Çok Yanıtlı Taguchi Eniyilemesine Yönelik Bir Bilgisayar Uygulamasının Geliştirilmesi

Transkript

1 Poltekk Degs, 2016; 19 (3) : 311- Joul of Polytechc, 2016; 19 (3) : 311- Çok Yıtlı Tguch Eylemese Yöelk B Blgsy Uygulmsıı Gelştlmes Yusuf Tsel İÇ, Hkmet DURAN, Bış KEÇECİ, Emec İLİK, Bek BİLGİÇ Bşket Üvestes, Edüst Mühedslğ Bölümü, Bğlıc Kmpüsü, Eskşeh Yolu 20. Km., Etmesgut, 06810, Ak, Tükye. (Gelş / Receved : ; Kbul / Accepted : ) ÖZ Bu çlışmd üç pmetel ve he pmete ç üç düzey bulu, e fzl üç klte kktestğe shp hehg b klte yleştme poblem pmetele eyleebleceğ b blgsy uygulmsı gelştlmşt. Blgsy uygulmsı kullılk, klte kktestklee etk ede fktöle ve sevyele tespt edldğde Tguch pobleme uygu otogol dzs doğultusud uygu b deey plı elde edlmekted. Deeyle ypılmsı ve klte kktestklee t ölçüm souçlıı lımsıı dıd TOPSIS yötem kullılk çok yıtlı poblem tek yıtlı b hle döüştüülmekted. Gelştle blgsy uygulmsıd tek klte kktestkl, k klte kktestkl vey üç klte kktestkl hehg b pmete tsım poblem eyleeblmekted. Aht Kelmele: Klte yleştme, Pmete Tsımı, Çok Ölçütlü K Veme, Tguch yötem, Çok Yıtlı Eyleme Developmet of Compute Applcto fo Mult- Respose Tguch Optmzto ABSTRACT I ths study, compute pplcto hs bee developed fo the pmete optmzto poblem hvg mxmum thee qulty chctestcs d thee pmetes hvg thee levels fo ech pmete. Whe the qulty chctestcs d the level of the pmetes ffectg the poblem e obted, ppopte Tguch y ccodce wth ppopte expemetl desg s detemed by usg the developed pplcto. Afte the collecto of the expemetl esults fo the qulty chctestcs, mult-espose optmzto poblem s coveted to sgle espose poblem by usg the TOPSIS method. I the developed pplcto y pmete desg poblems hvg sgle, two o thee qulty chctestc c be optmzed. Keywods: Qulty mpovemet, Pmete desg, Mult-Cte Decso Mkg, Tguch Method, Mult-Respose Optmzto 1. GİRİŞ (INTRODUCTION) Bu çlışmı mcı, hehg b klte yleştme poblem ç 3 pmete ve he pmete ç düşük, ot ve yüksek olmk üzee 3 düzey belledğ tkdde, e fzl 3 dede kd belleeblecek klte kktestklede bekletle sğlyck e y pmete düzeyle tespt ç b blgsy uygulmsıı gelştlmesd. Blgsy uygulmsıı gelştlme mcı se, şletmesdek hehg b klte poblem çözümü ç koly ve hızlı b bçmde kullılblecek b cı sydek yöetclee ve çlışl suulblmesd. Bu kpsmd hedeflee kullıcıl dh çok KOBİ şletmeled. KOBİ ledek klte yleştme çlışmlı yöelk blg bkm tm olk yygılşmdığıd, bu tü uygulmlı KOBİ le üü vey süeçle yleştlmesde fyd sğlycğı düşüülmekted. Tsım vey süeçlee t klte kktestkle eylemes ç uygu tsım vey süeç pmetele tespt mcıyl Soumlu Yz (Coespodg Autho) e-post: ytsel@bsket.edu.t Dgtl Object Idetfe (DOI) : / blgsy uygulmsıd e fzl 3 sevyel ve 3 pmetel poblemle ç uygu otogol tsım olk L4 ve L9 tsımlı bellemşt. Gelşte blgsy uygulmsı geekl pmete ve sevye blgle gldkte so, uygulm uygu deey düze kullıcıy seçtmekte ve elde ettğ deey souçlıı ek gmes stemekted. Adıd klte yleştme poblem eğe tek yıtlıys Tguch eylemes, 2 vey 3 yıtlıys d TOPSIS le bütüleşk Tguch eylemes kullk e y pmete sevyele sumktdı. Gelştle blgsy uygulmsı C# yzılım dl kullılk oluştuulmuş olup, detylı blglee leleye bölümlede ye velmşt. 2. LİTERATÜR TARAMASI (LITERATURE SURVEY) Tguch yötem uygulmsıyl lgl ltetü celedğde, yötem kullıldığı çeştl çlışml stlmktdı. Kum ve kdşlı [1] Tguch yötem kullk döküm poses pmetele eylemeye çlışmışldı. Dovey ve Mtthews [2] 311

