessons For Larger Organizations, Industrial and Commercial Training, Vol: 33 No:4, s KOÇEL, T., 1988, Giri(imcilik Ama Hangisi?, Executive Excellence, Yl: 1, (10), s ARSLANTAT, C.C., 2001, Giri(imcilikte Yarat:c:l:k ve Yenilik,..Ü..letme Fak..lt..ktisadi Enstitüsü Yönetim Dergisi, Yl 12 (38), s CEYLAN A. ve DEM.RCAN, N., 2001, Giri(imcili;i Etkileyen Faktörler ile Giri(imci Ki(ilik Özellikleri Aras:ndaki li(kilere Yönelik Bir Ara(t:rma, 9. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitapç,.stanbul, s. 831 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 101

6 belirlenme (kefedilmesi) ve deerleme, (2) bir i fikri ya da plan gelitirme, (3) gerekli kaynaklarn salama, (4) gelitirilen i fikrinin veya giriimin uygulanmas ve yönetilmesi, (5) i fikrinin veya giriimin sonuçlarnn alnmas aamalar olarak ortaya konmutur. 12 Giriimcilik sürecinde, giriimciler risk alma, frsatlar kovalama, hayata geçirme ve yenilik yapma faaliyetlerinde younlamaktadrlar. Bu yüzdendir ki hem bir iletme kurma süreci, hem de yenilikler yapma süreci giriimcilik kapsamndadr. Dolaysyla yenilik yapmakla birlikte iletme ya da irket kurulular bir giriimcilik göstergesi olarak kabul edilebilecei düünülmektedir. Ancak bu süreçte giriimciyi baz riskler beklemektedir. Bunlar ekonomik risk, sosyal ilikilerdeki risk, kariyer riski, psikolojik ve salk riski. Giriimci bu risklerle kar karya olduu gibi gerekli üretim faktörlerini de bir araya getirerek bir yenilik yapma peindedir. Giriimcilik tanmnda yenilik vardr ve bu yenilik mevcut kaynaklarn yeni bir birleimini ifade eder, bir dier deyile: yeni bir maln ya da servisin üretimi, yeni bir üretim metodunun gelitirilmesi, yeni bir pazarn oluturulmas, yeni bir hammadde kaynann bulunmas ve endüstrinin yeniden yaplandrlmas yeniliktir. Giriimcilik, finansal, fiziksel ve sosyal risklere katlanlarak parasal ödüller, kiisel tatmin ve bamszlk elde edilerek yeni bir deer yaratma sürecidir. Bu tanmda da yer ald üzere, hangi alanda olursa olsun giriimci olmann dört temel yönünü vurgulamaktadr: Birincisi, giriimcilik yaratclk sürecini içinde barndrr. Yeni bir deer yaratma, giriimcinin kendisi ve toplum için bir deer ifade etmelidir..kincisi, giriimcilik gerekli zamann ve çabann ayrlmasn gerektirir. Gerekli riskleri üstlenmek, giriimciliin üçüncü yönüdür. Sonuncusu ise, giriimci olmann ödülleriyle ilgilidir. Bunlar bamszlk, kiisel tatmin ve parasal ödüller gibi giriimciler için önemli olan ödüllerdir APCA, V., a.g.e., s AT.K S., 2002, Kültürün Giri(imcili;e Etkileri, Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

