IV. TEMEL SALIK HZMETLER SEMPOZYUMU

Transkript

1

2 IV. TEMEL SALIK HZMETLER SEMPOZYUMU Temel Salık Hizmetleri Çalıanlarının Sürekli Eitimi Nisan 2006 Celal Bayar Üniversitesi Süleyman Demirel Kültür Merkezi MANSA Düzenleyen Kurulular TTB Manisa Tabip Odası Celal Bayar Üniversitesi Manisa Salık Müdürlüü Destekleyen Kurulular Elginkan Vakfı

3 2 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa Sempozyum Düzenleme Kurulu Sempozyum Ebakanları Prof. Dr. Cemil Özcan Celal Bayar Üniversitesi Rektörü Doç. Dr. Hatice Maviolu Manisa Tabip Odası Bakanı Dr. Ziya Tay Manisa Salık Müdürü Bakan Erhan ESER Sekreter Serol DEVEC Müjde.LGÜN Üyeler Saniye O.Aksoy Hakan Baydur N.Pınar Baysan Bedri Bilge Seval Cambaz Pınar E.Dündar Koray Erdurak Serda Etiz Hafize Filiz Yunus Kaplan Nasır Nesanır Cansel S.Oral Beyhan C.Özyurt Metin Öztürk Tümer Pala Gül Saatli Leyla Seyhan aylan P.Vural Ferya K.Yalçın Gökben Yaslı

4 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa 3 Bilimsel Danıma Kurulu Prof. Dr. Recep Akdur Prof. Dr. Aye Akın Prof. Dr. Gazanfer Aksakolu Prof. Dr. Remzi Aygün Prof. Dr. Hamdi Aytekin Prof. Dr. Zuhal Bahar Prof. Dr. Doan Benli Prof. Dr. Ufuk Beyazova Prof. Dr. Ayen Bulut Prof. Dr. anda Çalı Prof. Dr. Necati Dedeolu Prof. Dr. Rahmi Dirican Prof. Dr. Gül Ergör Prof. Dr. Çaatay Güler Prof. Dr. Metin Hadse Prof. Dr. A.Osman Karababa Prof. Dr. Ferit Koçolu Prof. Dr. Berna Musal Prof. Dr. Cemil Özcan Prof. Dr. Servet Özgür Prof. Dr. Zafer Öztek Prof. Dr. Yusuf Öztürk Prof. Dr. Erkan Pehlivan Prof. Dr. Hüsyin Polat Prof. Dr. Feride Saçaklıolu Prof. Dr. Haldun Sümer Doç. Dr. Alp Ergör Doç. Dr. Caner Fidaner Doç. Dr. Aliye Mandıracıolu Doç. Dr. Hatice Maviolu Doç. Dr. Kayıhan Pala Doç. Dr. Ruhi Selçuk Tabak Doç. Dr. Belgin Ünal Doç. Dr. Mehmet Zincir

5 4 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa SEMPOZYUM PROGRAMI I. GÜN 13 Nisan Kayıt ve Açılı I. Oturum (konferans) Sürekli Eitim, Sürekli Mesleksel Geliim, Hizmet çi Eitim: Kavramsal Giri ve Tarihsel Geliim Oturum Yöneticisi: Prof. Dr. Gül Ergör (DEÜTF Halk Salıı AD) Konumacı: Doç. Dr. Ruhi Selçuk Tabak (AÜ Salık Eitim Fakültesi) Ara II. Oturum (Panel) Türkiye de Temel Salık Hizmetleri Çalıanlarının Sürekli Eitiminde Mevcut Durum: Sorunlar, Gereksinim, Beklentiler, Deneyimler ve Çözüme Yaklaım. Oturum Yöneticisi: Prof. Dr. Zafer Öztek (HÜTF Halk Salıı AD) Konumacılar: Türkiye de Temel Salık Hizmetleri Alanında Sürekli Eitim Nasıl Verilmelidir? Sürekli Eitim ve Hizmet-çi Eitim Gereksinimi Nasıl Saptanabilir? Bu Amaçla Türkiye de Nasıl Bir Örgütlenmeye Gereksinim Vardır?: Prof Dr. Çaatay Güler (HÜTF Halk Salıı AD) Eitim Aratırma Bölgelerinin TSH Çalıanlarının Sürekli Eitimindeki Rolü. Yrd.Doç.Dr. Bülent Kılıç (DEÜTF Halk Salıı AD) III. Oturum (konferans) Yetikin eitiminde Deneyime Dayalı Örenme Döngüsü: Oturum Yöneticisi: Prof. Dr. Berna Musal (DEÜ Tıp Eitimi AD) Konumacı: Prof. Dr. Ayen Bulut (Ü Çocuk Salıı Enstitüsü, Aile Salıı Bölümü) Öle Yemei Uydu oturum: Halk Salıı Bakıı ile Ku Gribi Konumacılar: Uz. Dr. Beyhan Cengiz Özyurt- Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fak. Halk Salıı AD. Veteriner Hekim Adnan Serpen-zmir Veteriner Hekimler Odası IV. Oturum: Bildiri Sunumları Oturum Yöneticileri: Doç. Dr. Aliye Mandıracıolu (EÜTF Halk Salıı AD), Doç. Dr. Alp Ergör (DÜTF Halk Salıı AD) Ara V. Oturum (panel) Salık çalıanlarının sürekli eitimde meslek örgütlerinin sorumluluu nedir? Ne olmalıdır? Yaklaım ve deneyimler Oturum Yöneticisi: Doç. Dr. Hatice Maviolu (Manisa Tabip Odası Bakanı) Konumacılar: Dr. Orhan Odabaı (Türk Tabipleri Birlii Genel Sekreteri) Prof. Dr. Zuhal Bahar (DEÜ Hemirelik YO Halk Salıı Hemirelii AD) Dr. Mustafa Vatansever (Pratisyen Hekimler Dernei temsilcisi)

6 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa 5 SEMPOZYUM PROGRAMI II. GÜN 14 Nisan I. Oturum (konferans) Avrupa Birlii ve Türkiye de Salık Hizmetleri ve Türkiye nin Uyumu Oturum Yöneticisi: Prof. Dr. Erkan Pehlivan (ÜTF Halk Salıı AD) Konumacı: Prof. Dr. Recep Akdur (AÜTF Halk Salıı AD) II. Oturum (konferans) Konraseptiflerde Yeni Gelimeler Oturum Yöneticisi: Prof. Dr. Feride Saçaklıolu (EÜTF Halk Salıı AD) Konumacı: Prof. Dr. Ayen Bulut (Ü Çocuk Salıı Enstitüsü, Aile Salıı Bölümü) Ara III. Oturum (Konferans) Aılamada Yeni Yaklaımlar Oturum Yöneticisi: Doç. Dr. Belgin Ünal (DÜTF Halk Salıı AD) Konumacı: Prof. Dr. Ufuk Beyazova (GÜTF Çocuk Salıı AD, Sosyal Pediatri BD) IV. Oturum (konferans) Birinci Basamak Salık Çalıanlarının Hukuki sorumluluu Oturum Yöneticisi: Doç. Dr. Mehmet Zencir (PÜTF Halk Salıı AD) Konumacı: Yrd. Doç. Dr. Nezih Varol (MÜ Salık Eitim Fakültesi) Öle Yemei V. Oturum (panel) Aile Hekimlii Uygulamasında Son Durum Oturum Yöneticisi: Prof. Dr. Zafer Öztek (HÜTF Halk Salıı AD) Konumacılar: Doç. Dr. Kayıhan Pala (UÜTF Halk Salıı AD) Dr. Seyit Çoban (Düzce Aile Hekimi) Ara VI. Oturum (panel) Sosyal Sigortalar ve Genel Salık Sigortası Kanun Tasarısına Bakı Oturum Yöneticisi: Prof. Dr. Recep Akdur (Ankara Üniversitesi Halk Salıı AD) Konumacılar: Yrd. Doç. Dr. Mehmet Çerçi (Adalet ve Kalkınma Partisi Manisa Milletvekili) Prof. Dr. Mehmet Near (Cumhuriyet Halk Partisi Denizli Milletvekili) VII. Oturum(Forum) Türkiye de Temel Salık Hizmetleri Çalıanlarının Sürekli Eitiminde Sorunlar ve Çözüm Önerileri Oturum Yöneticileri: Prof. Dr. Erkan Pehlivan (ÜTF Halk Salıı AD) Doç. Dr. Belgin Ünal (DEÜTF Halk Salıı AD) KAPANI