2 Y.TANSEL İÇ,Hkmet DURAN,Bış KEÇECİ,Emec İLİK,Bek BİLGİÇ/POLİTEKNİK DERGİSİ, Poltekk Degs,2016;19(3):311- çlışmlıd mtkp uçlıı PVD (Physcl Vpo Deposto) tekğ kullılk TN (Ttum Ntt) kplmsı uygulmsıd pefoms sttstğ olk kyıp foksyouu ele lmışldı. Yg ve Tg ı [3] geçekleştdğ çlışmd, S45C çelk çubuklı tolm şlemde kesc tkım fktöle e y sevyele bellemes ç Tguch yötem kullılmıştı. Kıvk [4] PVD ve CVD kplmış kesc uçll Hdfeld çelğ fezelemesde kesc uç y yüzey şımsıd (klte kktestğ) etkl ol kesme pmetele eylemes geçekleşte b çlışm sumuştu. Çlışmd kesme pmetele olk kesme hızı (3 sevyel), leleme hızı (3 sevyel) ve kesc tkımı kplm tp (2 sevyel: PVDkplmış, CVD-kplmış) kullılmıştı. Bşk b çlışmd Pı ve Güllü [5] syısl deetml hdolk koumlm sstem koumlm htsıd etkl ol he b 2 sevyel 4 det pmetey kullk (leleme oı, heket mesfes, tlet yükü ve yöleme) koumlm htsıı e küçükleyecek e y pmete sevyele bellemesde Tguch yötemyle b eyleme çlışmsı geçekleştmşt. Çkıoğlu ve Acı [6] se delme şlemde mtkp ucu sıcklığı bğlı ol kesme pmetele Tguch yötem le eylemes geçekleşte b çlışm sumuşldı. Çlışmd kesme şlem sısıd oty çık yüksek sıcklığı (klte kktestğ) e küçükleyecek pmete sevyele kesme hızı (3 sevyel), leleme hızı (3 sevyel) ve kesc tkım ucu kplm tp (2 sevyel) bellemeye çlışılmıştı. Ltetüde bde fzl pefoms yıtıı eşzmlı olk eylemesde Çok Ktel K Veme (ÇKKV) yötemle le Tguch yötem blkte uygulmktdı. Bud ÇKKV yötem bde fzl yıtı tek yıt dlmes sğlmkt ve böylece poblem klsk Tguch yötemyle çözüleblecek hle gelmekted. Kuo ve kdşlı [7] çok ölçütlü bezetm poblemle eylemesde G İlşksel Deece (GRA) tblı Tguch yötem uygulmışldı. Lo [8], çok yıtlı bezetm eylemesde Tguch tsımı le TOPSIS yötem blkte kullmıştı. Yg ve Chou [9] fklı ÇKKV yötemle kullk, çok yıtlı bezetm eylemes geçekleştmşled. Hug ve Lo [10], elektk tel boşltım mekzmsı pmetele eylemesde GRA ve Tguch yötem blkte uygulmışldı. Bsws ve kdşlı [11] çok yıtlı toz ltı k kyğı eylemes çlışmsıd, Tog ve kdşlı [12] se çok yıtlı süeç eylemes mcıyl VIKOR (Vlse Kteumsk Optmzc Kompomso Reseje) metodu le Tguch yötem blkte kullıldığı çlışml geçekleştmşled. L [13] b fezeleme şlemdek çok yıtlı eyleme poblem çözümüde TOPSIS yötemyle Tguch yötem blkte kullıldığı b çlışm geçekleştmşt. İç ve Yıldıım [14] b çmşı mkes k yıtlı yıkm pefomsıı gelştmek üzee TOPSIS, GRA ve VIKOR yötemle Tguch yötem le bütüleşk olk kullk yıkm pefomsı etkye e y fktö sevyele belledğ b çlışm sumuşldı. Gök [15] se, N, Cu ve Mo lşımlı süek dem tolm şlemde yüzey püüzlülüğüü e ylemes ç e y kesme pmetes düzeyle bellemes mcıyl bulık TOPSIS, g lşksel lz ve cevp yüzey lz yötemle kullıldığı b uygulm geçekleştmşt. Bu çlışm kpsmıd gelştle blgsy uygulmsıd se, çok yıtlı pefoms eylemes ç Tguch yötemyle TOPSIS yötem bütüleştlmşt. VIKOR, GRA gb dğe ÇKKV yötemle yee TOPSIS yötem tech edlme sebeb, yötem uygulm kolylığı, şlem dımlıı koly pogmlbl olmsı ve yötem uygulm kolylığıyl blkte ltetüdek dğe ÇKKV yötemlee göe dh y souçl vedğ gösteleblmş olmsıdı [16]. 