7 II. GRMCL ETKLEYEN FAKTÖRLER Giriimcilii etkileyen faktörleri, giriimciye bal faktörler ve çevresel faktörler olarak ikiye aymak mümkündür. Giriimciye bal faktörler, giriimci adaynn eksikliklerin olduu yerlerdeki potansiyel i fikirleri alglamas, bunu projeye dönütürerek yatrma yönlendirecek beceriye sahip olmas, riskleri alarak giriimde bulunabilmesidir. Çevresel faktörler ise, engellerin az olmas, kaynaklarn var olmas ve var olan kaynaklara eriimin kolay olmas olarak sralamak mümkündür. Dier taraftan giriimcilii etkileyen faktörleri, (1)genel ülke alt yaps ve (2)giriimcilik alt yaps eklinde de snflandrlmaktadr. Genel ülke alt yaps, ekonomik ve teknolojik alt yap olmak üzere iki balk altnda ele alnmaktadr..stikrarl bir ekonomik çevre ve gelikin bir rekabet ortam giriimcilii desteklemektedir. Dier taraftan uygun teknolojik altyapnn giriimcilie yol açan yeniliklerin ortaya çkarlmasna ve giriimciliin gelime potansiyeline katk yapmasna büyük etkisi vardr. Ülke altyaps genel olarak giriimcinin bulunduu ortama ya da çevreye dair bilgileri içerirken giriimcilik altyapsn oluturan faktörler bizzat giriimciyi ve giriimi direkt olarak etkileyecek olan faktörlerdir. Giriimcilik altyapsn be ana kategoride incelemek mümkündür: insan kaynaklar; finans; yasal düzenlemeler; sosyal, kültürel, politik altyap; giriimci tevikleri ve destek mekanizmalar. 14 III. GRMCLN EKONOMK KALKINMADA ÖNEM Giriimcilik, geri kalm ekonomilerde yaplanmann, gelimekte olan ekonomilerde kalknmann, gelimi ekonomilerde ise dinamizmin, yeni zenginlik ve refah yaratmann yap tadr. Çünkü yeni iletmeler kurarak, sosyal iyilemeler yaparak ve yeni iler yaratarak gayri safi milli haslaya katkda bulunmak, ekonomik deer yaratmann sürükleyici gücüdür. Bu anlamda ekonomik deer yaratlmasnn kayna da giriimsel iletmelerdir TÜS.AD, a.g.e., s NAKT.YOK, A., 2004, ç Giri(imcilik, Beta Yaynlar,.stanbul, s. 11. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 103

8 Giriimcilik, isizlik sorununa önemli bir çözüm olana sunduu gibi ayrca ekonomik büyümenin önemli bir bileenidir. Giriimci, ekonomik kaynaklarn düük üretkenlik alanlarndan yüksek alanlara aktarlma sürecinde ba aktördür, çünkü üretim kaynaklarn yeni bir tarzda birletirerek kullanlmayan üretim faktörlerinin kullanlmasn salar. Ayrca kullanlmakta olan üretim araçlarnn ve mevcut girdilerinin deiik ekillerde kullanm ile üretimi artrr. Bu yönüyle giriimci toplumsal fayda yaratan ekonomik bir aktördür. Giriimci yeni düüncelerin yaratlmas, yaylmas ve uygulamasn hzlandrr, ayrca yeni endüstrilerin domasna yol açar, teknolojileri kullanan sektörlerde verimlilii artrr ve hzla büyüyen sektörler yaratt için ekonomik büyümeyi hzlandrr. Dolaysyla giriimci ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesinde, istihdam yaratlmasnda ve üretim faaliyetlerinde anahtar faktördür. Özellikle ülkemizde bölgeler aras gelimilik farkll önemli bir sorun olarak karmzdadr. Büyük ehirlerde ve özellikle Türkiye nin batsnda kümelenmi olan sanayi topluluklar refahn tüm topluma yaylmasnda yeterli ilevi görmemektedir. Türkiye nin dou ksmnda kalan ve gelimemi illerdeki en önemli sorun isizlik olarak karmza çkmaktadr. Küresel rekabetin youn olarak yaand günümüz ekonomik ortamlarnda sadece gelimekte olan ülkeler deil gelimi birçok ülke bile ekonomik sorunlarla youn bir ekilde uramaktadr. Bu sorunlarn banda da istihdam sorunu gelmektedir. Özellikle son yllarda Avrupa Birlii nde yaanan isizlik sorunlarn aratran aratrmaclar ABD de yaratlan yeni ilerde giriimciliin çok büyük bir katks olduunu görmülerdir. Aratrma bulgular son yllarda ABD deki istihdam artnn yaklak %85 inin yeni giriimler sonucu ortaya çktn göstermektedir. 16 Günümüzde yeni ilerin çou, büyük iletmelerden çok, yeni kurulan küçük ve orta ölçekteki iletmeler tarafndan yaratld ve bu trendin giderek güçlendii ileri sürülmektedir. Giriimcilik faaliyetlerinde büyük art gösteren 16 MORRIS, M. H. ve SEXTON, D. L., 1996, The Concept of Entrepreneurial Intensity: Imlications for Company Performance, Journal of Business Research,. 36 (1), s Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