7 6 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa ÇNDEKLER Sayfa No SEMPOZYUM PROGRAMI 4 ÇNDEKLER 6 SUNULAR 9 GENEL SUNULAR Sürekli Eitim, Sürekli Mesleksel Geliim, Hizmet çi Eitim: Kavramsal Giri Ve Tarihsel Geliim 13 Temel Salık Hizmetlerinde Sürekli Eitimin Gereksiniminin Belirlenmesi Ve Yöntemi 25 Eitim Aratırma Bölgelerinin Temel Salık Hizmetleri Çalıanlarının Sürekli Eitimindeki Rolü 37 Deneyime Dayalı Örenme 43 Halk Salıı Bakıı le Ku Gribi 46 Ku Gribi 48 Salık Çalıanlarının Sürekli Eitiminde Meslek Örgütlerinin Sorumluluu Nedir? Ne Olmalıdır? Türk Tabipleri Birlii Sürekli Eitim Etkinlikleri. 54 Türk Hemireler Dernei ( Thd ), Salık Çalıanlarının Sürekli Eitiminde Sorumluluu Nedir? 55 Kontrasepsiyonda Gelimeler 59 Türkiye de Aılama Hizmetlerinde Yenilikler 64 Temel Salık Hizmetlerinde Hekimin Yasal Sorumluluu 70 Türkiye de Uygulamaya Konulmaya Çalıılan Biçimi le Aile Hekimlii Nereye Gidiyor? 76 Aile Hekimliginde Pilot Bölge Düzce 81 SÖZEL BLDRLER Hemireler Mezuniyet Sonrasında Kendilerini Gelitirmek çin Neler Yapıyor? 85 siz Salık Çalıanlarının Özellikleri 86 Manisa li Merkez Ve lçe Merkezi Salık Ocaklarında Çalıan Pratisyen Hekimlerin Bakı Açısıyla Performansa Dayalı Döner Sermaye Uygulaması 87 Manisa Nurlupınar Salık Ocaı Bölgesinde 0-23 Aylık Bebeklerin Aılanma Durumu Ve Aılanmayı Etkileyen Faktörler 88 Salık Bakanlıına Balı Hastanelerde Çalıan Salık Memurlarının Motivasyonunun Deerlendirilmesi Konusunda Afyon dan Bir Kesit 89 Salıkta Dönüüm Projesinin laç Ve Eczacılık Ve Salık Sektörü Üzerine Etkileri 90 Manisa linde Ayaktan Tanı, Tedavi Ve Birinci Basamak Koruyucu Salık Hizmetlerinin Nicel Deiimi Ve Bu Deiimi Etkileyen Müdahaleler 91 Yozgat l Merkezinde Oturan Annelere Verilen Doum Öncesi Bakım Kalitesinin Deerlendirilmesi 92 POSTER BLDRLER 0-72 Aylık Çocuklarda Malnütrisyon Prevalansı; Kırsal Alan Örnei Aylık Bebei Olan Annelerde Sigara çme Sıklıı Ve Bebeklerinin Etkilenimi Ya Kadınların Aile Planlaması Yöntemini Kullanma Durumlarının Belirlenmesi Ya Kadınların Ku Gribine likin Bilgi Düzeyini Etkileyen Etmenler 96 Avrupa Birlii Programlama Dönemi Uyum Sürecinde Fon Salama Çalımaları çin Esaslar Ve Geçmi Baarılı Avrupa Çevre Projelerinden Örnekler 97 Balçova Ve Güzelbahçe Salık Grup Bakanlıkları Bölgelerinde 2005 Yılında Yapılan Halk Eitimlerinin Deerlendirilmesi 98

8 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa 7 ÇNDEKLER (devamı) Sayfa No Balıkesir Devlet Hastaneleri Acil Servis Çalıanlarında ne Yaralanmalarının Deerlendirilmesi 99 Balıkesir i nde Özel Gündüz Bakımevlerine (Anaokuluna) Giden 3-6 Ya Grubu Çocukların Aile Özellikleri Ve Çocuk Psikolojisine Etkilerinin ncelenmesi 100 Balıkesir Merkez 6 No lu Salık Ocaı Bölgesi nde Bir Grup 0-12 Aylık Bebek Sahibi Annenin Aı Takvimine Uyumunu Etkileyen Faktörlerin ncelenmesi 101 Balıkesir Merkez 6 No lu Salık Ocaı Bölgesindeki 15 Ya Üzeri Kadınların Aile Planlaması Hizmetlerini Kullanma Ve Hizmetlerden Memnuniyet Durumları 102 Bir lçede Çalıan Hemirelerin Salık Sorunları Ve Yaam Alıkanlıkarının Deerlendirilmesi 103 Bir yeri Salık Biriminde Salık Eitim Hizmetleri 104 Birinci Basamak Salık Hizmetlerinde Çalıan Ebe Ve Hemirelerin Zihinsel Engelli Çocuklarla lgili Bilgi-Tutum Ve Davranıları 105 Burdur Ana Çocuk Salıı Merkezine Ekim 2005 te Bavuran 62 Evli Kadının Dourganlık Özellikleri Ve Gebelii Önleyici Yöntem Kullanımları 106 Esentepe Salık Ocaı Bölgesinde 0-11 Aylık Çocuklarda Uzamı Sarılık Görülme Sıklıı Ve Nedenleri 107 Fethiye Verem Sava Dispanseri nde Yılları Arasında Belirlenen Tüberküloz Vakalarının Deerlendirilmesi 108 Fırat Üniversitesi Akademik Personelinde Salıklı Yaam Biçimi Davranılarının ncelenmesi 109 Gebelerde drar Yolu Enfeksiyonu Varlıı Ve Etkileyen Etmenler 110 Hemirelerin Yaam Koullarının Meslekleri Üzerine Olan Etkileri 111 Her Gün Salık Ocaı Polikliniine Gelen Diyabet Hastaları Neler Düünüyor? 112 nönü Salık Ocaı Bölgesinde Enjeksiyon Yöntemi le Korunan Kadınların Özellikleri, Bilgi Düzeyleri Ve Enjeksiyon Yöntemi Kullanımını Etkileyen Etmenlerin Belirlenmesi 113 Kastamonu linde Aile Planlaması Hizmetlerinde Ana Çocuk Salıı Merkezi nin Yeri 114 Manisa li nde Aile Planlaması Uygulama Hizmet çi Eitimlerinin Deerlendirilmesi, Manisa li nde Hemoglopinopati Kontrol Programı Kapsamında Yürütülen Çalımalar, Manisa li nde Neonatal Resüsitasyon Programı Çerçevesinde Yapılan Eitim Çalımaları 117 Manisa Kent Merkezinde Çalıan Ebelerin Doyumu 118 Manisa Muradiye Salık Ocaı Bölgesindeki 0-59 Aylık Çocuklarda Malnütrisyon Sıklıı Ve Malnütrisyonla likili Faktörlerin Aratırılması 119 Manisa da Yaayan Ya Grubu Evli Kadınlarda Aile Planlaması Yöntemleri le lgili Bilgi, Tutum Ve Davranıları; Kırsal Alan Örnei 120 Meme Kanseri Kontrol Programı, Kendi Kendine Meme Muayenesi Eitimi 121 Menopozdaki Kadınlarda Hormon Replasman Tedavisi Kullanımı Ve Yaam Kalitesi 122 Mu Köy Hizmetleri l Müdürlüü nde Çalıan Personelin yeri le lgili Sorunları, Alıkanlıkları Ve Aile Planlaması Hakkındaki Bilgi Ve Tutumları 123 Nilüfer Halk Salıı Eitim Ve Aratırma Bölgesinde Yapılan Hizmet çi Eitimlerin Deerlendirmesi 124 Ödemi lçesi ndeki 0 12 Aylık Bebeklerin zlem Sıklıklarının ncelenmesi 125