3. METODOLOJİ (METHODOLOGY) Çlışmd kullıl ÇKKV bzlı Tguch yötemlede TOPSIS-Tguch yötem uygulm dımlı lşk detyl şğıd velmekted: Tguch tfıd öele ve gübüz tsımd güültü fktöle etks e küçükleye üç fklı mc uygu fomülsyol bulumktdı. Bul; e küçük e y, e büyük e y, oml e y foksyolıdı [14]: E küçük e y olduğu duumd: S N = 10 log ( 1 y 2 ) (1) =1 E büyük e y olduğu duumd: S N = 10 log ( 1 1 2) (2) y =1 Noml e y olduğu duumd: S y 2 N = 10log ( S2) (3) y = 1 y S 2 = =1 1 1 (y y ) 2 =1 (4) (5) Eştlklede y ; pefoms yıtıı.gözlem değe, ; b deemedek test syısı, y ; otlm değe, S 2 ; gözlem değele vysıı fde etmekted. Poztf del çözüme e ykı, egtf del çözüme e uzk seçeeğ bulmyı hedefleye TOPSIS yötem Tguch yötem le bütüleşk uygulm dımlı se şu şeklded: 1. Hespl S/N olı kullılk k mts (A ) oluştuulu. K mts stılıd deey 312

3 ÇOK YANITLI TAGUCHI ENİYİLEMESİNE YÖNELİK BİR BİLGİSAYAR UYGULAMASININ Poltekk Degs, 2016; 19 (3) :311- A syılı (ltetfle), sütulıd se klte kktestkle bulumktdı m m m (6) A k mts elemlıd fydlk, şğıdk fomül kullılıp R mts elde edl. R m m =1,,m; j=1,, (7) m m (8) 2. Ağılıklı stdt k mts oluştuulu. Klte kktestklee kşılık gele ğılıkl (w ) belle. R mts he sütuudk elemll kşılık gele w değele çpılı ve ğılıklı k mts V elde edlmş olu. V w1 w1... w m1 w w w m2 w w w m (9) A ve egtf del, İdel, v 1, v2,, v A v v,, v, 2 1 çözümle elde edl. İdel çözümü bulblmes ç V mtsdek sütu değele e büyükle seçl. Negtf del çözümü bulblmes ç se V mtsdek sütu değele e küçüğü seçl. 3. Ölçütle del çözüme göe ykılığı hesplı. TOPSIS yötemde b k oktsıı del çözümde spmsıı bulmk ç öklt uzklık yklşımıd fydlılmktdı. Poztf del çözüme ol uzklık S ve egtf del çözüme - - ol uzklık S değele hesplı. S ve S değele şğıdk eştlkle kullılk hesplı [15]. S S j1 j1 v ( (10) v v ) v ) 2 j ( (11) 2 j 4. He k oktsıı del çözüme göel ykılığıı (C - ) hesplmsıd S ve S ölçütlede fydlılı. C hesplmsıd şğıdk eştlkte fydlılmktdı [15]. C S S S (12) C değe 0 le 1 lığıd değe lı. C =1 poztf del çözüme mutlk ykılığı, C =0 egtf del çözüme mutlk ykılığı göste [16]. 5. Elde edle C değele Tguch metodud yıt değele olk gleek e y pmete sevyele elde edl. 4. BİLGİSAYAR UYGULAMASININ GELİŞTİRİLMESİ (DEVELOPMENT OF COMPUTER APPLICATION) Bell b poses vey tsım ç üç pmete ve üç düzey bellemes koşullı ltıd, e fzl üç klte kktestğ göz öüe lıdığıd pmetele e y düzeyle bul ve kullıcıy su b blgsy uygulmsı gelştlmşt. Bu blgsy uygulmsı kullılk, bçok poblem ç pmete eyleme çlışmsı ypılblecekt. Blgsy uygulmsı Uty3D yzılımı kullılk C#(C-Shp) dlde yzılmıştı. Kullıcı dostu olmsı edeyle, kullıcı kmşık eyleme fomülsyolıı ve deklemle gömede koly b şeklde eylemey geçekleşteblme mkâı shp olmktdı. Kullıcıı tek göev pogmı yöled- 313

4 Y.TANSEL İÇ,Hkmet DURAN,Bış KEÇECİ,Emec İLİK,Bek BİLGİÇ/POLİTEKNİK DERGİSİ, Poltekk Degs,2016;19(3):311- melee uyk lgl ll geekl blgle vey vele gmes/şetlemesde bett. Gelştle pogmı kış şemsı Şekl 1 de velmekted. İlk şmd kullıcı pobleme lşk eyleecek üç pmete sm geek uygulmyı kullmy bşlmktdı (Şekl 2). Pogmı çlışmsıı Şekl 1. Gelştle pogmı kış şemsı (Flowcht of developed softwe) 314