9 ülkeler, isizlik oranlarnda büyük düüler salama eilimindedirler. 17 Türkiye de istihdamn büyük bir ksmnn KOB. ler tarafndan karland düünülürse giriimciliin önemi hem istihdam hem de üretim açsndan karmza çkmaktadr. Giriimciliin ekonomik gelimede önemli bir faktör olduu birçok aratrmada vurgulanan bir husustur. Giriimcilik, iletmeciliin ve toplumun yapsnda bir deiimi balatr ve gelitirir. Bu deiim büyümeyi ve üretimi artrmaktadr. Bu deiim ve gelimeyi kolaylatran anahtar yenilikçiliktir. Yenilikçilik; hem pazar için yeni mal ve hizmetlerin gelitirilmesini salamakta, hem de kurulacak yeni iletmelere yatrm ilgisini tetiklemektedir. Yeni giriimler yeni iletmeler kurarak ekonomiye ivme kazandrmaktadrlar. Giriimciliin artmas yeni kurulan irketlerin artmasyla paralel olarak gelimektedir. Örnein ABD de 20 nci yüzyln banda ylda 200 bin adet olan yeni kurulan irket says 1970 lerin ortasnda 600 bin, 1996 ylnda ise 3,5 milyona çkmtr. Bu nedenle giriimcilik ölçümü yeni kurulan iletmelerin saysna younlamaktadr. Özellikle yeni teknolojilere dayal giriimcilik sadece yeni iletmeler deil, daha da önemlisi tamamen yeni sektörlerin olumasna da yol açmaktadr. Bu yeni oluan sektörlerden ilk akla gelen bazlar unlardr: Kiisel bilgisayarlar, biyoteknoloji, kablosuz TV, cep telefonu, Internet ve Internet ortamnda ticaret. Bu sektörlerde kurulan yeni firmalar hzla büyümekte ve ekonominin vazgeçilmez yeni aktörleri haline gelmektedirler larda Fortune 500 firmalarnn %35 nin yerine yenilerinin gelmesi yaklak 20 yl alrken bu süre 1980 sonlarnda 5 yla 1990 l yllarda ise 3-4 yla dümütür. 18 Giriimcilik deer yaratmaktr. Deer ise ilerin yeni yollarla ve daha iyi bir ekilde yaplmasyla ancak yaratlabilir. Yenilik, yeni kaynaklar, yeni müteriler, yeni pazarlar bulmak veya var olan kaynak, müteri ve pazarlarn yeni bileimin oluturmaktr. Bu nedenle giriimciler açsndan yenilik, hem yeni ve farkl deer ortaya çkaran ürün ve pazarlama anlayna sahip olarak frsat yaratmak, 17 GREEN PAPER, 2003, Entrepreneurship in Europe, Commission of The European Communities. 18 TÜS.AD, a.g.e., s Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 105

10 hem de daha iyi ve farkl ürünler üreterek bu frsatlar deerlendirmek anlamna gelmektedir. 19 Ayrca yenilik, giriimcinin frsatlar pazarlanabilir fikirlere dönütürdüü süreç olarak da ele alnmaktadr. Bu bakmdan giriimciler frsatlar kovalayarak getirdikleri yeniliklerle ekonomik kaynaklarn düük üretkenlik alanlarndan yüksek üretkenlik alanlarna aktarlan sürecinin ba aktörleridir. Böylece yenilikler sayesinde en azndan üretkenlik artlar salanm olacaktr. IV. TÜRKYE DE GRMCLK Türkiye giriimcilik verilerine bakldnda ülkemizin yeterli geliimi salamad gözlemlenmektedir. Uluslar aras giriimcilik endeksinde kullanlan 100 yetikin içinde irket kuran insanlarn saysna bakldnda Türkiye yirmi dokuz ülkenin gerisinde kalm durumdadr. Türkiye de her 100 yetikin içinde irket kuran says 4,6 olmasna karn bu say ABD de 11,7, Güney Kore de 15, Meksika da 18,7 dir. Türkiye nin yeterli kamu kaynaklarna sahip olmamas ve son yllarda yaanan ekonomik krizler de giriimcilere verilen kredi miktarn etkilemekte ve Türkiye nin giriimci potansiyelinin ortaya çkmas mümkün olmamaktadr. 19 NAKT.YOK, A., a.g.e., s Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