9 8 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa ÇNDEKLER (devamı) Sayfa No Örgün Eitimde Bir Grup Örencinin Bilgisayar Kullanma Durumlarının ncelenmesi 126 Postpartum Dönemdeki Annelerin Anne Sütünün Önemi Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin ncelenmesi 127 Pratisyen Hekimler Diyabetli Hasta zlemi Hakkında Neler Düünüyor Ve Öneriyorlar? 128 Salık Gücü steminde Bulunan verenlerin Ve stenen Salık Gücünün Özellikleri 129 Salık Memurluu Örencilerinin izofreni Hastalıı Hakkındaki Bilgileri Ve izofrenlere Karı Tutumları 130 Salık Ocaı Bölgesinde Gebelerde drar Yolu Enfeksiyonunu Belirleme 131 Salık Ocaına Bavuran 0-6 Ya Grubu Çocukların Kayıtlarının ncelenmesi; Fethiye I No lu Salık Ocaı Örnei 132 Salık Ocaklarında Ortamı Ve Yaamına Ait Risklerin Deerlendirilmesi 133 Salık Yüksekokulu 1. Ve 4. Sınıf Örencilerinin letiim Becerileri Ve Strese Karı Gösterdikleri Tepkiler Arasındaki likinin Deerlendirilmesi 134 Salık Yüksekokulu Hemirelik/Ebelik Bölümü Örencilerinin Sigara Kullanma Durumları Ve Bunu Etkileyen Etmenlerin Belirlenmesi 135 Salık Yüksekokulu Örencilerinin Sürekli Eitime likin Görü Ve Düüncelerinin Belirlenmesi 136 Salık Yüksekokulunda Örenim Gören Örencilerin Menstrual Hijyen le lgili Bilgi Ve Tutumlarının Belirlenmesi 137 Salgınlarda Salık Çalıanlarının Ve Dier Kamu Görevlilerinin Eitimi; Kastamonu Deneyimi 138 Manisa li Sporcu Eitim Merkezinde Örenim Gören Judocu Örencilerin Beslenme Ve Salık Durumlarının Gelitirilmesi Projesi, Kendi Kendine Meme Muayenesi Uygulama Hizmet çi Ve Halk Eitimlerinin Deerlendirilmesi, Manisa Muradiye Salık Ocaı Bölgesindeki lköretim Okulları Sınıf Örencilerinin, Ailelerinin Sigaraya Karı Tutum Ve Davranıları, Çocukların Pasif çicilik Maruziyetleri 141 Temel Salık Göstergeleri Açısından Türkiye Ve Kazakistan 142 Toplum Duyarlılıı Oluturma Çalıması:Organ Baıı 143 Türkiye'de Aile Planlaması Hizmeti Ve Eitimine Genel Bakı 144 Salık Yüksekokulu Hemirelik/Ebelik Bölümü Örencilerinin Sigara Kullanma Durumları Ve Bunu Etkileyen Etmenlerin Belirlenmesi 145 Yalılarda Hipertansiyon Prevalansı: Manisa Örnei 146

10 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa 9 Sunu Deerli sempozyum katılımcıları, Bu yıl dördüncüsü yapılacak olan Temel Salık Hizmetleri Sempozyum unda temel salık hizmetleri ekibinin sürekli eitimi ilenecektir. Toplantıda ele alınan konular, kurslar, bildiriler ve konumacılar incelendiinde sempozyumun yalnız bilimsel bir toplantı olmadıı, aynı zamanda ilgili tüm kurum ve kuruluları bir araya getirerek bir tartıma ortamı yaratmayı amaçladıı görülmektedir. Dier yandan sempozyum içinde yer alan kurslar da Manisa da sunulan salık hizmetlerinin daha nitelikli hale gelmesine katkıda bulunmaktadır. Dört yıldır salık politikaları gelitirenleri, bilim üretenleri ve salık hizmetlerini uygulayanları özgür ve hogörülü bir ortamda bir araya getirerek farklı düüncelerin ifade edilmesine olanak salıyor olması bu sempozyumların önemini daha da arttırmaktadır. Bugüne kadar ülkemizde muhtemelen bir örnei daha olmayan Tabip Odası, Salık Müdürlüü ve Üniversite ibirliini salayanları kutluyor, sempozyumun baarılı bir ekilde geçmesini ve bu ibirliinin bundan sonraki sempozyumlarda da aynı ekilde sürmesini diliyorum Prof. Dr. Erol Özmen Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı

11 10 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa Sunu Sevgili Temel Salıkçılar, Ülkemizde Temel Salık Hizmetleri (TSH) alanında durumun bir türlü istenilen düzeye ulatırılamadıı bir dönemde bu yıl dördüncü kez sorunlarımızı paylamak, kendimizi gelitirmek için birada olmayı hedefliyoruz. Her yıl Türkiye de TSH alanındaki uygulamaları daha derinliine tartıabilmeyi hayal etsek de ne yazık ki mitoloji kahramanının yüklendii taı bir türlü daın zirvesine ulatıramaması ve her seferinde aaıya yuvarlanması ve tekrar tırmanmaya balaması gibi biz de her yıl ortaya çıkan yeni sorunlara odaklanmak zorunda kalıyoruz. Geçtiimiz bir yıl ülkemizde bulaıcı hastalıkların yeniden gündeme geldii bir yıl oldu. Tüberkülozun önlenemeyen ilerleyii, ebeke kaynaklı kentsel ishal salgınları, yeni ortaya çıkan bazı bulaıcı hastalık salgınlarının yol açtıı istenmeyen sonuçlar bunlardan birkaçıydı. Bütün bu gelimeler, Halk Salıı çevrelerinde tedavi edici hizmetlerin koruyucu hizmetlerin önüne geçmesinin ve sektörler arası ibirliinin bir türlü istenilen düzeye ulatırılamamasının sonucu olarak deerlendirildi. Gerçekten de, salık ocaklarında ekibin tümünün saaltıcı salık hizmetlerine aırlık verdiklerini, risk grupları izlemlerinin niteliksel geliiminde sorunlar olduunu gözledik. Bütün bu gelimelere bir de salık örgütlenmesi (aile hekimlii) ve finansmanında deiiklik çabaları eklendiinde birinci basamak çalıanlarının yaptıkları ie odaklanabilmeleri daha güçleti. Bu büyük belirsizlik ve özellikle hekim-dıı salık çalıanları arasıda yükselen gelecekle ilgili istihdam kaygısı, çalıanların hizmetle ilgili motivasyonunu da zayıflattı. Biz yine de bu toplantımızda TSH alanındaki bazı yeni gelimeleri izleyebileceimiz oturumlarına yer verdik. Bu yıl TSH çalıanlarının sürekli eitimi konusunu Türkiye nin gündemine getiriyoruz. Bu konunun sahibini ve bu konuda nerede olduumuzu aratırıyoruz oturumlarımızda. Baarılı ve umutlu günler dileimle saygılar sunuyoruz. Manisa Tabip Odası Yönetim Kurulu

12 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa 11 Sunu Saygıdeer Salık Çalıanları; Bu yıl IV. kez yapılacak olan Temel Salık Hizmetleri Sempozyumunda yine Temel Salık çalımaları ve sorunları deiik bakı açılarından sizlere sunulacak. Temel Salık Hizmetleri adına yürütülen ve ivme kazanarak artan Salık Bakanlıı çalımalarının ildeki uygulayıcısıyız. Bebek, Çocuk, Gebe ve ya kadın izlemlerinde yıllar içindeki artı, Bebek ölümleri, dourganlık gibi salık göstergelerindeki düü sevindiricidir yılında çocuk aıları için Salık Bakanlıı bütçesinden ayrılan pay 12 milyon YTL iken, 2006 yılı bütçesinde 112 milyon YTL dir. Salık Bakanlıımızın baııklama hizmetlerine verdii önem ve bu konuda yaptıı çalımalar, ülke genelinde aılama oranlarında anlamlı artı salamıtır. Aı takvimine 2006 yılı içinde Kızamık aısı yerine 3K (Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak) ve Hib Aısı girecektir. Baııklamada güvenlik ve kalite eitimleri sürmektedir. Ülkemizde önemli bir kadın ve bebek salıı sorunu olan anemi ile mücadele için demir preparatı, bebeklerde D vitamini eksiklii için D vitamini ücretsiz daıtılmaktadır. Geçen yıl sempozyumda çok eletiri alan 1. basamak döner sermaye gelirleri ile; ilimizdeki en modern ve amaca uygun Merkez 3 Nolu Salık Ocaı hizmet binası yapılmı ve çok sayıda salık ocaımızın bakım ve onarımı döner sermaye imkanları ile salanmıtır. Aile Planlaması Hizmetlerinin süreklilii için condom, kontraseptif hap, RA, aylık Kontraseptif enjeksiyon alınmı, Anemi ve D vitamini eksiklii için Demir Damlası, D vitamin damlası alımı yapılmıtır. Özellikle Kırsal kesimdeki koruyucu salık hizmetlerinin yürütülmesindeki ulaım sorunu, döner sermeye gelirlerinden salanan imkânlarla aılarak hizmet kalitesi artırılmıtır. Anne ve Çocuk Salıını destekleyen, aile planlaması ve üreme salıına yönelik çok sayıda program yürütülmektedir. Bebek Dostu Hastane ve Kurumlar projesi, Hemoglobinopati kontrol projesi kapsamında oluturulan Hemoglobinopati Tarama Merkezi, Adölesan Salıı için oluturulan Gençlik Salıı ve Danıma Merkezi çalımaları toplum salıına anlamlı katkı salamaktadır. Kanser Erken Tehis, Tarama Merkezi çalımalarına devam etmektedir. Üreme salıı eitimlerinde sadece ilimizde eitilen asker sayısı 2004 yılında 9963, 2005 yılında dir. Geçen yıl yaanılan yaz ishalleri ve ku gribi Salık Bakanlıının özverili çalımaları ile kontrol altına alınmıtır. Salık Bakanlıımızın yeniden oluturduu Bulaıcı Hastalıklar Sürveyans Sistemi ile bazı hastalıklarda göreceli yükselme görülüyor ise de mücadele için