5 ÇOK YANITLI TAGUCHI ENİYİLEMESİNE YÖNELİK BİR BİLGİSAYAR UYGULAMASININ Poltekk Degs, 2016; 19 (3) :311- göstemek mcıyl syde e yygı kullım shp tlşlı mlt şlemlede ol fezeleme şlem ele lık geleeksel b feze tezghıd lümyum b levhı pmk fezeleme şlem eylemes geçekleştlmş ve şlem dımlı gelştle blgsy uygulmsı üzede göstelmşt. Öeğmzde b fezeleme opesyou ç kesme hızı, kesc tkım çpı ve kesme delğ olk üç temel pmete değeledmeye lımıştı. Çlışmd lglele üç kesme pmetes olk bu pmetele lımıştı. Şekl 2 dek gb ekd pmete smle glp le butou bsıldığıd Şekl 3 dek gb pmete sevyele gş ekı belmekted. Üç te kesme pmetes 3 e det pmete düzey bellemşt. Kesme hızı pmete sevyele 115 dev/dk, 230 dev/dk ve 360 dev/dk olk bellemşt. Kesme delğ pmete değele; 0,5 mm, 1,5mm ve 2,5 mm olk, kesc tkım çpı pmete değele se 4 mm, 8 mm ve 12 mm olk bellemş ve Şekl 3 dek gb ekd lgl yelee glmşt. Sok şm butou tıkldığıd kullıcıı kşısı klte kktestkle ve bulı so (Şekl 4 te 3 olk beltlmekted) oyl butouu tıklyıp klte kktestkle smle ek geblmekted. Adıd kullıcı, klte kktestkle hg duumd e y soucu veeceğ sousu cevp vemeld (Şekl 4 te he üç kktestğ değe de küçük olmsıı dh y olmsı edeyle e küçük butou şetlemşt). Dh so se klte kktestkle öemle gmes stemekted. Bu şmd d ye kullıcıy ydımcı olmk mcıyl öem gşle yüzdesel olk fde edleek gşle geçekleştmek ç kydım çubuklı kullılmıştı. Bu kydım çubuklıd b değe değştldğde dğe kydım çubuklı klte kktestkle toplm öem yüzdele %100 e eştleyecek şeklde kedlğde heket etmekted (Şekl 4). Şekl 4 de deey düze ve butou bsıldığıd pmete syısı ve düzey syısı göe seçleblecek uygu otogol dzle ekd göütülemekted [14]. Kullıcı bu ek üzedek uygu dz belledkte so şet tıklyk hg otogol dzye göe deey plı oluştucğıı belleyeblmekted. Bu çlışmd, Şekl 2. Pmete smle gş ekı (Use tefce to ete the me of pmetes) Şekl 3. Pmete düzeyle gş ekı (Use tefce to ete the level of pmetes) uygu syl/güültü oı tp bellemes ekı göütülemekted (Şekl 4). Bu ekd kullıcı kç klte kktestğyle şlem ypcğı kıı vedkte bellee pmete ve sevye syılı ç L9 otogol dzlm deey plı olk seçlmşt. Bu şlem dıd Şekl 5 tek deey souçlıı gş ekı 315

6 Y.TANSEL İÇ,Hkmet DURAN,Bış KEÇECİ,Emec İLİK,Bek BİLGİÇ/POLİTEKNİK DERGİSİ, Poltekk Degs,2016;19(3):311- göütülemekted. Deeyle Tguch L9 otogol tsımı uygu pll ypıldıkt so ekd lgl yelee deey souçlı glmeld. Çlışm kpsmıd fezeleme şleme lşk üç det klte kktestğ bellemşt. Bul; kesme essıd kesc tkım sıcklığı ( C), şlee yüzey püüzlülüğü (R) ve şlem sosı şlee yüzey setlğd (kgf/h). Kesme essıd kesc tkım sıcklığı: Tlş kldım sısıd sütümede dolyı oty çık ısı, hem ş pçsı hem de kesc tkım çeştl zl veebl. Bu zl, ş pçsıı fzksel ypısıı stemeye şeklde değşmes, yüzey kltes zlmsı y d kesc tkımı ömüü kıslmsı olbl [17]. İşlee yüzey püüzlüğü: Yüzey püüzlülüğü, kullıl mlt metotlı le ve bşk etklele oty çık, geellkle bşk düzeszlklele sııl, oldukç küçük lıklı yüzey düzeszlkled. Püüzlülük çpz leleme zle le dğe olmsı steebleceğ gb kcl b mlt şleme gdecek ol b ş pçsıı bcl şlemde yüzey setleşmes se stemeye b duum olblmekted. Bu çlışm kpsmıd ypıl lzlede ş pçsıı fezeleme şlem sosıd şlee yüzey setlğ tmsıı stemedğ vsyılmıştı. Çlışmd setlk ölçümü ç Rockwell yötem kullılmıştı. Rockwell setlğ, ko y d küe bçmde b ucu bell b yük ltıd b mlzeme üzede oluştuduğu z delğde ylk ölçüle setlk değed. Fezeleme şlemde kullıl deey umues lümyum mlzemede b plk olup, geçekleştle deeyle b kısmıyl çıl kll Şekl 6 d velmekted. Deey ssllığıı sğlmk ç deeyle fklı gülede ve deey umlı stgele seçleek geçekleştlmşt. Sıcklık ölçme şlem, fezeleme şlem essıd ypılmıştı. İşleme bşldıkt heme so, şlem otsıd ve şlem tmmldıkt so olmk üzee kesc tkımı sıcklığı b ısıl çft (temo cuple) kullılk 3 kee Şekl 4. Klte kktestkle blgle gş ekı (Use tefce to ete the fomto of qulty chctestcs) düzeszlkle