11 ekil 1. Giriimcilik Haritas Kaynak: Tüsiad Basn Bülteni Türkiyede Giri(imcilik Özet Bulgular, , Yukardaki haritada da görüldüü gibi Türkiye de çok az il giriimcilik kapasitesi yönünden olumlu bir durumdadr..llerin büyük bir bölümü giriimcilik kapasitesi gelien ve snrl gelien iller grubundadr. V. ARATIRMANIN METODOLOJS A) ARATTIRMANIN AMACI Bu çalmann amac Afyonkarahisar iline ait giriimcilik performansn makro düzeyde incelemek ve bu yolla giriimcilik ve giriimcilik performans na odaklanacak çalmalara, ekonomik aktörlere ve bu alanda politika yapclara bir altyap sunmaktr. Bu amaçla corafi bilgi sistemlerden yararlanlm ve Afyonkarahisar iline ait giriimcilik performans giriimci saysna bal olarak ortaya konulmutur. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 107

12 B) ARATTIRMANIN KAPSAMI Aratrmada giriimcilik bileenlerinden yola çklarak, irketler ekonomik anlamda giriimcilii temsil eden birimler olarak dikkate alnmtr. Daha etkin sonuçlara ulamak adna ahs iletmeleri analizin dnda tutulmu; sermaye irketleri (anonim, limited, kolektif ve komandit irketler) analiz kapsamna alnmtr. Bu anlamda Afyonkarahisar ili snrlar içerisinde bulunan toplam adet irket analiz evreni olarak alnmtr. Ayrca giriimci younluunun hesaplanmasnda kent nüfuslar ve irket saylar ilikilendirilerek giriimci younluu hesaplamasnda kullanlmtr. C) ARATTIRMANIN YÖNTEM. Bilgi sistemleri günümüzde yönetim, planlama ve karar vermede rasyonel bir yaklam salanmas ve uygulamalarn hzl, doru ve verimli olarak yaplmas için birçok iletme, kurum ve örgütçe bir araç olarak kullanlmaktadr. Biliim teknolojisindeki gelimelerin getirdii en önemli yeniliklerden biri, daha önceden birbirinden farkl ortamlarda bamsz olarak depolanp kullanlan verilerin, çeitli bilgi sistemleri ile dinamik olarak bir arada kullanlabilir hale gelmi olmasdr. Böylece veritabanlarnda sözel ve grafik olarak saklanan ve kullanlan veriler, artk bir arada dinamik olarak kullanlabilir hale gelmitir. Bu gelimeler çerçevesinde Corafi Bilgi Sistemleri sadece haritaclk, planlama gibi grafik verilerle youn olarak uraan bilimleri deil, corafya ile dolayl ilikisi olan tüm toplum birimlerinde de kullanlabilir hale gelmitir. Corafi Bilgi Sistemleri günümüzde yönetim, planlama ve karar vermede rasyonel bir araç olarak kullanlmakta ve hzl, doru ve verimli uygulamalarn gerçeklemesi için birçok kurumca karar verme süreçlerinde tercih edilmektedir. Bu sistemin en büyük avantaj harita ile ilikilendirilen büyük veri ynlarnn etkin bir ekilde görüntülenmesi, sorgulanmas ve bunun neticesinde salkl analizlere imkan sunmasdr. Afyonkarahisar ili giriimcilik performansnn belirlenmesinde ve analizinde Arc Wiev 3.2 corafi bilgi sistemi yazlm kullanlmtr. Afyon il merkezi ve ilçelerine ait olan ve giriimcilik kavramyla ilikilendirilen veriler.l Sanayi ve Ticaret 108 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

13 Müdürlüü nden elde edilmitir tarihini yanstan veriler bilgisayar ortamna Arc Wiev yazlmyla aktarlp Afyon ilinin giriimcilik haritas oluturulmutur. Yaplan bu çalmada ilk olarak Afyonkarahisar il snrlar içinde bulunan yerleim merkezleri ilçe baznda belirlenerek bu ilçelerin idari snrlarn içeren 1/ ölçekli harita temin edilmitir. Daha sonra saysallatrlp dijital ortama aktarlan bu harita (.dxf) formatnda kaydedilmitir. Arc/View yazlm kullanlarak altlk shape formatna dönütürülmü ve haritayla ilikilendirilerek veri taban tablolar oluturulmutur. Bu veri taban tablolarna ilçe isimleri ve ilçelerdeki mevcut irket saylar girilerek ilçe baznda irket verileri grafik altlkla ilikilendirilmi ve ilikilendirilme ileminden sonra sistem her türlü sorgulama ve analiz ilemine hazr hale gelmitir. VI. AFYONKARAHSAR LNN GRMCLK PERFORMANSINA LKN ANALZ Afyonkarahisar ili corafi olarak sanayi merkezlerine yakn olmas, karayollarnn balant noktasnda bulunmas ve doal kaynaklara sahip olmas sebebiyle ticari faaliyet kapasitesi yüksek bir bölgededir. Ancak Afyonkarahisar ekonomik açdan yeterli geliim salayamam ve Çetindamar (2002) 20 tarafndan hazrlanan Türkiye de Giriimcilik çalmasnda Giriimcilik Kapasitesi Gelien.ller kategorisinde yer almtr. Afyonkarahisar ilinde giriimcilii belirleyen unsur olarak alnan irketler saylarnn ilçelere göre dalm ve irket/nüfus oranlar aadaki tabloda verilmitir. Burada da görüldüü üzere giriimci says beklenen seviyede deildir..stisna olarak doal kaynaklara bal mermer sektörünün bulunduu.scehisar ilçesinde giriimci saysnn yüksek olduu söylenebilir. 20 TÜS.AD, a.g.e. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 109