13 12 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa doru verilere ulamamızı salamaktadır. Verem hasta temaslılarının verem ile ilgili tetkik ve tedavisinin ücretsiz yapılması; dier çalımalara yeni eklenmitir. Ancak salık, toplumun eitim düzeyi bata olmak üzere bir çok faktörden etkilenir. Bu bilinçle toplumun eitim düzeyinin yükseltilmesi amacıyla özellikle kadının eitimi ile ilgili çalımalara destek vererek bu konuda da kurumsal sorumluluumuzu yerine getirmekteyiz. Salıkta Dönüüm Programının en önemli basamaını oluturan aile hekimlii sistemine geçildiinde birey; çevresi, yaama koulları, sosyoekonomik durumu ve ailesi ile bir bütün olarak ele alınacaktır. Bu sistemde hasta ve hastalıkların sadece biyolojik yönü ile ilgilenilmeyecek biyopsikososyal yaklaım gösterilecektir. Salık hizmetlerinin sunumunda kurumsal sorumluluktan bireysel sorumlulua geçilmi olacaktır. Her bireyin ve her ilemin elektronik ortamda kayıt altına alındıı bu sistemde salık istatistikleri düzenli ve güvenilir olacak, salık hizmetlerinin planlanması ve gelitirilmesine olanak salayacaktır. Hastasını; salık geçmii ile birlikte yakından tanıyan aile hekiminin bireye yönelik koruyucu salık hizmetlerini (baııklama, üreme salıı hizmetleri, salık eitimi vs. gibi) çok daha verimli bir ekilde yürütecei aikârdır. Umarım Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Salık Hizmetleri ile ilgili farklı görülerin nezaket içinde anlatılıp tartıılacaı bir platform olur. Dr. Ziya TAY l Salık Müdürü

14 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa 13 SÜREKL ETM, SÜREKL MESLEKSEL GELM, HZMET Ç ETM: KAVRAMSAL GR VE TARHSEL GELM Örenmek çalımaktan zevklidir.. Sokrates Giri Doç.Dr.Ruhi Selçuk Tabak Ankara Üniversitesi Salık Eitim Fakültesi Eitim, genel anlamda bireyde davranı deitirme sürecidir. Öretme, örenme ve deiim süreçlerinin incelenmesi ve uygulanmasıdır. Eitim, çeitli özellikteki örenenler için en etkili araçlarla ve en yararlı yöntemlerle oluturulan çeitli düzenlerde örenmenin nasıl olutuu ile ilgilidir. Eitimin klasik tanımı ise, bireyin davranılarında kendi yaantısı ve kasıtlı kültürlenme yoluyla istendik deiiklikler oluturma süreci eklindedir. Tanımdan da anlaıldıı gibi, eitim, rastlantısal olmaktan uzak, planlı ve amaçlı davranı deitirme süreci niteliini kazanmı dinamik bir bütünlüktür. Baka bir anlatımla, eitim sürecine katılan bireyin bilgisinde, tutumlarında ve son olarak davranılarında bir deime olması beklenmektedir. Eitim emek eyleminden türemi bir kavramdır. Biçimlendirme, deitirme anlamlarında da kullanılmaktadır. Bu çerçevede eitim bireylerin özelliklerini gelitirme sanatı ve bilimidir. Eitim öncelikle bir sanattır. Bu sanatsal (estetik-artistik) boyut duygulara, deerlere, esneklie dayanır. Eitimin bilimsel boyutu aratırmalara dayanan bilgileri kazanılmasını ve kullanılmasını salar. yi eitimciler sanatsal ve bilimsel özellikleri birletirirler. Sanatsal yaklaımda eitim üçgenleri dairelere tırmandırma sanatı olarak da tanımlanmaktadır. Sivri köeleri, toplam 180 derece olan dar açıları ve katılıı simgeleyen düz kenarları ile en ilkel biçim olan üçgenin gelitirilerek daha esnek ve uyumlu bir yapıya, toplam 360 derecelik geni açılara sahip ve sivri ucu bulunmayan en gelimi biçim olan daireye dönütürülmesi sanatsal bir beceriyi gerektirir ve ortaya çıkan ürün de bir sanat eseridir. Bireylerin kendisine ve dierlerine zarar veren sivriliklerinin düzeltilmesi, her düzeyde uyumlu ilikiler gelitirebilecek nitelikler kazanması ve olaylara geni açıyla bakabilme becerisinin gelimesi de böyle bir sanatsal yaklaımın ve sürecin sonucu olabilir. Eitim sürecinin içinde yer alan örenme, genel anlamda, bir örenim yaantısı ya da çevresi ile etkileimi sonucunda bireyde oluan ve kalıcı olabilen bilgi, tutum ve davranı deiiklikleri biçiminde tanımlanmaktadır. Bir dier tanımla örenme, öretme etkinlikleri sonucunda bireyde oluan yaantı ürünü ve az çok kalıcı izli deiikliklerdir. nsanların davranılarının önemli bir bölümü planlı ve düzenli öretim-örenim süreçlerinin ürünüdür. Ancak, bir davranıın örenme ürünü sayılabilmesi için kalıtsal olmaması; tekrarlanabilir, gözlenebilir ve ölçülebilir olması gerekmektedir. Bireyin örenmeye yönelik etkileimi çeitli düzeylerde olumaktadır. Bu etkileim düzeyleri bireyin örenme yollarını oluturur. Örenme yolları dört grupta incelenmektedir. 1,2