kps. Yüzey püüzlülüğü ve hsssyet, üüü so mcıı belledğde e öeml klte kktestklede bd [17]. İşlee yüzey setlğ: B mlzeme, kedsde dh set bşk b mlzeme btmsı, çzmese (klıcı şekl değştmese vb.) kşı göstedğ dece setlk de. Bzı mlt uygulmlıd şımy kşı deçl olmsı stee b mke elemıı yüzey set ölçülmüştü. Adıd dğe klte kktestkle değele bellemes ç öce şlee yüzey püüzlülüğü (R) ölçülmüştü (Şekl 7). Küçük b elms uç buludu yüzey püüzlülüğü ölçme chzı 2,5 cm le ve ge heket edeek, ölçümüü yptığı yüzey püüzlülük değe chzı ekı ysıtmktdı. He b kl ç 3 tekl püüzlülük değe lımıştı. 316

7 ÇOK YANITLI TAGUCHI ENİYİLEMESİNE YÖNELİK BİR BİLGİSAYAR UYGULAMASININ Poltekk Degs, 2016; 19 (3) :311- Şekl 5. Deey plı ve deey souçlıı gş ekı (Desg of expemet d use tefce to ete the esult of expemets) Şekl 6. İş pçsı (Wok-pece) Şekl 7. Yüzey püüzlülüğü ölçümü (Sufce oughess mesuemet) 317

8 Y.TANSEL İÇ,Hkmet DURAN,Bış KEÇECİ,Emec İLİK,Bek BİLGİÇ/POLİTEKNİK DERGİSİ, Poltekk Degs,2016;19(3):311- Yüzey setlğ ölçümüde kullıl Rockwell Yötem de metl pçyı sbtlemek ç 10 kg lık b ö kuvvet ve pçy bsı uygulmk ç de 100 kg lık b geçek kuvvet uygulmış ve yüzey püüzlülüğü değe chzı ölçeğde okumuştu. Yüzey setlğ kgf Rockwell Yötem le bmyle elde edlmşt. h Kgf (klogm kuvvet) csme uygul geçek kuvvet değe, h se csme bsıç uyguldığıd csm yüzeyde oluş z delğ fde etmekted. Deeylee lşk tüm şlemle tmmlıp elde edle ölçüm değele Şekl 5 tek gb ek gldkte so, optmzsyou yp butou tıkldığıd uygulmı k plıd çlış TOPSIS tblı Tguch eylemesyle, hg pmete hg düzeyyle şlem geçekleştlse bellee klte kktestkle e y değe elde edlebldğ göstee souç ekı göütülemekted (Şekl 8). Geçekleştle uygulmd kesme hızı ç 360 dev/dk (3. Sevye), kesme delğ ç 2,5 mm (3. Sevye) ve kesc tkım çpı ç 8 mm (2. Sevye) pmete sevyelede e y souç elde edleblmekted. Blgsy uygulmsıd geçekleştle şlemle çık hl dım dım yıc Ek-1 de velmşt. Şekl 8. E y pmete sevyele elde edlmes ve doğulm deey souçlıı pogm glmes (Obtg the del level of pmetes d use tefce to ete the esults of vefcto expemets) Şekl 9. İyleşme düzey göütüledğ ek (Resultg scee of the mpovemet level) 318

9 ÇOK YANITLI TAGUCHI ENİYİLEMESİNE YÖNELİK BİR BİLGİSAYAR UYGULAMASININ Poltekk Degs, 2016; 19 (3) :311- Tguch uygulmsıd so dımd elde edle e y pmete değele kullılk b doğulm deey geçekleştlmeld. Bu syede elde edle e y değele klte kktestklede bşlgıç duumu göe hg düzeyde b yleştme geçekleştebldğ bellemeye çlışılı. Gelştle pogmd e y değele gösteldğ ekd doğulm deey souçlıı gz şeklde b bölüm ye lmktdı. Kullıcı bud doğulm deey souçlıd elde ettğ ölçümlee lşk 3 ölçüm soucuu lgl bölümlee gmeld. İlgl bölümlee söz kousu değele gldk-te so yleşmey göste butou bsıldığıd Şekl 9 ek gel. Bu ekd klte yleştme çlışmsı bşlmd öce kullıl pmete sevyelede elde edle klte kktestkle değele göütülemekted. Bşlgıç duumu Şekl 5 dek ekd kullıcı tfıd şetlemş olmlıdı (Şekl 5 A). Seçle Tguch otogol dzde (Şekl 4-L9) bşlgıç duumuu fde ede deey kombsyou mevcuts lgl deey kombsyou t klte kktestğ değele Şekl 9-A d bşlgıç duumu bölümüe otomtk olk yzdıılı. Şyet seçle otogol dzde bşlgıç duumu t deey kombsyou bulumuyos Şekl 5 B de göüle ekle butou bsıldığıd pogm otomtk olk ye b deey stıı ekle. Bu stı bşlgıç duumu pmetelee göe elde edle klte kktestkle ölçüm souçlıı glmes geek. Şekl 9- A