14 Tablo 1: Afyonkarahisar lindeki lçelere Göre irket Da;<l<mlar< ve Giri?imci Nüfus Oran< LÇE ADI/ RKET TÜRÜ ANON.M L.M.TED KOLLEKT. KOMAND. TOPLAM NÜFUS RKET SAYISI/NU MERKEZ ,0117 BATMAKÇI ,0050 BAYAT ,0032 BOLVAD.N ,0031 ÇAY ,0044 ÇOBANLAR ,0011 DAZKIRI ,0027 D.NAR ,0052 EM.RDAP ,0052 EVC.LER ,0031 HOCALAR ,0057.HSAN.YE ,0076.SCEH.SAR ,0201 KIZILÖREN ,0020 SANDIKLI ,0060 S.NCANLI ,0151 SULTANDAPI ,0049 TUHUT ,0030 TOPLAM ,0075 Kaynak: Afyonkarahisar.l Sanayi ve Ticaret Müdürlüü/ 110 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

15 Ayrca irket saysnn kent nüfusuna (ilçe merkezleri) bölünmesi ile elde edilen dalm aadaki ekilde noktalama yöntemiyle gösterilmektedir. Tekilde de gözlemlendii gibi.scehisar younluun en yüksek olduu ilçe olarak yer alrken Çobanlar ilçesi en düük younluun yaand ilçedir. ekil 2. Afyonkarahisar li lçelere Göre irket Da;<l<m< Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 111

16 Yukarda irket says ile ilçe nüfus saysnn oranlanmas sonucu oluturulan haritada da görüldüü üzere younluk baz ilçelere kaym durumdadr. Özellikle mermer yataklarnn bulunduu.scehisar ilçesi Afyonkarahisar ilinin giriimcilik performans yüksek ilçesi olarak nitelendirilebilir. Sonrasnda ise Afyonkarahisar merkez ilçe ve Sincanl ilçeleri sralamay devam ettirmektedir. Ortaya çkarlan harita merkezi ve yerel yönetimin bölgelere aras ekonomik gelimilik farklarnn giderilmesine ilikin politikalarn üretilmesine ve uygulanmasna rehberlik edebilir. Özellikle irket saysnn görece az olduu ilçelere yerel tevikler gelitirilebilecei gibi irket saysnn yüksek olduu ilçelere de mevcut ekonomik yapy gelitirecek yeni birim ve kurumlar ilave edilebilir. SONUÇ.llerin sosyo-ekonomik gelimilik farklarna ilikin açklamalarda üzerinde durulan en önemli faktör, yerleim yerlerinin ekonomik faaliyetlerinin younluuyla ilgilidir. Özellikle giriimcilik orannn en yüksek noktaya çkt.stanbul ve Kocaeli gibi iller Türkiye ekonomisine ivme kazandran iller arasnda yer almaktadr. Afyonkarahisar Giriimcilik Kapasitesi Gelien.ller arasnda yer almakla birlikte sahip olduu doal kaynaklar ve corafi konumuna ilikin özellikleri açsndan yeterli giriimcilik kapasitesine ulaamad söylenebilir. Bu çalmada Afyonkarahisar ilinin giriimcilik performansn yanstan bir resim ortaya çkarlm ve bu resme dayanarak giriimcilik performansnn artrlmas için baz politika ve stratejilerin uygulanabilecei öngörülmütür. Bu politika ve stratejiler öyle sralanabilir. - Ticaret ve sanayi odalar, iadamlar dernekleri, kamu kurumlar ve üniversite ortaklnda yaplacak bir çalma sonucunda ekonomik kalknmay kolaylatracak giriimcilik faaliyetlerine yönelik bir vizyon belirlenmeli ve bunu realize edecek admlar atlmaldr. - Özellikle merkezi hükümetçe giriimcilerin bürokratik ilemlerini kolaylatracak düzenlemeler yaplmaldr. - Giriimciler için gerekli teknik, ticari ve yasal bilgiler üniversite-sanayi ibirliinde sunulmaldr. 112 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)