15 14 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa Örenme Yolları ve Eitim Çeitleri Öreten Örenen Kasıtlı (Amaçlı) Kasıtsız (Amaçsız) Kasıtlı (Amaçlı) A Örgün Eitim (Okul) Yetikin Eitimi (Yaygın) C Algın Eitim (Kitle letiim Araçları, Kurumsal Ortamlar vb) Kasıtsız (Amaçsız) B Algın Örenme (Bireysel Örenme) D Rastgele Örenme ekilin A kutusunda örenenle öretenin amaçlı-kasıtlı olarak gerçekletirdikleri örenme-öretme süreci yer almaktadır. Kasıtlı kültürleme olarak da adlandırılan bu süreçte örenen ve öreten, hedefleri önceden belirlenmi, planlı ve programlı örenme-öretme (eitim) etkinliklerini gerçekletirmek için istekli ve bilinçli olarak özel ortamları paylaırlar. Örgün eitim (formal education) olarak adlandırılan okul eitimi ile yetikinlere yönelik düzenli eitim çalımaları (yaygın eitim, extended/non-formal education) bu grupta yer alır. Örenenin kasıtlı öretenin kasıtsız olduu bireysel örenme yolu ekilin B kutusunda gösterilmitir. Algın örenme (individual/perceptual learning) olarak da adlandırılan bu süreç baımsız bir örenme uygulamasıdır. Birey kendi çabasıyla çeitli bilgi kaynaklarından yararlanarak örenmeyi gerçekletirir. Örenenin kasıtsız öretenin ise kasıtlı olduu örenme yolu C kutusunda gösterilmektedir. Öreten bu sürece bilerek ve isteyerek katılmaktadır. Belli hedeflere yönelik planlı ve programlı bir örenme ortamı hazırlamaktadır. Ancak, örenen bu yönde bir amaç taımadıı için gerçekleen örenme bir kısım rastlantıların ürünü olabilmektedir. Algın eitim (perceptual/informal education) olarak da adlandırılan bu süreç genellikle kitle iletiim araçları ve ortamlar yoluyla gerçekletirilmektedir. ekilin D bölümünde tam anlamıyla rastgele oluan bir örenme görülmektedir. Bu tür örenmeye geliigüzel örenme (basic-incidental learning) adı verilmektedir. Bu tür durumularda hem öreten hem de örenen kasıtsız olarak örenme-öretme sürecine katılmılardır. Ayrıca, özel olarak düzenlenmi bir ortam da sözkonusu deildir. Örenme, iki tarafın karılıklı olarak girdikleri doal etkileim sürecinin ürünüdür. Bu tür örenme bireyin günlük yaantısı içinde rastlantısal olarak, her an oluabilmektedir. Çünkü birey çevresindekilerle sürekli iletiim ve etkileim içerisindedir. Ancak, rastgele örenme sonucunda bireyde olumlu bilgi, tutum ve davranı deiiklikleri oluabilecei gibi uygun olmayan (olumsuz) örenme ürünleri de ortaya çıkabilir. Öretenle örenenin kasıtlı olduu planlı eitim süreçlerinde amaç örenenin genellikle gözlenebilir ve ölçülebilir eitsel hedef davranılar kazanmasıdır. Öretmeörenme ortak çabasının sonucu bu çerçevede ortaya çıkar. 1,2,3 Sürekli Eitim Sürekli eitim (continuing education) bireylerin mezuniyet öncesi ve sonrası eitimlerini tamamladıktan sonra görgü ve bilgilerini sürekli olarak bir amaca yönelmi ve planlı ekilde artırmak için kendilerini eitmeleri ve eitilmeleri sürecidir. Bir baka yaklaımla sürekli eitim, örgün eitimden ayrıldıktan sonra yetikinlerin herhangi bir ödüle, baarıya, belgeye ya da doyuma yönelik olarak örenme yaantılarına katılımına salamak amacıyla düzenlenmi eitsel etkinlikler olarak tanımlanmaktadır. Zorunlu eitimden sonra kurumların bireylere ve topluma saladıkları eitim olanakları bütünlüüdür. Bireylerin profesyonel geliimlerine aırlık veren bir kavramdır. Sürekli eitim kavramı örgün eitimlerini tamamlamı olanların daha sonra katıldıkları mesleksel ya da akademik amaçlı eklenen (further) eitim anlamında da

16 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa 15 kullanılmaktadır. Son yıllarda sürekli yetikin eitimi (adult continuing education) ya da yetikin eitimi gibi kavramların kullanılması da yaygınlamaktadır. 2,4 Sürekli eitimi, mezuniyet sonrası (postgraduate) eitimden ayırmak gerekir. Mezuniyet sonrası eitim, bir uzmanlık belgesi ya da akademik bir derece almayı amaçlayan bir eitimdir. Sürekli eitimde böyle bir amaç yoktur. Amaç, bilgi ve becerilerin artırılması ya da bireye bu amaca ulaması için yardım edilmesidir. Bu bakımdan mesleksel eitiminin ikinci aaması olan mezuniyet sonrası eitim örgün bir eitim, üçüncü aaması olan sürekli eitim ise yaygın yetikin eitimidir. 2,4 Dönülü eitim (recurrent education) kavramı ise örenmenin aralıklı olarak yinelenmesi, eitimin tüm yaam süresine yayılması, yeterli ve gerekli örgün eitimin çocuklukta verilmesi, daha ileri düzeydeki örgün eitimin de yetikinlikte verilmesi ve yetikinlerin tam zamanlı örgün eitime katılması anlamına gelmektedir. Bireyin kendi istedii zaman ve istedii süreyle örenim etkinliine katılmasını, eitimine ara verdii noktada daha sonra yeniden balayabilmesini, yetikinin bu konuda desteklenmesini de öngören yaklaımdır. 5 Bu eitim türü için dönüümlü, yinelemeli, ara vermeli eitim terimleri de kullanılmaktadır. 2,3 Yaamboyu Eitim (Lifelong Education) kavramı eitim-öretimde herhangi bir yapılamayı yansıtmaz. Eitimin ilevi açısından genel yönelimi belirten rehber ilkedir. Eitimin toplumsal ilevi bireyin gizil gücünü (potansiyelini) en üst düzeye çıkarmaktır. Eitimin amacı yalnızca örenmeyi salamak deil, örenmeyi öretmek, bireye kendi olmayı ve kendini gerçekletirmeyi öretmektir. 1,2 Ülkemizde yaygın eitim, yetikin eitimi ve halk eitimi kavramları birbirlerinin yerine kullanılmaktadır. Yetikin eitimi kavramı, dünyadaki gelimelere paralel olarak ülkemizde daha çok benimsenmitir. Yetikin eitimin bir türü olan hizmet içi eitim terimi bazen yetikin eitiminin yerine de kullanılmaktadır. Salık hizmetlerinde sürekli eitimin amacı, hiçbir ayrıcalık olmadan salıın korunması ve gelitirilmesini salamak, hasta bakımı gerçekletirmek, salık mesleini yüceltmektir. Topluma nitelikli hizmet verilmesini salamaktır. Salık personeli mesleki bilgi ve becerisini gelitirmeyi sürdürmezse, bir yandan bildiklerinin bir kısmını unutarak dier yandan da yenilikleri örenmemek ya da yanlı olduu saptanan görüleri korumak nedeni ile hızla zamanın gerisinde kalır. 4 Bu nedenle sürekli eitim salık profesyoneli yetitirmeye yönelik eitimin üçüncü bir aaması olarak önem kazanmaya balamıtır. Günümüzde sürekli eitim gelimi ülkelerin pek çounda bir kamu kuruluunda ya da serbest olarak mesleklerini uygulayan salık personelinin görgü ve bilgilerini sürekli, planlı ve bir amaca yönelik olarak artırmaları için kendilerini eitmeleri ve eitilmeleri için yürütülen zorunlu bir süreç, bir yükümlülük olmutur. 4 Sürekli eitimle hizmet öncesi eitim ve hizmet-içi eitim (in-service training) uygulamaları karıtırılmamalıdır. Hizmet öncesi eitim, bir kurumda göreve balamadan önce personele o görevin özelliine göre gerekli bilgi ve becerileri kazandırmak için yapılan eitimdir. Hizmet içi eitim ise, kurumlarda verimlilii artırmak için o kurumda çalıanların bilgi ve beceri eksikliklerini tamamlamak amacıyla düzenlenen programlı eitim etkinlikleridir. 4 Ülkemizde çou konularda olduu gibi eitimde de popüler nitelik kazanan kavramlara ve uygulamalarına kurtarıcı gözüyle yaklaılmakta, ancak çeitli nedenlerle bir süre sonra yanlı uygulamalar ve yaklaımlar yaygınlık kazanarak kavramların içi boaltılmaktadır. Eitimde süreksizlikler olarak adlandırılan bu yaklaımlar aaıda özetlenmektedir: 6