dk bşlgıç duumu ç klte kktestkle değele kullılk bşlgıç duumu ç S/N değele hesplı (Şekl 9-B). Ayı şeklde Şekl 8 de gle doğulm deey souçlı kullılk d S/N olı pogm tfıd hesplıp ek yzdıılı (Şekl 9-C). Böylece S/N oı düzeyde klte kktestğde yleşme geçekleşp geçekleşmedğ, geçekleştle yleşme düzey hkkıd blg shb olublmekted. Bu göe Şekl 9 celedğde he üç klte kktestğde de bşlgıç duumu göe yleşme gözledğ göüleblmekted. Doğulm deeyde elde edle tüm souçl Çzelge 1 de, MINITAB d geçekleştle t test le elde edle %95 güve düzeydek güve lığı değele se Çzelge 2 de velmekted Pogmı Altetfl Çlışm Özellğ (Flexblty level of The Softwe) Gelştle blgsy uygulmsı e fzl 3 det klte kktestğ kullılk pmete eylemes geçekleşteblmekle blkte, esek b ypıd pogmldığıd 2 det klte kktestğ ç vey Çzelge 1. Doğulm deeyde elde edle souçl (Results obted fom vefcto expemets) Doğulm Deey Souçlı Sıcklık ( 0 C) Setlk ( kgf ) Yüzey püüzlülüğü (R) Ölçüm 1 22,8 54 1,75 Ölçüm ,22 Ölçüm 3 22,3 66 2,38 Ölçüm 4 22,7 65 2,34 Ölçüm 5 23,2 65 1,88 Ölçüm 6 24,2 54 1,92 Ölçüm 7 25,1 65 2,15 Ölçüm 8 24,7 65 2,32 Ölçüm 9 25,2 54 1,78 Ölçüm 10 24,1 54 2,18 Ölçüm 11 23,8 65 1,98 Çzelge 2. t- test le %95 güve düzeydek güve lığı değele (Cofdece tevl ccodg to t-test esults t 95% cofdece level) Otlm Stdt Spm %95 Güve Alığı (Alt; Üst) Sıcklık ( ; ) Setlk ( ; ) Yüzey Püüzlülüğü ( ; ) Çzelge 3. L9 otogol deey plı (L9 othogol expemetl desg) Deey Numsı Kesme Hızı(dev/dk) Kesme Delğ(mm) Kesc Tkım Çpı(mm) , , , , , , , , ,5 4 h 319

10 Y.TANSEL İÇ,Hkmet DURAN,Bış KEÇECİ,Emec İLİK,Bek BİLGİÇ/POLİTEKNİK DERGİSİ, Poltekk Degs,2016;19(3):311- tek klte kktestğ ç de pmete eylemes ypck şeklde oluştuulmuştu. Bu çlışm şekle süeçle yleştlmesyle geçekleştlebl. Bu tü yleştmele se üü kltes ve dolyısıyl müşte Çzelge 4. Deey souçlı (Expemetl esults) Sıcklık Püüzlülük Setlk ,85 1,57 1, ,98 2,08 1, ,27 3,82 3, ,27 1,75 1, ,71 3,71 3, ,47 2,29 3, ,31 3,38 2, ,49 2,11 1, ,13 2,44 1, Şekl 10. Klte kktestkle blgle gş ekı - Seyo 1 (Use tefce to ete the fomto of qulty chctestcs Sceo 1) lşk olk k öek şğıd suulmktdı. Öek 1: Geçekleştle uygulmd eğe Şekl 4 te sıcklık ve yüzey püüzlülüğü olmk üzee k klte kktestğyle eyleme ypılmk stedğde ve sıcklığı öem yüzdes %70, yüzey püüzlülüğüü öem yüzdes %30 olk belledğde (Şekl 10) e y pmete sevyele kesme hızı ç 360 dev/dk (3. Sevye), kesme delğ ç 1,5 mm (2. Sevye) ve kesc tkım çpı ç 8 mm (2. Sevye) olk elde edleblmekted. Öek 2: Dğe tft pogmd sdece sıcklık klte kktestğe göe eyleme ypıldığıd se TOPSIS yöteme htyç otd klkmkt ve e y pmete sevyele tek yıtlı Tguch eylemes yötem pespleyle elde edlmekted. Bu duumd kesme hızı ç 230 dev/dk (2. Sevye), kesme delğ ç 1,5 mm (2. Sevye) ve kesc tkım çpı ç 12 mm (3. Sevye) e y pmete sevyele olk tespt edlmekted. 5. SONUÇLAR (CONCLUSIONS) Üetm yp he tess, üetm doğsı geeğ sflı olduğu b geçekt. Kltel üetm ypmk öcelkle tsımd ve poses özellklede kykl bşısızlıklı zltılmsı mcıyl tsım ve memuyetde olumlu etkle ypk şletmele klılıklıı olumlu etkleyeblecekt. Üetm ve hzmet sektöüde klteye vele öem tmsı ve klte yışıd blmsel metotl bşvuulmsı yukıd beltle hedefle geçekleştlmes ç e öeml yoldu. Ack klte yleştmeye yöelk olk blmsel metotlı öğelmes, bemsemes, çselleştlmes ve uygulmsı blg bkm ve deeym gelşmese doğud bğlıdı. Bu edele özellkle