17 -.lin doal kaynaklarn daha etkin deerlendirecek frsatlar aratrmak için üniversite ve dier ilgili kurumlar ibirliinde kurulacak bir aratrma merkezi yeni frsatlarn oluumunda katkda bulunabilir. - Özellikle giriimcilik performansn yanstan harita üzerinde giriimci younluunun düük olduu merkezlerde frsatlar uzman heyetlerce aratrlarak bu bölgelerdeki giriimciler özendirilebilir. Böylece bölgenin giriimci says artrlarak ilin gelimesine katkda bulunulabilir. SONRAK ÇALIMALAR ÇN ÖNERLER Afyonkarahisar iline ait giriimcilik performansn ortaya koyan bu çalmann sonuçlarna bal olarak giriimcilik performans yüksek olan bölgelerin sosyo-ekonomik ve kültürel nitelikleri üzerine aratrmalar yaplabilir yada performans görece düük bölgelerin sorunlarna yönelik spesifik çalmalar yürütülebilir. Bu noktada ikinci bir çalma konusu performansn görece yüksek olduu bölgelerde olumu hiyerarilerin ve alarn giriimcilik performansyla ilikisi olabilir. KAYNAKÇA APCA V., 2005, ç Giri(imcilik Yap:s: ve Firma Performans:na Etkileri: Denizli Tekstil Sektöründeki Firmalarda Bir Ara(t:rma, Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar. AKTOPRAK, D., Giriimcilik nedir? Türkiye nin Giriimcilik Performans ARSLANTAT, C.C., 2001, Giri(imcilikte Yarat:c:l:k ve Yenilik,..Ü..letme Fak..lt..ktisadi Enstitüsü Yönetim Dergisi, Yl 12 (38), s AT.K S., 2002, Kültürün Giri(imcili;e Etkileri, AUDRETSCH, D.B., 2003, Entrepreneurship: A Survey of The Literature, Entreprise Directorate-General European Commission, Entreprise Papaers, No.14. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006) 113

18 BIRCH, D.L., 1979, The Job Creation Process, US Department of Commerce: Washington DC CEYLAN A. ve DEM.RCAN, N., 2001, Giri(imcili;i Etkileyen Faktörler ile Giri(imci Ki(ilik Özellikleri Aras:ndaki li(kilere Yönelik Bir Ara(t:rma, 9. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitapç,.stanbul, s. 831 COULTER, M., 2003, Entrepreneurship in Action, Second Edition, Prentice Hall, New Jersey. DRUCKER, P. F., 1984, Our Entrepreneurial Economy, Harvard Business Review, 62 (2), s GREEN PAPER, 2003, Entrepreneurship in Europe, Commission of The European Communities HISRICH, R. D. ve PETERS, M. P., 2002, Entrepreneurship, Fifth Edition, McGraw-Hill/Irwin, New York. JOHNSON D., 2001, What Is Innovation and Entrepreneurship? Lessons For Larger Organizations, Industrial and Commercial Training, Vol: 33 No:4, p.136 KOÇEL, T., 1988, Giri(imcilik Ama Hangisi?, Executive Excellence, Yl: 1, (10), s LITTUNEN H., 2000, Entrepreneurship and The charasteristics Of Entrepreneurial Personality, International Journal Of Entrepreneurial Behaviour&Research, Vol:6 No:6 p.295 MORIS, M.H., VE LEWIS, P.S., 1991, Entrepreneurship As A Significant Factor in Societal Quality of Life, Journal of Business Research, 13 (1), s MORRIS, M. H. ve SEXTON, D. L., 1996, The Concept of Entrepreneurial Intensity: Imlications for Company Performance, Journal of Business Research,. 36 (1), s NAKT.YOK, A., 2004, ç Giri(imcilik, Beta Yaynlar,.stanbul. TÜS.AD, 2002, Türkiye de Giri(imcilik,.stanbul TÜS.AD Basn Bülteni Türkiyede Giri(imcilik Özet Bulgular, , Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VIII, S.2, 2006)