17 16 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa Standartlardaki Eitim: Çeitli kalite standartlarına sahip olmak için kurumlar, çalıanlarına belli bir süre eitim verdiklerini belgelemeleri gerekmektedir. Genel pratik, belge alma aamasında eitim gerçeklemekte, ancak bunlar kurumsal hizmet içi eitim niteliinde kalmaktadır. Belgeler alındıktan sonraki yıllarda ise belgeyi almakla eitim ihtiyacının tamamıyla karılandıı yönünde bir yaklaım söz konusudur. Katılınmayan Eitim Yapılmayan Eitim. Eitime Katılım Belgesi. Bilginin ve Becerinin Deerlendirilmesi Bilginin Deeri Liyakata Verilen Deer Yeni Teknolojiler Donanıma Yatırım Yurt Dıından Getirilen Uzmanlar Yurt Dıı Balantılı Eitimler Eitim ve Turizm Entegre salık hizmetleri salık profesyonellerinin multidisipliner ekibi tarafından yürütülmektedir. Bu personelin eitiminde insan onuruna saygı, profesyonel etik ve dayanıma özellikle vurgulanması gereken konulardır. Salık profesyonellerinin her düzeydeki eitimi (okul eitimi, mezuniyet sonrası eitim ve sürekli eitim) toplumun salık gereksinimlerine göre tasarımlanmalı ve onların bu çerçevede gerekli olan bilgi ve becerileri kazanmalarını salamalıdır. Salık hizmetinin verildii tüm ortamlar anahtar örenme ortamları olarak düzenlenmeli ve eitim çalımalarının bütünleyici bir öesi olarak deerlendirilmelidir. Ayrıca, salık profesyonelleri iyi gelimi çözümleme, iletiim ve yönetim becerileri ile donatılmalıdır. Güçlü sorun çözücüler olmalıdırlar. Ekip içinde çalıabilmeli ve sosyo-kültürel gerçekleri anlayabilmeliler. Eitim sistemleri örenme süreçlerinde aktif katılımı desteklemelidir. Eitimin kalitesi salık profesyonellerinin bilgisine, becerilerine, tutumlarına ve performanslarına dayandırılmalıdır. 7 Sürekli Mesleksel Geliim Sürekli Mesleksel Geliim (SMG, Continuing Professional Development-CPD) çalıanların bilgi ve becerilerinin toplumun ihtiyaçlarına uygun olmasını garantiye alan, bunların yitirilmemesini ya da artırılmamasını salayan ve yaam boyu süren bir örenme sürecidir. Sürekli Mesleksel Geliim salık personelinin mesleksel becerilerini güne uygun tutmak, sürdürmek ve gelitirmek için kariyeri süresince üstlenmesi gereken bir süreçtir. SMG, genellikle yeterlilik terimiyle belirtilen, profesyonel ve teknik görevleri uygun bir ekilde yerine getirmek için gerekli olan bilgi, beceri ve kiisel niteliklerdeki artı yoluyla profesyonelin yetkinliine katma deer ekleyen her türlü süreç ya da etkinlik olarak tanımlanmaktadır. 8,9 SMG, bireyin, yöneticinin ve kurumun karılıklı yararlarına yönelik bilgi, beceri ve uzmanlıın sistematik ve planlı bir ekilde sürdürülmesi, korunması ve gelitirilmesidir. Bilimsel bilgi tabanında, teknolojide ve meslein beceri gerekliliklerindeki hızlı deiiklikler SMGi profesyonellerin yeterliliklerini güçlendirerek ve gelitirerek güne uygun düzeyde kalmaları yoluyla kariyer süresince devam eden bir süreç yapmaktadır. SMG yeni deildir. Toplumun güvenebildii nitelikte hizmet sunumunu gerçekletirmek amacıyla personeli güne uygun, bilgili ve iyi eitimli tutmak için gerekli olanların sürekliliidir. SMG salık personelinin etik zorunluluu olmasının yanı sıra çok sayıda bireysel avantajı da içermektedir. SMG hem örenmeyi hem de kariyer yükseltmeyi içermektedir. SMG kavramı i hayatı boyunca gerçekletirilen, profesyonel ve yönetsel açılardan bireysel ve kurumsal

18 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa 17 performansı gelitiren örenme etkinliklerini belirtmektedir. SMG organik ve daha kapsamlı bir deiim süreci olan bir eitimi içerdii gibi kiiye yönelik olmaktan çok ie yönelik olan daha mekanik bir yetitirme süreci de olabilir. SMGin kapsamı ve yapısı beklentilere göre deimektedir. SMGle ilgili altı grup vardır: Devlet, Mesleksel Örgütler, Kurumları, verenler, Çalıanlar, Meslek Geliim Hizmeti Verenler. 9 SMG informal (okuma, meslektalarla tartıma ve benzeri) ya da formal (konferanslara, atelye çalımalarına ve ödül veren formal programlara katılma, aratırma yapma, makale yazma ve dier örenme biçimleri) olabilir. SMG atelye çalımaları genellikle yapısal olarak gönüllü katılım gerektirir ve bu nedenle katılım hayal kırıklıı yaratacak ekilde düüktür. Bunun nedenleri personelin günlük ilerle çok megul olması, eitim çalımasına katılmayı öncelik olarak görmemesi ya da daha basiti, eitime ve örenmeye ilgi duymamasıdır. Deneyimler, SMG eitim çalımalarına katılımların yüzeysel, plansız ya da seyrek olduunu göstermektedir. Bu durumda personeli bilgi ve becerilerini sürekl gelitirme sorumluluunu kazandırmak için ne yapmak gerekir? Bu konuda temel önerilerden biri tüm çalıanların açık ve kesin bir SMG programının olması ve belli aralıklarla denetlenip yenilenmesi için özgeçmiine kayıt edilmesidir. Bu yaklaım kısmen bir zorlamadır. Ancak, SMGi tevik edici alternatifler neler olmalıdır? Yıllık süreç ve geliim deerlendirmeleri ilk önerilen seçeneklerdir. Performansa dayalı ücretlendirme de bir seçenek olarak görülebilmektedir. SMG için sorumluluk öncelikle çalıanlara ve eitim personeline ait olmalıdır. Ancak bu yeterli deildir. SMG bir ekilde kurumsallatırılmalıdır. SMGin kurumlar tarafından, daha az denek daha fazla havuç gibi, olumlu tevik biçimleri gelitirmelerine gereksinim vardır. 10,11 SMG Nedir? Sürekli: Örenme hiç durmayan sürekli bir süreçtir. Profesyonel: Mesleksel roldeki yeterliliklerle ilgilidir. Gelime: Kiisel geliimi ve kariyer yükseltmeyi güvence altına alır. SMG lkeleri Bir profesyonel her zaman aktif bir ekilde performans gelitirme arayıı içinde olmalıdır. Geliim süreklidir. Geliim kiisel bir konudur; kurum yöneticilerinin ya da iverenin destei ile birey tarafından sahiplenilmeli ve yönetilmelidir. Örenme çıktıları bireyin genel kariyer planı ile balantılı olmalı ve mevcut kurumsal gereksinmeleri dikkate almalıdır. Eitim ve gelimeye yapılan yatırım da dier yatırımlar kadar deerli kabul edilmelidir. Sürekli Mesleksel Geliimin (SMG) yararları öncelikle birey tarafında hissedilmesine karın kurumların, meslek örgütlerinin ve toplumun kazandıı yararlar bireysel yararlardan daha az deildir.

19 18 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa Sürekli Mesleksel Geliimin (SMG) Yararları SMG Uygulamamanın Maliyeti Bireysel Baarıya yönelik öz-deerlendirmenin gelimesi Salık personelinin topluma en etkili salık hizmeti vermesini güvence altına alır Kurumsal deiimi benimeser ve bu konuda zorlandıını düünmez Mevcut mücadeleci ortamda en iyi uygulamayı salar Finansal ödül SPG yükselme ansı yaratabilir, görevler ve artan bir performansla bu görevleri gerçekletirme konularında çözümleyici (analitik) düünmeyi tevik eder Mevcut iini zenginletirme ve gelitirme fırsatı salar Kariyer geliimine yardımcı olur; ilgi duylan alanda ve yönde gelimek için gerekli olan becerilerin örenilmesine yönelik motivasyonu artırır Yansımalı uygulama bireyin görevlerine yönelik alternatif yaklaımların deerlendirilmesini tevik eder ve yaratıcı düünmeyi destekler Yansımalı uygulama i ortamında bireyin kendini kontrollü hissetmesini salar ve stresi azaltabilir Yazılı kayıtları olan SPG bireyin becerilerini en somut biçimde ortaya koyar SPG bireye hayatının dier alanlarında kazandıı becerileri iyerinde nasıl kullanacaıyla ilgili yollar bulmasına yardımcı olur Yansımalı uygulama bireyin hatalarını, sorunlarını ve algılanan baarısızlıklarını düünmesinde ve deerlendirmesinde güvenilir bir çevredir. Bireyin kendisine Bundan ne örendim? sorusunu sormasına ve gelecekte farklı olarak ne yapabileceini düünmesine fırsat salar. Yazılı kayıtları olan SPG bireye gerçekletirmi olduu baarıları ve gelitirmeleri belirlemesine ve zihninde netletirmesine yardımcı olabilir. Profesyonel duruta kayıp zolasyon duygusu ve mesleksel destekte kayıp Meslektalarla rekabette yetersizlik doyumunda eksiklik Açık olmayan kariyer yolu Kazanılabilir becerileri anlayamama ve onlardan yararlanamama Becerilerini ortaya koyamama