ülkemzdek KOBİ lee klte yleştme çlışmlıd blmsel metotl dy çlı suulmsıı öeml ktkıl sğlybleceğ düşüül-mekted. Bu çlışm kpsmıd bu mçl gelştle blgsy uygulmsı; klte yleştme, pmete tsımı, deey düze ve eyleme kvmlı ybcı ol kullıcıl ç koly ve hızlı b klte yleştme cı olk geel kbul gömüş blmsel kvml ve metotl dy kullıcı dostu ve hızlı b şeklde souç lıble b ypıd oty koblmşt. Bu duumu b soucu olk, KOBİ şletmele klte yışı süecde bu çlışmd suul blgsy uygulmsıd fydlblecekle ve üç sevyel ve üç pmetel, üç klte kktestğe kd ol 320

11 ÇOK YANITLI TAGUCHI ENİYİLEMESİNE YÖNELİK BİR BİLGİSAYAR UYGULAMASININ Poltekk Degs, 2016; 19 (3) :311- pmete tsımı poblemledek çlışmld kolyc uygulyblecekle söyleebl. İlek döem çlışmlı kpsmıd bu çlışmd oty ko blgsy uygulmsıı 3 te fzl pmeteyle, dh fzl sevyel (öeğ 5 sevye) ve dh fzl klte kktestğe shp poblemle ç de uygu b hle getlmes ç çlışml geçekleştlebl. Bu kpsmd yıc dh le hedef olk; MINITAB, SPSS gb sttstk pket pogmlıyl etkleşml olk çlışble ve dolyısıyl dh esek b ypıd kullıcıy çok fklı boyut ve özellktek klte yleştme çlışmlıd kullılblecek yzılıml ve uygulml gelştlebleceğ düşüülmekted. EKLER (APPENDIXES) Ek-1. Tguch-TOPSIS Yötem Uygulm Adımlı (Appedx-1. Aplcto Steps of Tguch- TOPSIS Method) İlk olk kesme pmetele ve sevyele kullılk Tguch L9 otogol deey plı oluştuulmuştu. (Çzelge 3). Deey tsımı uygu olk deeyle geçekleştleek klte kktestklee t ölçüm souçlı elde edlmşt (Çzelge 4). E küçük e y fomülü kullılk S/N olı bulumuştu. S/N olı Çzelge 5 tek gb elde edlmşt. /N olıı çee Çzelge 5, TOPSIS yötem k mts oluştumktdı. Bu k mts kullılk omlze mts bulumuştu (Çzelge 6). Klte kktestğ ğılıklı (kte ğılıklı) he b Çzelge 5. S/N olıı hesplmsı (Clculto of S/N tos) S/N Rto Sıcklık Püüzlülük Setlk 1-28, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,3471 Çzelge 6. Nomlze mts (Nomlzed mtx) Sıcklık Püüzlülük Setlk 0, ,0741 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Çzelge 7. Ağılıkldıılmış omlze mts (Weghted omlzed mtx) Sıcklık Püüzlülük Setlk 0, , , , , , , , , , , , , , , , ,043 0, , , , , , , , , ,

12 Y.TANSEL İÇ,Hkmet DURAN,Bış KEÇECİ,Emec İLİK,Bek BİLGİÇ/POLİTEKNİK DERGİSİ, Poltekk Degs,2016;19(3):311- klte kktestğ ç eşt ğılıkt (0.333) lık omlze mts elemlıyl çpılıp ğılıkldıılmış omlze mts oluştuulmuştu (Çzelge 7). Ağılıkldıılmış mtste, he b sütudk e büyük ve e küçük değele y A ve A - değele bulumuştu. A ve A - değele poztf del çözüm ve egtf del çözüm değele beltmektedle (Çzelge 8). Çzelge 8. A ve A - değele bellemes (Detemto of A d A - vlues) Sıcklık Püüzlülük Setlk A 0,0384 0,0616 0,0373 A- 0,0357 0,0154 0,0362 He b ğılıkldıılmış mts elemıı poztf del ve egtf del çözümde uzklıklı y S ve S - değele hesplmıştı (Çzelge 9). Çzelge 9. S ve S - değele bellemes (Detemto of S d S - vlues) Deey Numsı S S- 1 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , TOPSIS yötem so şmsıd se C sılm pulı hesplmıştı (Çzelge 10). Tek yıtlı Tguch eylemes pesple doğultusud, TOPSIS yötemmde elde edlmş ol C değele kullılk, kesme hızı, kesme delğ ve kesc tkım çpıı 1,2 ve 3.düzeyle kşılık geldğ değele otlmsı lımıştı. Öeğ kesme hızıı 1. düzey ç ( )/3 şlem geçekleştlmşt ve elde edle e y pmete sevyele bulumuştu (Çzelge 11). Çzelge 10. C değele bellemes (Detemto of C vlues) Deey Numsı C 1 0, , , , , , , , , Elde edle otlm değele büyük olmsı stedğde he b pmete e büyük değee kşı gele düzey seçlmşt. Souç olk kesme Çzelge 11. E y pmete sevyele bellemes (Detemto of the optmum pmete levels) Sevye Kesme hızı Kesme Delğ Kesc Tkım Çpı 1 0, , , , , , , , , E y pmete sevyele göste (3,3,2) Şekl 11. Optml pmete düzeyle (Optml pmete levels) hızıı 3. Düzey (360 dev/dk), kesme delğ 322

13 ÇOK YANITLI TAGUCHI ENİYİLEMESİNE YÖNELİK BİR BİLGİSAYAR UYGULAMASININ Poltekk Degs, 2016; 19 (3) :311-3.düzey (2,5 mm) ve kesc tkım çpıı 2.düzey (8 mm) e y pmete değele olk bellemşt. Tguch - TOPSIS modelde S/N değelee göe elde edle optml pmete sevyele göstee gfk se Şekl 11 de velmekted. SEMBOLLER (SYMBOLS) S/N : syl/güültü oı Y : pefoms yıtıı.gözlem değe, N : b deemedek test syısı, y : otlm değe, S 2 : gözlem değele vysıı A : K Mts R : Nomlze K Mts V : Ağılıklı K Mts A : İdel Çözüm A - : Negtf İdel Çözüm S S C : İdel okty uzklık : Negtf del okty uzklık : İdel çözüme göecel ykılık dev/dk : dev/dkk N :Nkel Cu : Bkı Mo :Molbde KAYNAKLAR (REFERENCES) 1. Kıvk T., Optmzto of sufce oughess d flk we usg the Tguch method mllg of Hdfeld steel wth PVD d CVD coted sets, Mesuemet, 50(4): 19-28, (2014) 2. Pı A. M., Güllü A., Syısl deetml hdolk pozsyolm sstem tguch metodu le optmzsyou, Gz Üv. Müh. Mm. Fk. De. 25(1): , (2010) 3. Çkı R., Acı A., Optmzto of cuttg pmetes o dll bt tempetue dllg by Tguch method, Mesuemet, 46 (9): , (2013) 4. Kum S., Stsg P.S., Pjpt D.R., Optmzto of gee sd cstg pocess pmetes of foudy by usg Tguch s method, Itetol Joul of Advced Mufctug Techology, 55 (1): 23-34, (2012) 9. Yg T., Chou P., Solvg mult espose smultooptmzto poblem wth dscete vbles usg multple- ttbute decso mkg method, Mthemtcs d Computes Smulto, 68: 9-21, (2005) 10. Lo J.T., Hug Y.S., Optmzto of mchg pmetes of we EDM bsed o gey eltol d sttstcl lyses, Itetol Joul of Poducto Resech, 41 (8): , (2003) 11. Bsws S.A., Dtt S., Bhumk S., Mjumd G., Applcto of VIKOR Bsed Tguch Method fo Mult Respose Optmzto: cse study submeged c weldg (SAW), Itetol Cofeece o Mechcl Egeeg, ICME 09-RT-35, 1-5, (2009) 12. Tog L.I., Che C.C., Wg C.H., Optmzto of mult-espose pocesses usg the VIKOR method Itetol Joul of Advced Mufctug Techology, 31: , (2007) 13. L T-S., Tguch optmzto of mult objectve CNC mchg usg TOPSIS Ifomto Techology Joul, 8 (6): , (2009) 14. İç Y.T., Yıldıım S., Çok ktel k veme yötemleyle blkte tguch yötem kullk b üüü tsımıı gelştlmes, Gz Üv. Müh. Mm. Fk. De. 27 (2): , (2012) 15. Gök A., A ew ppoch to mmzto of the sufce oughess d cuttg foce v fuzzy TOPSIS, multobjectve gey desg d RSA, Mesuemet, 70: , (2015) 16. Yıldıım S., Üü tsımı gelştlmes: Tguch tsımı, Yüksek Lss Tez, Bşket Üvestes Fe Blmle Esttüsü, (2011) 17. Goove M.P., Fudmetls of Mode Mufctug, Wley, Thd Ed., USA, (2007) 5. Dovey S.J., Mtthews A., Tguch d TQM qulty ssues fo sufce egeeed pplctos, Sufce d Cotgs Techology, 110: 86 93, (1998) 6. Yg W.H., Tg Y.S., Desg optmzto of cuttg pmetes fo tug bsed o Tguch method, Joul of Mtels Pocessg Techology, 84: , (1998) 7. Kuo Y., Yg T., Hug G.W., The use of gey bsed Tguch method fo optmzg mult espose smulto poblems, Egeeg Optmzto, 40 (6): , (2008) 8. Lo H.C., Usg PCR-TOPSIS to optmse Tguch s mult espose poblem, Itetol Joul of Advced Mufctug Techology, 22: , (2003)