20 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa 19 Kurumsal yerinde moral yükseklii Salık profesyonellerinin kurumsal hedeflere ve hizmet önceliklerine katkıda bulunabilecek düzeyde becerikli, yeterli ve eitimli olmalarını salar Aydınlanmı yöneticiler yüksek nitelikli personel için çekicidirler ve personelin kalıcılıını artırırlar SPG çalımalarına daha çok sayıda ve daha nitelikli personelin katılması SPG eitim, kılavuzlama, beceri paylaımı ve benzeri etkinlikler için maliyet etkili yollar salar Personelin gelime ansı olmadıı için personel kaybı Personel yetersizlikleri nedeniyle popularite zedelenmesi En iyi uygulama alanında rekabet edememe Meslek Örgütü Benzer ortamları paylaan dier profesyonel grupların saygısını kazanır Profesyonel becerilerin standartlatırılmasına yardımcı olur Mesleksel becerileri güçlendirir Alar kurararak, ilikileri kılavuzlayarak ve beceri deiimi salayarak sektörel balantıları salamlatırır Üyelerin profesyonel statü algılamasında azalma Toplumsal Standart salık hizmeti Maliyete etkili salık hizmeti Salıklı toplum Salık hizmetlerinde kalitatif ve kantitatif yetersizlikler Toplum katılımında azalma SMG yoluyla örenmelerini formalize etmeyi tercih edenler yalnızca mevcut ilerindeki performanslarını artırmakla kalmazlar aynı zamanda gelecekteki kariyer gelitirme olasılıklarını da güvence altına alırlar. Yansımalı uygulamayı tevik ederek ve çıktıları vurgulayarak, Ne örendin? ve Bu örendiini nasıl uygulayacaksın? gibi sorularla SMG bireylere ilerini daha iyi yapmalarına ve gerekli her eyi örenmelerine yardımcı olur. SMG çalıma yaantısına bütüncül yaklaıma anlayıına sahip olmayı salar. Birey kendi örenmesini yöneterek kurum yöneticilerine uzmanlık ve performans düzeyini yükseltmekte olduunu belirtir. Bunun yanı sıra, profesyonel kurumlar SMGin ilkelerini ve deerini benimseyerek en yüksek rekabet standartlarını gelitirmek ve sürdürmek için çalıanlarını tevik etmektedirler. 10,11 Salık personeli ve sürekli mesleki geliim: Toplumsal bir varlık ve salık hizmetlerinin merkezindeki kii olarak salık çalıanının sürekli mesleki geliimi öncelikle kiisel sorumluluundadır. Bu sorumluluk, deien dünya, bilimsel ve teknolojik gelimeler, toplumun gelien ve deien gereksinmeler, özellikle hizmet götürülen kiilerin sorun ve gereksinmeleri yakından izlenerek ve onlarla etkileerek yerine getirmeye çalıılmalıdır. Salık personeli, bilgisini toplumla paylamalı, bu paylaımı kendi geliiminin de bir öesi haline getirebilmelidir. Salık hizmetleri içindeki ortakları ile de bilgisini paylamalı, sınamalı ve karılıklı etkileim içinde kendini gelitirmelidir. Salık personeli kamu kesiminde ve özel kesimde yönetici olarak birlikte çalıtıı meslektalarıyla bilgi ve deneyimini paylamalı, sürekli mesleki gelimelerine katkı

21 20 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa koymalıdır. Sürekli mesleksel geliim salık personelinin öncelikle kiisel, ama aynı zamanda toplumsal bir sorumluluk alanıdır. 12,13 Çada salık hizmetleri yeterlilik, uzmanlama ve maliyet etkilik konularında sürekli artan bir istem dorultusunda karılanmaktadır. SMG, salık hizmetlerindeki bu sürekli deiime ayak uydurmak için salık personeli için yaamsal öneme sahiptir. Meslekte mükemmellii gelitirir ve hem meslei hem toplumu yetersizliklere karı korur. SMG, i hayatı boyunca mesleksel uygulamalar için gerekli olan bilgi, deneyim ve becerilerin kazanılması için planlanır. SMG, kaliteli salık hizmetleri sunumunun gerektirdii bilgi, beceri ve kiisel nitelikleri içeren tüm etkinlikleri kapsar. Yaygın ekilde gerçekletirilen etkinlikler kurslar, seminerler, çalıma atelyeleri; konferanslar, sempozyumlar gibi bilimsel çalımalar; kendi kendine örenme, aratırma ve yayın yapma, düzenli dergi-kitap-standart literatürü/yasalar gibi kaynakları okumak; hizmette yenilikleri izlemek (protokol uygulamak ve yaratmak; yeni hizmetleri tanımak-tanıtmak; dier salık personelini eitmek ve benzeri etkinlikler SMG kapsamında gerçekletirilen çalımalardır. Temel salık hizmeti çalıanları kazanılan bilgi ve becerileri sürdürebilmeli ve güncelletirebilmelidir. Toplumun deien gereksinimlerine yanıt verebilmelidir. Yeni beceriler kazanabilmelidir. Hizmetiçi Eitim Hizmetiçi Eitim, sektör ayırımı yapılmaksızın özel ve tüzel kiilere ait iyerlerinde belirli bir maa ya da ücret karılıında ie alınmı ve çalımakta olan bireylerin görevleri ile ilgili gerekli bilgi, beceri ve tutumları kazanmalarını salamak üzere yapılan eitimdir. Hizmetiçi eitimin genel amacı, üretilen mal ya da hizmette emek faktörüne düen payın verimliliini artırmak üzere insanların gerekli bilgi, beceri 14,15, 16 ve tutumları kazanmalarıdır. Çaımızda salık kurum ve kurulularında çok hızlı bir teknolojik geliim yaanmaktadır. Salık kurumları yenilikleri hemen izlemek ve kendilerini yeni koullara uyarlamak durumundadırlar. Bu hızlı geliim karısında örgün eitim kurumlarında ya da ibaında edinilmi olan mesleki bilgiler ya deimekte ya da yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle, salık personeli çaı yakalamak için yeni gelimeleri izlemek ve örenmek zorundadırlar. Hizmet içi eitimin temel amaçları unlardır: 2,14 Personelin bilgi ve beceri düzeyini yükseltmek, Personelin tutumlarını deitirmek ve gelitirmek, Personeli yönetsel statülere hazırlamak, Personel terkini azaltmak, Personel tatminini yükseltmek. Personelin eitim ihtiyaçlarını karılamak ve amaçlara ulamak üzere hazırlanan, kurum içi ve kurum dıı, i-baı ve i-dıı hizmetiçi eitim programları uygulama evrelerine ve genel amaçlarına göre aaıdaki ekilde sınıflandırılabilir. Oryantasyon Eitimi: Kuruma yeni gelen personelin kurumun amaç ve politikasını, yapısını, kendi görev, yetki ve sorumluluklarını tanımaları için yapılan eitimdir. Bu tür eitim programlarına giri, ön, tanıtma, intibak, alıtırma, hazırlayıcı, eik, yönlendirme eitimi adlarından biri verilir. Temel Eitim: Bir kurumda ie balayacak personele yapacaı iin gerektirdii temel bilgi, beceri ve tutumları kazandırmak üzere yapılan eitimdir. Hazırlık, uyarlama, ie yönelme, stajyerlik, adaylık eitimi olarak nitelendirilen eitim programlarıdır. Bir çok iletmede temel eitim programları oryantasyon eitimi ile birlikte uygulanır. Böylece bireye hem kurumu ve ii tanıtılır, hem de istenilen yeterlilik kazandırılır.

22 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa 21 Gelitirme Eitimi: Kurumda çalımakta olan personelin kendi alanı ile ilgili gelimeler ve yenilikler hakkında yetitirilmesi ve yeteneklerini gelitirmesi için uygulanan eitimdir. Bu eitim personelin moralini yükseltmek, kuruma balılıını artırmak, duyarlık kazanmasını salamak üzere de programlanır. Bu tür programlara tekamül, yeniliklere uyarlama, tekrarlama, tazeleme,olgunlatırma, yeniden eitim gibi isimler verilir. Tamamlama Eitimi: Görev deiiklii yapması gereken personel için yeni görevinin gerektirdii yeterlikleri kazanması için uygulanan programlardır. Personelin kurumda görev deitirmesi gereklilii, kadrolama, ya durumu ve üretim süreçlerindeki deiikliklerden kaynaklanabilir. Kadro unvanının yükseltilmesini salamayı amaçlamayan, i ya da görev alanını deitirmeyi salayan bu tür programlar ihtisas ve meslek eitimi niteliindedir. Yükseltme Eitimi: Kurum yapısındaki kadrolama ve personelin yükseltme ihtiyacını karılamak üzere hazırlanan programdır. Gelecekteki personel ihtiyacını karılamayı amaç edindiinden program hazırlanırken, personelin yetitirilecei alan ve kademenin gerektirdii yeterlilikler esas alınır. Bu tür programlara personellin yetitirildii alan düzeyini tanımlayan ilk, orta, üst kademe yöneticileri. efler ya da müdürler eitimi gibi isimler verilebilir. Oze1 Alan Eitimi: Personeli özel hizmetler için çeitli alanlarda yetitirmek üzere uygulanan programlardır. Kurum içinde özel ihtisas kazandırmak ya da yabancı dil öretmek amacı ile hazırlandıı gibi dier kurumlar tarafından yürütülen personelin katılması salanan yurt içinde ya da dıında yapılan hizmetiçi eitimin tümüdür. lk yardım, i güvenlii eitimleri, bilgisayar, yabancı dil, temel gelitirme ve tercüme kursları bu programlara birer örnektir. Tarihsel Geliim Günümüzde eitimin anlamı, amacı ve ilevine yönelik paradigmatik düünce farklılıkları giderek yaygınlamaktadır. Özellikle kavramsal düzeyde eitimden örenmeye doru bir yönelim sözkonusudur. Yaam boyu örenme, yaam boyu eitim den daha geni bir kavramdır. Yaam boyu eitim 1960 ların öncesinde, eitim ve öretim olanaklarının yaygınlatırılacaı düüncesiyle biçimlenmitir. Yaam boyu eitimin ilkeleri temel rolü 1960 yılında Montreal Konferansında tanımlanmıtır. Formal anlamda yaam boyu eitim, mesleki becerilerin yenilenmesine ve kiinin sürekli geliimine yönelik bir araç olarak görülmütür ların sonları ile 1970 lerin balarında yaam boyu örenme ve örenen toplum düüncesi deien ve gelien toplum yapısı içinde eitime daha geni deerlerin balanması gerekliliini yansıtmaktadır. Bu görüler Avrupa Konseyi, OECD, UNESCO gibi örgütler tarafından raporlarla dünya gündemine taındı. Örnein, 1972 yılında yayınlanan Var Olmayı Örenmek balıklı UNESCO raporunda iki tez ortaya konulmutur: Sürekli örenme ve örenen toplum. Sürekli örenme tüm eitim politikalarının kilit taıdır. Örenen toplum ise bütün toplumu örenme sürecine katmayı hedefleyen bir stratejidir. Eer örenme kiinin tüm yaamını içine alıyorsa ve hem yaam süresi hem de çeitlilik anlamında, eitsel olduu kadar toplumsal ve ekonomik kaynaklarıyla tüm toplumu ilgilendiriyorsa, eitim sistemini düzenlemenin yanı sıra örenen toplum olmaya yönelmek gerekmektedir. 18,19 OECD nin yaam boyu örenme stratejisinde iki temel öe yer almaktadır: Zorunlu eitim sonrasındaki eitimin bireyin tüm hayatına yayılması ve bu eitimin çalıma zamanı bo zaman dönüümü içinde düzenlenmesi. 20, li yıllarda örenmenin hayatın her evresinde ve herhangi bir yerde gerçekleebileceini dikkate alan, yararlı ve zevkli bir örenmeyi savunan, örenmeöretme rol ve eylemlerinin deiik zaman ve ortamlara göre yer deitirebileceine vurgu yapan yaam çapında örenme (Lifewide Learning) ve bu kapsamdaki örenmelerin gerçekletii bir toplum öngörüsünü dile getiren örenen toplum kavramları daha fazla kullanılmaya balanmıtır. 22 Ancak, bu kavramların bileimindeki örenme terimi, bireyin, sunulan eitim hizmetleri arasından kendi gereksinimlerine

23 22 IV. Temel Salık Hizmetleri Sempozyumu Nisan 2006, Manisa uygun bulup seçmesini gerektirmektedir. Bunun ene önemli önkoulu ise herkesin eitim olanaklarına eriebilmesidir. Bu nedenle, öncelikle herkesin eitime eriimini güvence altına alacak bir planlamanın, ilgili politikaların ve düzenli eylem programlarının gerekliliini ortaya koyan yaam boyu eitim ya da sürekli eitim kavramlarının kullanımı son yıllarda yeniden artmıtır. Dünyada son yıllarda uygulanan neo liberal eitim politikaları sonucu eitimi piyasanın istem ve gereksinimlerine uyarlayan politikalar aırlık kazanmıtır. Buna balı olarak eitimin toplumsal amacı ve ilevine yönelik anlayıta köklü deiimler olumutur. Bunun sonucunda eitim ekonomik etkinliklerin bir verimlilik öesine indirgenmitir. Her düzeydeki eitim çalımalarında ekonominin ve piyasanın talepleri dorultusunda insan gücü yetitirmeye ve gelitirmeye yönelik profesyonel ve teknik yaklaım aırlık kazandı. nsan sermayesi ve insan kaynakları yaklaımları eitim ve yetitirmenin ekonomik ilevleri konusuna öncelik vermekte; eitlik, demokrasi, toplumsal adalet ve benzeri konuları gözardı etmektedir. 23 nsanları ekonomik süreçlerin bilgi ve beceri yüklenilmesi gereken bir girdisi olarak deerlendiren bu yaklaım hem eitimin uzun dönemli toplumsal getirisini önemsememekte hem de insani geliimi teknik yetitirme ile sınırlandırmaktadır. Yetikin eitimi alanında da buna kout olarak liberal paradigma aırlık kazanmakta, kiisel gelime artık en iyi olasılıkla, verimlilik stratejileri çerçevesinde bireylerin daha hızlı ve etkin niteliklendirilmesi anlayıına dönümektedir. Küresellemenin ideolojik evrenindeki bu dönüüm UNESCO nun eitime insani ve demokratik yaklaımını gerileterek etkisini zayıflatmaktadır. Küreselleme faktörlerinin eitim anlayıının odaında insan sermayesi ve insan kaynakları kavram ve yaklaımları bulunmaktadır. 18,21 Ancak, sürekli eitim ve sürekli mesleksel geliim kavramları hala yeni olma özelliklerini korumaktadırlar. Kurumlarda yapılan eitim çalımaları genel olarak zorunlu hizmet içi eitim kapsamında deerlendirilmektedir. Salık hizmetlerinde planlı, programlı, sistematik ve kapsamlı sürekli eitimden söz etmek bugün için olanak dııdır. Münferit faaliyetler le yürütülmeye çalıılmaktadır. Buna karılık 21. yüzyılın balamasıyla bata üniversiteler olmak üzere çok sayıda kurum ve kurulu Sürekli Eitim Merkezleri kurarak sürekli eitimi rastlantısallıktan kurtarma çabası içine girmilerdir. Ülkemizde salık personelinin sürekli eitimi ya da hizmet içi eitimi ilgili kavramlara ilk olarak, 1940 yılında çıkarılan 3959 sayılı Merkez Hıfzıssıha Müessesinin (Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Bakanlıı) Tekiline dair kanunun Hızıssıha Mektebi (Okulu) ile ilgili 7. maddesinde yer verilmitir. Daha sonra, sürekli eitim ve mesleksel geliim kavramlarına 224 Sayılı Salık Hizmetlerinin Sosyalletirilmesi Hakkında Kanun 12. Maddesinde rastlanmaktadır: Hastaneler tedavi edici hizmetlerin yanı sıra kendilerine verilen koruyucu ve sosyal salık hizmetlerini gerçekletirmek ve salık ocaklarındaki personelin mesleki geliimine yardımcı olmak zorundadırlar. Tüm salık personelinin sürekli eitimi için atılan bu önemli adım, salık hizmetlerinin sosyalletirilmesi programında salık hizmeti ile sürekli eitimin bir arada örgütlenmesini öngörmekle birlikte tam olarak uygulanamayan ileri atılımlarından biri olarak kalmıtır. Dünya Salık Örgütü konuyla yetmili yıllarda ilgilenmeye balamı ve üye ülkelere önerilerde bulunmak üzere 1973 yılında bir rapor yayınlamıtır. Ülkemizde bu konudan ilk kez 1976 yılında Türkiye Tıp Akademisi nin 24.Ulusal Kongresinde söz edilmitir yılında DSÖ tarafından yayınlanan Temel Salık Hizmetleri Bildirgesinde de salık personelinin gelitirilmesi açısından eitimin önemi vurgulanmıtır yılından sonra Dünya Salık Örgütü tarafından Herkes çin Salık Hedefleri çerçevesinde yayınlanan çeitli raporlarda salık personelinin niteliinin gelitirilmesine yönelik eitimsel hedeflere ve stratejilere yer verilmektedir Ljubljana Charter ında salık hizmeti sunan sistemlerin temel salık hizmetleri merkezli olmaları ve salık hizmetlerinin kalitesinin sürekli olarak gelitirilmesini amaçlamaları